Ntumbuluko Wu Ri, “Va Hava Xo Tilandzula Ha Xona”
“Hikuva hi mpfhuka misava yi tumbuluka, leswi nga vonakiki swa Xikwembu, ma nga matimba ya xona lama nga heriki ni vukwembu bya xona, swa vonaka swinene loko ku anakanyiwa mintirho ya xona; hikokwalaho, va hava xo tilandzula ha xona.”—VARHOMA 1:20.
1, 2. (a) I xivilelo muni xo biha lexi Yobo a xi endleke eka Yehovha? (b) Eku heteleleni Yobo u tisole hi ndlela yihi?
YOBO, wanuna wa khale loyi a a tshembele hi laha ku heleleke eka Yehovha Xikwembu, u ringiwe hi ndzingo lowukulu wo huma eka Sathana. Diyavulosi u endle leswaku Yobo a lahlekeriwa hi rifuwo ra yena hinkwaro, a endla leswaku vana vakwe va majaha ni vanhwana va fa, ivi a n’wi xanisa hi vuvabyi lebyi nyenyetsaka. Yobo a anakanya leswaku i Xikwembu lexi n’wi tiselaka makhombo lawa, ivi a vilela swinene eka Yehovha a ku: “U ṭakela yini ku nḍi endla ŝo biha, . . . loko u lav̌a nanḍu wa mina, u v̌utisisa šidyoho ša mina šana? Kasi wa ŝi tiv̌a leŝaku a nḍi na nanḍu.”—Yobo 1:12-19; 2:5-8; 10:3, 6, 7.
2 Endzhakunyana ka leswi, marito ya Yobo eka Xikwembu ma kombisa langutelo leri hambaneke swinene: “Nḍi v̌ulav̌urile nḍi nga ri na ku twisisa. Tindlev̌e ta mina ti yingisile timhaka ta wena; kambe ŝeŝi mahlo ya mina ma ku v̌onile. Nḍa tisola, nḍi tiba šifuv̌a, nḍi ri nṭhurini ne nkumeni.” (Yobo 42:3, 5, 6) I yini lexi cinceke langutelo ra Yobo?
3. I langutelo rihi lerintshwa leri Yobo a veke na rona mayelana ni ntumbuluko?
3 Enkarhini wun’wana Yehovha u ye eka Yobo a ri exidzedzeni. (Yobo 38:1) Ivi a tlhandlekela Yobo hi swivutiso. ‘A wu ri kwihi loko ndzi endla misava? I mani la pfaleleke lwandle hi timbanti ivi a veka mindzilakana ya laha magandlati ya rona ma nga ta helela kona? Xana u nga swi kota ku endla mapapa ma nisa mpfula ya wona emisaveni? Xana u nga byi mirisa byanyi? Xana u nga swi boha swirimele ivi u swi kongomisa?’ Eka tindzima 38 ku ya eka 41 ta buku ya Yobo, Yehovha a ri karhi a tlhandlekela Yobo hi swivutiso swa muxaka lowu ni swin’wana leswi khumbaka ntumbuluko wa Yena. U endla Yobo a vona ku hambana lokukulu loku nga kona exikarhi ka Xikwembu ni vanhu, a tsundzuxa Yobo hi vutlharhi ni matimba lama vonakaka eka ntumbuluko wa Xikwembu, ku nga swilo leswi Yobo a nga ta ka a nga swi koti ku swi endla kumbe ku swi twisisa. Hi ku hlamarisiwa hi matimba lawa lamakulu ni vutlharhi lebyi hlamarisaka bya Xikwembu xa matimba hinkwawo hi laha ma kombisiweke ha kona hi ntumbuluko wa xona, Yobo u tisorile loko a anakanya leswaku u ve ni xivindzi xo hlamulana na Yehovha. Hi loko a ku: “Tindlev̌e ta mina ti yingisile timhaka ta wena; kambe ŝeŝi mahlo ya mina ma ku v̌onile.”—Yobo 42:5.
4. Hi fanele hi dyondza yini eka ntumbuluko wa Yehovha, naswona xana xiyimo xa lava va tsandzekaka ku dyondza hi xihi?
4 Endzhaku ka malembe xidzana yo tala, mutsari wa Bibele la huhuteriweke u pfumerile leswaku timfanelo ta Yehovha ta vonaka eka leswi a swi tumbuluxeke. Eka Varhoma 1:19, 20, muapostola Pawulo u tsarile: “Hikuva leswi swi nga tiviwaka swa Xikwembu swi le rivaleni eka vona: Xikwembu, hi xiviri xa xona, xi va kombisile swona. Hikuva hi mpfhuka misava yi tumbuluka, leswi nga vonakiki swa Xikwembu, ma nga matimba ya xona lama nga heriki ni vukwembu bya xona, swa vonaka swinene loko ku anakanyiwa mintirho ya xona; hikokwalaho, va hava xo tilandzula ha xona.”
5. (a) I xilaveko xihi lexi vanhu va tswariwaka na xona, naswona xana van’wana va xi enerisa hi ndlela yihi leyi hoxeke? (b) Pawulo u bumabumele Magriki ya le Atena hi ndlela yihi?
5 Munhu u tumbuluxiwe a ri ni ku navela ko gandzela munhu wun’wana la nga ni matimba lama tlakukeke. Dr. C. G. Jung, ebukwini yakwe leyi nge The Undiscovered Self, ku navela loku ú ku vula “nchumu wa ntumbuluko ngopfu-ngopfu eka vanhu, naswona xikombiso xa wona xa kumeka ematin’wini hinkwawo ya munhu.” Muapostola Pawulo u vulavule hi ku navela ku gandzela loku munhu a velekiwaka na kona, leswi swi hi endlaka hi twisisa leswaku ha yini Magriki le Atena a ma endla swifaniso ni tialtari, ma swi endlela swikwembu swo hambana-hambana, leswi tiviwaka ni leswi nga tiviwiki. Pawulo u va kombise Xikwembu xa ntiyiso a tlhela a va kombisa leswaku va fanele va enerisa ku navela ka vona hi ndlela leyinene hi ku lavisisa Yehovha, Xikwembu xa ntiyiso, “kumbexana va nga xi ambamba, va xi kuma; hambiswiritano, a xi le kule ni un’wana ni un’wana wa hina.” (Mintirho 17:22-30) Mpimo lowu hi tshineleke ha wona eka ntumbuluko wa yena, i mpimo lowu hi nga tshinela ha wona eku twisiseni ka timfanelo ta yena.
Ndzhendzeleko Lowu Hlamarisaka Wa Mati
6. I timfanelo tihi ta Yehovha leti hi ti vonaka eka ndzhendzheleko wa mati?
6 Hi xikombiso, hi tihi timfanelo ta Yehovha leti hi ti vonaka malunghana ni vuswikoti byo endla mapapa yo vevuka lama khomeke mati yo tala swonghasi? Hi vona rirhandzu ni vutlharhi byakwe, hi leswi a nisaka mpfula a katekisa misava. U endla leswi hi ku tirhisa ndzhendzeleko wa mati lowu hlamarisaka, lowu boxiwaka eka Eklesiasta 1:7 leyi nge: “Milambu hikwayo yi khulukela lwandle, hambi ŝi ri tano lwandle a ri tali; laha milambu yi humaka kona, hi laha yi tlhelelaka kona e ku khulukeni ka yona.” Buku ya Bibele ya Yobo yi hamusela leswi humelelaka hi ku kongoma.
7. Mati ya fambisa ku yini ma suka emalwandle ya ya emapapeni, naswona xana mapapa yo vevuka ma swi kotisa ku yini ku khoma tithani leto tala ta mati?
7 Loko milambu ya xixika yi khulukela elwandle, a yi tshami kwalaho. Yehovha u “tlhandlukisa manṭhonsi ya mati, kutani mpfula yi na, yi huma e mapapeni la’ma vumbiweke hi šona.” Leswi mati ma nga hi xivumbeko xa nkahelo ivi ma hundzuka hunguva, “mapapa ma tshama emoyeni, ku nga ntirho wa vutshila byakwe lebyi hetisekeke.” (Yobo 36:27; 37:16; The New English Bible) Mapapa ma tshama emoyeni ntsendze loko ma ha ri hunguva: “Ši siv̌ela mati e mapapeni ya šona, mapapa ma nga phatluki hi ku tika ka wona.” Kumbe hi laha ku hundzuluxela kun’wana ku swi vekaka ha kona: “Xi hlengeleta mati emapapeni ya ntima, kambe mapapa ya kona a ma handzuki hi ku tika ka wona.”—Yobo 26:8, The Jerusalem Bible; NE.
8. “Makhuwana ya le tilweni” ma chuluriwa hi ku landzela tindlela tihi leswaku ku hetisisiwa ndzhendzheleko wa mati?
8 “I mani l’a nga [chululaka] makhuwana ya le tilweni” leswaku mpfula yi na emisaveni ke? (Yobo 38:37) Loyi wa “vutshila lebyi hetisekeke” hi yena a ma vekeke, hi yena la endlaka “mpfula yi na, yi huma e mapapeni la’ma v̌umbiweke hi [ye]na.” I yini lexi lavekaka leswaku a nisa mathonsi ya mpfula lama sukaka eka hunguva leyi? Ku fanele ku va ni nchumu wo tiya lowu nga voniwaka ntsena hi xikurisa swilo, wo tanihi ritshuri kumbe munyu—laha magidi-gidi ya swona swi nga eka khubiki sentimitara yin’we—leswi nga ta tirha tanihi xisekelo xa mathonsi leswaku ma vumbeka eka swona. Ku ringanyetiwa leswaku ku laveka miliyoni ya swithonsana swa mapapanyana lawa leswaku ku vumbeka thonsi rin’we leri tolovelekeke ra mpfula. Loko se leswi hinkwaswo swi humelerile hi kona mapapa ma nga kotaka ku wisa mati layo tala leswaku ma endla milambu leyi tlheriselaka mati elwandle. Xisweswo ndzhendzheleko wa mati wu helerile. Xana hinkwaswo leswi swi lo tiendlekela? Hakunene ku “hava xo tilandzula ha xona”!
Xihlovo Xa Vutlhari Bya Solomoni
9. Solomoni u vone rixaka rin’wana ra vusokoti ri hlamarisa hi ndlela yihi?
9 Khale, a ku ri hava vutlharhi byo tlula bya Solomoni. Byo tala bya vutlharhi byebyo byi khumba ntumbuluko wa Yehovha: “[Solomoni] a v̌ula timhaka ta miri, ku suka kedar lo’wu nge henhla ka Lebanon e ku fika hisopa lo’wu humaka e khumbini; a v̌ula ni timhaka ta ŝifuwo, ni ta tinyanyana, ni ta ŝikokov̌i, ni ta tinhlampfi.” (1 Tihosi 4:33) Hi yena Hosi Solomoni la tsaleke a ku: “Wena, lolo, yana ka v̌usokoti, u šiya mikhuv̌a ya byona, u ta tlhariha. A byi na murisi, hambi mukamberi, kumbe hosi; byi tilungisela ŝakudya ŝa byona hi šimumu, byi tihlengeletela mphamo loko ku ṭhov̌eriwa.”—Swivuriso 6:6-8.
10. Xana xikombiso xa Solomoni hi vusokoti lebyi tshovelaka xi lweriwe hi ndlela yihi?
10 I mani la dyondziseke vusokoti ku hlayisa swakudya hi ximumu leswaku byi ta tiwundla hi vuxika byo titimela? Hi malembe xidzana yo tala, ku pakanisa ka mhaka ya Solomoni ya vusokoti lebyi lebyi tshovelaka mbewu ivi byi yi vekela ku yi tirhisa hi xixika, a ku kanakaniwa. A nga ri kona la kumeke vumbhoni bya vukona bya byona. Hambi swi ri tano, hi 1871, mutivi wa ta ntumbuluko wa le Britain, u kume vuhlayiselo bya byona bya le hansi ka misava, ivi ku pakanisa ka Bibele malunghana na byona ku va ku lweriwile. Kambe, xana vusokoti lebyi byi swi tivise ku yini hi ximumu, leswaku vuxika byo titimela bya ta, swin’we ni vutlharhi byo endla swo karhi ha swona? Bibele ya vula leswaku swivumbiwa swo tala swa Yehovha swi na byona vutlharhi bya ntumbuluko lebyi swi pfunaka ku hambeta swi hanya. Vusokoti lebyi byi tshovelaka i swin’wana swa swivumbiwa leswi kumeke nkateko lowu wa vutlharhi eka Muvumbi wa swona. Swivuriso 30:24 yi ri: “[By]i tlharihile ngopfu.” Ku vula leswaku vutlhari byo tano byi lo tiendlekela i vuhunguki; ku tsandzeka ku vona leswaku swi fanele swi endliwe hi Muvumbi wo tlhariha, a swi twali.
11. (a) Ha yini murhi lowukulu wa sequoia wu hlamarisa swonghasi? (b) I yini lexi hlamarisaka eka endlelo ro sungula ra ku kula ka wona?
11 Munhu la yimeke ekusuhi ni murhi lowukulu wa sequoia, la hlamarisiweke hi vukulu bya wona, swi n’wi endla a tivona a fana ni vusokoti byinene. Vukulu bya murhi lowu bya chavisa: wu lehe timitara ta 90, wu aname timitara ta 11, hanti ro bumbula ku ringana 60 wa tisentimitara, timitsu ti nava mpfhuka wo ringana 1,2 ku ya eka 1,6 wa tihektara. Kambe, lexi hlamarisaka ngopfu, i ndlela leyi wu kulaka ha yona. Makamba ya wona ma kuma mati etimitswini ta wona, khaboni diyokisayidi emoyeni, ni ntamu edyambyini leswaku wu endla chukela ni ku humesa okisijini—endlelo ra fotosintesisi leri katsaka 70 wa swiendlakalo swa ku hlangana ka tikhemikhali, laha swin’wana swa swona swi nga twisisiwiki. Lexi hlamarisaka, ku hlangana ko sungula ka tikhemikhali ku titshege hi ku vonakala loku humaka edyambyini, lowu ku nga wona muvala lowu lavekaka ni miseve leyi leheke hi mfanelo; handle ka sweswo a ku nge tsongiwi hi swiaki swa rihlaza leswaku ku sungula endlelo ra fotosintesisi.
12. (a) I yini lexi hlamarisaka hi ndlela leyi murhi wa sequoia wu tirhisaka mati ha kona? (b) Ha yini ku laveka nayitirojeni leswaku swimilana swi kula, naswona xana ndzhendzheleko wa yona wu hetiwa njhani?
12 Lexi nakambe xi hlamarisaka, hi leswaku murhi lowu, wa swi kota ku koka mati yo tala hi timitsu ma ya fika emaninginingini ya murhi lowu wo leha timitara ta 90. Wu koka mati yo tala ku tlula lama tirhisiwaka eka fambiselo ra fotosintesisi. Lama salaka ma humesiwa hi makamba ma ya emoyeni. Leswi swi endla murhi lowu wu phyuphya hi mati lawa, onge hi loko munhu a phyuphyisiwa hi ku huma ka nyuku. Leswaku wu endla tiproteyini to kula ha tona, ku fanele ku va ni nayitirojini eka chukela ra wona kumbe tikhabohayidireti. Matluka lawa a ma swi koti ku tirhisa nayitirojini ya le moyeni, kambe swikokovi swa swi kota ku endla nayitirojini ya le misaveni yi hundzuka tinayitireti ni tinayithirayiti leti n’okaka ematini, leti tona ti nghenaka eka timitsu ivi ti ya emakambeni. Loko swimilana ni swiharhi leswi tirhiseke nayitirojini leyi eka tiproteyini ta swona swi fa ivi swi bola, nayitirojini ya huma, ivi ndzhendzeleko wa nayitirojini wu hela. Ntirho lowu lowu rharhanganeke, swi le rivaleni leswaku wu ni mukunguhati wa wona.
Swa Vulavula Hambi Swi Nga Ri Na Ririmi, Marito Kumbe Mpfumawulo!
13. Xana matilo lama teleke hi tinyeleti ma vule yini eka Davhida, naswona ma vula yini eka hina?
13 Vona ndlela leyi tisaka xichavo eka Muvumbi wa xibakabaka lexi nga lo mpha, hi tinyeleti, leti hlamarisaka vahlaleri! Eka Pisalema 8:3, 4, Davhida u phofule ndlela leyi a hlamaleke ha yona: “Loko nḍi hlalela matilo, e ntiro wa tintiho ta wena, ni ṅhweti, ni tinyeleti leti u ti lungiseke; nḍi ku: Munhu wa-ku-fa hi yini, leŝaku u ṅwi anakanya? ni ṅwana wa munhu, leŝaku u ṅwi enḍela šana?” Eka lava kotaka ku vona ni ku twa, lava nga ni mbilu yo twa, matilo lawa ma nga ni tinyeleti ma vulavula, hi laha ma vulavuleke ha kona eka Davhida: “Matilo ma v̌ula ku kwetsima ka Šikwembu.”—Pisalema 19:1-4.
14. Ha yini matimba lamakulu ya yin’wana ya tinyeleti ma ri ya nkoka eka hina?
14 Loko hi ya hi tiva swo tala hi tinyeleti, ti ya ti vulavula swinene eka hina. Eka Esaya 40:26 hi tivisiwa ntamu wa tona lowukulu: “Tlakusani mahlo ya ṅwina, mi languta! I mani l’a tumbuluŝeke ŝilo ŝeŝo, l’a fambiseke hi ku ri šašameta e v̌andla ra ŝona šana? Wa ŝi v̌itana hikwaŝo hi mav̌ito ya ŝona; hi ntamu lo’wukulu wa yena, ni matimba la’makulu ya yena, ku hav̌a šiṅwe le’ši pfumalekaka.” Matimba ya nkoka-misava ni matimba lamakulu ya yin’wana ya tona, ku nga dyambu ra hina, ma khoma misava eka xirhendzevutana xa yona, ma endla swimilana swi kula ni ku hi endla hi tshama hi kufumela, naswona ma endla leswaku hinkwaswo swi hambeta swi hanya emisaveni. Muapostola Pawulo loko a huhuteriwile u te: “Nyeleti yin’wana yi tlula yin’wanyana hi ku vangama.” (1 Vakorinto 15:41) Sayense yi vula leswaku ku ni tinyeleti ta xitshopana tanihi dyambu, tinyeleti ta wasi, madyinyeleti yo tshwuka, swinyeletana swo basa, nhlengeleto wa tinyeleti ni tinyeleti letikulu leti bulukaka ti humesa ntamu lowu nga pimekiki.
15. I yini leswi vatshuburi va swi dyondzeke eka ntumbuluko ivi va ringeta ku swi encisa?
15 Vatshuburi vo tala va dyondze swo tala eka ntumbuluko lerova va ringete hi matimba ku tekelela vuswikoti bya swivumbiwa leswi hanyaka. (Yobo 12:7-10) Xiya swilo swi nga ri swingani leswi hlamarisaka swa ntumbuluko. Tinyanyana ta le lwandle leti nga ni tinhlaribya leti kotaka ku susa munyu eka mati ya le lwandle; tihlampfi ni tihunga leti endlaka gezi; tinhlampfi, swivungu ni switsotswana leswi humesaka ku vonakala loku ku nga tiviwiki leswaku xihlovo xa kona hi xihi; vamangadyana ni ti-dolphin leti hi rintumbuluko ti kotaka ku twa leswaku ku ni swilo swin’wana ematini; mimpfi leyi endlaka phepha; vusokoti lebyi akaka mabuloho; ti-beaver leti akaka madamu; tinyoka leti nga ni swipima-ku-hisa leswi akeriweke emirini; switsotswana leswi nga ni tiphayiphi to hefemula leti nga ngheniki ematini ni swirho swo swi pfuna ku nyupela; ti-octopus leti hahaka ku kota swihaha-mpfhuka; mapume lama endlaka nkombo wa tinxaka ta vulembu ivi ti endla tinyangwa ta ku phasa, ni tinkoka, ni tintambhu leti kotaka ku phasa swihadyana naswona vana va kona lava nga ni tibaloni leti akeriweke emirini va haha ha tona, va famba magidi ya tikhilomitara va ya le henhla-henhla swinene; tinhlampfi ni ti-crustacean leti tirhisaka mathangi ya ku phaphama ematini tanihi ti-submarine; ni tinyanyana, switsotswana, ni swibodze swa le lwandle, tinhlampfi, ni swiharhi leswi mamisaka leswi rhurhaka hi ndlela leyi hlamarisaka—i vuswikoti lebyi hambi ku ri sayense yi nga kotiki ku byi hlamusela.
16. I mintiyiso yihi ya sayense leyi Bibele yi yi rhekhodeke magidi ya malembe emahlweni ko va sayense yi yi tshubula?
16 Bibele yi rhekhode mintiyiso ya sayense magidi ya malembe lama hundzeke emahlweni ko va sayense yi yi tiva. Nawu wa Muxe (hi lembe xidzana ra vu-16 B.C.E.) wu tikombe wu xalamukele mavabyi lama vangiwaka hi switsongwatsongwana magidi ya malembe emahlweni ka Pasteur. (Levhitika, tindzima 13, 14) Hi lembe xidzana ra vu-17 B.C.E., Yobo u te: “Ši lengeleta misav̌a e henhla ka hav̌a.” (Yobo 26:7) Gidi ra malembe Yesu a nga si va kona, Solomoni u tsale hi ta ndzhendzeleko wa ngati; sayense ya swa mirhi yi boheke ku rindza ku kondza ku va lembe xidzana ra vu-17 ku ri kona yi dyondzaka leswi. (Eklesiasta 12:6) Emahlweni ka kwalaho, Pisalema 139:16 yi kombise vutivi hi ta ti-gene: “Mahlo ya wena ma v̌onile ku v̌umbiwa ka ŝona, kutani masiku ya mina ma ṭariwile hikwawo e bukwini ya wena.” Hi lembe xidzana ra vu-7 B.C.E., emahlweni ko va vativi va ntumbuluko va twisisa hi ta ku rhurha, Yeremiya u tsarile hi laha swi rhekhodiweke ha kona eka Yeremiya 8:7: “Gumba empfhukeni ri tiva nkarhi wa rona wo rhurha, tuva, ni mbewulana, ni ntavila, swi tiva nguva ya ku tlhela ka swona.”—NE.
“Mutumbuluxi” Loyi Wa Ta Hundzuluko Va Tihlawulelaka Yena
17. (a) Xana Varhoma 1:21-23 yi ri yini hi lava va alaka ku vona Mutumbuluxi la tlhariheke la tumbuluxeke swihlamariso leswi? (b) Hi ndlela leyi twisisekaka, xana i mani loyi vativi va hundzuluko va n’wi hlawulaka tanihi “mutumbuluxi” wa vona?
17 Tsalwa rin’wana ri vulavula hi lava va alaka ku pfumela leswaku swihlamariso leswi swi vumbiweke swi endliwe hi Mutumbuluxi wo tlhariha: “Va ri va tlharihile, kasi va hundzuke swiphukuphuku; kutani va tshikile ku kwetsima ka Xikwembu lexi nga fiki, va tiendlela swifaniso leswi nga ni xivumbeko xa munhu la faka, ni xa tinyanyana, ni xa swiharhi, ni xa swikokovi. Va tshikile ntiyiso wa Xikwembu, va landza mavunwa, va gandzela ni ku tirhela leswi vumbiweke, ematshan’wini ya Muvumbi.” (Varhoma 1:21-23, 25) Swa fana ni hi vativi va sayense va hundzuluko, lava, entiyisweni va xiximaka nketana leyi tlakukaka leyi ngo anakanyeriwa tanihi “mutumbuluxi” wa vona leyi sungulaka hi xiharhi xa sele yin’we leyitsongo ku landzela-swivungu-tinhlampfi-swiharhi leswi hanyaka ematini ni le misaveni-swikokovi-leswi mamisaka-“nkawu tlhelo munhu.” Hambi swi ri tano, va swi tiva leswaku, ku hava xivumbiwa lexi nga ni sele yin’we lexi kotaka ku sungula nketana yoleyo. Swihadyana leswitsongo leswi tiviwaka swi ni madzana ya magidi ya timiliyoni ta tiathomo, ni swiendlo swa tikhemikali swi ri karhi swi tiendlekela xikan’we endzeni ka swona.
18, 19. (a) I mani Loyi a nga ni mfanelo yo tlakusiwa tanihi musunguri wa vutomi? (b) Xana ntumbuluko wa Yehovha hi nga wu vona ku fikela kwihi?
18 Yehovha Xikwembu i Musunguri wa vutomi. (Pisalema 36:9) Hi yena Musunguri Lonkulu. Vito ra yena, Yehovha, ri vula leswaku “U endla leswaku swi va kona.” Leswi a swi vumbeke i ntsandza-vahlayi. Entiyisweni ku na timiliyoni ku tlula leswi munhu a swi xiyaka. Pisalema 104:24, 25 yi nyika vutivi eka leswi: “Oho Yehova! mitiro ya wena yi tarisile ku yini! U yi endlile hikwayo hi vutlhari.” Yobo 26:14 yi paluxa leswi: “V̌ona ŝeŝo i v̌uhandle bya tindlela ta šona, hi twa tingomela le’tiṭanana ta šona ntsena; loko ti ri tindlati ta matimba ya šona, i mani l’a nga ti twaka šana?” Ho vona makumunyana ya kona, hi twa ku hlevetelanyana ntsena, kambe a hi swi koti ku twisisa xikongomelo lexi heleleke xa ku duma ka tilo ra yena ra matimba.
19 Hambi swi ri tano, hi na xona xihlovo lexinene xo n’wi vona ku tlula ku n’wi vona hi swilo leswi a swi vumbeke swa xiviri. Xihlovo xexo xo antswa i Rito ra yena, Bibele. Malunghana ni xihlovo xexo, sweswi hi ya eka xihloko lexi landzelaka.
Wa Tsundzuka Xana?
◻ Yobo u dyondze yini loko Yehovha a vulavule na yena a ri exidzedzeni?
◻ Ha yini Pawulo a vule leswaku van’wana a va nge tilandzuli
◻ Xana ndzhendzheleko wa mati wu tirha njhani?
◻ I swilo swihi swa nkoka leswi dyambu ri hi endlelaka swona?
◻ I mintiyiso yihi leyi Bibele yi yi paluxeke emahlweni ko va sayense yi yi tshubula?