Xana U Fanele U Khuvuriwa?
TIMBHONI ta Yehovha ti khuvule vanhu vo lava ku va miliyoni eka malembe manharhu lama hundzeke. Hi avhareji ku khuvuriwe vanhu va 824 siku na siku, kumbe vanhu va mune eka timinete tin’wana ni tin’wana ta 7. Xana ti tekelele ku hisekela etlhelo ka vukhongeri bya lembe xidzana ra vu-15 ni ri vu-16?
Doo, vanhu lava a va sindzisiwanga, a va nga ri ntshungu wun’we loko va hundzuriwa, kumbe ku khuvuriwa hikwalaho ko yengiwa hi vachumayeri va vukhongeri. Va khuvuriwe hi mhaka ya leswi Yesu Kreste, N’wini ni Murhangeri wa Vakreste, a leriseke leswaku leswi swi endliwa. Va landzelele ndlela ni fambiselo leri Yesu a ri andlaleke ni leri a ri tirhisiwa hi vaapostola lava yena hi yexe a tihlawuleleke vona, a tlhela a va letela.
Endzhaku ka loko Yesu a pfuxiwile naswona a nga si tlhandlukela etilweni, u lelane ni valandzeri vakwe hi ku va nyika ntirho lowu: “Hikokwalaho, yanani eka vamatiko hinkwavo, mi va endla vadyondzisiwa va mina, mi va khuvula hi vito ra Tatana, ni ra N’wana, ni ra Moya lowo Kwetsima, mi va dyondzisa ku hlayisa hinkwaswo leswi ndzi mi leriseke swona; kutani vonani, ndzi na n’wina masiku hinkwawo, ku ko ku hela misava.” (Matewu 28:19, 20) Ku sukela enkarhini wolowo ku ya emahlweni, nkhuvulo lowu wa mati a ku ri wona ntsena wu amukelekaka eka Xikwembu.
Xisweswo, Bibele yi hi byela leswaku valandzeri volavo vo sungula va Kreste, va hundzuke “timbhoni ta [Yesu] kwala Yerusalema, ni le tikweni hinkwaro ra Yudiya, ni ra Samariya, ni ku ya fika emakun’wini ya misava.” (Mintirho 1:8) Hi laha Yesu a vhumbheke ha kona, ntirho wa vona wo chumayela ni ku dyondzisa wu ta endla leswaku vapfumeri va khuvuriwa, va va valandzeri va Kreste na vona.
Xikombiso xo sungula lexi rhekhodiweke xa leswi xi humelele le Yerusalema hi siku ra Pentekosta ya 33 C.E. Hi nkarhi wolowo muapostola Petro “a yima kun’we ni vaapostola lavan’wana va khume na un’we” ivi a byela ntshungu lowu hlengeletaneke hi ta Yesu, Mesiya. Matimu ma vula leswaku nkulumo yakwe ‘yi va tlhave timbilu,’ ivi va vutisa leswaku va fanele va endla yini. Petro u te: “Hundzukani, kutani un’wana ni un’wana wa n’wina a khuvuriwa hi vito ra Yesu Kriste, leswaku mi rivaleriwa swidyoho swa n’wina.” Hi loko “lava amukeleke marito ya yena, va khuvuriwa; kutani esikwini rero, ku amukeriwa vanhu lava lavaka ku va 3 000.” (Mintirho 2:14-41) Rungula leri landzelaka ri kombisa leswaku ku khuvuriwa ka vadyondzisiwa ku te endzhaku ka loko va twe rungula ra Vukreste, va amukela mahungu lamanene ivi va hundzuka.—Mintirho 8:12, 13, 34-38; 10:34-48; 16:30-34; 18:5, 8; 19:1-5.
Hi Mukhuva Wihi?
Xana vadyondzisiwa volavo lavantshwa a va ta khuvuriwa njhani ematini? Xana a va fafateriwa, va cheriwa mati enhlokweni, kumbe va nyuperisiwa hi ku helela? Xana rhekhodo ya Bibele yi ri yini? Tanihi leswi Yesu a hi vekeleke xikombiso “leswaku [hi] ta n’wi landzela,” xana u khuvuriwe hi mukhuva wihi?—1 Petro 2:21.
Bibele yi kombisa leswaku Yesu u khuvuriwe eYordana, nambu lowukulunyana. Loko a khuvuriwile, “a huma ematini.” (Marka 1:10; Matewu 3:13, 16) Xisweswo, Yesu u nyuperisiwe eNambyeni wa Yordana. U khuvuriwe hi Yohane, loyi loko a lave ndhawu leyi fanelekaka yo khuvulela eka yona, a nga hlawula Xitsunga xa Yordana lexi nga ekusuhi na Salimi “hikuva a ku ri ni mati layo tala kona.” (Yohane 3:23) Kahle-kahle, leswaku ku nyuperisiwa hi ku helela a ku ri ndlela leyi tirhisiwaka ya ku khuvula exikarhi ka valandzeri va Yesu, swi kombisiwa hi marito ya mutsheniwa wa Muetiyopiya. Loko a amukele dyondzo ya Filipi, u te: “Vona, mati hi lawa; ku nga sivela yini leswaku ndzi khuvuriwa?” Kutani hi loko “va ngirimela ematini hi vumbirhi bya vona” ivi endzhaku va ‘huma ematini.’—Mintirho 8:36-39.
Xana matimu na wona ma vulavula hi mukhuva wa ku khuvula hi ku nyuperisa exikarhi ka Vakreste? Kavula ya vula tano. Swa tsakisa ku xiya leswaku madamu lama endleriweke nkhuvulo lama fanelekaka ku nyuperisa ma ha ri kona ematikweni yo hlayanyana. “Vumbhoni bya vuyimburi, hi ndlela leyi hlamarisaka, byi seketela ku nyuperisiwa tanihi ndlela leyi tolovelekeke ya nkhuvulo eka malembe xidzana yo sungula ya khume ku ya fika eka lembe xidzana ra vukhume-mune,” hi ku vula ka magazini lowu nge Ministry. Wa engetela: “Eka marhumbi ya miako ya khale ya Vukreste, swin’we ni le ka tikereke ta khale leta ha tirhisiwaka, matimu ya nkhuvulo wa Vukreste ma landzeleriseka. Swifaniso leswi nga emihochweni ni le tikerekeni, swifaniso leswi nga ehansi, emakhumbini ni le lwangwini, swifaniso leswi vatliweke ni swifaniso leswi nga ematsalweni ya khale ya Testamente Leyintshwa, swi seketela matimu lawa . . . Leswi swi tlhandlekela eka vumbhoni lebyi kumekaka eka matsalwa hinkwawo ya vatatana va kereke ya leswaku ku nyuperisiwa a ku ri ndlela yo khuvula ya kereke yo sungula.”
New Catholic Encyclopedia ya pfumela: “Swi le rivaleni leswaku Nkhuvulo eka Kereke yo sungula a wu ri ku nyuperisiwa.” Xisweswo, a swi hlamarisi leswi hi kumaka swihloko-nkulu swo tanihi leswi eka maphepha-hungu: “Makhatoliki Ma Pfuxeta Nkhuvulo Wa Ku Nyuperisa” (The Edmonton Journal, Canada, September 24, 1983), “Nkhuvulo Wo Nyuperisa Wu Nghenile Eka Makhatoliki Ya Laha” (St. Louis Post-Dispatch, April 7, 1985), “Makhatoliki Yo Tala Ma Hlawula Nkhuvulo Wo Nyuperisa” (The New York Times, March 25, 1989), ni lexi nge “Nkhuvulo Wo Nyuperisa Wa Vuya Nakambe” (The Houston Chronicle, August 24, 1991).
Xikongomelo Hi Xihi?
Hikwalaho ka yini Yesu a lave leswaku vadyondzisiwa vakwe va khuvuriwa? Lexi a ku ri xikombiso lexi fanelekaka xa ku tinyiketela ka vona eka Xikwembu hi mbilu hinkwayo. “Mahungu lamanene” a ma fanele ma chumayeriwa emisaveni hinkwayo, naswona “vamatiko hinkwawo” a va fanele va endliwa vadyondzisiwa. (Matewu 24:14; 28:19) Leswi swi vula leswaku Xikwembu a xi nga tirhisani ni tiko ra Vayuda ntsena, leri vumbiwaka hi vanhu lava velekiweke va ri lava tinyiketeleke eka xona. Korneliyo ni ndyangu wakwe a va ri Vamatiko vo sungula, kumbe vanhu lava nga riki Vayuda, ku amukela ntiyiso ha Yesu Kreste ivi va khuvuriwa.
Ku nyuperisiwa ematini swi kombisa leswaku lava khuvuriweke va file eka ndlela ya vona ya khale yo hanya. Ku humesiwa ka vona ematini ku fanekisela leswaku sweswi va hanyela ku endla ku rhandza ka Xikwembu naswona va rhangisa kona evuton’wini bya vona, hi laha Yesu a endleke ha kona. (Matewu 16:24) Ku khuvuriwa “hi vito ra Tatana, ni ra N’wana, ni ra Moya Lowo Kwetsima” swi kombisa leswaku va dyondze ni ku amukela, ntiyiso wa leswi hinkwaswo naswona va swi amukela hi laha swi nga ha kona. (Matewu 28:19; ringanisa Mintirho 13:48.) Nkhuvulo a ku ri ntsena goza ro sungula ro yingisa Xikwembu ni ku titsongahatela ku rhandza ka xona.
Matsalwa a ma yi seketeli mianakanyo leyi dumeke ya leswaku nkhuvulo i gandzelo, ku nga nkhuvo wa vukhongeri lowu endlaka munhu a dzuneka—wu n’wi endla a amukeleka, a kwetsima kumbe ku vuyeriwa hi tlhelo ra moya—loyi a khuvuriwaka. Hi xikombiso, papila ra Mupapa Eugenius IV leri tshahiweke eka xihloko lexi hundzeke ri tlhele ri vula leswi malunghana ni nkhuvulo: “Gandzelo leri ri susa swidyoho hinkwaswo, hi xiviri; swin’we ni nxupulo wihi na wihi lowu vangiwaka hi xidyoho. Xisweswo, lava khuvuriweke, a va ha avanyisiwi hi swidyoho swa khale; loko vo fa va nga si endla xidyoho xin’wana, va ya emfun’weni wa matilo, va ya vona Xikwembu.”
Hambi swi ri tano, Yesu u khuvuriwile hambi leswi “a nga dyohanga nchumu.” (1 Petro 2:22) Ku tlula kwalaho, hi ku ya hi Matsalwa, ku suriwa ka swidyoho ku koteka ntsena hi gandzelo ra nkutsulo ra Yesu Kreste. Ananiya u kombela Sawulo wa Thaso a ku: “Suka u yima, u khuvuriwa leswaku u basisiwa eswidyohweni swa wena, hi ku khongela [vito ra Yesu].” (Mintirho 22:12-16) Ina, ku ponisiwa ku ta ntsena hikwalaho ka ngati ya Yesu leyi halatiweke ni ku ‘vitana vito ra yena’ hi ripfumelo.—Vaheveru 9:22; 1 Yohane 1:7.
Ku vuriwa yini hi marito ya Petro eka 1 Petro 3:21? Kwalaho u ri: “Nkhuvulo wu yelana ni mhaka leyi; sweswi wa mi ponisa, ku nga ri hi ku susa thyaka emirini, kambe hi ku endla leswaku mi kombela ripfalo leri tengeke eka Xikwembu. Nkhuvulo wa mi ponisa hi mhaka ya ku pfuka ka Yesu Kriste eku feni.” Petro a a fanisa nkhuvulo ni ntokoto wa Nowa wa ku pona ematini ya Ndhambi. (Ndzimana 20) Nowa u kombise ripfumelo lerikulu eka Xikwembu hi ku aka ngalava leswaku ku hlayiseka ndyangu wakwe. (Vaheveru 11:7) Hi ku fanana, hi ku kombisa ripfumelo eka Yehovha Xikwembu ni lunghiselelo rakwe ra ku hi ponisa ha Kreste Yesu, namuntlha, vanhu va nga ponisiwa eka misava leyi yo biha. Va fanele va va ni ripfumelo ro tano. Hi ku hundzuka eswidyohweni, va tshika hanyelo ro biha, ivi va tinyiketela hi ku helela eka Yehovha Xikwembu hi xikhongelo, va kombela ripfalo lerinene eka Xikwembu. Kambe ku rivaleriwa swidyoho ni ku ponisiwa, swi kumiwa ntsena exisekelweni xa gandzelo ra Yesu ni ku pfuxiwa kakwe, loku ha kona a yiseke ntikelo wa gandzelo rakwe eka Xikwembu etilweni.—1 Petro 3:22.
U Ta Endla Yini Wena?
Xana i khale u ri karhi u hlanganyela ni Timbhoni ta Yehovha? Kumbexana se u yi endlile mindzulamiso leyi lavekaka evuton’wini bya wena hi ku pfumelelana ni misinya ya milawu ya Bibele, kambe a wu si ri teka goza ro tinyiketela ni ku khuvuriwa. Swi nga ha endleka wa swi lava ku endla ku rhandza ka Xikwembu, ntsena u nga ha chava leswaku nkhuvulo wu ta ku endla u boheka. Ivi xisweswo u hlawula ku balekela vutihlamuleri ni ku tiboha ko tano swa xinkarhana. Vanhu va kwalomu ka 11,5 wa timiliyoni a va ri kona eka nkhuvo wa Xilalelo xa Hosi n’wexemu. Hambi swi ri tano, nhlonhlorhi ya lava hlanganyelaka entirhweni wa ku chumayela mahungu lamanene lembe rero hinkwaro a ku ri timiliyoni ta 4,5. Leswi swi vula leswaku vanhu va kwalomu ka timiliyoni ta nkombo va wu tsakela ntiyiso wa Xikwembu, hambi leswi va nga riki Timbhoni leti tinyiketeleke ta Yehovha. Kavula, van’wana va lava i vana ni lava ha ku tsakelaka. Kambe van’wana va lava hlanganyelaka entirhweni wo chumayela a va khuvuriwanga. Ku ni vanhu vo tala lava ngheniseke vutivi lebyi kongomeke bya Bibele, kambe a va si ri tirhisa hi ku helela lunghiselelo ra Xikwembu ra ku ponisa hi ku nghenela nkhuvulo.
Yinhla ya nkoka leyi faneleke ku tsundzukiwa hi leswaku, i vutivi bya leswi Xikwembu xi swi languteleke eka wena lebyi tisaka vutihlamuleri. Yakobo 4:17 yi ri: “Loyi a tivaka leswo lulama leswi a fanelaka ku swi endla, kambe a nga swi endli, i mudyohi.” Ezekiyele 33:7-9 yi kombisa leswaku munhu la byeriweke milawu ya Xikwembu ni swiletelo swa xona, u fanele a swi hetisisa. Lexi lavekaka hi leswaku munhu a va ni rirhandzu ra xiviri hi Xikwembu ni ku navela ku xi tsakisa hakunene. Munhu loyi hakunene a nga ni rirhandzu ro tano naswona a lava vuxaka byo hlawuleka na Yehovha Xikwembu a nge chavi ku nyiketa vutomi byakwe hi ku ntshunxeka eka yena. Nkhuvulo i xikombiso xa le handle xa ku tinyiketela ka munhu. I goza ra nkoka leri yisaka eku poneni. Vapfumeri va xiviri va khuvuriwa.—Mintirho 8:12.
Ntshembo lowu hlamarisaka lowu Xikwembu xi wu vekeleke vanhu vo tshembeka, lava tinyiketeleke, eka misava leyintshwa leyi taka, wu tlula ntsako wihi na wihi lowu mafambiselo lawa yo biha ya khale ya swilo ma nga ha vonakaka ma ri na wona. Ku chava vanhu ka hela loko hi tsundzuka voko ra matimba ra Xikwembu. (1 Vakorinto 10:22; 1 Petro 5:6, 7) Hakunene, lowu i nkarhi wo tivutisa, hi laha mutsheniwa wa Muetiyopiya a vutiseke Filipi ha kona: “Ku nga sivela yini leswaku ndzi khuvuriwa?”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]
Ku fana ni Muetiyopiya, xana wa tivutisa u ku: “Ku nga sivela yini leswaku ndzi khuvuriwa?”