Va Tsaka Swonghasi Lava Fumiwaka Hi Vunene!
“Va tsaka lava fumiwaka hi vunene, hikuva va ta dya ndzhaka ya misava.”—MATEWU 5:5, NW.
1. I ku fumiwa kwihi hi vunene loku Yesu a vulavuleke ha kona eka Dyondzo ya yena ya le Ntshaveni?
EDYONDZWENI yakwe ya le Ntshaveni, Yesu Kriste u te: “Va tsaka lava fumiwaka hi vunene, hikuva va ta dya ndzhaka ya misava.” (Matewu 5:5, NW) Vunene lebyi kumbe ku titsongahata loku, a hi ku tiambexa vunene bya vukanganyisi, kumbe vumunhu bya ntumbuluko. Kambe, i vunene bya xiviri bya le ndzeni ni ku rhula loku ngopfu-ngopfu ku kombisiwaka hi ku landzelela ku rhandza ni nkongomiso wa Yehova Xikwembu. Vanhu lava fumiwaka hi vunene hakunene, va titshega swinene hi Xikwembu, leswi swi vonaka hi ku hanyisana ni vanhu-kulobye hi ku rhula.—Varhoma 12:17-19; Tito 3:1, 2.
2. Ha yini Yesu a vule leswaku va tsaka lava fumiwaka hi vunene?
2 Yesu u ri lava nga ni vunene va tsaka hikuva va ta dya ndzhaka ya misava. Leswi a nga N’wana wa Xikwembu la rhuleke hi ku hetiseka, Yesu i Mudyandzhaka Lonkulu wa misava. (Psalma 2:8; Matewu 11:29; Vaheveru 1:1, 2; 2:5-9) Kambe tanihi “ṅwana wa munhu” wa Vumesiya, a a fanele a va ni vafumi-kulobye eMfun’weni wakwe wa le tilweni. (Daniel 7:13, 14, 22, 27) Tanihi “vadyandzhaka swin’we” na Kriste, vatotiwa lava va fumiwaka hi vunene va ta hlanganyela eka ndzhaka ya yena ya laha misaveni. (Varhoma 8:17) Vanhu van’wana lava fumiwaka hi vunene, lava fanaka ni tinyimpfu va ta kuma vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini exivandleni xa Mfumo xa laha misaveni. (Matewu 25:33, 34, 46; Luka 23:43) Ku langutela koloko ku va endla va tsaka swinene.
3. Xikwembu na Kriste va veke xikombiso xihi malunghana ni vunene?
3 Mudyandzhaka Lonkulu la fumiwaka hi vunene u amukela misava eka Tata wakwe, Yehova, xikombiso lexikulu xa vunene. Vona ndlela leyi Matsalwa ma vulaka leswaku Xikwembu xi na “tintŝalo ni v̌unene [ni] le’ši hlwelaka ku kariha” ha yona! (Eksoda 34:6; Nehemia 9:17; Psalma 86:15) Xi na matimba lamakulu kambe xi kombisa vunene lerova vagandzeri va xona va swi kota ku xi tshinelela handle ko chava. (Vaheveru 4:16; 10:19-22) N’wana wa Xikwembu, loyi a a ri “ni mbilu yo rhula ni ya tintswalo,” u dyondzise vadyondzisiwa vakwe leswaku va va ni vunene. (Matewu 11:29; Luka 6:27-29) Kutani, malandza lawa ya Xikwembu ni N’wana wa xona, lama fumiwaka hi vunene, ma va tekelerile naswona ma tsale hi ta “musa ni vunene bya Kriste.”—2 Vakorinto 10:1; Varhoma 1:1; Yakobo 1:1, 2; 2 Petro 1:1.
4. (a) Hi ku ya hi Vakolosa 3:12, i yini lexi lava fumiwaka hi vunene hakunene va xi endleke? (b) Hi swihi swivutiso leswi hi faneleke hi swi kambisisa?
4 Namuntlha, Vakriste lava totiweke ni vanghana va vona va laha misaveni va fanele va fumiwa hi vunene. Leswi va cukumeteke vubihi bya vona, vuxisi, vukanganyisi, mavondzo ni rihlevo, va pfuniwe hi moya wo kwetsima wa Xikwembu leswaku va va vantshwa ‘eka matimba lama susumetaka mianakanyo ya vona.’ (Vaefesa 4:22-24; 1 Petro 2:1, 2) Va khutaziwa leswaku va tiambexa “moya wa tintswalo, ni vunene, ni ku titsongahata, ni ku rhula, ni ku leha mbilu.” (Vakolosa 3:12) Kambe kahle kahle xana vunene byi hlanganisa yini? Ha yini swi ri swa nkoka ku fumiwa hi vunene? Naswona xana mfanelo leyi yi nga hi engetelela ntsako hi ndlela yihi?
Ku Kombisa Vunene
5. Xana vunene byi nga hlamuseriwa njhani?
5 Munhu la fumiwaka hi vunene u ni langutelo ni ku tikhoma lokunene. Eka ku hundzuluxela kun’wana ka Bibele, ku tirhisiwa rihlawuri pra·ysʹ leri ri hundzuluxeriwaka va ku “ku titsongahata,” “vunene,” ku fumiwa hi “vunene,” ni “musa.” Eka Xigriki xa khale, rihlawuri pra·ysʹ ri nga vula moya kumbe rito ro hola. Nakambe ri nga ha vula munhu la nga ni tintswalo. Mudyondzi W. E. Vine u ri: “[Riviti pra·yʹtes] ngopfu-ngopfu ri tirhisiwa eka Xikwembu ntsena. I ku rhula ka moya loku ha kona, hi amukelaka ku tirhisana ka xona na hina, tanihi loku ku nga kunene, hi nga kaneti kumbe ku ala; ku yelana swinene ni rito leri nge tapeinophrosunē [ku titsongahata].”
6. Ha yini ku vuriwa leswaku vunene a hi ku tsana?
6 Vunene a hi ku tsana. “Ku na ku olova eka praus,” ku tsale mudyondzi William Barclay, “kambe endzhaku ka ku olova ku ni matimba ya nsimbi.” Swi lava matimba leswaku u lawuriwa hi vunene. Hi xikombiso, matimba ma laveka leswaku hi rhula loko hi hlundzukisiwile kumbe loko hi xanisiwa. Yesu Kriste, N’wana wa Xikwembu la fumiwaka hi vunene, u veke xikombiso lexinene emhakeni leyi. “Loko a rhuketeriwa, a nga tlheriselanga hi ku rhuketela; loko va n’wi twisa ku vava, a nga vulanga leswaku ú ta tirihisela, kambe ú swi tshikile emavokweni ya [Yehova Xikwembu] loyi a avanyisaka hi ku lulama.” (1 Petro 2:23) Ku fana na Yesu la fumiwaka hi vunene, hi nga tiyiseka leswaku Xikwembu xi ta vonana na vona lava hi rhuketelaka ni lava hi xanisaka. (1 Vakorinto 4:12, 13) Hi nga tsaka, hi laha Stefano la xanisiweke a a ri ha kona, hi tsundzuka leswaku loko hi tshembeka, Yehova u ta hi tiyisa a nga pfumeleli nchumu wu hi vavisa hi laha ku nga heriki.—Psalma 145:14; Mintirho 6:15; Vafilipiya 4:6, 7, 13.
7. Xana Swivuriso 25:28 yi ri yini malunghana ni munhu la pfumalaka vunene?
7 Yesu a a fumiwa hi vunene, kambe u kombise matimba yo yimela leswi lulameke. (Matewu 21:5; 23:13-39) Un’wana ni un’wana la nga ni “miehleketo ya [Kriste]” u ta fana na yena emhakeni leyi. (1 Vakorinto 2:16) Loko munhu a nga ri na vunene, a nga fani na yena Kriste. Kambe u faneriwa hi marito lawa: “Munhu l’a hlulekaka ku fuma mbilu ya yena, [u fana ni] muti lo’wu ngheniweke hi v̌alala, wu nga ri na rirhangu.” (Swivuriso 25:28) Munhu wo tano la nga hava vunene swa olova leswaku a hlaseriwa hi mianakanyo leyi hoxeke leyi nga n’wi endlaka a endla leswi hoxeke. Hambi leswi Mukriste la fumiwaka hi vunene a nga tsanangiki, wa swi tiva leswaku “ku hlamula lo’kunene ku releta v̌ukari, kambe ku v̌ulav̌ula lo’ku tlhav̌aka ku pfuša timholov̌o.”—Swivuriso 15:1.
8. Ha yini swi nonon’hwa ku fumiwa hi vunene?
8 A swi olovi ku va ni vunene, hi mhaka ya leswi hi kumeke ku nga hetiseki ni xidyoho hi ndzhaka. (Varhoma 5:12) Loko hi ri malandza ya Yehova, nakambe hi fanele hi lwisana ni matimba ya mimoya leyo biha leyi nga ha ringaka vunene bya hina hi ku hi xanisa. (Vaefesa 6:12) Naswona vo tala va hina va tirha ni vanhu lava nga ni moya wa vukarhi wa misava leyi leyi lawuriwaka hi Diyavulosi. (1 Yohane 5:19) Kutani ke, hi nga byi hlakulela njhani vunene?
Ndlela Yo Hlakulela Vunene
9. Hi rihi langutelo leri nga hi pfunaka leswaku hi hlakulela vunene?
9 Ku khorwisiwa loku sekeriweke eBibeleni ka leswaku hi fanele hi kombisa vunene ku ta hi pfuna leswaku hi hlakulela mfanelo leyi. Siku na siku hi fanele hi lwela ku hlakulela vunene. Loko swi nga ri tano, hi ta fana ni vanhu lava tekaka vunene va byi fanisa ni ku tsana kutani va ehleketa leswaku ku humelela ku tisiwa hi ku tikurisa, matimba, hambi ku ri vukarhi. Hambi swi ri tano, Rito ra Xikwembu ri ala vutikukumuxi, naswona xivuriso xa vutlhari xi ri: “Munhu wa tintŝalo o endlela moya wa yena e v̌unene, kambe lo’wa lunya o tionha mmiri wa yena.” (Swivuriso 11:17; 16:18) Vanhu va papalata munhu wa vukarhi, wa lunya, va swi endlela ku tisirhelela eka vukarhi bya yena ni ku pfumala ka yena vunene.
10. Leswaku hi ta va ni vunene, xana hi fanele hi amukela yini?
10 Leswaku hi fumiwa hi vunene hi fanele hi amukela nkucetelo wa moya wo kwetsima kumbe matimba lama tirhaka ya Xikwembu. Leswi Yehova a endleke leswaku misava yi humesa swimilana, kutani u endla leswaku malandza ya yena ma humesa mihandzu ya moya wa yena, ku katsa ni vunene. Pawulo u tsarile: “Kasi mihandzu ya Moya i rirhandzu, ni ku tsaka, ni ku rhula, ni ku leha mbilu, ni vunene, ni ku hanana, ni ku tshembeka, ni musa, ni ku tikhoma. Ku hava nawu lowu lwaka ni leswo tano.” (Vagalatiya 5:22, 23) Ina, vunene i wun’wana wa mihandzu ya moya wa Xikwembu lowu kombisiwaka hi lava va xi tsakisaka. (Psalma 51:9, 10) Vona ku cinca konghasi loku vunene ku byi tisaka! Hi xikombiso: A ku ri ni xigevenga lexi vuriwaka Tony lexi a a xi lwa, xi tekela vanhu swilo, xi xavisa swidzidzirisi, xi ri na ntlawa wa vagadi va swithuthuthu, naswona a xi ri munhu wa khotso. Kambe, hi ku nghenisa vutivi bya Bibele na hi mpfuno wa moya wa Xikwembu, xi cincile xi va nandza wa Yehova la nga ni vunene. Mhaka ya Tony a yi hlamarisi. Kutani ke, xana munhu a nga endla yini loko vumunhu bya yena byi taleriwe hi ku pfumala vunene?
11. Eku hlakuleleni ka vunene, xana xikhongelo xi na xiphemu xihi?
11 Ku khongelela swinene moya wa Xikwembu ni muhandzu wa wona wa vunene swi ta hi pfuna leswaku hi yi hlakulela mfanelo leyi. Hi nga ha boheka ku ‘hambeta hi kombela’ hi laha Yesu a vuleke ha kona, kutani Yehova Xikwembu u ta hi nyika leswi hi swi kombelaka. Endzhaku ko hlamusela leswaku vatatana lava nga vanhu ntsena, va nyika vana va vona swilo leswinene, Yesu u te: “Kutani ke, leswi n’wina mi nga vanhu va [xidyoho ni lava nga ni] tihanyi, mi tivaka ku nyika vana va n’wina swilo leswinene, xana Tatana wa le tilweni a nge tlurisi ngopfu ku nyika Moya lowo Kwetsima eka lava kombelaka ka yena xana?” (Luka 11:9-13) Xikhongelo xi nga hi pfuna leswaku vunene byi va mfanelo ya hina leyi nga heriki ya vumunhu bya hina—mfanelo leyi engetelaka ntsako wa hina ni wa vanghana va hina.
12. Xana ku tsundzuka leswaku vanhu a va hetisekanga ku nga hi pfuna njhani leswaku hi fumiwa hi vunene?
12 Ku tsundzuka leswaku vanhu a va hetisekanga swi nga hi pfuna leswaku hi va ni vunene. (Psalma 51:5) A hi nge ehleketi kumbe ku endla swilo hi ku hetiseka, ku tlula ndlela leyi vanhu van’wana va nga endlaka ha yona, kutani entiyisweni hi fanele hi va ni ntwela-vusiwana, hi va khoma hi ndlela leyi na hina hi nga tsakelaka ku khomiwa ha yona. (Matewu 7:12) Ku xiya leswaku hinkwerhu ha swi endla swihoxo ku fanele ku hi endla hi rivalelana ni ku fumiwa hi vunene eka van’wana. (Matewu 6:12-15; 18:21, 22) Xana a hi tlangeli leswi Xikwembu xi kombisaka rirhandzu ni vunene eka hina?—Psalma 103:10-14.
13. Xana hi pfuniwa njhani leswaku hi hlakulela vunene loko hi tiva leswaku Xikwembu xi endle vanhu va ntshunxeka leswaku va tiehleketelela?
13 Ku xiya leswaku Xikwembu xi endle vanhu va ri ni ntshunxeko wo tiehleketelela nakambe swi nga hi endla hi hlakulela vunene. Leswi a swi pfumeleli munhu leswaku a honisa milawu ya Yehova handle ko xupuriwa, kambe swa ku pfumelela ku hambana-hambana eku hlawuleni, eku rhandzeni ni le ku nyenyeni ka swilo exikarhi ka vanhu va yena. Kutani hi fanele hi swi amukela leswaku a nga kona la bohekaka ku sindzisiwa vumunhu byo karhi lebyi hina hi ehleketaka leswaku bya antswa. Langutelo leri ri ta hi pfuna leswaku hi fumiwa hi vunene.
14. Malunghana ni vunene, hi fanele hi tiyimisela ku endla yini?
14 Ku tiyimisela ku va ni vunene swi ta hi pfuna leswaku hi hambeta hi hlakulela mfanelo leyi. Ku amukela nkucetelo wa moya wa Yehova swi tisa ku cinca emianakanyweni ya hina. (Varhoma 12:2) Moya wo rhula, wo fana ni wa Kriste sweswi wu hi sivela ku endla “swa manyala, [ku] navela ku titsakisa, [ku] pyopyiwa, ni makolo, ni ku va swilovekelo, ni ku gandzela swikwembu swa hava leswi nga lavekiki.” A hi fanelanga hi lahla vunene hikwalaho ka mali, vunghana, kumbe swivangelo swin’wana kumbe hikwalaho ka ku hlekuriwa hi vanhu hi ku chava ka hina Xikwembu. (1 Petro 4:3-5) Hi nga pfumeleli nchumu wu hi endla hi nghenela “mintirho ya . . . nyama,” lerova hi lahlekela hi vunene bya hina ivi hi tsandzeka ku kuma ndzhaka ya Mfumo wa Xikwembu kumbe ku tsakela mikateko ya wona. (Vagalatiya 5:19-21) Minkarhi hinkwayo a hi tlangeleni lunghelo ra ku va vanhu va Xikwembu lava fumiwaka hi vunene, hambi hi vatotiwa va vutomi bya le tilweni kumbe hi na ntshembo wa laha misaveni. Leswaku hi fikelela sweswo, a hi kambisiseni mimpfuno yin’wana ya vunene.
Mimpfuno Ya Vunene
15. Hi ku ya hi Swivuriso 14:30, ha yini ku ri vutlhari ku va ni vunene?
15 Munhu la nga ni vunene u rhulile embilwini, emianakanyweni ni le mirini. Leswi swi tano hi mhaka ya leswi a nga ngheneriki tinyimpi, a nga hlundzukisiwiki hi swiendlo swa van’wana, kumbe ku tixanisa hi mivilelo leyi nga heriki. Vunene byi n’wi pfuna ku lawula mintlhaveko yakwe, naswona leswi swa pfuna emianakanyweni ni le mirini. Xivuriso xi ri: “Ku ṭaka ka miri i mbilu le’yo basa.” (Swivuriso 14:30) Ku pfumaleka ka vunene ku nga ha pfumelela ku hlundzuka loku nga tlakusaka nsusumeto wa ngati kumbe swiphiqo swa mpfuvelo, asma, swiphiqo swa mahlo ni swiphiqo swin’wana. Mukriste la nga fumiwaka hi vunene u kuma mimpfuno yo tala, ku katsa ni “ku rhula ka Xikwembu” loku hlayisaka mbilu ni matimba ya yena ya ku anakanya. (Vafilipiya 4:6, 7) Vona ndlela leyi ku nga vutlharhi ha yona ku fumiwa hi vunene!
16-18. Xana vunene byi na vuyelo byihi eka vuxaka bya hina ni van’wana?
16 Mfanelo ya vunene yi antswisa vuxaka bya hina ni van’wana. Kumbexana a hi ri na mukhuva wo sindzisa swilo ku kondza hi kuma leswi hi swi lavaka. Vanhu va nga ha va va hi hlundzukerile hikwalaho ka leswi hi pfumaleke ku titsongahata ni vunene. Ehansi ka swiyimo swo tano, a swi hi hlamarisanga ku tikuma hi langutana ni ntlhandlamano wa timholovo. Hambi swi ri tano, xivuriso xi ri: “Nḍilo wu timeka hi ku pfumala tihunyi; ŝi tano ni timholov̌o, ti hela loko muhlev̌i ku ri hav̌a. Makala ni tihunyi, ŝi ṭhiv̌ela nḍilo; ŝi tano ni munhu wa timholov̌o, a pfurisa ku holov̌a.” (Swivuriso 26:20, 21) Loko hi fumiwa hi vunene, ematshan’weni yo ‘pfurhetela ndzilo’ hi hlundzukisa van’wana, hi ta va ni vuxaka lebyinene na vona.
17 Munhu la nga ni vunene u ta va ni vanghana lavanene. Vanhu va tsakela ku hanya na yena hi mhaka ya leswi a nga ni langutelo lerinene, marito yakwe ma phyuphyisa naswona ma tsokombela tanihi vulombe. (Swivuriso 16:24) Yesu a a ri tano, u swi kotile ku vula a ku: “Rhwalani joko ra mina, mi dyondza ka mina hikuva ndzi ni mbilu yo rhula ni ya tintswalo; kutani mimoya ya n’wina yi ta kuma ku wisa; hikuva joko ra mina ra olova, ni ndzhwalo wa mina wa vevuka.” (Matewu 11:29, 30) Yesu a nga ri na tihanyi, naswona joko ra yena a ri nga tshikileli. Lava va taka eka yena a va khomiwa kahle naswona va phyuphyisiwa emoyeni. Leswi swi va tano loko hi ri na munghana wa Mukriste la nga ni vunene.
18 Vunene byi hi endla hi rhandzeka eka vapfumeri-kulobye. Handle ko kanakana, Vakriste vo tala eKorinto va kokeriwe eka Pawulo hi mhaka ya leswi a tirhisaneke na vona hi “musa ni vunene bya Kriste.” (2 Vakorinto 10:1) Vatesalonika va fanele va n’wi yingisile muapostola loyi, tanihi leswi a a ri mudyondzisi la nga ni vunene ni wa musa. (1 Vatesalonika 2:5-8) A swi kanakanisi leswaku Vaefesa va dyondze swo tala eka Pawulo ni leswaku a a va n’wi rhandza swinene. (Mintirho 20:20, 21, 37, 38) Xana u kombisa vunene lebyi byi ku endlaka u rhandzeka eka van’wana?
19. Xana vunene byi va pfuna njhani vanhu va Yehova leswaku va tiva ndhawu ya vona enhlengeletanweni ya yena?
19 Vunene byi pfuna vanhu va Yehova leswaku va titsongahata ni ku tiva ndhawu ya vona enhlengeletanweni ya yena. (Vafilipiya 2:5-8, 12-14; Vaheveru 13:17) Vunene byi hi sivela ku lava ku dzunisiwa, loku vangiwaka hi ku tikukumuxa naswona Xikwembu a xi swi lavi. (Swivuriso 16:5) Munhu la nga ni vunene a nga titeki a tlakukile eka vapfumeri-kulobye, naswona a nga ringeti ku xiyeka hi ku kanganyisa van’wana. (Matewu 23:11, 12) Ku ri na sweswo, u xiya xiyimo xa yena xa vudyoho ni ku lava ka yena lunghiselelo ra Xikwembu ra nkutsulo.
Vunene Byi Kondletela Ntsako
20. Xana vunene byi na vuyelo byihi evuton’wini bya ndyangu?
20 Malandza ya Xikwembu hinkwawo ma fanele ma tsundzuka leswaku vunene i muhandzu wa moya wa xona lowu kondletelaka ntsako. Hi xikombiso, hi mhaka ya leswi vanhu va Yehova va kombisaka timfanelo to tanihi rirhandzu ni vunene, va ni mindyangu leyi tsakeke. Loko wanuna ni wansati va hanyisana hi vunene, vana va vona va kurisiwa hi ndlela yo rhula, hayi endyangwini lowu bokolokaka ni wa vukarhi. Loko tatana a laya vana va yena hi vunene, leswi swi khumba mianakanyo ya vona ya vuhlangi hi ndlela leyinene, naswona moya wa vunene wu ta va xiphemu xa vumunhu bya vona. (Vaefesa 6:1-4) Vunene byi pfuna vavanuna leswaku va hambeta va rhandza vavasati va vona. Byi pfuna vavasati leswaku va titsongahatela vavanuna va vona naswona byi susumetela vana ku yingisa vatswari va vona. Vunene nakambe byi endla leswaku swirho swa ndyangu swi va ni moya wo rivalela lowu kondletelaka ntsako.—Vakolosa 3:13, 18-21.
21. Hi ku komisa, hi yihi ndzayo leyi Pawulo a yi nyikelaka eka Vaefesa 4:1-3?
21 Mindyangu ni vanhu lava nga ni vunene va kondletela ntsako emabandlheni lawa va hlanganyelaka eka wona. Hikwalaho, vanhu va Yehova va fanele va endla matshalatshala ya xiviri yo va ni vunene. Xana u endla tano? Muapostola Pawulo u khongotele Vakriste-kulobye lava totiweke leswaku va famba hi ndlela leyi fanelanaka ni ku vitaniwa ka vona ka le tilweni, va endla tano hi ku “titsongaha[ta], [ni] musa, [ni ku] lehisa mbilu; [va] komban[a] rirhandzu ra [vona] hi ku yingiselana. [Va] endla hi matimba ku hlayisa vun’we lebyi nyikiwaka hi Moya, [va] hanyisana hi ku rhula.” (Vaefesa 4:1-3) Vakriste lava nga ni ntshembo wa laha misaveni na vona va fanele va kombisa vunene ni timfanelo tin’wana ta ku chava Xikwembu. Leswi hi swona swi tisaka ntsako wa ntiyiso. Hakunene va tsaka swonghasi lava fumiwaka hi vunene!
U Nga Hlamurisa Ku Yini?
◻ Ha yini vanhu lava fumiwaka hi vunene va ri lava tsakeke namuntlha?
◻ Ku fumiwa hi vunene swi vula yini?
◻ Vunene byi nga hlakuleriwa njhani?
◻ Hi yini mimpfuno yin’wana ya vunene?