Ambalani Vunene!

“Hikwalaho, leswi mi nga vitaniwa hi Xikwembu ku va vahlawuriwa va xona lava rhandziwaka, ambalani moya wa tintswalo, ni vunene, ni ku titsongahata, ni ku rhula, ni ku leha mbilu.”—VAKOLOSA 3:12.

1-3. Eka Vakolosa 3:12-14, Muapostola Pawulo u te yini hi vunene ni timfanelo tin’wana ta ku chava Xikwembu?

YEHOVA u ambexa vanhu va yena xiambalo xo fanekisela xa le henhla swinene. Kahle-kahle, hinkwavo lava lavaka ku amukeriwa hi yena va fanele va ambala nguvu leyi nga ni miluko yo tiya ya vunene. Mfanelo leyi ya khongotela swinene hi mhaka ya leswi yi hungutaka ku karhateka eswiyin’weni leswi tshikilelaka. Nakambe ya sirhelela, yi hlongola timholovo.

² Muapostola Pawulo u khutaze Vakriste-kulobye lava totiweke: “Hikwalaho, leswi mi nga vitaniwa hi Xikwembu ku va vahlawuriwa va xona lava rhandziwaka, ambalani moya wa tintswalo, ni vunene, ni ku titsongahata, ni ku rhula, ni ku leha mbilu.” (Vakolosa 3:12) Nkarhi wa rito ra Xigriki leri hundzuluxeriweke va ku “ambalani” wu vula goza leri faneleke ku tekiwa hi xihatla. Vatotiwa, lava a a va hlawuriwile, lava kwetsimaka, ni lava rhandziwaka hi Xikwembu, a a va nga fanelanga va hlwela ku tiambexa timfanelo to tanihi vunene.

³ Pawulo u engeterile: “Amukelanani, kutani loko un’wana a vilela hi un’wana, a va rivalelane. Kukota leswi [Yehova] a mi rivaleleke, na n’wina rivalelanani. Kutani ehenhla ka hinkwaswo, ku laveka rirhandzu, ri nga rona leri ri bohaka swilo hinkwaswo swi twanana hi ku hetiseka.” (Vakolosa 3:13, 14) Rirhandzu, vunene, ni timfanelo tin’wana ta ku chava Xikwembu swi endla Timbhoni ta Yehova ti swi kota ku “hanya swiṅwe, [hi ku] twanana.”—Psalma 133:1-3.

Ku Laveka Varisi Lava Nga Ni Vunene

4. Vakriste va ntiyiso va ambala nguvu yo fanekisela leyi lukiweke hi timfanelo tihi?

⁴ Vakriste va ntiyiso va lwela ku ‘dlaya swirho swa vona swa miri malunghana ni vuoswi, thyaka, ku navela vuxaka bya rimbewu, ku navela ko biha ni makwanga,’ naswona va lwela ku susa nguvu yihi na yihi leyi nga ni miluko leyi nga ni tihanyi, vukarhi, vubihi, ku khahla ni nhlamba. (Vakolosa 3:5-11) Va hluvula “vumunhu bya khale” (hi ku kongoma, “munhu wa khale”) ivi va ambala “vumunhu lebyintshwa” (kumbe, “munhu lontshwa”), nguvu leyi fanelekaka. (Vaefesa 4:22-24, Kingdom Interlinear) Nguvu ya vona leyintshwa, leyi lukiweke hi ntwela-vusiwana, musa, ku titsongahata, vunene ni ku leha mbilu, yi va pfuna leswaku va tlhantlha swiphiqo ni ku hanya vutomi bya ku chava Xikwembu.—Matewu 5:9; 18:33; Luka 6:36; Vafilipiya 4:2, 3.

5. I yini lexi nga kona eku fambisiweni ka bandlha ra Vukriste lexi endlaka swi tsakisa ku va xiphemu xa rona?

⁵ Vanhu lava tekiwaka va ri lava humelelaka emisaveni leyi, hakanyingi va tshikilela, naswona va ni tihanyi. (Swivuriso 29:22) Vona ndlela leyi xiyimo xi phyuphyisaka swinene swonghasi ha yona exikarhi ka vanhu va Yehova! Bandlha ra Vukriste a ri tirhi ku fana ni ndlela leyi vanhu van’wana va fambisaka bindzu ha yona—hi ndlela leyi humelelaka kambe ya tihanyi leyi nga ha endlaka vanhu va nga tsaki. Ku ri na sweswo, i ntsako ku va xiphemu xa bandlha. Xivangelo xin’wana hi leswaku vunene i xiphemu xa vutlhari lebyi kombisiwaka hi Vakriste hinkwavo ngopfu-ngopfu hi vavanuna lava fanelekaka ku dyondzisa vapfumeri-kulobye. Ina, ntsako wu huma eka swiletelo ni ndzayo leyi nyikiwaka hi vakulu lava hlawuriweke lava dyondzisaka hi “vutlhari ni ku titsongahata.”—Yakobo 3:13.

6. Ha yini vakulu va Vakriste va fanele va va ni vunene?

⁶ Moya kumbe langutelo leri nga kona eka vanhu va Xikwembu, ri lava leswaku vavanuna lava byarhisiweke vulanguteri ebandlheni va va ni vunene, va ringanisela ni ku twisisa. (1 Timotiya 3:1-3) Malandza ya Yehova ma fana ni tinyimpfu letinene, hayi timbuti leti sihalalaka, timeyila leti nga ni vukarhi, kumbe timhisi leti khomeke hi ndlala. (Psalma 32:9; Luka 10:3) Tanihi leswi va fanaka ni tinyimpfu va fanele va khomiwa hi vunene na hi musa. (Mintirho 20:28, 29) Ina, Xikwembu xi langutele leswaku vakulu va va ni vunene, musa, rirhandzu ni ku leha mbilu eka tinyimpfu ta xona.—Ezekiel 34:17-24.

7. Xana vakulu va fanele ku dyondzisa van’wana kumbe ku pfuna lava vabyaka emoyeni hi ndlela yihi?

⁷ Tanihi “nandza wa Hosi,” nkulu “a a ve ni musa eka munhu un’wana ni un’wana, a va mudyondzisi loyi a swi kotaka, a lehisa mbilu, a laya vakaneti va yena hi vukhwatsi; hikuva kumbexana Xikwembu xi nga endla leswaku va tisola va hundzuka, va fika laha va nga tivaka leswi nga ntiyiso.” (2 Timotiya 2:24, 25) Varisi va Vakriste va fanele va kombisa nkhathalelo wa musa loko va ringeta ku pfuna lava vabyaka emoyeni, hikuva tinyimpfu i ta Xikwembu. Vakulu a va fanelanga va tikhoma hi laha muthori a nga endlaka ha kona kambe va fanele va fumiwa hi vunene, ku fana ni Murisi Lonene, Yesu Kriste.—Yohane 10:11-13.

8. Ku humelele yini eka Muxe la nga ni vunene, naswona ha yini?

⁸ Nkulu nkarhi wun’wana a nga ha swi kuma swi tika ku va ni moya wa vunene. “Muše, a a ri ni tintŝalo ŝinene ku tlula munhu uṅwana ni uṅwana la nge misav̌eni.” (Tinhlayo 12:3) Kambe, loko Vaisrayele va kayivele mati le Kadexi, va holove na Muxe ivi va n’wi sola hi ku va humesa aEgipta a va tisa emananga yo oma. Ku nga khathariseki hinkwaswo leswi Muxe a swi tiyiseleleke hi ku titsongahata, u vulavule hi vukarhi, hi ku khahla. Yena na Aroni va yime emahlweni ka vanhu ivi va kokela nyingiso eka vona vini, Muxe a ku: “Yingisani, v̌akaneti? Šana hi ta mi humesela mati e ribyeni leri šana?” Hi loko Muxe a ba ribye kambirhi hi nhonga yakwe, kutani Xikwembu xi humesela vanhu ni swiharhi swa vona “mati ya ku tala.” Yehova a a nga tsakanga hi leswi Muxe na Aroni va tsandzekeke ku N’wi dzunisa, kutani Muxe u lahlekeriwe hi lunghelo ro rhangela Vaisrayele ku nghena eTikweni leri Tshembisiweke.—Tinhlayo 20:1-13; Deuteronoma 32:50, 52; Psalma 106:32, 33.

9. Xana vunene bya nkulu byi nga ha ringiwa hi ndlela yihi?

⁹ Vunene bya nkulu wa Mukriste byi nga ha ringiwa hi tindlela to tala. Hi xikombiso, Pawulo u tsundzuxe Timotiya leswaku ku nga humelela munhu wa “manyunyu ni ku tikukumuxa” naswona a “navela ku phikisana ni ku kanetana ehenhla ka marito ntsena.” Pawulo u engeterile: “Swi nga leswi vangaka vukwele, ni madzolonga, ni ku rhuketelana, ni ku lumbetana; naswona swi vanga ku holova exikarhi ka vanhu lava boleke miehleketo ni ku lahlekeriwa hi ntiyiso.” Mulanguteri Timotiya a a nga fanelanga a va ni vukarhi kambe a a fanele a “fambela kule ni swilo leswi hinkwaswo,” naswona a a fanele a “kongoma ku lulama, ni vukhongeri, ni ku pfumela, ni rirhandzu, ni ku tiyisela, ni musa.”—1 Timotiya 6:4, 5, 11.

10. I yini lexi Tito a a fanele ku xi tsundzuxa mabandlha?

¹⁰ Hambi loko vakulu va fanele va va ni vunene, va fanele va tiya eka leswi lulameke. Tito a a ri tano, u tsundzuxe lava nga ebandlheni ra Krete leswaku “va nga tshuki va onha van’wana emavito, kambe va va lavo rhula, va va ni vuxaka, masiku hinkwawo va va ni musa eka vanhu hinkwavo.” (Tito 3:1, 2) Leswaku a kombisa mhaka leyi ha yona Vakriste va faneleke va va ni vunene eka vanhu hinkwavo, Tito u boheke ku kombisa ndlela leyi Yehova a a ri na musa ni rirhandzu ha yona. Xikwembu a xi ponisanga vapfumeri hinkwalaho ka swiendlo swo karhi leswinene leswi va swi endleke, kambe hikwalaho ka tintswalo ta yena ha Yesu Kriste. Vunene ni ku leha mbilu ka Yehova naswona swi vula ku ponisiwa eka hina. Hikwalaho, ku fana na Tito, vakulu va siku ra namuntlha va fanele va tsundzuxa mabandlha leswaku ma yingisa Xikwembu, ma xi tekelela hi ku hanyisana ni van’wana hi vunene.—Tito 3:3-7; 2 Petro 3:9, 15.

Vunene Byi Kongomisa Mutsundzuxi Wa Vutlhari

11. Hi ku ya hi Vagalatiya 6:1, 2, xana ndzayo yi fanele yi nyikeriwa njhani?

¹¹ Ku vuriwa yini loko nyimpfu yo fanekisela yi endle xihoxo? Pawulo u te: “Vamakwerhu, naloko un’wana a kumiwa a ri karhi a endla xihoxo, n’wina lava mi nga va Moya, n’wi vuyiseni hi moya wa musa. Eka un’wana ni un’wana wa n’wina, ndzi ri, tivonele leswaku na wena u nga ringiwi. Rhwalelanani mindzhwalo, kutani, hi ku endlisa sweswo, mi ta va mi hetisa nawu wa Kriste.” (Vagalatiya 6:1, 2) Ndzayo yi tirha kahle loko yi nyikeriwe hi moya wa vunene. Hambi loko vakulu va ringeta ku laya munhu la hlundzukeke, va fanele va tikhoma, va xiya leswaku “ririmi ra ku olov̌a ri ṭhov̌a marambu.” (Swivuriso 25:15) Munhu loyi a nonon’hwaka ku fana ni rhambu a nga olovisiwa hi rito ro rhula, naswona ku nonon’hwa ka yena ku nga olova.

12. Xana moya wa vunene wu n’wi pfuna njhani mutsundzuxi?

¹² Yehova i Muleteri la nga ni vunene, naswona ku dyondzisa ka yena hi vunene ka humelela ebandlheni. Leswi swi tano ngopfu-ngopfu loko vakulu va boheka ku pfuna un’wana la lavaka mpfuno wa moya. Mudyondzisiwa Yakobo u tsarile: “Exikarhi ka n’wina, ku nga va ni loyi a tlhariheke, la nga ni vutivi: A a kombe mintirho ya yena hi mahanyelo ya yena lamanene, lama nga ni vutlhari ni ku titsongahata.” Vunene byi huma eka xichavo ni ku tlangela “vutlhari byo ta hi le henhla,” swin’we ni ku xiya ka munhu mindzilakana yakwe. Moya wa vunene ni wa ku titsongahata wu sirhelela mutsundzuxi leswaku a nga vuli leswi khunguvanyisaka ni swihoxo naswona wu endla leswaku ndzayo ya yena swi olova ku yi amukela.—Yakobo 3:13, 17.

13. Xana “vutlhari ni ku titsongahata” swi khumba ndlela leyi ndzayo yi nyikeriwaka ha yona hi ndlela yihi?

¹³ “Vutlhari ni ku titsongahata” swi endla leswaku mutsundzuxi a anakanyela van’wana kumbe a nga karihi. Kambe, ku anakanya hi vunghana kumbe ku lava ku amukeriwa hi munhu wo karhi a swi fanelanga swi endla nkulu a vula swilo leswaku a tsakisa munhu ematshan’weni yo vula ndzayo leyi sekeriweke eRitweni ra Xikwembu hi vunene na hi ku kongoma. (Swivuriso 24:24-26; 28:23) Ndzayo leyi Aminoni a yi nyikiweke hi makwavo yi anerise ku navela kakwe, kambe yi koxe vutomi byakwe. (2 Samuel 13:1-19, 28, 29) Hikwalaho, vakulu va siku ra namuntlha a va fanelanga va vevukisa misinya ya milawu ya Bibele leswaku va nga karhati ripfalo ra munhu wo karhi, hikuva ku endla tano swi nga veka vutomi bya yena ekhombyeni. Ku fana na Pawulo, vakulu a va fanelanga va papalata ku byela van’wana “makungu ya Xikwembu.” (Mintirho 20:26, 27; 2 Timotiya 4:1-4) Mutsundzuxi la vupfeke wa Mukriste u kombisa ku chava Xikwembu naswona u nyikela ndzayo leyinene hi vunene lebyi nga ni vutlhari.

14. Ha yini nkulu a fanele a tivonela leswaku a nga endleli van’wana swiboho leswi va faneleke ku tiendlela swona hi voxe?

¹⁴ Vunene swin’we ni vutlhari bya le tilweni swi ta sivela nkulu leswaku a nga tshikileli. Na yena u fanele a swi xiya leswaku a hi vutlhari naswona a swi fanelanga leswaku a endla swiboho leswi munhu wo karhi a nga tiendlelaka swona hi yexe. Nkulu u ta va ni vutihlamuleri hi vuyelo bya kona loko a endlela van’wana swiboho, naswona u ta katseka eka vuyelo byihi na byihi byo biha. Nkulu a nga ha boxa leswi Bibele yi swi vulaka, kambe loko ku nga ri na nawu wa Matsalwa emhakeni ya kona, munhu u fanele a tirhisa ku avanyisa ka yena ni ripfalo ra yena ku vona leswi a nga swi endlaka kumbe leswi a nga taka a nga swi endli. Hi laha Pawulo a nga te: “Un’wana ni un’wana ú ta rhwala mpingu wa yena.” (Vagalatiya 6:5; Varhoma 14:12) Hambi swi ri tano, munhu la vutisaka a nga ha pfuniwa leswaku a endla xiboho, nkulu a nga endla leswi hi ku n’wi vutisa swivutiso leswi pfunaka munhu ku anakanyisisa hi matsalwa lama yelanaka ni tindlela leti n’wi pfulekeleke ku ti hlawula.

15. Nkulu u fanele a endla yini loko nhlamulo ya xivutiso a nga yi tivi?

¹⁵ Loko nkulu a nga swi koti ku hlamula xivutiso, a nga fanelanga a hlamula ntsena leswaku a ta kuma xichavo. Vunene lebyi nga ni vutlhari byi ta n’wi sivela ku mbambela naswona kumbexana a nyikela nhlamulo leyi hoxeke leyi endzhaku yi nga ha vangaka swiphiqo. “Nkari wu kona wa ku miyela, wu kona nkari wa ku v̌ulav̌ula.” (Eklesiasta 3:7; ringanisa Swivuriso 21:23.) Nkulu u fanele ku “v̌ulav̌ula” ntsena loko a tiva nhlamulo ya xivutiso kumbe loko a endla ndzavisiso lowu ringaneleke leswaku a nyikela nhlamulo leyi kongomeke. I vutlhari ku tshika swivutiso leswi lavaka vutivi swi nga hlamuriwanga.—Swivuriso 12:8; 17:27; 1 Timotiya 1:3-7; 2 Timotiya 2:14.

Ntikelo Wa Vatsundzuxi Vo Tala

16, 17. Ha yini swi fanerile leswaku vakulu va vutisana?

¹⁶ Xikhongelo ni ku dyondza swi ta pfuna vakulu leswaku va hlamula swivutiso ni ku tlhantlha swiphiqo swo nonon’hwa, kambe va fanele va tsundzuka leswaku “laha ku nga ni vatsundzuxi vo tala ku ni ku humelela.” (Swivuriso 15:22, NW) Ku vutisa vakulu van’wana swi endla leswaku ku hlengeletiwa vutlhari lebyi lavekaka. (Swivuriso 13:20) Vakulu a va na ntokoto kumbe vutivi bya Bibele lebyi fanaka. Hikwalaho, vunene lebyi nga ni vutlhari byi ta susumetela nkulu loyi a nga ni ntokoto wutsongo leswaku a vutisa vakulu lava nga ni vutivi lebyi engeteleke ni ntokoto lowukulu, ngopfu-ngopfu loko ku fanele ku tlhantlhiwa mhaka leyikulu.

¹⁷ Loko vakulu va tsandzeka ku tlhantlha mhaka leyikulu, na vona va nga ha kombela mpfuno exihundleni. Leswaku va n’wi pfuna ku avanyisa Vaisrayele, Muxe u hlawule “v̌av̌anuna la’v̌anene, la’v̌a tšhav̌aka Šikwembu, e v̌av̌anuna la’v̌a lulameke, la’v̌a v̌engaka binḍu leri nga lulamangiki.” Hambi leswi a a va ri vakulu, a va nga ri na byona vutivi ni ntokoto wo tala tanihi Muxe. Hikwalaho, “e timhaka le’to nonoṅhwa, v̌a ti tisa ka Moše; le’tiṭongo, v̌a ti av̌anyisa v̌a ri v̌ona.” (Eksoda 18:13-27) Kutani ke, loko swi laveka, vakulu lava tamelaka milandzu leyikulu namuntlha, hi laha ku faneleke, va nga kombela mpfuno eka valanguteri lava nga ni ntokoto, hambi loko vona va ta tiendlela xiboho xo hetelela.

18. Loko ku tameriwa timhaka ta vuavanyisi, i yini leswi tiyisaka leswaku ku endliwa swiboho leswi faneleke?

¹⁸ Mishnah ya Vayuda yi vula leswaku le Israyele, lava nga etihubyeni ta swimitana a va hambana-hambana hi nhlayo hi ku ya hi vukulu bya nandzu. Vatsundzuxi vo tala va antswa swinene, hambi swi ri tano, nhlayo hi yoxe a yi tiyisi ku lulama, hikuva hlayo leyikulu ya vanhu yi nga ha xi endla xihoxo. (Eksoda 23:2) Swilo swa nkoka leswi tiyisaka leswaku ku endliwa swiboho leswi faneleke i Matsalwa ni moya wa Xikwembu. Vutlhari ni vunene swi ta susumetela Vakriste leswaku va titsongahatela swona.

Ku Nyikela Vumbhoni Hi Vunene

19. Xana vunene byi va pfuna njhani vanhu va Yehova leswaku va nyikela vumbhoni eka van’wana?

¹⁹ Vunene nakambe byi pfuna malandza ya Yehova leswaku va nyikela vumbhoni evanhwini va swiyimo swo hambana-hambana. (1 Vakorinto 9:22, 23) Hi mhaka ya leswi Yesu a dyondziseke hi vunene, vanhu lava titsongahataka a va nga n’wi chavi, hi laha a va chava varhangeri va vukhongeri va tihanyi ha kona. (Matewu 9:36) Kavula, ndlela ya yena ya vunene yi koke “tinyimpfu,” hayi “timbuti” to biha. (Matewu 25:31-46; Yohane 3:16-21) Hambi leswi Yesu a tirhiseke marito ya matimba loko a vulavula ni vakanganyisi lava fanaka ni timbuti, Timbhoni ta Yehova ti fanele ti va ni vunene loko ti twarisa marungula ya ku avanyisa ka Xikwembu namuntlha, hikuva a va na byona vutlhari ni matimba lawa Yesu a a ri na wona. (Matewu 23:13-36) Loko va twa rungula ra Mfumo ri chumayeriwa hi vunene, ‘lava faneriwaka hi vutomi lebyi nga heriki va va vapfumeri,’ hi laha va endleke ha kona lava fanaka ni tinyimpfu lava yingiseke Yesu.—Mintirho 13:48.

20. Xana xichudeni xa Bibele xi vuyeriwa njhani loko xi dyondzisiwa hi vunene?

²⁰ Ku ni mimbuyelo leyinene hi ku nyikela vumbhoni ni ku letela van’wana hi vunene ni ku va kombisa hi ku andlala mhaka kahle, hi ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele ni ntiyiso. Petro u tsarile a ku: “Etimbilwini ta n’wina, kombisani xichavo eka Kriste, leswi a nga Hosi; masiku hinkwawo tilunghiseleni ku tihlamulela eka un’wana ni un’wana loyi a mi vutisisaka ehenhla ka ku tshemba loku mi nga na kona.” (1 Petro 3:15) Xichudeni lexi dyondzisiwaka hi vunene xa swi kota ku nyikela nyingiso emhakeni ematshan’weni yo kavanyetiwa hambi ku ri ku khunguvanyisiwa hi ku vulavula hi vukari ni ku kanetana. Ku fana na Pawulo, vatirheli lava letelaka hi vunene va nga vula va ku: “A hi veki xikhunguvanyiso ni xin’we endleleni ya munhu na un’we, leswaku ntirho wa hina wu ta ka wu nga sandziwi.” (2 Vakorinto 6:3) Hambi vakaneti minkarhi yin’wana va angula kahle eka lava dyondzisaka hi vunene.

Vunene Bya Laveka Eka Hinkwerhu

21, 22. Xana vunene byi va pfunisa ku yini vanhu va Yehova hinkwavo?

²¹ Vunene bya Vukriste a byi fanelanga byi tirhiseriwa ntsena ku tsakisa vanhu lava nga le handle ka nhlengeletano ya Yehova. Mfanelo leyi nakambe i ya nkoka ni le ka vuxaka bya vanhu va Xikwembu. (Vakolosa 3:12-14; 1 Petro 4:8) Mabandlha ma akiwa emoyeni loko vakulu ni malandza ya vutirheli lama nga ni vunene va tirhisana hi ku rhula. Ku kombisa vunene ni timfanelo tin’wana ta ku chava Xikwembu i swa nkoka eka un’wana ni un’wana eka vanhu va Yehova hikuva ku na ‘nawu wun’we’ eka hinkwavo.—Eksoda 12:49; Levitika 24:22.

²² Vunene byi kondletela ku rhula ni ntsako eka vanhu va Xikwembu. Hikwalaho, byi fanele byi va xiphemu xa timfanelo leti akaka nguvu leyi ambariwaka hi Vakriste hinkwavo ekaya, ebandlheni ni kun’wana. Ina, malandza ya Yehova hinkwawo ma fanele ma ambala vunene.

U Nga Hlamurisa Ku Yini?

◻ Ha yini vakulu va Vakriste va fanele va fumiwa hi vunene?

◻ Xana vunene byi n’wi kongomisa njhani mutsundzuxi la nga ni vutlhari?

◻ Hi wihi ntikelo wa vatsundzuxi vo tala?

◻ Ha yini swi ri swa nkoka ku nyikela vumbhoni hi vunene?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]

Vanhu va Yehova va fana ni tinyimpfu, kutani va fanele va khomiwa hi vunene

[Xihlovo Xa Kona]

Garo Nalbandian

[Xifaniso lexi nga eka tluka 19]

Vunene byi endla leswaku vanhu va Yehova va nyikela vumbhoni eka vanhu va swiyimo swo hambana-hambana