Leswi Rirhandzu Ra Xikwembu Ri Vulaka Swona
“Ku rhandza Xikwembu swi vula leswi: Hi leswaku hi fanele ku hlayisa milawu ya xona.”—1 YOHANE 5:3.
1. Hi fanele ku ri kombisa hi ndlela yihi rirhandzu ra Xikwembu, naswona ku ta humelela yini?
MALUNGHANA ni ndzhwalo wa leswaku vanhu va fanele ku gandzela Xikwembu, Yesu u te: “U ta rhandza [Yehova] Xikwembu xa wena hi mbilu ya wena hinkwayo, ni moya wa wena hinkwawo, ni ku anakanya ka wena hinkwako.” (Matewu 22:37) Xana hi fanele hi kombisa rirhandzu leri hi ndlela yihi ke? Bibele ya hlamula: “Ku rhandza Xikwembu swi vula leswi: Hi leswaku hi fanele ku hlayisa milawu ya xona.” (1 Yohane 5:3) Hi vuyelo byihi lebyinene eka lava va swi endlaka? Yohane u te: “Loyi a tshamaka erirhandzwini, ú tshame eka Xikwembu, na Xikwembu xi tshama eka yena.”—1 Yohane 4:16b.
2. I mani ntsena loyi a fanelaka ku amukela vugandzeri bya hina?
2 Loko hi rhandza Xikwembu, hi nge gandzeli xivumbiwa xihi na xihi, lexi hanyaka kumbe lexi feke, kambe hi ta gandzela Xikwembu ntsena. (Luka 4:7, 8) Muapostola Petro, naswona hambi ku ri ntsumi, va ale ku gandzeriwa hi vanhu. (Mintirho 10:25, 26; Nhlavutelo 22:8, 9) Nakambe, Yesu u kombise leswaku Mariya, mana wakwe, a nga fanelanga ku nyikiwa xichavo xihi na xihi hi ndlela yo gandzela, hikuva xichavo xo tano xi ya eka Xikwembu ntsena. (Luka 11:27, 28; Yohane 2:3, 4; Nhlavutelo 4:11) Ku kongomisa ku gandzela ka munhu endhawini leyi hoxeke ku ta hetelela hi ku lwisana ni swileriso swa Xikwembu, hikuva “a ku na munhu loyi a nga kotaka ku tirhela tihosi timbirhi.”—Matewu 6:24.
Ku Tirhisiwa Ka Xihambano eVukhongerini
3. Xana Vujagana byi ku xiya hi ndlela yihi ku tirhisiwa ka xihambano?
3 Nakambe ku ni swifaniso swin’wana leswi nga hanyiki leswi loko swi gandzeriwa swi nga yisaka eku tshoveni ka swileriso swa Xikwembu. Exikarhi ka leswi tivekaka ngopfu i xihambano. Hi malembe xidzana yo tala a xi ri karhi xi tirhisiwa hi vanhu eVujaganini tanihi xiphemu xa vugandzeri bya vona. The New Encyclopædia Britannica yi ri xihambano i “mfungho lowukulu wa vukhongeri bya Vukriste.” Eka nandzu wun’wana eGreece, Kereke ya Greek Orthodox yi tiyise hi matimba leswaku lava va landzulaka ‘Xihambano Lexo Kwetsima’ a hi Vakriste. Kambe xana xihambano hakunene i mfungho wa Vukriste? Xi sungule kwihi ke?
4, 5. (a) Dikixinari yi vula yini malunghana ni rito leri nge stau·rosʹ, leri hundzuluxeriweke va ku “xihambano” eTibibeleni ta Xitsonga? (b) Ku tirhisiwa ka xihambano ku sungule kwihi ke?
4 Xitirhisiwa xa rifu ra Yesu xi kombisiwe etindzimaneni ta Bibele, to tanihi Matewu 27:32 na 40. Kwalaho Rito ra Xigriki leri nge stau·rosʹ ri hundzuluxeriwe ri ku “xihambano” eTibibeleni ta Xitsonga. Kambe xana stau·rosʹ a swi vula yini eka lembe xidzana ro sungula loko Matsalwa ya Xigriki ma tsariwa? An Expository Dictionary of New Testament Words, hi W. E. Vine, yi ri: “Stauros . . . ngopfu-ngopfu ri vula phuphu kumbe mhandzi leyi ololokeke. Ehenhla ka yona vadyohi a va beleriwa leswaku va dlayiwa. Riviti [stau·rosʹ] ni riendli stauroō, ku bohelela emhandzini kumbe eka phuphu, kahle-kahle hamambirhi ma fanele ma hambanisiwa ni xivumbeko xa kereke xa xihambano xa timhandzi timbirhi leti hingakanyeke. Xivumbeko xa lexi xo hetelela xi sungule eKalediya ra khale, naswona a xi tirhisiwa tanihi mfungho wa xikwembu Tammuz (lexi nga ni xivumbeko xa Tau wa xihundla, ku komisiwa ka vito ra xona) etikweni rero ni le matikweni ya le kusuhi, ku katsa na Egipta.”
5 Vine u ya emahlweni a ku: “Exikarhi ka lembe xidzana ra vu-3 A.D. tikereke ti hambukisiwile, kumbe ti kanganyisiwile, eka tidyondzo ta ntiyiso ta ripfumelo ra Vukriste. Leswaku ku kurisiwa xikhundla xa mafambiselo ya vukhongeri lebyi gwineheke, vahedeni a va amukeriwile etikerekeni handle ka ku pfuxetiwa hi ripfumelo, naswona va pfumeleriwe hi mpimo lowukulu ku hlayisa swikombiso ni mimfungho ya vona ya vuhedeni. Hikwalaho Tau kumbe T, lexi nga eka xivumbeko xa xona lexi tolovelekeke ngopfu, ni ximhandzana lexi hingakanyaka lexi chikisiweke, xi amukeriwile leswaku xi yimela xihambano xa Kriste.”
6, 7. (a) Rito leri nge ‘cross’ [xihambano] ri huma kwihi, naswona ha yini ku tirhisiwa ka rona eTibibeleni ta Xinghezi ku nga lulamanga? (b) Ku tirhisa ka Bibele ka rito leri nge xyʹlon ku tiyisa hi ndlela yihi leswaku stau·rosʹ a ku ri mhandzi leyi ololokeke?
6 The Companion Bible, ehansi ka xihloko lexi nge “Xihambano ni ku Vambiwa,” yi ri: “Rito ra Xinghezi leri nge ‘cross’ [Xihambano] i ku hundzuluxeriwa ka rito ra Xilatini leri nge crux; kambe rito ra Xigriki leri nge stauros a ri vuli crux ku fana ni leswi rito leri nge ‘mhandzi’ ri vulaka ‘nhonga.’ Homer u tirhisa rito leri nge stauros tanihi phuphu kumbe mhandzi ya xiviri, kumbe ximhandzana xin’we xa murhi. Naswona leyi i nhlamuselo ni matirhiselo ya rito leri etidyondzweni hinkwato ta Xigriki. A ri kali ri vula timhandzi timbirhi ta murhi leti hingakanyaneke. . . . Ku hava nchumu eka Xigriki xa T[estamente] L[eyintshwa] lowu vulaka timhandzi timbirhi ta murhi.”
7 Rito rin’wana ra Xigriki, xyʹlon, ri tirhisiwa eBibeleni ku kombetela eka xitirho lexi Yesu a feleke eka xona. Rito leri ri pfuna ku kombisa leswaku stau·rosʹ a ku ri mhandzi leyi dzimeke yi nga ri na ximhandzana lexi hingakanyiweke. Hi laha The Companion Bible yi vulaka ha kona: “Rito leri nge [xyʹlon] . . . hi laha ku tolovelekeke ri vula ntsandza kumbe nhonga leyi feke, kumbe murhi wo tshivela ndzilo kumbe wa xikongomelo xin’wana. . . . Tanihi leswi rito leri ro hetelela [xyʹlon] ri tirhisiwaka eka rito ro sungula leri nge stauros, swi hi kombisa leswaku tinhlamuselo hinkwato ta ha vula mhaka yin’we. . . . Hikwalaho ku tirhisiwe rito leri nge [xyʹlon] . . . malunghana ni mukhuva wa rifu ra Hosi ya hina, naswona ri hundzuluxeriwe ri ku ‘murhi’ eka Mintirho 5:30; 10:39; 13:29; Vagalatiya 3:13; 1 Petro 2:24 [King James Version].”
8. Tibuku tin’wana ti vula yini malunghana ni xihambano ni masungulo ya xona ke?
8 Dictionnaire Encyclopédique Universel ya le Furwa [Encyclopedic Universal Dictionary) yi ri: “Hi nkarhi wo leha hi pfumele leswaku xihambano, lexi xiyiweke tanihi mfungho wa vukhongeri, a xi ri xa Vakriste ntsena. Leswi a swi tano.” Buku leyi nge Dual Heritage—The Bible and the British Museum yi ri: “Ku nga va xihlamariso ku tiva leswaku a ku na rito ro tanihi ‘xihambano’ eka Xigriki xa Testamente Leyintshwa. Rito leri hundzuluxeriweke va ku ‘xihambano’ hi minkarhi hinkwayo i rito ra Xigriki leri nge [stau·rosʹ] leri vulaka ‘mhandzi’ kumbe ‘phuphu leyi dzimeke.’ Xihambano eku sunguleni a ku nga ri mfungho wa Vukriste; xi kumiwe aEgipta na le ka Constantine.” New Catholic Encyclopedia yi ri: “Ku yimeriwa ka rifu ra Kriste ra nkutsulo eGologota a ku humeleli eka vutshila byo fanekisela bya malembe xidzana yo sungula ya Vukriste. Vakriste vo sungula, va ri karhi va susumetiwa hi ku yirisiwa ka Testamente ya Khale ya swifaniso swa maribye, a va nga swi rhandzi ku endla hambi ku ri xifaniso xa xitirhisiwa xa [rifu] ra Hosi. . . . Xihambano xi sungule ku yimeriwa hi nkarhi wa Constantine.”
Xihambano Xa Constantine
9. Xana Mufumi Constantine u hlangana hi ndlela yihi na xihambano?
9 Constantine a ku ri mufumi wa Rhoma loyi a hlengeleteke Huvo ya Nicaea hi 325 C.E. ivi a yi kucetela ku amukela dyondzo leyi nga riki ya matsalwa ya leswaku Kriste a a ri Xikwembu. U endle leswi leswaku a tiyisa mfumo wa yena wa vahedeni ni Vakriste lava gwineheke. Ha yena The new Encyclopædia Britannica yi ri: “Hi siku ra le mahlweni ka ku hlula ka Constantine, loko a hlula Maxentius hi 312, u vone xivono xa ‘xikombiso xa le tilweni’ xa xihambano, lexi a pfumeleke leswaku i xitshembiso xa Xikwembu xa ku hlula ka yena.” Yi tlhela yi vula leswaku endzhaku ka kwalaho Constantine u ndlandlamuxe ku gandzeriwa ka xihambano.
10. Ha yini swi nga twali kumbe swi nga ri swa Matsalwa ku pfumela leswaku Xikwembu kumbe Kriste va nyike Constantine “xikombiso” lexi katsaka xihambano?
10 Hambi swi ri tano, xana Xikwembu a xi ta nyika xikombiso eka murhangeri wa muhedeni loyi a a nga endli ku rhandza ka Xikwembu, naswona ri va hlori ra vuhedeni ke? Yesu u holovele vanhu va tiko ra ka vona hikwalaho ka ku lava masingita. (Matewu 12:38-40) Nakambe, mufumi loyi wa muhedeni a a ri karhi a halata ngati leyi nga riki na nandzu hi matlhari ya misava leswaku a tlakusa politiki naswona, emakungwini ya le xihundleni ya politiki, u lunghiselele ku dlayiwa ka maxaka ni vanghana van’wana. Ku hambana ni sweswo, Yesu u te: “Mfumo wa mina a wu ti hi la misaveni leyi; loko mfumo wa mina a wu ta hi la misaveni leyi, malandza ya mina a ma ta lwa.” (Yohane 18:36) Hi yona mhaka leyi a leriseke Petro a ku: “Tlherisela banga ra wena enkotlotweni wa rona, hikuva hinkwavo lava tirhisaka mabanga, va ta dlawa hi mabanga.”—Matewu 26:52.
11. I yini lexi susumeteleke Constantine ku sindzisa ku tirhisiwa ka xihambano?
11 Hi Constantine ni xihambano xa yena, buku leyi nge Strange Survivals yi ri: “Leswaku a ku ri ni fambiselo evurhangerini bya yena a hi nge kanakani; mfungho lowu a wu simekeke wu tsakise Vakriste lava a va ri evuthwini ra yena etlhelweni rin’wana, ni ra Vagaul [vahedeni] eka rin’wana. . . . Eka lava vo hetelela a ku ri xikombiso xa tintswalo xa xikwembu xa vona xa dyambu,” xikwembu lexi va xi gandzeleke. E-e, ‘xikombiso xa le tilweni’ xa Constantine a xi fambelani na Xikwembu kumbe Kriste kambe xi tirhisiwa evuhedenini.
Xana Hi Fanele Hi Gandzela Xitirhisiwa Xa Rifu Ke?
12, 13. I swivangelo swihi swin’wana leswi ha swona xihambano xi nga fanelangiki ku gandzeriwa?
12 Hambi loko hi honisa vumbhoni kutani hi pfumela leswaku Yesu u dlayeriwe exihambanweni, xana xi fanele ku gandzeriwa ke? E-e, hikuva Yesu u dlayiwe tanihi xigevenga, ku fana ni vavanuna lava a va beleriwe etlhelo ka yena, naswona ndlela ya ku fa ka yena yi n’wi yimele hi ndlela yo biha. Vakriste va lembe xidzana ro sungula a va nga ta xiya xitirhisiwa xo dlayiwa ka yena tanihi lexi kwetsimaka. Ku xi gandzela a swi ta vula ku kwetsimisa ntirho lowo biha lowu endliweke ehenhla ka xona, ku dlayiwa ka Yesu.
13 Loko munghana wa wena la rhandzekaka swinene a dlayiwile hi swihehlo swa mavunwa, xana a wu ta endla xifaniso xa xitirhisiwa xo dlaya [a hi nge i ntambhu yo sunga kumbe xitulu xa gezi kumbe xibamu xa ntlawa lowu baleselaka] ivi manuku u ntswontswa xitirhisiwa xexo, u hisa makhandlela emahlweni ka xona, kumbe u xi ambala enhan’wini ya wena tanihi xin’wetsin’wetsi lexi kwetsimaka? Sweswo a swi ta va ku pfumala miehleketo. Swa fana ni ku gandzela xihambano. Mhaka ya leswaku xihambano xi sungule evuhedenini yi endla leswaku mhaka leyi yi nyanya ku biha.
14. I makumu wahi malunghana ni xihambano lama hi fanelaka ku fika eka wona hikwalaho ka vumbhoni bya misava ni bya Bibele?
14 Ku gandzela xihambano a hi swa Vukriste. A swi kombisi rirhandzu eka Xikwembu kumbe eka Kriste kambe swi sandza leswi va yimelaka swona. Swi lwisana ni milawu ya Xikwembu yo lwisana ni ku phahla swikwembu. Swi xixima mfungho wa vuhedeni lowu ambalaka nghohe ya Vukriste. (Eksoda 20:4, 5; Psalma 115:4-8; 1 Vakorinto 10:14) Ku xiya mfungho wa vuhedeni tanihi lowu kwetsimaka swi lwisana ni nawu wa Xikwembu lowu nge: “Mi nga rhwaleni mpingu wun’we ni lava nga riki vapfumeri; hikuva ku tirhisana ku kwihi exikarhi ka ku lulama ni ku homboloka xana? . . . ‘Mi nga tshuki mi khumba leswi nga tengangiki.’”—2 Vakorinto 6:14, 17.
Ku Khomelela Eka Rito Leri Huhuteriweke
15. Ha yini hi fanele ku lahla mikhuva leyi lwisanaka ni Rito ra Xikwembu.
15 Tikereke ti vula leswaku swiendlo swo tanihi ku gandzela xihambano i xiphemu xa “mukhuva lowo kwetsima.” Kambe loko mukhuva wu lwisana ni Rito ra Xikwembu, lava va rhandzaka Xikwembu va cukumeta mukhuva. Leswi hakunene hi swi lavaka leswaku hi kuma vugandzeri bya ntiyiso ana se swi katsiwile eRitweni ra Xikwembu. Hi laha Pawulo a tsaleleke Timotiya ha kona: “Hi laha, ku sukela evuhlangini, u toloveleke ha kona Matsalwa layo hlawuleka, lama kotaka ku ku letela, ma ku ponisa hi ku pfumela eka Kriste Yesu. Matsalwa hinkwawo ma huhutiwile hi Xikwembu, ma pfuna ku dyondzisa, ni ku laya, ni ku ololoxa, ni ku tolovetisa leswo lulama, leswaku mutirheli wa Xikwembu a va la hetisekeke, a tilulamisela ku endla ntirho wun’wana ni wun’wana lowunene.” (2 Timotiya 3:15-17) Ku hava laha Bibele yi vulaka leswaku mikhuva leyi kanetanaka ni Rito ra Xikwembu ya boha leswaku u ponisiwa.
16. Yesu u vule yini eka varhangeri va vukhongeri bya Yuda malunghana ni mikhuva ya vona?
16 Ku himpfilitana exikarhi ka Matsalwa ni mukhuva wa vanhu a hi swintshwa. Hi nkarhi wo sukela eku hetiseni ka Matsalwa ya Xiheveru lama huhuteriweke ku ya eku fikeni ka Yesu, varhangeri va vukhongeri bya Yuda va tlhandlekele mikhuva yo tala yo huma emiehleketweni ntsena, leyi eku heteleleni yi va susumeteleke ku tsala leswi a swi nga huhuteriwanga hi Xikwembu. Mikhuva yoleyo hakanyingi a yi himpfilitana ni Matsalwa. Kutani Yesu u byele varhangeri va vukhongeri a ku: “Na n’wina, mi tlulela yini nawu wa Xikwembu hi mikhuva ya n’wina ke? . . . Mi onha rito ra Xikwembu hi mikhuva ya n’wina.” U tirhise Rito ra Xikwembu eka vona loko ri ku: “Va tikarhata ntsena hi ku ndzi nkhinsamela; tidyondzo leti va ti dyondzisaka i milawu ya vanhu ntsena.” (Matewu 15:1-6, 9) Etidyondzweni ta yena, Yesu a nga kalanga a tshaha eka mikhuva yo tano. Ku kombetela ka yena a ku ri eka Rito ra Xikwembu leri huhuteriweke, leri tsariweke.—Matewu 4:4-10; Marka 12:10; Luka 10:26.
17. Ha yini hi nga vaka ni ntshembo eBibeleni tanihi xitiyisekiso xa matimba xa ntshembo wa hina?
17 Xikwembu a xi vekanga ku hlayisiwa ka “Rito ra vutomi” eka mavoko lama nga sirheleriki ya vanhu lava tinyiketeleke eka mikhuva ya vukhongeri. (Vafilipiya 2:16) Ematshan’wini ya sweswo, hi moya wa xona lowo kwetsima wa matimba, xi huhutele ku tsariwa ka Bibele leswaku ‘hi ta va ni ku tshemba hikwalaho ka ku chavelela loku humaka eMatsalweni.’ (Varhoma 15:4) Ku vula leswaku Bibele a yi helelanga ni leswaku hi fanele ku titshega na hi mianakanyo leyi nga tiyangiki ya vanhu lava nga hetisekangiki, lava nga huhuteriwangiki i ku landzula matimba ya Xikwembu. Kunene, Muvumbi wa matimba hinkwawo, la chavisaka wa vuako hinkwabyo a a ta tsala buku! Naswona u swi endlile leswi leswaku hi ta kota ku va ni xitiyisekiso xa matimba xa ntshembo wa hina ni leswaku hi nga titshegi hi mikhuva ya vanhu leyi yisaka vanhu eku lwisaneni ni milawu ya Xikwembu. Hikwalaho, Rito ra Xikwembu ri ri: “U nga tluri leswi tsariweke.” (1 Vakorinto 4:6) Lava hakunene va rhandzaka Xikwembu va ta hlayisa xitsundzuxo xexo.—Nakambe vona Swivuriso 30:5, 6.
“Hlayisa Milawu Ya Xona”
18. Loko hi rhandza Xikwembu hakunene, i nawu wihi lowu hi faneleke ku wu yingisa?
18 “Ku rhandza ka Xikwembu swi vula leswi: Hi leswaku hi fanele ku hlayisa milawu ya xona,” ku vula 1 Yohane 5:3. Loko varhangeri va vukhongeri va timula milawu yoleyo, kumbe va yi honisa, kumbe va yi siva hi mikhuva leyi himpfilitanaka ya vanhu, manuku va yisa valandzeri va vona eku hambaneni ni ku rhandza ka Xikwembu. Hi xikombiso, xiya nsinya wa nawu wa xisekelo wa Vukriste: rirhandzu. A ku ri xiphemu xa nkoka xa dyondzo ya Yesu. U te: “U ta rhandza munhu-kuloni, kukota loko u tirhandza.”—Matewu 22:39.
19. (a) I swa nkoka ku fika kwihi leswaku Vakriste va ntiyiso va rhandzana? (b) “Nawu lowuntshwa” lowu Yesu a wu nyikeke malunghana ni rirhandzu wu hambana hi ndlela yihi ni lowa khale?
19 Xana rirhandzu leri ra munhu-kuloni i ra nkoka ku fika kwihi ke? Yesu u dyondzise leswaku Vakriste va ntiyiso va nga funghiwa hi rirhandzu leri va nga na rona exikarhi ka vona. U te: “Ndzi mi nyika nawu lowuntshwa ndzi ri: Rhandzanani! Kukotisa leswi mina ndzi mi rhandzeke, rhandzanani na n’wina. Hinkwavo va ta tiva leswaku mi vadyondzisiwa va mina, loko mi rhandzana.” (Yohane 13:34, 35) I ntiyiso, Nawu wa Israyele wa khale a wu katsa xileriso xo “ranḍa warikwenu kukotisa loko u tiranḍa.” (Levitika 19:18) Kambe leswi a swi ri swintshwa ehenhleni ka xileriso xa Yesu a ku ri marito yakwe lama nge “kukotisa leswi mina ndzi mi rhandzeke.” Leswi swi nyike matimba lamakulu eka rirhandzu ra Vukriste, hikuva Mukriste u fanele ku tiyimisela ku andlalela vapfumeri-kulobye vutomi bya yena, hi laha Yesu a endleke ha kona.
20. I vamani lava rhekhodo ya matimu ya lembe xidzana leri yi va funghaka tanihi lava va yingisaka nawu wo “rhandzana”?
20 Xisweswo, malandza ya ntiyiso ya Xikwembu namuntlha ma nga funghiwa hi xiboho lexi nga tshovekiki, lexi hlanganisaka xa rirhandzu ematikweni hinkwawo. I vamani enkarhini wa hina va kombisaka ku yingisa ko tano ka milawu ya Xikwembu ehenhleni ka rirhandzu? I vamani lava xanisiweke, lava khotsiweke, lava nghenisiweke emixaxeni ya nxaniso, kumbe lava dlayiweke hikwalaho ka leswi a va nga ta teka matlhari va ya lwa ni vapfumeri-kulobye—kumbe hambi ku ri lava nga pfumelangiki—va matiko yan’wana? Rhekhodo ya matimu ya lembe xidzana leri ya hlamula: i Timbhoni ta Yehova ntsena.
21 Tikereke ta Vujagana ti endle rhekhodo yihi malunghana ni nawu wo rhandza vamakwavo?
21 Hi tlhelo rin’wana, vukhongeri bya Vujagana byi tlule milawu ya Xikwembu malunghana ni rirhandzu nkarhi na nkarhi. Etinyimpini hinkwato ta lembe xidzana leri, vafundhisi va tikereke ta Vujagana va kongomise vanhu va vona ku ya hlangana eka matlhelo lama hambaneke ya timbala ta nyimpi ni ku dlayana hi timiliyoni. Maprotestente ma dlaye Maprotestente-kulobye, Makhatoliki ma dlaye Makhatoliki-kulobye, kambe hinkwavo va tivule leswaku i Vakriste. Kambe Rito ra Xikwembu ri ri: “Loko un’wana a ku: ‘Ndzi rhandza Xikwembu’, kambe a venga makwavo, i muhembi; hikuva la nga rhandziki makwavo loyi a n’wi vonaka hi mahlo, a nge koti ku rhandza Xikwembu lexi a nga xi voniki. Kutani nawu lowu xi hi nyikaka wona, hi leswaku loyi a rhandzaka Xikwembu, u fanele na swona ku rhandza makwavo.”—1 Yohane 4:20, 21.
22. Hi ku ya hi nhlamuselo leyi nga eka 1 Yohane 3:10-12, vangheni va kereke ya Vujagana i vana va mani, naswona hikwalaho ka yini?
22 Nakambe Rito ra Xikwembu ri ri: “Ku hambana exikarhi ka vana va Xikwembu ni vana va Diyavulosi, ku nga vonaka hi ndlela leyi: Hi leswaku un’wana ni un’wana loyi a nga endliki leswo lulama, kumbe loyi a nga rhandziki makwavo, a hi wa Xikwembu. . . . Hi fanela ku rhandzana. Hi nga fani na Kayini, loyi a a twanana na lowo biha, kutani ú dlele makwavo.” (1 Yohane 3:10-12) Tikereke ta Vujagana ti tiendla vana va Xikwembu, kambe ti nga ka ti nga vi vona, hikuva hi laha ku khomisaka gome a ti yingisi milawu ya Xikwembu ehenhleni ka rirhandzu ivi ti ‘dlaya makwavo.’ Ti nga va ntsena vana va “lowo biha.” Hikwalaho, Rito ra Xikwembu ri khutaza vanhu lava tshembekaka lava nga eka vukhongeri byo tano ri ku: “N’wina vanhu va mina, humani mi n’wi siya, leswaku mi ta kala mi nga ngheni eswidyohweni swa yena, mi ta kala mi nga weriwi hi maxangu ya yena.” (Nhlavutelo 18:4) Ku nga ri khale Xikwembu xi ta tisa ku avanyisa ka xona ehenhla ka vukhongeri hinkwabyo bya mavunwa. Lava va byi namarhelaka va ta tokota ndzoviso wa byona. (Nhlavutelo 17:16) Hi tlhelo rin’wana, “loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu, u tshama hi laha ku nga heriki.”—1 Yohane 2:17.
A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini Ke?
◻ Ha yini rito ra Xitsonga leri nge “xihambano” ku ri ku hundzuluxela loku hoxeke ka rito ra Xigriki leri nge stau·rosʹ?
◻ Ku gandzeriwa ka xihambano ku sungule kwihi, naswona ha yini hi fanele ku ku lahla?
◻ I xikombiso xihi lexi Yesu a xi vekeke malunghana ni mikhuva ya vukhongeri?
◻ I vumbhoni byihi lebyi funghaka lava va yingisaka milawu leyi vulavulaka hi rirhandzu ra vamakwavo?
[Bokisi/Swifaniso leswi nga eka tluka 25]
MASUNGULO YA XIHAMBANO
Khale emahlweni ka nguva ya Vukriste, swivumbeko swa xihambano a swi tirhisiwa kwalomu ka xiphemu xin’wana ni xin’wana xa misava tanihi mfungho wa vukhongeri
Crux Ansata a xi tirhisiwa hi Vaegipta va khale tanihi mfungho wa vutomi lebyi taka
Crux Quadrata xi fanise swiphemu swa mune leswi ku pfumeriweke leswaku swilo hinkwaswo swi vumbiwe swi huma eka swona
Crux Gammata xi ehleketeriwa leswaku a xi ri mfungho wa ndzilo, kumbe dyambu, hikwalaho, i vutomi
Xihambano xa Latin xi tolovelekile eVujaganini
Xihambano lexi i matsalelo ya maletere mambi-rhi yo sungula ya Xigriki eka rito leri nge “Kriste”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Kriste u fele emhandzini leyi ololokeke, ku nga ri exihambanweni
[Swifaniso leswi nga eka tluka 26, 27]
“Hi milomu ya vona, va vula leswaku va tiva Xikwembu, kambe hi mintirho ya vona va xi landzula.”—Tito 1:16