Ku Landzelela Pakani Leyi Vekiweke Ndzi Ri Na Malembe Ya Tsevu
HI KU VULA KA SANDRA COWAN
Vatswari vo tala va hlawulela vana va vona ntirho-vutomi, tanihi vuyimbeleri kumbe mincino naswona va sungula ku va letela va ha ri vatsongo. Leswi kahle-kahle hi leswi mana wa mina a nga ndzi endla swona. Ku sukela loko ndza ha ri ni mavhiki mambirhi hi vukhale, ndzi yisiwile eka minhlangano hinkwayo ya Vukriste ni le ntirhweni wa nsimu.
LOKO ndzi ri ni malembe ya mune, Manana u ehlekete leswaku a a ndzi lunghekile ku va ndzi chumayela hi ndzexe. Ndza ha ku tsundzuka kahle ku ringeta ka mina ko sungula. Hi yile eka yindlu leyikulu ya le purasini, kutani ndzi chikile emovheni ndzi ya enyangweni wa yindlu, loko Manana ni van’wana va ndzi rindzerile emovheni. Wansati la nga ni vunene u yingiserile loko ndzi n’wi nyikela swibukwana swa khume. Loko a swi hakelela, u ndzi nyike xisibi lexikulu xo leha. Ndzi xi rhwale hi mavoko mambirhi. A ndzi nyanyukile!
Hi lembe rero, 1943, Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower xi pfurile leswaku xi letela vatirheli va maphayona ya nkarhi hinkwawo eka ntirho wa vurhumiwa. Manana u ndzi khutazele ku endla ntirho wa vurhumiwa pakani ya mina evuton’wini. Enkarhini wolowo Nyimpi ya Vumbirhi ya Misava a a yi ya emahlweni le Yuropa, naswona Manana a a ndzi byela hi ta vana lavatsongo va Timbhoni eYuropa lava nga hambanisiwa ni vatswari va vona. A a lava leswaku ndzi tiya swinene leswaku ndzi langutana na ndzingo wun’wana ni wun’wana.
Hi ximumu xa 1946, ndzi khuvuriwile entsombanweni wa matiko hinkwayo eCleveland, Ohio. Hambi leswi a ndzi ri ni malembe ya tsevu hi vukhale, a ndzi tibohe ku hetisisa ku tinyiketela ka mina eka Yehova. Ndzi tirhe tanihi phayona ro sungula hi ximumu xexo. Ndza ha tsundzuka mixo wun’wana loko ndzi fambisa timagazini ta 40 eka vanhu lava a va tshamile eNdhawini ya Mabindzu le San Diego, California. Ndza tiyiseka leswaku leswi a swi vangiwa ngopfu hi ku va ndzi ri lontsongo ni ku vulavula ngopfu.
Hakanyingi a hi chumayela ekusuhi ni le Beth-Sarim, ku nga laha Makwerhu Rutherford, muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower loyi a a vabya, a nga heta kona vuxika emahlweni ka rifu ra yena hi 1942. A hi endzela kona minkarhi hinkwayo naswona hi dya swakudya swa na nhlikanhi kwalaho ni malandza ya nkarhi hinkwawo. Maendzo yo tano lama tsakisaka ma ndzi susumetele ku endla xiboho xa leswaku leswi a a ku ri muxaka wa vutomi lebyi entiyisweni a ndzi byi lava. Kutani ndzi endle Xikolo xa Gilead ni ntirho wa vurhumiwa swi va pakani ya mina evuton’wini.
Vatswari va mina va dlaye vukati hi lembe leri nga landzela, kambe xiyimo xa ndyangu lexi hundzukeke a xi tsanisanga vumoya bya hina. Manana a a ri phayona naswona a khathalela swinene vuleteri lebyi mina na makwerhu wa mina a hi byi kuma. Kharavhani ya hina leyitsongo a a yi ri ndhawu leyi nyawurisiwaka hi maendzo ya vamakwerhu va xinuna ni va xisati va Vakriste. Manana u endle matshalatshala ya leswaku ndzi hlangana ni mathwasana man’wana ya Gilead. Mathwasana yo tano mambirhi a a ku ri Lloyd na Melba Barry, lava a va endzile hi ntirho wo famba-famba hala tlhelo va ha rindzele ku ya exiavelweni xa vona xa le tikweni rimbe eJapani. Va tinyike nkarhi wo ndzi khutaza—mina xinhwanyetana lexi a xi navela ku va murhumiwa—kutani sweswo swi ndzi tsakisile hakunene.
Loko ndzi ri ni malembe ya khume hi vukhale, Manana u tekane ni Mbhoni leyinene leyi na yona a a yi ri mutirheli la nga phayona. U amukerile mina na buti wa mina tanihi vana va yena ku nga ri hi phepha ntsena kambe ni le mbilwini ya yena. Rirhandzu ra yena eka Yehova ni ku chivirikela ntirho a a swi khutaza swinene.
Manana na Tatana va tirhisane hi vun’we ku kongomisa hina vana ku hundza eka malembe lama nonon’hwaka ya kondlo-a-ndzi-dyi. Kaya ra hina a ri ri ndhawu leyi phyuphyisaka ya swilo swa moya leyi a ndzi yi rhandza. A a swi nga va oloveli ku phayona hala tlhelo va ri karhi va wundla vana vambirhi hi mali leyitsongo leyi a va yi kuma; swi lave moya wo tinyikela. Kambe Manana na Tatana a va titshega hi Yehova naswona a va rhangisa swilaveko swa Mfumo emahlweni.
Ndzi wu tsundzuka kahle ntsombano wa matiko hinkwawo eDoroba-nkulu ra New York hi 1950! Tatana u kume mali yo lombisa ebanki naswona hi khandziyise vanhu vanharhu leswaku hi pfuneka hi swa timali. Mina, Manana, Tatana, na buti wa mina hi tshame swin’we exitulwini xa le mahlweni mpfhuka hinkwawo ku suka eSan Diego ku ya eNew York, loko lava van’wana va tshame endzhaku. Hikwalaho ka leswi muthori wa Tatana a nga ala ku n’wi nyika mavhiki mambirhi yo wisa entirhweni, ku va kona ka yena eka ntsombano wolowo swi endle leswaku a lahlekeriwa hi ntirho wa yena. Kambe hi laha Tatana a hi tiyisekiseke ha kona, Yehova a a ta anerisa swilaveko swa hina, naswona U swi endlile. Tatana u xavisile movha leswaku a ta hakela mali leyi a yi lombeke ebanki, naswona u kume ntirho wo antswa. Ntokoto lowu ni leyi fanaka wu tikombe wu ri wa nkoka eka mina endzhaku ka malembe loko mina na nuna wa mina hi langutane ni swiyimo leswi nonon’hwaka.
Eku vuyeni ka hina eka riendzo ro ya le New York, hi endzerile Purasi ra Mfumo, laha ndzi nga vona Xikolo xa Gilead ro sungula. Ndza ha tsundzuka loko ndzi yimile eka yin’wana ya titlilasi kutani ndzi tibyela ndzi ku, ‘A ndzi si va na malembe ya 11 hi vukhale. Ndzi nga ka ndzi nga ti laha. Armagedoni yi ta rhanga yi fika.’ Kambe ku endza koloko ku ndzi endle ndzi tiyimisela swinene ku endla Gilead pakani ya mina.
Ku Tirhela Eka Pakani Ya Mina
Hi nkarhi wo wisa wa ximumu xin’wana ni xin’wana loko ndza ha ri exikolweni, ku sukela eka ntlawa wo sungula ku ya emahlweni, a ndzi phayona. Kutani, endzhaku ka mavhiki mambirhi loko ndzi thwasile exikolweni xa le henhla hi June 1957, ndzi ve phayona ra nkarhi hinkwawo.
Nhlangano wa ntsombano wa muganga wa lava tsakelaka ku ya eGilead lowu nga khomeriwa entsombanweni wa le Los Angeles hi 1957 a a wu ri lowu hlawulekeke eka mina. Loko ndzi nghena endzeni ka tende ndzi ya eka nhlangano wolowo, ndzi hlangane na Bill, makwerhu lontsongo loyi ndzi nga n’wi tiva ku sukela loko ndzi ri ni malembe ya tsevu hi vukhale. Eka lembe leri hundzeke, a a ri eku tirheni laha xilaveko a xi ri xikulu eLouisiana. Hi hlamarisiwe hi ku kuma leswaku hi vumbirhi bya hina a hi tsakela ntirho wa vurhumiwa swonghasi. Endzhaku ka tin’hweti ta tsevu hi endle xiboho xo hlanganyela swin’we eka ntirho lowu. Hi tsalele Sosayiti hi kombela xiavelo naswona n’hweti yin’we emahlweni ka mucato wa hina, hi kume xa le Romney, eVupela-dyambu bya Virginia.
Hi suke kwalaho hi ya entsombanweni le New York hi 1958. Loko hi ri entsombanweni wolowo, hi ve kona eka nhlangano wa lava tsakelaka ku ya eGilead. A ku ri ni madzana ya vanhu. Loko hi languta ntshungu wolowo, hi vone onge ntshembo wa hina wo vitaniwa eGilead a wu ri wutsongo hakunene. Hambi swi ri tano, hi rhumele xikombelo xa hina xo sungula, hambi leswi a ha ri na mavhiki ya 11 ntsena hi tekanile. Lembe leri nga landzeleke entsombanweni wa muganga ePhiladelphia, hi rhumele xikombelo xa vumbirhi.
Le Romney mina na Bill hi dyondze ku titshega hi Yehova leswaku a hi pfuna eka swiyimo swo nonon’hwa. Romney a a ku ri doroba leri a ri ri ni vaaka-tiko va kwalomu ka 2 000. A a swi nga koteki ku kuma ntirho. A hi tshama eka kharavhani leyi endliweke ekaya ya timitara ta ntlhanu leyi nga endleriwa leswaku yi hlangavetana na maxelo ya le California. A hi ri hava mati, xikufumerisi ni xiqwitsirisi. A ku titimela ngopfu endzeni lerova hi boheka ku fayela ayisi ebakitini leswaku hi kuma mati. Vamakwerhu va hi pfunile hi laha va nga kotaka ha kona, va hi avela swakudya leswi va swi hloteke. A hi dya mhofu, raccoon ni maxindyani. Hi ehleketile ko tala leswaku a hi ta pfumala swakudya swa siku, kutani loko hi vuya entirhweni, a hi kuma maapula kumbe chizi yi vekiwile emahlweni ka nyangwa wa hina.
Hi kayakaye tin’hweti ta kaye hi ri karhi hi hanya hi mali yitsongo nkarhi na nkarhi. Eku heteleleni hi ehleketile leswaku a swi ta va swinene ku rhurhela eBaltimore, Maryland, laha Bill a a ta kuma ntirho. Loko hi byela vamakwerhu hi xiboho xa hina, va ririle, na hina hi rila. Kutani hi tiyimisele ku tshama nkarhinyana.
Endzhaku ka sweswo Mbhoni leyi a a yi ri mulanguteri wa xitolo lexikulu eWesternport, Maryland, kwalomu ka 60 wa tikhilomitara hi vukule, yi nyikile Bill ntirho wa nkarhinyana. Hi n’hweti yoleyo un’wana wa swichudeni swa hina swa Bibele u hi nyike yindlu leyitsongo yo saseka leyi a yi ri na fanichara ni xitofu lexikulu xa malahla. Ku sukela kwalaho Malakia 3:10 ri ve tsalwa leri ndzi ri tsakelaka. Yehova u hi chululele mikateko leyi fuweke ku tlula leyi a hi yi languterile.
Eku Heteleleni Hi Ya eGilead!
Rin’wana ra masiku lama nga hi tsakisa swinene evuton’wini bya hina a a ku ri siku rin’wana hi November 1959, loko hi kuma xirhambo xa hina xo ya eGilead. A hi rhambiwile etlilasini ya vu-35, leyi nga va yo hetelela eka leti khomeriweke ePurasini ra Mfumo. Loko ndzi yimile etlilasini leyi ndzi nga yi endzela ndza ha ri n’wana, ndzi ve na ntlhaveko lowu kufumelaka lowu ku pfumalaka marito yo wu hlamusela kahle.
Gilead a a ku ri xihlovo xa swilo swa moya. A a swi fana no hanya emisaveni leyintshwa hi tin’hweti ta ntlhanu. A swi humeleli ngopfu evuton’wini ku va hi rindzela xo karhi malembe yo tala kutani hi xi kuma xi antswa ku tlula leswi a hi xi languterise xiswona. Kambe Gilead a a yi ri tano.
Hi averiwe eIndia, kambe eku heteleleni a hi nyikiwanga tivhisa. Kutani ke, endzhaku ko tshama lembe hi rindzile eDoroba-nkulu ra New York, Sosayiti ya Watch Tower yi tlhele yi hi avela le Morocco, Africa N’walungu.
Varhumiwa eMorocco
Hi hete malembe ya 24 lama tsakisaka eMorocco, hi rhandzana ni vanhu hi ku hatlisa ha ha ku fika. Hi dyondze Xifurwa ni Xipaniya, ti nga tindzimi leti nga hi pfuna ku vulavurisana ni vaaka-tiko vo tala lava tshamaka kwalaho. Lava anguleke eka rungula ra Mfumo ngopfu-ngopfu a ku ri lava humaka ematikweni man’wana.
Wansati un’wana loyi a ndzi dyondza Bibele na yena a a ri mucini wa michongolo le Spain loyi a a thoriwile ekhefini ya nkombiso wa michongolo eCasablanca. Endzhaku ko dyondza misinya ya milawu ya Bibele, u tshike n’wini wa khefi ya nkombiso wa michongolo loyi a a tshama na yena kutani a tlhelela eSpain. U fike a nyikela vumbhoni eka va ndyangu wa yena hinkwavo, kutani van’wana va vona va amukela mintiyiso ya Bibele leyi a nga avelana yona na vona. Endzhaku ka sweswo u tlhelele eCasablanca, laha a nga tshama kona a tshembekile eka Xikwembu ku fikela loko a fa hi 1990.
Malembe ma nga ri mangani ya hina yo sungula eMorocco ma ve ni ku engeteleka ka nhlayo ya vahuweleri va Mfumo. Hambi swi ri tano, loko swi nonon’hwa leswaku valuveri va kuma ntirho ni mpfumelelo wo tshama, Timbhoni ti rhurhele eYuropa. Van’wana va lava a hi dyondza na vona sweswi va le New Zealand, Canada, United States, Bulgaria, Russia ni le Furwa naswona van’wana va vona va hlanganyela eka vutirheli bya nkarhi hinkwawo.
Xikan’we-kan’we, hi April 1973 ntirho wa hina wo chumayela eMorocco wu yirisiwile. Vona khombo ra kona! Hi Ravumune ni madyambu, a hi ri ntshungu lowu tsakeke eHolweni ya Mfumo, hi vulavula ku kondza mavoni ma timiwa ku hi tivisa leswaku a a ku ri nkarhi wo ya ekaya. A hi nga swi tivi leswaku a hi nga ha ta tlhela hi vona mavoni wolawo ma voninga eka xinghana xo tano lexinene xa Vukriste. Ehansi ka swiyimo leswi yirisiweke, minhlangano ya hina ni tinhlengeletano ta swifundza a swi hikeriwe eka mintlawa leyitsongo emakaya. Leswaku Timbhoni ti va kona eka mintsombano ya muganga, a ti teka riendzo ti ya eFurwa kumbe eSpain.
Tanihi leswi tinhlayo ta hina a ti hunguteka, Timbhoni ti nga ri tingani leti a ti sele eMorocco ti namarhelanile swinene. Kutani loko Sosayiti ya Watch Tower eku heteleleni yi endle xiboho xo pfala rhavi ni ku hi avela kun’wana, hi ririle swinene hinkwerhu ka hina.
Hi Ya Le Afrika-Xikarhi
Xiavelo xa hina lexintshwa a a ku ri xa le Riphabliki ra le Afrika-Xikarhi. Vona ku hambana lokukulu swonghasi ni le Afrika-N’walungu! Hambi leswi Morocco a ri ri na tlayimeti leyi fanaka swinene ni ya le dzongeni wa California, sweswi hi tikume hi ri eka titropiki to hisa ni to tsakama.
A hi langutane ni swiphiqo leswintshwa. Hi xikombiso, sweswi a ndzi fanele ku lawula ku chava ka mina swivumbiwa leswi kokovaka. Eka swiendlakalo swinharhu nkolombyana wu wele ehenhla ka nhloko ya mina loko ndzi nghena enyangweni. Minkarhi yin’wana, loko ndzi ri karhi ndzi fambisa dyondzo ya Bibele, a hi joyiniwa hi kondlo! Hambi leswi a ndzi lava ku tlula ndzi tsutsuma, ndzi dyondze ku tilawula, ndzi tshame ndzi langutile Nkulukumba Kondlo naswona ndzi susa beke ya mina ya tibuku ni milenge ehansi ku fikela loko a famba. Ndzi dyondze leswaku u nga tolovelana ni xin’wana ni xin’wana loko u tiyisela.
Loko hi ri ni tin’hweti ta tsevu hi ri kwalaho ku endliwile xitiviso eka xiya-ni-moya xa leswaku ntirho wa hina wu yirisiwile. Kutani Tiholo ta hina ta Mfumo ti pfariwile, naswona varhumiwa va komberiwe leswaku va famba. Hi hina ni mpatswa wun’wana ntsena lava hi swi koteke ku tshama erhavini malembe man’wana manharhu. Kutani mixo wun’wana wa Sonto hi nkarhi wa Dyondzo ya hina ya Xihondzo xo Rindza, maphorisa lama hlomeke ma tile kutani ma hi teka ma hi yisa eyindlu-nkulu ya maphorisa. Ma ntshunxe vavasati ni vana, kambe ma pfalela vamakwerhu va 23, ku katsa ni nuna wa mina, Bill. Endzhaku ka masiku ya tsevu va n’wi ntshunxile leswaku a vuya ekaya a ta longa; masiku manharhu endzhakunyana, hi rhurhile etikweni leri, hi May 1989, hi xileriso xa hulumendhe. A a ku ri ku hambana kun’wana nakambe loku ririsaka exitichini xa swihaha-mpfuka, laha vunyingi bya vamakwerhu va hina lava rhandzekaka a va tile ku ta hi lela.
Eku Heteleleni, Hi Ya Le Sierra Leone
Xiavelo xa hina xa sweswi i Sierra Leone, eAfrika Vupela-dyambu, tiko lerinene leri nga ni rigiyagiya ra lwandle ra sava ro basa ro saseka. Vanhu va kona va ni xinghana swinene naswona vutirheli bya nsimu bya tsakisa. Ha rhambiwa ku va hi tshama endlwini yin’wana ni yin’wana, ngopfu-ngopfu endzhutini wa muri wa mangu kumbe muri wa ncindzu wa khokhonati. Vanhu va swi lava ku vulavula hi Xikwembu ni ku teka tikopi ta vona ta Bibele leswaku va landzelela.
Mina na Bill hi tirha eKaya ra Bethele le Freetown. Ndzi tirha tanihi muamukeli wa vaendzi ni ku tirhana na swikhokhelo ni tiakhawunti ta mabandlha. Endzhaku ko tirha malembe ya 16 ematikweni lawa ntirho wa hina wo chumayela a a wu yirisiwile eka wona, i swinene ku va etikweni leri ntirho wu nga ntshunxeka ni ku tswala mihandzu.
Ndzi hete malembe ya 30 eka ntirho wa vurhumiwa hi June 1991. Hakunene, Manana u ndzi vekele pakani leyi faneleke! Loko a ha hanya, a ndzi ta rhandza ku n’wi byela nakambe leswaku, “Ndza nkhensa Manana!” Hi ntsako, ndzi nga ha tlhela ndzi ku: “Ndza nkhensa, Tatana!”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 28]
Ntsombano wa le New York, 1958
[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]
35th class—July, 1960
[Xifaniso lexi nga eka tluka 30]
Bill na Sandra Cowan, 1991