Mhaka Leyi Ha Yona Xilalelo Xa Hosi Xi Vulaka Swo Karhi Eka Wena
YESU KRESTE u sungule Xilalelo xa Hosi hi vusiku bya yena byo hetelela byo hanya tanihi munhu wa nyama. A ku ri madyambu ya Ravumune, March 31, naswona Yesu u fe hi Ravuntlhanu ni ndzhenga, April 1. Tanihi leswi masiku ya khalendara ya Xiyuda a ma hlayiwa ku suka eka madyambu ya siku lerin’wana ku ya eka madyambu ya siku leri landzelaka, Xilalelo lexi xa Hosi ni rifu ra Yesu haswimbirhi swi endleke hi Nisan 14, 33 C.E.
Ha yini Yesu a sungule xilalelo lexi? Xana xinkwa ni vhinyo leswi a swi tirhiseke swi vula yini? I va mani lava faneleke va dya? Xana xilalelo lexi xi fanele xi endliwa ka ngani? Naswona xana xi nga vula yini eka wena?
Ha Yini Xi Sunguriwile?
Mayelana ni Xilalelo xa Hosi lexi, Yesu u byele vaapostola vakwe: “Endlani sweswo hi ku ndzi anakanya.” Hi ku ya hi ku hundzuluxela kun’wana, u te: “Endlani leswi tanihi ku ndzi tsundzuka.” (1 Vakorinto 11:24; The New English Bible) Entiyisweni, Xilalelo xa Hosi hakanyingi xi vuriwa Xitsundzuxo xa rifu ra Kreste.
Yesu u fe tanihi mulweri wa vuhosi bya Yehovha a ri la hlayisaka vutshembeki, kutani xisweswo u kombise Sathana tanihi mutlhontlhi la hembaka hi ku vula keswaku vanhu lavanene va tirhela Xikwembu hi leswi va kumaka swo karhi ntsena eka xona. (Yobo 2:1-5) Rifu ra yena ri tsakise mbilu ya Xikwembu.—Swivuriso 27:11.
Hi rifu rakwe tanihi munhu la hetisekeke, nakambe Yesu u ‘nyikele moya-xiviri wa yena tanihi nkutsulo wa lavo tala.’ (Matewu 20:28) Loko munhu wo sungula la hetisekeke a dyohele Xikwembu, u herise vutomi bya vanhu lebyi hetisekeke ni vumundzuku bya byona. Kambe “Xikwembu xi rhandzile misava swonghasi, xi ko xi nyika N’wana wa xona la nga un’we, leswaku un’wana ni un’wana la pfumelaka ka yena, a nga lovi, kambe a va ni vutomi lebyi nga heriki.” (Yohane 3:16) Ina, “hakelo ya [xidyoho] i rifu, kambe nyiko leyi nyikiwaka ntsena, leyi humaka eka Xikwembu, i vutomi lebyi nga heriki, ha Kriste Yesu.”—Varhoma 6:23.
“Leti Ti Humeke Eka Hosi”
Leswi swi endlaka xitsundzuxo xa rifu ra Kreste xi twisiseka i marito ya muapostola Pawulo, lama nge: “Timhaka leti ndzi ti hundziseleke eka n’wina hi leti ti humeke eka Hosi hi xiviri xa yona: Hileswaku, hi vusiku lebyi a nyiketiweke hi byona, Hosi Yesu ú tekile xinkwa, a nkhensa, a xi phema, a ku: ‘Leswi [swi vula, NW] miri wa mina, lowu nyiketiwaka hikwalaho ka n’wina; endlani sweswo hi ku ndzi anakanya.’ Hi mukhuva wolowo, endzhaku ka loko va lalerile, a teka ni xinwelo, a a ku: ‘Xinwelo lexi i ntwanano lowuntshwa lowu endliwaka hi ngati ya mina. Minkarhi hinkwayo loko mi nwela eka xona, swi endleni hi ku ndzi anakanya.’ Hikuva minkarhi hinkwayo loko mi dya xinkwa lexi, ni loko mi nwela exinwelweni lexi, mi vula rifu ra Hosi yi kondza yi ta.”—1 Vakorinto 11:23-26.
Tanihi leswi Pawulo a a nga ri na vona Yesu ni vaapostola va 11 hi Nisan 14, 33 C.E., swi le rivaleni leswaku timhaka leti “ti humeke eka Hosi” ti te hi nhlavutelo leyi huhuteriweke. Yesu u sungule Xitsundzuxo “hi vusiku lebyi a nyiketiweke hi byona” hi Yudasi eka valala vakwe va Vayuda va vukhongeri, lava va kuceteleke Varhoma leswaku va hayeka Kreste. Lava va faneleke ku dya xinkwa ni vhinyo ya xifanekiselo, va ta endla leswi hi ku n’wi tsundzuka.
Mi Xi Tlangela Ka Ngani?
I yini leswi hlamuseriwaka hi marito ya Pawulo lama nge: “Minkarhi hinkwayo loko mi dya xinkwa lexi, ni loko mi nwela exinwelweni lexi, mi vula rifu ra Hosi yi kondza yi ta”? Vakreste lavo tshembeka lava totiweke a va ta dya swifanekiselo swa Xitsundzuxo “minkarhi hinkwayo” ku kondza va fa, ivi va pfuxiwa va ya hanya etilweni. Xisweswo va ta kombisa ripfumelo ra vona eka malunghiselelo ya Yehovha ya gandzelo ra Yesu emahlweni ka Xikwembu ni misava hinkwayo. Swa nkarhi wo tanihi kwihi? “Yi kondza yi ta,” ku vule Pawulo, swi le rivaleni leswaku a vula leswaku ku tlangela loku ku fanele ku ya emahlweni ku kondza Yesu a fika leswaku a ta tekela valandzeri va yena lava totiweke etilweni hi ku va pfuxa eku feni hi nkarhi wa “vukona” bya yena. (1 Vatesalonika 4:14-17) Leswi swi twanana ni marito ya Kreste eka vaapostola va yena va 11 lavo tshembeka: “Loko ndzi yile ku ya mi lunghisela kona ndzi ta vuya; kutani ndzi ta mi teka mi ta ka mina, leswaku laha ndzi nga kona, mi va kona na n’wina.”—Yohane 14:3.
Xana rifu ra Kreste ri fanele ri tlangeriwa siku na siku kumbexana vhiki na vhiki? Yesu u sungule Xilalelo xa Hosi, ivi a dlayiwa hi Paseka, leyi a yi ri ya ku tsundzuka ku ntshunxiwa ka Israyele evuhlongeni bya le Egipta. Entiyisweni, u vitaniwa “Xinyimpfana xa hina xa Paseka,” hikuva hi yena Xinyimpfana lexi endliweke gandzelo ra Vakreste. (1 Vakorinto 5:7) Paseka a yi endliwa kan’we hi lembe, hi Nisan 14. (Eksoda 12:6, 14; Levhitika 23:5) Leswi swi hlamusela leswaku rifu ra Yesu ri fanele ri tsundzukiwa kan’we ntsena hi laha Paseka a yi endliwa ha kona—kan’we hi lembe, ku nga ri siku na siku kumbe vhiki na vhiki.
Hi malembe xidzana yo hlayanyana, lava tivulaka Vakreste a va tsundzuka rifu ra Yesu kan’we hi lembe. Hikuva a va swi endla hi Nisan 14, a va vitaniwa Quartodecimans, leswi vulaka “van’wakhume-mune.” Mayelana na vona, mutivi wa matimu J. L. von Mosheim u tsarile: “Vakreste va le Asia Minor a va tolovele ku tlangela nkhuvo lowu wo hlawuleka, ku tlangeriwa ka ku sunguriwa ka xilalelo xa Hosi, ni rifu ra Yesu Kreste, hi nkarhi lowu fanaka ni lowu Vayuda a va dya xinyimpfana xa Paseka ya vona ha wona, ku nga madyambu ya siku ra khume-mune ra n’hweti yo sungula [Nisan]. . . . A va landzela xikombiso xa Kreste hi laha a va ta landzela nawu ha kona.”
Nhlamuselo Ya Swifanekiselo
Pawulo u vule leswaku Yesu “ú tekile xinkwa, a nkhensa, a xi phema.” Xinkwa lexiya xo oma lexi swekiweke hi filawa ni mati xi nga ri na comela (kumbe, ncayila) a xi fanele xi phemiwa leswaku xi dyiwa. Hi ku fanekisela ka Bibele, comela xi fanekisela xidyoho kumbe vubihi. Pawulo loko a khutaza Vakreste va Vakorinto leswaku va hlongola wanuna wa ku tikhoma loko biha evandlheni, u te: “Xana a mi tivi leswaku comelanyana lexitsongo xi kukumuxa mbila hinkwayo ke? Cukumetani comela xa khale, leswaku mi ta va mbila leyintshwa. Mhaka ya kona hileswaku a ma ha ri na comela, hikuva Kriste, la nga xinyimpfana xa hina xa Paseka, ú tlhaviwile. Hikokwalaho, a hi endleni nkhuvo ku nga ri hi comela xa khale, ku nga ri hi comela xa vudyoho ni ku homboloka, kambe ku ri hi xinkwa xo-ke-comela, xo tenga ni xa ntiyiso.” (1 Vakorinto 5:6-8) Tanihi leswi mbila yitsongo leyi nga ni comela yi virisaka filawa hinkwayo kutani vandlha a ri ta va leri thyakeke emahlweni ka Xikwembu loko vuhomboloki bya munhu loyi a dyoheke a byi nga susiwanga. A va fanele va susa “comela” exikarhi ka vona, tanihi leswi Vaisrayele a va nga fanelanga ku va ni comela etindlwini ta vona hi nkarhi wa Nkhuvo wa Xinkwa Lexo-Ke-Comela lowu a wu landzela Paseka.
Mayelana ni xinkwa xa Xitsundzuxo lexi nga riki na comela Yesu u te: “Leswi [swi vula, NW] miri wa mina, lowu nyiketiwaka hikwalaho ka n’wina.” (1 Vakorinto 11:24) Xinkwa xi fanekisela miri wa Yesu wa nyama lowu hetisekeke, mayelana ni leswi Pawulo a swi tsaleke a ku: “Loko Kriste a ri kusuhi ni ku ta laha misaveni, ú te ka Xikwembu: ‘A wu navelanga timhamba ni magandzelo, kambe u ndzi vumbele miri. Magandzelo lama hisiwaka ni timhamba to susa swidyoho, a wu swi tsakelanga. Kutani ndzi te: “Hi mina loyi, we Xikwembu, ndzi tile ku ta endla ku rhandza ka wena, hilaha swi nga tsariwa hakona ehenhla ka mina ebukwini ya Nawu.”’ . . . Kutani, leswi a endleke ku rhandza loku ka Xikwembu, hina hi endliwile lava hlawulekeke hi miri wa yena, lowu a wu nyiketeke ku va mhamba kan’we swi hela kwalaho.” (Vaheveru 10:5-10) Miri wa Yesu wa nyama lowu hetisekeke a wu nga ri na xidyoho naswona wu tirhe tanihi gandzelo ra nkutsulo eka vanhu.—Vaheveru 7:26.
Endzhaku ko khongelela xinwelo xa vhinyo leyo tshwuka leyi nga pfanganyisiwangiki, Yesu u te: “Xinwelo lexi i ntwanano lowuntshwa lowu endliwaka hi ngati ya mina.” (1 Vakorinto 11:25) Ku hundzuluxela kun’wana ku ri: “Xinwelo lexi xi vula ntwanano lowuntshwa lowu tiyisisiweke hi ngati ya mina.” (Moffatt) Tanihi leswi ngati ya tihomu ni timbuti yi nga endla leswaku ntwanano wa Nawu lowu nga exikarhi ka Xikwembu ni tiko ra Israyele wu tirha, kutani ngati ya Yesu leyi halatiweke loko a fa yi endle leswaku ntwanano lowuntshwa wu tirha. Hikwalaho ka leswi ku vulavuriwaka hi ntwanano, hi kota ku vona lava faneriwaka hi swifanekiselo swa Xitsundzuxo.
I Vamani Lava Faneleke Ku Dya?
Valandzeri va Yesu lava totiweke lava nga eka ntwanano lowuntshwa, va ni mfanelo yo dya swifanekiselo swa Xitsundzuxo. Ntwanano lowu wu endliwa exikarhi ka Xikwembu na Israyele wa moya. (Yeremiya 31:31-34; Vagalatiya 6:16) Kambe eku heteleleni ntwanano wu ta tisa mikateko eka vanhu lava yingisaka, naswona wena u nga va exikarhi ka lava va nga ta kuma mikateko yoleyo.
Lava dyaka swifanekiselo swa Xitsundzuxo va fanele hi voxe va ri eka ntwanano wa Mfumo lowu Yesu a wu endleke. Loko a sungula xilalelo lexi, Yesu u byele vaapostola vakwe lavo tshembeka a ku: “Hilaha Tata wa mina a ndzi nyikeke Mfumo hakona, na mina ndzi mi nyika wona.” (Luka 22:29) Ntwanano wa Mfumo lowu Xikwembu xi wu endleke na Hosi Davhida wu kombetele eka ku ta ka Yesu, loyi a nga ta fuma hi laha ku nga heriki eMfun’weni wa le matilweni. Vaisrayele va moya lava 144 000, lava nga ta fuma swin’we na yena va kombisiwa va yime eNtshaveni ya Siyoni ya le tilweni va ri ni Xinyimpfana, Yesu Kreste. Endzhaku ka loko va pfuxiwile, va ta fuma na Kreste tanihi tihosi ni vaprista-kulobye. (2 Samuwele 7:11-16; Nhlavutelo 7:4; 14:1-4; 20:6) Lava va nga eka ntwanano lowuntshwa ni lava nga eka ntwanano wa munhu hi xiyexe na Yesu hi vona ntsena va dyaka swifanekiselo swa Xilalelo xa Hosi hi ndlela leyi fanelekeke.
Moya wa Xikwembu wu yima ni moya wa lava totiweke leswaku hi vona vana va xona ni vadyandzhaka swin’we na Kreste. Pawulo u tsarile: “Hikuva moya lowu wu yima ni mimoya ya hina ku tiyisa leswaku hi vana va Xikwembu. Kutani leswi hi nga vana, naswona hi vadyandzhaka; hi vadyandzhaka va Xikwembu, ni vadyandzhaka swin’we na Kriste; leswi kunene hi xanisekaka na yena, swi vula leswaku hi ta kwetsimisiwa na yena.” (Varhoma 8:16, 17) Moya lowo kwetsima wa Xikwembu, kumbe matimba lama tirhaka, ma endla leswaku lava totiweke va titwa va ri ni xitiyisekiso xa ku ya hanya etilweni. Va twa hinkwaswo leswi nga eMatsalweni leswi vulavulaka hi vutomi bya le tilweni swi kombetela eka vona, naswona a va na mhaka ni loko vo lahlekeriwa hi swilo hinkwaswo leswi nge misaveni, ku katsa ni vutomi bya ku va munhu wa nyama. Hambi leswi vutomi emisaveni ya Paradeyisi byi nga ta va byi tsakisa, a va na wona ntshembo wolowo. (Luka 23:43) Ntshembo lowu tiyeke, lowu nga hundzukiki wa ku hanya etilweni lowu nga sekeriwakingi eka mavonelo ya vukhongeri bya mavunwa, wu va endla va dya swifanekiselo swa Xitsundzuxo.
A swi nge n’wi tsakisi Yehovha loko munhu a tiendla loyi a nga vitaneriwa ku va hosi ni muprista etilweni loko a nga kalanga a vitaniwa. (Varhoma 9:16; Nhlavutelo 22:5) Xikwembu xi avanyise Kora hikwalaho ko lava ku va muprista hi makwanga. (Eksoda 28:1; Tinhlayo 16:4-11, 31-35) Kutani ke, ku vuriwa yini hi loko mintlhaveko ya matimba kumbe tidyondzo ta khale ta vukhongeri ti endla munhu a dya swifanekiselo swa Xitsundzuxo swi nga fanelanga? Kutani u fanele a tshika ku dya ivi a khongelela ku rivaleriwa hi Xikwembu hi ku titsongahata.—Pisalema 19:13.
Ndlela Leyi U Katsekaka Ha yona
A swi kali swi lava leswaku munhu a dya swifanekiselo swa Xitsundzuxo leswaku a va ehansi ka gandzelo ra nkutsulo ra Yesu naswona a kuma vutomi lebyi nga heriki emisaveni. Hi xikombiso, Bibele a yi kombisi leswaku vanhu lava chavaka Xikwembu vo kota Abrahama, Sara, Isaka, Rebeka, Boaz, Ruti na Davhida va ta kala va dya swifanekiselo leswi. Kambe hinkwavo swin’we ni van’wana lava navelaka vutomi lebyi nga heriki emisaveni leyi va fanele va kombisa ripfumelo eka Xikwembu na Kreste ni le ka lunghiselelo ra Yehovha ra gandzelo ra nkutsulo ra Yesu. (Yohane 3:36; 14:1) Ku tlangeriwa ka rifu ra Kreste kan’we hi lembe ku tirha tanihi xitsundzuxo xa gandzelo leriya lerikulu.
Nkoka wa gandzelo ra Yesu wu kombisiwe loko muapostola Yohane a te: “Ndzi mi tsalela timhaka leti leswaku mi ta ka mi nga dyohi; kambe loko un’wana a tshuka a dyoha, hi ni muyimeri eka Tatana, a nga Yesu Kriste la lulameke. Hi yena mhamba ya swidyoho swa hina, naswona ku nga ri ya swidyoho swa hina ntsena, kambe ni swa vanhu va misava hinkwayo.” (1 Yohane 2:1, 2) Vakreste lava totiweke va nga vula leswaku Yesu i “mhamba ya swidyoho swa [vo]na.” Nakambe, u tlhela a va gandzelo ra swidyoho swa vanhu va misava hinkwayo, u endla leswaku vanhu lava yingisaka va kuma vutomi lebyi nga heriki emisaveni ya Paradeyisi leyi yi nga ekusuhi swinene sweswi!
Hi ku va kona eku tlangeriweni loku ka rifu ra Kreste, u ta pfuneka eka nkulumo ya Bibele leyi fikelelaka mianakanyo. U ta tsundzuxiwa hi leswi Yehovha Xikwembu na Yesu Kreste va hi endleleke swona. U ta vuyeriwa emoyeni hi ku hlanganyela ni lava va tlangelaka Xikwembu na Kreste ni gandzelo ra nkutsulo ra Yesu. Xiendlakalo xexo, phela xi nga tiyisa ku navela ka wena ka ku va un’wana wa lava nga ta kuma tintswalo leti nga fanelangiki ta Xikwembu, leti yisaka evuton’wini lebyi nga heriki. Hi ku rhamba leswaku u hlangana ni Timbhoni ta Yehovha endzhaku ka ku pela ka dyambu hi April 6, 1993, leswaku u ta tsundzuka rifu ra Yesu Kreste hikuva Xilalelo xa Hosi xi nga vula nchumu lowukulu eka wena.