Nkoka Wa Papirasi Ya Nash

XANA u nga wu tivisa ku yini nkarhi wa tsalwa ra khale ra Bibele ya Xiheveru, hi ndlela leyi pakanisaka? Lexi i xiphiqo lexi a xi langutane na Dr. John C. Trever hi 1948 loko a sungule ku vona Buku-songwa ya Esaya ya le Lwandle Leri Feke. Xiyimo xa tinhlanga ta Xiheveru xi n’wi koke mahlo. A a swi tiva leswaku tinhlanga teto ti ni xilotlelo xa ku tiva malembe ya rona, kambe xana a a ta ma fananisa na yini? U gimete hi ndlela leyinene a ku: Ndzi nga swi fananisa ntsena ni Papirasi ya Nash. Hikwalaho ka yini? Tsalwa rero i yini, naswona a ri huma kwihi?

Papirasi ya Nash yi ni swiphemu swa mune ntsena, swa mintila ya 24, ya tsalwa ra Xiheveru, leri nga ni mpimo wa 7,5 hi 12,5 wa tisentimitara. Yi thyiwe W. L. Nash, matsalana wa Vandla ra Vuyimburi bya Bibele, loyi a yi kumeke eka muxavisi wa Muegipta hi 1902. Yi kandziyisiwe hi S. A. Cooke lembe leri tlhandlameke, eka Proceedings ya vandla rero, naswona yi yisiwe eLayiburari ya Yunivhesiti ya Cambridge ya Nghilandhi laha yi tshamaka kona. Risima ra swiphemu swa papirasi leyi ra byi fanela vukhale bya yona. Vadyondzi va ri i ya kwalomu ka lembe xidzana ra vumbirhi kumbe ro sungula B.C.E., xisweswo, a yi ri phepha ra tsalwa ra Xiheveru ra khale swinene eka lama tshameke ma kumiwa.

Loko Dr. Trever a fananise xifaniso xa mivala xa Papirasi ya Nash ni tsalwa ro songa emahlweni ka yena, u nyangisise xiyimo ni matsalelo ya maletere ha rin’we-rin’we. Handle ko tipfinyinga, a ma fana swinene. Hambi swi ri tano, swi vonake swi kanakanisa eka yena leswaku tsalwa leri lerikulu, lera ha ku tshuburiwaka, ri nga va ri ri ra khale ku ringana ni Papirasi ya Nash. Hambi swi ri tano, hi ku famba ka nkarhi, ndlela leyi a ehleketeke ha yona yi kumeke yi ri ntiyiso. Buku-songwa ya Esaya ya le Lwandle Leri Feke i ya lembe xidzana ra vumbirhi B.C.E.!

Leswi Nga Eka Papirasi Ya Nash

Ku kambisisiwa ka Papirasi ya Nash ku komba leswaku mintila ya yona hinkwayo ya 24 a yi helelanga, yi ni marito kumbe maletere lama kayivelaka emakun’wini ya yona hamambirhi. Yi ni swiphemu swa Milawu ya Khume leyi nga le ka Eksoda ndzima 20, swin’we ni tindzimana tin’wana ta le ka Deteronoma tindzima 5 na 6. Hikwalaho, a yi nga ri tsalwa leri tolovelekeke ra Bibele, kambe a yi ri tsalwa leri katsakanyiweke hikwalaho ka xikongomelo xo karhi. Swi le rivaleni leswaku a a yi ri nhlengeleto wa swiletelo swa ku tsundzuxa Muyuda mintirho ya yena eka Xikwembu. Xiphemu xa matsalwa lexi sungulaka hi Deteronoma 6:4, lexi vuriwaka Shema, xi phindhaphindhiwe ko tala. Ndzimana yoleyo yi hlayekisa xileswi: “Yingisa, Israel! Yehova Šikwembu ša hina, hi šona Šikwembu le’ši hanyaka ntsena.”

Tetragramatoni, YHWH, “Yehovha,” eka ndzimana leyi yi humelela ka mbirhi entileni wo hetelela wa papirasi, naswona ya humelela ni le swiphen’wini swin’wana swa ntlhanu. Nakambe yi humelela kan’we yi ri hava letere rin’we ro sungula.

Shema ngopfu-ngopfu a a xi ri xa ku kandziyisa leswaku “Xikwembu i munhu un’we.” Hi ku ya hi Talmud ya Vayuda (Berakoth 19a), rito ro hetelela, ʼE·chadhʹ (“Un’we”), “ngopfu-ngopfu ri fanele ri kandziyisiwa loko ri ri karhi ri vuriwa, hi ku humesa peletwana rin’wana ni rin’wana.” (W. O. E. Oesterley na G. H. Box) Loko ku vulavuriwa hi Xikwembu, rito ʼE·chadhʹ, leri lehisiweke, nakambe ri twarisa ku hlawuleka ka xona.

Namuntlha, Papirasi ya Nash yi ni matsalwa yo tala lama ringanaka na yona, ngopfu-ngopfu eka tibuku to songa leti kumiweke emabakweni kusuhi ni timbuwa ta Lwandle Leri Feke kusuhi na Qumran. Vuxokoxoko lebyi kambisisiweke byi tiyisa leswaku lamanyingi eka matsalwa lawa i ya lembe xidzana ro sungula ni ra vumbirhi B.C.E.a Hambi leswi ri nga ha riki ra khale ku tlula matsalwa ya Xiheveru lama tiviwaka, Papirasi ya Nash ya ha pfuna swinene. Hi rona ntsena tsalwa ra Xiheveru ra Bibele ra nkarhi wa khale swonghasi, leri kumiweke le Egipta.

[Nhlamuselo ya le hansi]