Vakulu—Avelanani Vutihlamuleri!

A A RI wanuna wa mbilu yo leha, la titsongahataka, la nga ni vutlharhi lebyikulu bya vuavanyisi lebyi lawuriwaka hi mintokoto yakwe evuton’wini. Xisweswo, vavanuna, vavasati ni vana vo tlula timiliyoni tinharhu a va tshembe yena leswaku va kuma switsundzuxo. U ringete leswaku a nga va heti matimba. Ku sukela nimpundzu ku fikela nimadyambu, a a yingisa swiphiqo swa vona ni ku lehisa mbilu eku va pfuneni va vona ndlela leyi milawu ya Xikwembu yi tirhaka ha yona exiyin’weni xa vona. Ee, ku ringana nkarhinyana, emalembeni ya kwalomu ka 3 500 lama hundzeke, tinyimba ta khume-mbirhi ta Israyele a ti avanyisiwa hi munhu un’we, a nga pfuniwi hi un’wana—Muxe.

Hambi swi ri tano, Yetro, mukon’wana wa Muxe, a a karhateka ha swona. Swi nga endlekisa ku yini leswaku Muxe a tiyimisela ku byarha ndzhwalo wo tano? Kutani Yetro u te: “Leŝi u ŝi endlaka, a hi ŝona. Kunene u ta karala, wena ni tiko le’ri nga na wena; hikuv̌a e ntiro lowu wu ta ku hlula, u ta ṭanḍeka ku wu heta u ri ŝaku.” (Eksoda 18:17, 18) Ntlhantlho wu ve wihi? Yetro u tsundzuxe Muxe leswaku vutihlamuleri bya yena a byi avela van’wana. (Eksoda 18:19-23) Mayana xitsundzuxo lexinene swonghasi!

Namuntlha evandlheni ra Vukreste, ku ni vakulu vo tala lava ku fana na Muxe, va ringetaka ku byarha swo tlula leswi va nga kotaka ku swi hetisisa va ri voxe. Va hlela minhlangano ni ku yi lunghiselela kutani va nyikela tinkulumo ta nongonoko hi ndlela leyi hlelekeke ni leyi humelelaka. (1 Vakorinto 14:26, 33, 40; 1 Timotiya 4:13) Nakambe vakulu va khathalela swilaveko swa xirho xin’wana ni xin’wana xa vandlha. (Vagalatiya 6:1; 1 Vatesalonika 5:14; Yakobo 5:14) Va rhanga emahlweni eka ntirho hinkwawo wa nkoka wa ku chumayela mahungu lamanene ya Mfumo. (Matewu 24:14; Vaheveru 13:7) Va tlhela va lunghiselela mphakelo wa tibuku leswaku vandlha ri kota ku ti kuma ri ta ti fambisela vanhu.

Ku tlhandlekela kwalaho, vakulu van’wana va averiwa swiyenge swa minongonoko enhlengeletanweni ya xifundzha ni le ntsombanweni wa muganga. Va tirha emalunghiselelweni ya nhlengeletano ni le tikomitini to vumba ntirhisano ni swibedlhele. Van’wana va pfuna hi ku aka Tiholo ta Mfumo. Naswona hinkwaswo leswi swi tlhandlekela ni vutihlamuleri bya vona bya ndyangu ni xilaveko xa ku tiwundla emoyeni. (Ringanisa Yoxuwa 1:8; Pisalema 110:3; 1 Timotiya 3:4, 5; 4:15, 16.) Xana vavanuna lava va Vakreste va nga swi kotisa ku yini ku humelela eka hinkwaswo? Tanihi Muxe, va fanele va pfuniwa. Va fanele va dyondza ku avelana mintirho. Kunene, munhu la nga avelaniki mintirho ni van’wana i muhleri la hlulekaka.

Nkoka Wa Ku Letela Van’wana

Ku ni swivangelo leswi engetelekeke swo va ku avelaniwa vutihlamuleri. Exikombisweni xa Yesu xa titalenta, n’wini, loko a nga si teka riendzo ro leha, u vitane malandza yakwe a ma avela vutihlamuleri hi mimpimo yo hambana-hambana. (Matewu 25:14, 15) Hi ku endla tano, n’wini u kote ku fikelela tipakani to hlaya. Xo sungula, loko a ha fambile, malandza yakwe ma n’wi khomele ntirho wakwe, naswona ntirho wa nkoka a wu nonokanga kumbe ku yima loko a ha fambile. Xa vumbirhi, leswi mintirho ku nga yona yi vulavulaka, n’wini u swi kotile ku vona vuswikoti ni ku tshembeka ka malandza ya yena. Xa vunharhu, n’wini u nyike malandza ya yena nkarhi wa ku kuma ntokoto lowu engetelekeke lowu lavekaka.

Xikombiso lexi xi vula swo karhi eka hina namuntlha. Loko Yesu a suka la misaveni, u teke vutihlamuleri a byi byarhisa vadyondzisiwa vakwe lava totiweke. Lava va seleke va vona, va ha ri ni vutihlamuleri bya swilaveko swa Mfumo swa misava hinkwayo. (Luka 12:42) Hi nkarhi wa vutirheli bya masalela lama totiweke ya manguva lawa, mikateko ya Yehovha a yi ri karhi yi vonaka enhlengeletanweni yakwe. Hikwalaho ka swona, yi andze hi ndlela leyi hlamarisaka. Phela emalembeni ya ntlhanu ntsena lama hundzeke, vanhu lavantshwa vo tlula miliyoni va kombise ku tinyiketela ka vona hi nkhuvulo wa mati! Leswi swi humese magidi ya mavandlha lamantshwa ni swifundzha leswintshwa.

Ku kota leswi Yesu Kreste a byarhiseke “nandza la tshembekaka, wo tlhariha” vutihlamuleri, na vona va avele vutihlamuleri bya mavandlha eka vakulu ni malandza ya vutirheli va “tinyimpfu tin’wana.” (Matewu 24:45-47; Yohane 10:16) Hambi swi ri tano, vavanuna van’wana vo tala lava tinyiketeleke va laveka hikwalaho ka ku andza lokukulu. Xana va ta huma kwihi? Vakulu va fanele ku va letela. Kambe vakulu va ta va leterisa ku yini vavanuna volavo loko vutihlamuleri lebyi faneleke va nga byi aveli eka vanhu lava kombisaka leswaku va nga byi kota. Handle ka swona, vakulu va ta wu kuma njhani nkarhi wo vona vuswikoti ni ku tshembeka ka majaha.

Ku Avelana Vutihlamuleri Swi Vula Yini?

Eka van’wana, “ku avelana vutihlamuleri” swi vula ku rhula, ku balekela, ku nga tikarhati kumbe ku tshika vutihlamuleri bya vona. Hambi swi ri tano, loko ku tirhisiwa kahle, “ku avelana vutihlamuleri” i ndlela ya ntiyiso yo hetisisa vutihlamuleri. Xiga xa Xitsonga lexi nge “ku avelana vutihlamuleri” xi hlamuseriwa tanihi, “ku veka swo karhi emavokweni ya un’wana; ku veka munhu a va muyimeri; ku avela vutihlamuleri kumbe matimba yo lawula.” Hambi swi ri tano, muaveri wa vutihlamuleri u sala a ha ri ni vutihlamuleri lebyikulu bya leswi endliwaka.

Van’wana va nga balekela ku va ni vutihlamuleri hi leswi va chavaka leswaku va nge koti ku byi fambisa kahle. Kambe, ku va ni vutihlamuleri a swi vuli swona ku tsandzeka ku byi fambisa kahle. Hambi leswi a nga vonakiki naswona a fumaka a ri ematilweni, Yesu Kreste u fambisa vandlha ra Vukreste hi laha ku heleleke. U tlhela a byarhisa vandlha eka vavanuna lava nga ni ntokoto leswaku va ri khathalela.—Vaefesa 5:23-27; Vakolosa 1:13.

Van’wana va nga ha ala ku avela van’wana hikuva va vona onge va nga kota ku endla ntirho hi ku hatlisa hi voxe. Hambi swi ri tano, Yesu u vone nkoka wa ku letela van’wana. Ku hava emisaveni la dyondziseke hi laha ku humelelaka swinene ku fana na Yesu. (Yohane 7:46) Kambe, endzhaku ko letela vadyondzisiwa vakwe va 70, u va rhumele entirhweni wo chumayela. Hambi leswi a va nga swi koti ku ringana na Yesu hi vuswikoti byo dyondzisa, va vuye va tsake ngopfu hi ku humelela ka vona. Yesu u tsake na vona, a va bumabumela, hikuva a a tiva leswaku va ta ya emahlweni ni ntirho endzhaku ka loko a ta va a fambile, naswona a a va ta hetisisa ntirho wo tlula lowu a a ta wu endla a ri yexe.—Luka 10:1-24; Yohane 14:12.

Ku avelana ku tlhela ku vula ku pfuniwa hi swilo leswi hlawulekeke. Hi siku ra le mahlweni ka leri Yesu a feke ha rona, u avele Petro na Yohane ku endla malunghiselelo yo hlawuleka ya swakudya swa Paseka yakwe yo hetelela. (Luka 22:7-13) Yesu a a nga fanelanga ku tikarhata hi ku xava nyimpfu, vhinyo, xinkwa xo kala comela ni matsavu yo bava; naswona a a nga boheki ku hlengeleta swibya, tihunyi ni swin’wana. Petro na Yohane va hlengelete swilo sweswo hinkwaswo.

Namuntlha vakulu va nga kuma mimpfuno leyi fanaka loko va tekelela xikombiso xa Yesu. Hi xikombiso, loyi a khathalelaka tibuku a nga komberiwa ku oda tibuku leti lavekaka ta tsima leri tshinelaka. A nga tsundzuxiwa ku kambisisa tirhekhodo takwe ku vona ndlela leyi tibuku leti fanaka ti fambisiweke ha yona ematsimeni lama hundzeke. A nga ha xiyisisa ni swilo swo hambana swa nsimu ya vandlha a nga si lulamisa fomo yo oda. Kutani u ta yisa fomo eka matsalana wa vandlha leswaku a yi kambisisa. Loko nandza wa tibuku se a wu dyondzile ntirho wakwe, a swi fanelanga swi boha leswaku matsalana a tlhela a kambisisa tirhekhodo ta nkarhi lowu hundzeke ntsendze loko mintsengo leyi nga eka fomo yo oda yi twisiseka. Kahle-kahle, endlelo leri ro olova ra ku avelana vutihlamuleri ri ta olovisa ku oda tibuku ni ku olovisela lava langutaneke na swona.

Malunghana ni swilo swo tano leswi nga pfunaka, xana munhu a nga ava njhani vutihlamuleri hi ndlela leyi humelelaka?

Ndlela Yo Ava Vutihlamuleri

Hlamusela ntirho wolowo. Xo sungula, swi veke erivaleni leswaku i vuyelo byihi lebyi languteriweke. “Bindzulani . . . ndzi ko ndzi vuya,” hi leswi vuriweke hi “nkulukumba un’wana” exikombisweni xa Yesu xa tipondho loko a byela malandza yakwe ya khume. (Luka 19:12, 13) N’wini a a rindzele leswaku malandza ma xavisa hi ndlela leyi bindzulaka hi pondho yakwe kutani va vika mimpindzulo ya vona loko a vuya. A a ma swi tiva leswi a ma fanele ku swi endla. Xana nsinya lowu wa nawu wu nga tirha njhani entirhweni wa manguva lawa wo aka Tiholo ta Mfumo? Hi xikombiso, hakanyingi makwerhu la averiweke ku pfuxeta lwangu u ta byeriwa leswaku a tirhisa yini, u ta swi kuma kwihi ni leswaku a sungula rini, loko maxelo ma pfumelela ku tirha ntirho wolowo. Vukongomisi byo tano lebyi kongomeke byi endla ku hleleka lokunene.

I swa nkoka leswaku u nga hlamuseli leswi ntirho wu katsaka swona ntsena kambe ni swiboho leswi munhu a pfumeleriwaka ku swi endla ni leswaku i timhaka tihi leti fanelaka ku yisiwa eka un’wana. Muxe u byele lava a va vekeke leswaku a va fanele ku avanyisa milandzu leyitsongo, kambe leyikulu a a yi fanele yi yisiwa ka yena.—Eksoda 18:22.

Loko u ava vutihlamuleri, xalamukela ku papalata ku nyika vanhu vambirhi ntirho lowu fanaka. Loko vanhu va averiwa mintirho leyi fanaka, ku nga twanani ku va kona. Ehleketa leswi a swi ta humelela loko entsombanweni lowukulu wa Timbhoni ta Yehovha, Ndzawulo Yo Basisa ni Ndzawulo Ya Swakudya, ha timbirhi ti nyikiwa ntirho wo basisa leswi ku tlhandlekiwaka swakudya eka swona, kumbe loko Ndzawulo Ya Varindzi ni Ndzawulo Yo Khuvula, ha timbirhi a to averiwa ku kongomisa vahlaleri hi nkarhi wa nkhuvulo.

Hlawula vavanuna lava fanelekaka. Yetro u tsundzuxe Muxe a ku: “U fanele u lavisisa hi wexe vavanuna lava fanelekaka, lava va chavaka Xikwembu exikarhi ka vanhu hinkwavo, vavanuna vo tshembeka ni lava nga onhiwangiki, kutani u va veka va rhangela vanhu lava.” (Eksoda 18:21, The New English Bible) I ntiyiso, wanuna u fanele a rhanga hi ku fikelela timfanelo ta moya. Leswaku u vona loko munhu a ‘fanelekile’ ku endla ntirho lowu a wu nyikiweke, ku fanele ku xiyiwa swilo swo tanihi mahanyelo ya munhu, ntokoto, ndzetelo ni vuswikoti. Xisweswo, Mukreste la nga ni langutelo lerinene, leri tsakisaka, ro pfuna hi ndlela yo hlawuleka a nga tirha kahle eka timagazini kumbe tanihi murindzi. Hi laha ku fanaka, loko ku hlawuriwa un’wana la nga ta pfuna matsalana wa vandlha, na yena u ta xiyiwa hi mfanelo leswaku u hleleke njhani. Xana swilo wa swi xiyisisa, xana wa tshembeka, ni ku va ni xihundla? (Luka 16:10) Ku kambisisa swilo swo tano handle ka timfanelo leti hlawulekeke ta moya swi ta pfuna leswaku ku nghenisiwa munhu la fanelaka entirhweni.

Va avele ni swilo leswi eneleke swo tirha ha swona. Loyi a tirhaka u ta lava ku va ni swilo swo karhi laha a tirhaka kona leswaku a ta heta ntirho lowu a wu averiweke. Kumbexana u ta lava switirho, timali kumbe ku pfuniwa. Va avele swilo leswi ringaneke swo tirha ha swona. Hi xikombiso, makwerhu a nga komberiwa ku lunghisa swo karhi leswi nga swa nkoka eHolweni ya Mfumo. Kunene, u ta byeriwa leswi a fanelaka ku swi endla, kambe a nga ha lava ni swimalana swo xava swilo swa xihatla. Kumbexana u ta lava ku pfuniwa. Kutani vakulu va nga ha kombela van’wana leswaku va n’wi pfuna kumbe va tivisa vandlha leswaku ‘Makwerhu wo karhi u ta endla ntirho wo karhi eholweni, naswona swi nga ha endleka leswaku a kombela van’wana va n’wina leswaku mi n’wi pfuna.’ Ku ehleketa tano ka ha ri emahlweni swi ta sivela ku ava ntirho u nga nyikelanga swilo swo tirha ha swona leswi ringaneke. “U nga avi vutihlamuleri hi ndlela leyi nga hetisekangiki,” i ndlela leyi muleteri un’wana wa vurhangeri a swi vekaka ha yona.

Loko u ava vutihlamuleri, tivisa van’wana leswaku munhu loyi u tirha endhawini ya wena. Matimba yo tirha endhawini ya wena na wona i mpfuno. Yoxuwa u lerisiwe ku va murhangeri lontshwa wa Vaisrayele “[e]mahlweni ka nhlengeletano.” Muxe u byeriwe ku “ṅwi pambulela e v̌ukulukumba bya [yena].” (Tinhlayo 27:18-23) Elunghiselelweni ra vandlha, sweswo swi nga ha endliwa hi ku nameketa phepha ra lava averiweke mintirho ebodweni ya marungula.

Seketela swiboho swa vona. Sweswi la averiweke a nga tirha ntirho lowu a nga na wona. Kambe, tsundzuka leswaku u nga n’wi pfuna swinene loko wo seketela swiboho leswinene leswi a swi endlaka. Hi xikombiso, wena tanihi nkulu u nga ha tsakela ku veka swikurisa-rito, tafula ni switshamo swa le platifomo ya Holo ya Mfumo hi ndlela yo karhi, kumbexana hi ndlela leyi hambanaka ni leyi makwerhu la averiweke swona a swi vekaka ha yona. Hambi swi ri tano, loko makwerhu la langutelaka platifomo a pfumeleriwa ku tilangela entirhweni wakwe, ú ta kota ku titshemba ni ku kuma ntokoto. Handle ka sweswo, a nga ha antswisa swilo. Mutsundzuxi un’wana wa ta mabindzu u te: “Ava ntirho, ku nga ri hi ndlela leyi wu nga tirhiwaka ha yona. . . . Hakanyingi, swi endla munhu a humesa vuswikoti byakwe byo endla swilo.”

Nakambe, makwerhu la tirhaka ntirho wolowo, u tala ku va kusuhi ni xiyimo xo karhi, kutani ke a nga swi twisisa ku antswa swiphiqo leswi yelanaka ni ntirho wolowo. A nga hlangavetana ni swiphiqo hi mintlhantlho leyi kunene yi tirhaka. Nakambe a nga ha langutana ni swilo leswi swi nga twisisekiki eka vahlaleri. Hikwalaho, mulanguteri un’wana wa Mukreste u vule leswi hi mupfuni wakwe loyi a ri ni ntokoto: “Loko a ku, ku ni swiphiqo swo karhi, ndza swi tshemba leswi a swi vulaka.”

Ee, mpfuno wa risima lowu nga kona wa vakulu va Vakreste i vavanuna ni vavasati lava tinyiketeleke, lava rhandzaka ni lava va swi kotaka ku pfuna hi ndlela yihi ni yihi leyi va kongomisiwaka ha yona. Vakulu, tirhisani vanhu lava va risima swinene! Ku avelana ntirho i xikombiso xa ku titsongahata naswona ku nga hunguta ntshikilelo ni ku karhateka. A mi nge endliwi leswaku mi swi kota ku endla leswi engetelekeke ntsena kambe mi ta nyika ni van’wana nkarhi wa ku kuma ntokoto lowu lavekaka.