Xihambano—Xana I Mfungho Wa Vukreste?

KU RINGANA madzana ya malembe, mintshungu yi teke xihambano tanihi mfungho wa Vukreste. Kambe xana i ntiyiso? Vo tala lava a va tshemba tano hi laha ku tiyeke, va hlamala ngopfu loko va dyondza leswaku xihambano a xi hlawulekanga nikatsongo eka Vujagana. Ku hambana ni sweswo, xi tirhisiwe ematikweni yo tala evukhongerini lebyi nga riki bya Vukreste emisaveni hinkwayo.

Hi xikombiso, eku sunguleni ka va-1500, loko Hernán Cortés ni vuthu rakwe ra “Vakreste” va lunghiselela ku hlasela Mfumo wa Vaaztec, a va khome mijeko va huwelela va ku, “A hi landzeleni mfungho wa Xihambano xo Kwetsima hi ripfumelo ra ntiyiso, hikuva hi ku titsongahata emfunghweni lowu hi ta hlula.” Va fanele va hlamarisiwile loko va kume leswaku valala va vona va vahedeni a va xixima xihambano hi ndlela leyi nga hambaniki ni ya vona. Buku leyi nge Great Religions of the World yi ri: “Cortés ni valandzeri vakwe va tshike ku endla magandzelo ya Vaaztec hi vanhu ni swiendlo swa Vukreste leswi vonakaka swi ri ku tekelela vusathana: . . . va xixima mimfungho leyi fanaka ni swihambano ya swikwembu swa mheho ni swa mpfula.”

Eka nhloko-mhaka leyi humaka eka vahleri va phepha-hungu ra La Nación, mutsari José Alberto Furque u komba leswaku ehafini yo hetelela ya lembe xidzana ra vu-18, ku sungule “njhekanjhekisano lowu hisaka ni ku tsakisa exikarhi ka vakambisisi va matimu ya munhu ni vayimburi va marhumbi, wa masungulo ya mimfungho ya xihambano ni nhlamuselo ya xona” leswi a swi kumiwa ngopfu loko u tsemakanya Amerika Xikarhi na Dzonga. Handle ko tipfinyinga, van’wana va hisekele ku sirhelela risima ra xihambano tanihi mfungho lowu hlawulekeke wa “Vukreste” lerova va rhangisa mianakanyo ya leswaku kumbexana Maamerika ma chumayeriwile emahlweni ka riendzo ra Columbus ro tsemakanya malwandle, leri nga fungha nguva! Mianakanyo leyi ya ku ka yi nga yelani nikatsongo, yi fanele yi bakanyiwa tanihi leswi yi nga riki na swisekelo.

Hi ku famba ka nkarhi, mintshubulo yin’wana ya leswi yi herise njhekanjhekisano wolowo. Furque u ri: “Ebukwini leyi humesiweke hi 1893 hi Nhlangano wa Smithson, ku kumiwe leswaku xihambano ana a xi xiximiwa . . . khale, ku nga si fika Valungu vo rhanga le Amerika N’walungu, leswi tiyisaka mianakanyo . . . ya leswaku xihambano xo tano xi humelele eka vaaki hinkwavo, xi ri xiphemu xa vugandzeri bya swifaniso kumbe vanhu, bya matimba lama tumbuluxaka vutomi.”

Bibele yi komba leswaku Yesu a nga dlayeriwanga exihambanweni lexi tolovelekeke nikatsongo, kambe, emhandzini yinene, kumbe stau·rosʹ. Rito leri ra Xigriki leri humelelaka eka Matewu 27:40, kahle-kahle ri vula mhandzi kumbe phuphu, tanihi leti ku akiwaka ha tona. Hikwalaho, xihambano a xi kalanga xi yimela Vukreste bya ntiyiso. Yesu Kreste u kombise mfungho, kumbe “xikombiso” xa Vukreste bya ntiyiso loko a byela valandzeri vakwe a ku: “Hinkwavo va ta tiva leswaku mi valandzeri va mina, loko mi rhandzana.”—Yohane 13:35.