Xikwembu A Xi Ri Rivali “Rirhandzu Leri Mi Ri Kombeke Hi Vito Ra Xona”

“XIKWEMBU a xi na mona, xi nga ka xi nga rivali ntirho wa n’wina ni rirhandzu leri mi ri kombeke hi vito ra xona, hi ku tirhela vahlawuriwa va xona, hilaha mi swi endlaka hakona nisweswi.” (Vaheveru 6:10) Marito lawa ya muapostola Pawulo i ya ntiyiso eka Timbhoni ta Yehovha le Yuropa Vuxa. Hi ku khathalela swilaveko swa vito ra Xikwembu hi ku tshembeka, ti tirhe makume ya malembe nkarhi wo leha ni hi matimba ehansi ka minsivelo leyi endliweke hi tihulumendhe to sungula leti a ti lawuriwa hi Soviet. Yehovha wa swi tsundzuka swiendlo swa vona leswinene naswona u va nyika mikateko ya Mfumo. Hi xikombiso, a hi languteni xiviko xa lembe ra ntirho leri hundzeke xa tindhawu tinharhu ta tiko rero.

Masimu Ya Khale Ka Soviet Union

Masimu ya khale ka Soviet Union ma vika leswaku elembeni ra ntirho ra 1992, nhlohlorhi ya vahuweleri va Mfumo yi andze hi 35 wa tiphesente—yi suka eka 49 171 yi ya ka 66 211! Kambe a swi heleli kwalaho, tanihi leswi vahuweleri vo lavo a va gingiriteka hi laha swi vonakaka ha kona hi ku andza lokunene eku fambiseni ka tibuku ta Bibele, swin’we ni timagazini. Nakambe va tirhise tibroxara ni swibukwana hi ndlela leyinene, va fambise 1 654 559 wa swona. Nhlayo yoleyo yi tlula ya n’wexemu yi andzisiwe kanharhu, ku nga nhlayo ya 477 235! Vuyelo byi ve byihi eku fambiseni loku hinkwako? Tidyondzo ta le kaya ta Bibele ti andze kambirhi. Sweswi ku fambisiwa tidyondzo ta Bibele ta 38 484.

Nakambe, ku ngheneriwa ka ntirho wa vuphayona bya nkarhinyana ku tlakuke hi 94 wa tiphesente. Swi le rivaleni leswaku leswi swi hoxe xandla eka ntsengo lowu xiyekaka wa vadyondzisiwa lava ha ku khuvuriwaka va 26 986, loko va ringanisiwa ni nhlayo ya n’wexemu ya 6 570, ku engeteleka loku hlamarisaka ka 311 wa tiphesente!

Xana van’wana lava va ha ku khuvuriwaka swi endlekise ku yini leswaku va tsakela mahungu lamanene? Nkarhi wun’wana a swi vangiwa hi ku ehleketelela ka Mbhoni leyi fambisaka dyondzo. Mulanguteri la ungamelaka wa le Moldova wa hlamusela:

“Mina ni nsati hi endzele wansati loyi a a tsakela ntiyiso wa Bibele eku sunguleni. Hi sungule dyondzo ya Bibele na yena. Hambi swi ri tano, nuna wakwe a nga tsakeli nikatsongo. Siku rin’wana loko hi n’wi endzela ku ya yisa dyondzo emahlweni, xirhami a xi vuyisa n’wana evukatini, ku ri ni gamboko. A ku nga ri na munhu eswitarateni, kambe hi swi kotile ku fika endlwini yakwe hi nkarhi lowu hi twananeke ha wona. U byele nuna wakwe a ku: ‘Xana wa swi vona leswaku vanhu lava va hi rhandza njhani? Va fika hi nkarhi hambi leswi ku nga ni gamboko.’ Mhaka leyi yi endle nuna wa yena a ehleketa. U ehlekete hi ndlela yin’wana kutani a hlanganyela edyondzweni, sweswi yena ni nsati i Timbhoni leti khuvuriweke.”

Nkarhi wun’wana loko Mbhoni yi ri ni moya wo rhula swi nga ha pfuxa ku tsakela eka mahungu lamanene. Nkulu un’wana loyi na yena a humaka eMoldova, u ve ni ntokoto lowu:

“Wanuna loyi a ndzi n’wi endzerile ensin’wini leyi a ndzi chumayela eka yona, a nga ti tsakeli Timbhoni ta Yehovha. U vule leswaku yena a ri wa kereke ya Orthodox, swin’we ni tata wa yena ni kokwa wa yena. Kutani u ndzi kombele leswaku ndzi huma ekaya rakwe. Hambi swi ri tano, ndzi nga si huma, u ndzi nyike nkarhi wa ku n’wi byela xivangelo xa ku endza ka mina. Ndzi kombetele eka Matewu 28:19, leyi nge: ‘Fambani ha kona mi endla vanhu va matiko hinkwawo vadyondzisiwa, mi va khuvula hi vito ra Tatana ni ra N’wana ni ra moya lowo kwetsima.’ Kutani ndzi n’wi nyika adirese ya ndhawu leyi hi hlanganyelaka ka yona kutani ndzi famba. Lexi xi nga ndzi hlamarisa, endzhaku ka vhiki wanuna loyi u tile enhlanganweni wa hina! U tshame ku kondza nongonoko wu hela. U vule leswaku vhiki hinkwaro, u tisorile hi mhaka ya leswi a nga ndzi khoma hi nsele. Hi sungule dyondzo ya Bibele hi ku hatlisa, kutani sweswi i un’wana wa vamakwerhu.”

Yinhla yin’wana leyi xiyekaka ya lembe ra ntirho ku ve n’wangulo lowu hlamarisaka ehenhleni ka swilaveko swa vamakwerhu va le ka ndhawu yoleyo. Hi xixika xa 1991/92, swakudya swa tithani ta kwalomu ka 400 ni mpahla yo tala ya vavanuna, vavasati ni vana yi rhumeriwe eka lava a va pfumala. Swilo swi yisiwe emigangeni hinkwayo ya khale ka masimu ya Soviet Union, hambi ku ya fika ni le Irkutsk eSiberia na Khabarovsk, ekusuhi ni le Japani. Hakunene i xikombiso lexi nyanyulaka xa leswaku Yehovha a nga ri rivalanga rirhandzu leri vamakwerhu va ri kombeke hi vito ra yena! Ku kombisiwa loku ka rirhandzu ra vumakwerhu loku ku susumetiwaka hi moya wa Yehovha ku tlhele ku va hlanganisa ni ndyangu wa vona wa misava hinkwayo. Hi xikombiso, makwerhu un’wana wa xisati le Ukraine u tsalele hofisi ya rhavi a ku:

“Ku hi pfuna ka n’wina ku khumbe timbilu ta hina. Hi rile mihloti, hi khensa Yehovha Xikwembu hi ku ka a nga hi rivalanga. I ntiyiso, swa hi nonon’hwela ku kuma swilo leswi vonakaka sweswi, kambe hi mhaka ya mpfuno lowu hi wu kumeke wu huma eka vamakwerhu va le Vupeladyambu, hi kume swin’wana swa swilo leswi vonakaka. Sweswi, hi mhaka ya ku hi pfuna ka n’wina, ndyangu wa hina wu ta swi kota ku tirhisa nkarhi lowu engetelekeke entirhweni wa Yehovha. Loko Yehovha a swi rhandza, mina ni nhwanyana wa mina hi ta phayona nkarhinyana hi tin’hweti ta ximumu.”

Nakambe, matshalatshala yo pfuna ma nyikele vumbhoni eka vanhu va le handle hikuva lava langutaka va swi vona leswaku Timbhoni ti komba rirhandzu hi swiendlo swa tona. Ndyangu wa le ka vandlha rin’wana wu tsarile: “Hi pfuniwe hi swilo leswi vonakaka, ku nga swakudya ni swiambalo. A hi ku saseka ka swona! Nseketelo ni xikhutazo xa n’wina swi hi dyondzisa leswaku na hina hi fanele hi endlela van’wana leswinene. Xiendlo lexi xa rirhandzu xi voniwa hi lava nga riki vapfumeri, kun’we ni vanhu lava tsakelaka ni mindyangu ya vona; xi nyike vumbhoni lebyikulu mayelana ni vumakwerhu bya ntiyiso.”

Mintsombano ya muganga ya ntlhanu ni ntsombano wun’we wa matiko hinkwawo leyi khomiweke hi June na July la nga hundza, leyi a yi ri ni nhloko-mhaka leyi nge “Vabyarhi Va Ku Vonakala,” a yi ri xikombiso xin’wana xa ku katekisa ka Yehovha ntirho wa matimba wa Timbhoni takwe ni rirhandzu leri ti ri kombeke ra ku twarisa vito ra yena. Mintsombano leyi yi khomiwe hi vanhu va 91 673, kasi ku khuvuriwe 8 562. Nhlayo leyikulu ngopfu a yi ri le St. Petersburg, endhawini ya ntsombano wa matiko hinkwawo, laha a ku hlengeletane vanhu va 46 214—ku katsa ni vapfhumba lava humaka ematikweni ya 30 ya misava—eXitediyamu xa Kirov.

Le Siberia wanuna un’wana wa malembe ya kwalomu ka 60 hi vukhale u te endhawini ya ntsombano eIrkutsk, a tela ku ta vona. U te: “Hinkwavo lava nga kona va ambale kahle, va n’wayitela naswona va rhandzana. Vanhu lava onge i ndyangu wun’we lowu hlanganeke. U nga swi vona leswaku a hi vanghana ntsena hi leswi va nga le xitediyamu kambe ni le ka swilo swin’wana. Ndzi kume tibuku to saseka ta Bibele, naswona ndzi dyondze ku antswa leswaku leyi i nhlengeletano ya muxaka muni. Ndzi lava ku vulavurisana ni Timbhoni ta Yehovha naswona ndzi dyondza Bibele na tona.”

Entsombanweni lowu fanaka wa le Irkutsk, laha a ku ri ni vanhu va 5 051, nsati un’wana la tsakelaka wa le Riphabliki ra Yakut, eSiberia, u hlamuserile: “Loko ndzi languta vanhu lava, swi ndzi byela ku ba nkulungwana. Ndzi khensa Yehovha leswi a nga ndzi pfuna ku tiva vanhu lava. Entsombanweni lowu, ndzi kume tibuku, naswona ndzi lava ku ya byela van’wana ha tona. Ndzi swi lava ngopfu ku va mugandzeri wa Yehovha.”

Mukongomisi wa Xitediyamu xa Ndhawu, eAlma Ata le Kazakhstan, laha a ku ri ni vanhu va 6 605 entsombanweni, u vule leswi landzelaka: “Langutelo ra n’wina ra ndzi nyanyula. Sweswi ndza kholwa leswaku n’wina hinkwenu, lavatsongo ni lavakulu, mi vanhu lava xiximekaka. A ndzi nge vuli leswaku ndzi pfumela eka Xikwembu, kambe ndza swi pfumela swilo swo kwetsima leswi kombisiwaka hi vumakwenu bya n’wina, hi mhaka ya langutelo ra n’wina eka swilo swa moya ni leswi vonakaka.”

Murhangeri un’wana wa maphorisa entsombanweni wa le Alma Ata u te: “Ndzi tshame ndzi hlangana na n’wina kambirhi, naswona a ku ri entsombanweni. Swi tsakisa ngopfu ku tirha ni Timbhoni ta Yehovha.”

Romania

Yehovha a nga ri rivalanga na rona rirhandzu leri vamakwerhu va le Romania va ri kombeke hi vito ra yena. Lembe ra ntirho lera ha ku hundzaka ri ve ni swiendlakalo swo tala leswi tsakisaka eka Timbhoni. Xo sungula, ku tlhele ku simekiwa hofisi ya rhavi le Bucharest. Ntirho lowu hundzeke lowu a wu endliwa hi mpfumelelo wa nawu wu yime hi 1949. Hofisi yi ni vamakwerhu va xinuna ni va xisati va kwalomu ka 20 lava tirhaka emiakweni leyintshwa. Hofisi ya rhavi yi pfuna vahuweleri va 24 752—ku nga nhlohlorhi leyikulu leyi yimelaka ku engeteleka ka 21 wa tiphesente ku tlula avhareji ya n’wexemu.

Endzhaku ka malembe yo tala yo chumayela exihundleni, vahuweleri sweswi va tolovelana na wona ntirho wa ku vula vumbhoni erivaleni hi yindlu na yindlu. Ntokoto lowu humaka eMureş County wu komba leswaku Timbhoni tin’wana ti wu tirhisa kahle nkarhi wun’wana ni wun’wana leswaku ti chumayela van’wana, hambi loko ti ri eku fambeni. Hofisi ya rhavi ya tsala:

“Muhuweleri un’wana u ehlekete hi ku chumayela ematorokisini ya xitimela hi ku landzelelana ka wona. Vanhu vo tala a va hlamula kahle, kambe eka torokisi ro hetelela, ku ve ni ku nonon’hwanyana. Ku hava ni un’we wa vakhandziyi loyi a a lava ku teka kopi ya timagazini ta hina. Eku heteleleni, ku yime wanuna un’wana a tshwukise ni mahlo, a huwelelela a ku: ‘Ndzi ta teka leswa timagazini ta n’wina ndzi swi cukumeta hi fasitere! Mi hi tingela yini hi vukhongeri bya n’wina?’ Muhuweleri u hlamule khwatsi a ku hambi loko o cukumeta timagazini, ti ta pfuna un’wana hi ku ti cukumeta ka yena—vanhu lava nga ta thumbha timagazini leti. Loko a vona moya wo rhula wa muhuweleri, wanuna loyi a tsakile lerova a teka timagazini, a sungula ku ti hangalasa hi yexe eka vakhandziyi lavan’wana etorokisini. Lexi hlamarisaka, hinkwavo va titekele magazini. Endzhaku ko ti hangalasa, yena a nga ri na yona kopi yakwe. Hikwalaho, muhuweleri u vutisile: ‘Nkulukumba, xana wena a wu ti lavi tikopi?’ Kutani wanuna loyi a teka magazini wun’we eka mukhandziyi loyi a ri na tikopi timbirhi ivi a ku: ‘Sweswi na mina ndzi ni kopi yanga!’”

Ematikweni yo tala ntirho wo chumayela wa Timbhoni ta Yehovha nkarhi wun’wana wu endle leswaku vafundhisi va Vujagana va lwisana na wona. Le Romania, vaprista va Kereke ya Orthodox va tshwukisele Timbhoni mahlo. Kambe leswi a swi n’wi siveli Yehovha ku katekisa vanhu vakwe hi rirhandzu leri va ri kombeke hi vito ra yena. Mulanguteri un’wana wa xifundzha wa tsala:

“Hi hume hi ya tirha etindhawini ta le makaya, swin’we ni vandlha ra laha. A ku ri ni vamakwerhu va dzana. Hi qache bazi leri nga hi rhwala [tikhilomitara ta kwalomu ka 50] ku suka edorobeni lerikulu, hi ya exidorobanini. Hi rhambele vanhu enkulumeni ya le rivaleni leyi a yi ta khomeriwa eHolweni ya Mintlango ya Ndhavuko. Loko nhlangano wa ha ku sungula, muprista wa Orthodox u tile a ta kavanyeta nhlangano. Maphorisa ma ringete ku sivela muprista. Kambe, a nga lavanga ku twa nchumu. U swi kotile ku yimisa nhlangano loko a faye nghilazi enyangweni leyikulu leyi ku ngheniwaka ha yona. Hambi swi ri tano, vaaki vo tala va ndhawu yoleyo a va twanananga ni leswi swi endliweke hi muprista wa kona. Kutani ku nyikeriwe vumbhoni lebyi heleleke eka hinkwavo lava a va ri kona, naswona ku fambisiwe ni tibuku to tala.”

Khombo ra kona, eswiphen’wini swin’wana swa tiko Timbhoni a hi tingani. Loko phayona ra nkarhi hinkwawo ri fika ro sungula etikweni ra Olt, ri kume ku ri ni vamakwerhu va kaye ntsena etikweni hinkwaro ni nsimu leyikulu yo chumayela ka yona. Endzhaku ka lembe nhlayo ya Timbhoni yi engeteleke yi va 27, exikarhi ka vona a ku ri na ntlhanu lava va pfuxetiweke. Phayona leri ri kume ndhawu yo tshama edorobeni-nkulu ra Corabia, laha a ku nga ri na Mbhoni ni yin’we. Endzhaku ka loko Timbhoni ti tshame 45 wa masiku ntsena kwalaho, muprista la rhangelaka ntlawa u vulavule eka xiya-ni-moya xa Craiova, a sola ntirho wa tona. U vule leswaku va “hlasele” doroba ra Corabia hi tidyondzo ta vona, va ringeta ku tshikisa vanhu vukhongeri bya vona. Ku hlaseriwa ku ye emahlweni, hi xikongomelo xo yimisa ntirho ni ku onha vito lerinene ra Timbhoni endhawini yoleyo. Hinkwaswo swi hele loko vamakwerhu va ndhawu yoleyo va ye entsombanweni wa muganga le Bucharest. Muprista wa Orthodox le Corabia u endle xitiviso lexikulu endzhaku ka ntirho wakwe wa kereke: “Hinkwerhu hi fanele hi macha exitarateni leswaku hi tlhontlha maphorisa ma ta lwisana ni Timbhoni, leti ti thyakiseke ndhawu hinkwayo hi tibuku ta tona naswona ti chelele vanhu chefu.” Kambe hi vusiku byebyo, ku nga si sungula nhlangano, ku endleke xihlamariso xin’wana. Ntlawa wa vaonhi wu onhetele kereke ni Holo ya Mintlango ya swa Ndhavuko ya Doroba. Hikwalaho, nhlangano wa ku macha a wa ha vanga kona!

Masimu Ya Khale Ka Yugoslavia

Lembe ra ntirho ra 1992 a ku ri lembe ro tika swinene eka vamakwerhu va le Yugoslavia. Hambi swi ri tano, hi nkarhi lowu fanaka va ve ni mintokoto yin’wana yo tsakisa. Lexi khensekaka hi leswaku Yehovha a nga rivali ntirho wa vona ni rirhandzu leri va ri kombeke hikwalaho ka vito rakwe.

Nyimpi yi sungule eSlovenia, kutani yi ya eCroatia, kutani endzhaku yi ya eBosnia ni le Herzegovina. Ku nga si hela lembe, eka riphabliki rin’wana, Mimfumo ya ntlhanu leyintshwa a yi lwela ku endla mindzilakana, milawu ni timali ta yona. Timbhoni ta madzana ti boheke ku baleka emakaya ya tona, ti chavela eka vamakwavo va le tindhawini tin’wana. Ku kota matiko man’wana ya le Yuropa Vuxa, tikomiti ta swiyimo swa xihatla ti hlawuriwile emadorobeni lamakulu, ti lunghiselele ndhawu yo etlela, swakudya ni swiambalo swa vamakwerhu lava pfumalaka. Elembeni ra ntirho, vamakwerhu emavandlheni lama nga etindhawini leti hlaseriweke va nyikiwe swakudya swa 55 wa tithani. Ku amukeriwe mapapila yo tala ya ku khensa.

Vamakwerhu va le Dubrovnik va hlamusele ndlela leyi va wu tlangeleke ha yona mpfuno lowu endliweke. Loko makwerhu un’wana wa xisati a ya ekaya rakwe a khome xiputsa xa swakudya, muakelani u vutise leswaku xana u ma xave kwihi mandza lawa. Makwerhu wa xisati u n’wi byele leswaku ma rhumeriwe hi vamakwavo va moya va le ka ndhawu yin’wana. Muakelani u hlamarile. Siku rin’wana, munhu un’wana loyi a nga tiviwiki wa le Slovenia u vitane nkulu a ku: “Ndzi twe leswaku Timbhoni ta Yehovha ti ava swakudya leswi amukeriweke swi huma eka vamakwavo handle ko ya hi nghohe. Ndzi tshame ndzi rhumela maphasela yo talanyana evanhwini; kambe a ma fikanga. Xana ndzi nga mi rhumelela swilo sweswo swo pfuna, leswaku mi swi ava?” Nakambe, maphepha-hungu ni swiya-ni-moya ma bumabumele ntirho wa hina wo pfuna.

Makwerhu un’wana la khuvuriweke entsombanweni wa matiko hinkwawo le Zagreb hi 1991 u vone ku nonon’hwa loku tlakukaka kutani a xava xitolo hinkwaxo xa swakudya. U rhwale swakudya swi ya endlwini yakwe ekusuhi ni ndhawu leyi ku lwiwaka ka yona. Loko ku kala ka swakudya ku ya ku kula, mphakelo lowu wu ve nkateko lowukulu eka vamakwerhu.

A swi koteka ku kuma mpfumelelo leswaku lori leyikulu yi rhwala swakudya leswi nga swekiwangiki swi ya nyikiwa vamakwerhu lava sikaka le Sarajevo. Ha tsaka ku vula leswaku swi kote ku fika swi hlayisekile.

Ku lwa ku va karhate ngopfu vaaka-tiko. Lexi vavaka, eku heleni ka lembe ra ntirho, tsevu wa vamakwerhu va xinuna ni va xisati ni vanhu vambirhi lava tsakelaka va file kasi van’wana a va vavisiwile.

Hambi swi ri tano, mintokoto yo tala yi komba leswaku hakanyingi i nsirhelelo ku va u ri un’wana wa Timbhoni ta Yehovha. Nkarhi wun’wana vamakwerhu a va ya entsombanweni wa muganga le Belgrade loko bazi yi yimisiwa hi masocha, va vutisa leswaku xana ku ni vanhu va vukhongeri byo karhi exikarhi ka vona. Vamakwerhu va hlamule va ku, ku hava. A va fanele va humesa makhadi ya ku titivisa, naswona man’wana a ma ri ni mavito lawa a ma komba loko va ri va vukhongeri byo karhi. Masocha ma va hehlile ma vula leswaku va hemba, kambe vamakwerhu a va ri ni maphepha ya vona lama kombisaka leswaku va humile ekerekeni; va vule leswaku sweswi vona i Timbhoni ta Yehovha, va ya entsombanweni wa vona. Hi ku vula sweswo, masocha ma va tshikile va tifambela.

Maphayona ma ya emahlweni ni ntirho wa wona hi ku hiseka lokukulu, naswona sweswo swi tiyise ntirho hi matimba. Xihondzo xo Rindza, hi mivala ya xona yo saseka ya mune, xi hundzuluxeriwa hi tindzimi leti tirhisiwaka ngopfu ta ndhawu yoleyo. Nkarhi na nkarhi xi phamela varhandzi va ntiyiso ni ku lulama, ‘swakudya swa vona swa moya hi nkarhi wa kona.’ (Luka 12:42) Hi lembe ra ntirho ra 1992, ku khuvuriwe vamakwerhu va xinuna ni va xisati lavantshwa va 674.

Hakunene, Xikwembu a xi wu rivalanga ntirho wa vamakwerhu va le Yuropa Vuxa ni rirhandzu leri va ri kombeke hi vito ra xona. Nakambe, xi lava leswaku vagandzeri va xona hinkwavo, ku nga khathariseki leswaku va tshama kwihi, va landza ndzayo leyinene leyi Pawulo a yi nyikeke, eka Vaheveru 6:11, leyi nge: “Hi navela ngopfu leswaku un’wana ni un’wana wa n’wina a komba ku chivirika koloko ku ya fika emakumu.”