Tiva Yehovha Hi Rito Ra Yena
“Kambe vutomi lebyi nga heriki, hi leswaku va ku tiva, wena ntsena u nga Xikwembu xa ntiyiso, na Yesu Kriste loyi u n’wi rhumeke.”—YOHANE 17:3.
1, 2. (a) Hi tihi tinhlamuselo ta “tiva” na “vutivi” hi laha ya tirhisiwaka ha kona eMatsalweni? (b) I swikombiso swihi leswi kombisaka nhlamuselo leyi?
KU TIVA munhu hi ku n’wi tolovela ntsena kumbe ku tiva nchumu wo karhi katsongo a swi nyiki nhlamuselo ya marito “tiva” na “vutivi” hi laha ya tirhisiwaka ha kona eMatsalweni. EBibeleni leswi swi katsa “ku tiva hi ntokoto,” vutivi lebyi hlamuselaka “vuxaka bya ku tshembana exikarhi ka vanhu vambirhi.” (The New International Dictionary of New Testament Theology) Sweswo swi katsa ku tiva Yehovha hi ku xiya mintirho ya yena yo karhi hi ku kongoma, tanihi le bukwini ya Ezekiyele laha Xikwembu xi nga avanyisa vadyohi, xi tivisa hi ku phindha-phindha xi ku: ‘Kutani mi ta tiva leswaku hi mina Yehovha.’—Ezekiyele 38:23.
2 Tindlela to hambana-hambana leti “tiva” na “vutivi” ma nga tirhisiwaka ha tona ti nga hlamuseriwa hi swikombiso swi nga ri swingani. Eka vo tala lava va vuleke leswaku va endle swilo hi vito ra yena, Yesu u te, “A ndzi mi tivanga;” a vula leswaku a nga si tshama a tirhisana na vona. (Matewu 7:23) Vakorinto wa Vumbirhi 5:21, (BX) yi vulavula hi Kreste “l’a nga tiv̌angiki šidyoho.” Sweswo a swi vuli leswaku a a nga xi voni xidyoho, kambe, ku ri na sweswo, swi vula leswaku a nga kalanga a xi endla yena n’wini. Hi ku fanana, loko Yesu a ku: “Kambe vutomi lebyi nga heriki, hi leswaku va ku tiva, wena ntsena u nga Xikwembu xa ntiyiso, na Yesu Kriste loyi u n’wi rhumeke,” a ku ri ni swo tala leswi katsekaka ku nga ri ku tiva swo karhi hi Xikwembu na Kreste ntsena.—Ringanisa Matewu 7:21.
3. I yini leswi kombaka leswaku Yehovha u kombisa mfungho wa ku vona ha wona Xikwembu xa ntiyiso?
3 Timfanelo ta Yehovha to tala ti nga tiviwa hi Rito ra yena, Bibele. Yin’wana ya tona i vuswikoti bya yena byo profeta. Lowu i mfungho wa Xikwembu xa ntiyiso: “Humesani timhaka ta ṅwina mi bvumba le’ŝi nga ta humelela! Mi bvumbile tihi khale? v̌ulani, hi ta ŝi tiv̌a, hi ta v̌ona ku humelela ka ŝona, kumbe mi hi byele le’ŝi nga ta humelela. V̌ulani timhaka le’ti nga ta ta e mahlweni, hi ta tiv̌a leŝaku mi ŝikwembu.” (Esaya 41:22, 23) Yehovha eRitweni ra yena u hi byela swilo swo sungula swa ntumbuluko wa misava ni vutomi lebyi nge ka yona. U vule swilo leswi a swi ta humelela eminkarhini leyi taka ka ha ri emahlweni naswona swi humelerile. Hambi ku ri sweswi wa ha hi ‘twisa leswa ha taka,’ ngopfu-ngopfu swilo leswi nga ta humelela sweswi “emasikwini ya makumu.”—2 Timotiya 3:1-5, 13; Genesa 1:1-30; Esaya 53:1-12; Daniyele 8:3-12, 20-25; Matewu 24:3-21; Nhlavutelo 6:1-8; 11:18.
4. Xana Yehovha u yi tirhise hi ndlela yihi mfanelo ya yena ya matimba, naswona wa ha ta yi tirhisa njhani?
4 Mfanelo yin’wana ya Yehovha i matimba. Yona yi vonaka ematilweni laha tinyeleti ti humesaka nkufumelo ti voninga ni ku kufumeta. Loko vanhu kumbe tintsumi leti xandzukaka ti tlhontlha vuhosi bya Yehovha, u tirhisa matimba ya yena tanihi “nhenha ya matimba,” a lwela vito ra yena lerinene ni mimpimanyeto ya yena leyo lulama. Eka swiendlakalo swo tano a nga kanakani ku tirhisa matimba ya yena a lovisa, tanihi Ndhambi ya siku ra Nowa, eku herisiweni ka Sodoma na Gomora, ni le ku kutsuriweni ka Israyele eLwandle ro Tshuka. (Eksoda 15:3-7; Genesa 7:11, 12, 24; 19:24, 25) Hi ku hatlisa, Xikwembu xi ta tirhisa matimba ya xona ku “pfotlosela Sathana ehansi ka milenge ya n’wina.”—Varhoma 16:20.
5. Handle ka matimba yakwe, i mfanelo yihi yin’wana leyi Yehovha a nga na yona?
5 Kambe, hambi leswi xi nga ni matimba lawa ma nga heleriki, xi ni vunene. Pisalema 18:35, 36 yi ri: “Kambe v̌unene bya wena byi nḍi kurisile. U anamisile ndlela e hansi ka mikonḍo ya mina.” Vunene bya Xikwembu byi xi pfumelela leswaku xi “koramela hansi, [xi] hlometela e matilweni ne misav̌eni, [xi] pfuša e nṭhurini l’a nge khombyeni, kutani [xi] humesa šisiwana e nḍopeni.”—Pisalema 113:6, 7.
6. I mfanelo yihi ya Yehovha leyi ponisaka vutomi?
6 Musa wa Yehovha loko a tirhisana ni vanhu wa ponisa. Vona leswaku Manase u kombisiwe musa hi ndlela yihi, hambi loko a endle swilo leswi chavisaka hakunene! Yehovha u ri: “Ni loko nḍi nga ku e ka mudyohi: U ta fa ha kunene; loko a hunḍuka e šidyohweni ša yena, kutani a endla e ku lerisa ni ku lulama. A ku nga ha ṭunḍukiwi šidyoho ša yena, ni šiṅwe, ša leŝi a ŝi endleke; o endle hi nawu ni ku lulama; hakunene o ta hanya.” (Ezekiyele 33:14, 16; 2 Tikronika 33:1-6, 10-13) Yesu a encisa Yehovha loko a khutaza ku rivalela minkarhi ya 77, hambi ku ri minkarhi ya 7 hi siku!—Pisalema 103:8-14; Matewu 18:21, 22; Luka 17:4.
Xikwembu Lexi Twelaka
7. Yehovha u hambana njhani ni swikwembu swa Magriki, naswona i lunghelo rihi ra risima leri hi nga na rona?
7 Vativi va filosofi va Magriki, vo tanihi Vaepikuro, a va tshembela eka swikwembu kambe a va swi teka swi ri ekule ni misava lerova swi nga va tsakela vanhu kumbe ku khumbiwa hi mintlhaveko ya vona. Vona ku hambana loku nga kona hi vuxaka lebyi nga exikarhi ka Yehovha ni Timbhoni ta yena leto tshembeka! “Hikuv̌a Yehova o ṭakisiwa hi tiko ra yena.” (Pisalema 149:4) Vanhu lava a va hanya emahlweni ka Ndhambi a va n’wi endla a tisola naswona a “v̌av̌iseka ngopfu e mbilwini ya yena.” Vaisrayele va tlhave Yehovha ni ku n’wi vavisa hi ku nga tshembeki ka vona. Vakreste va nga vavisa moya wa Yehovha hi ku nga n’wi yingisi; hambi swi ri tano, va nga n’wi tsakisa hi ku va lava tshembekeke. Vona ndlela leyi swi hlamarisaka ha yona ku ehleketa leswaku swivanhwana leswi nga emisaveni swi nga endla Mutumbuluxi wa vuako a hlundzuka kumbe ku tsaka! Loko hi xiya leswi a hi endlelaka swona, mawaku lunghelo leri hi nga na rona ra ku va hi n’wi tsakisa!—Genesa 6:6; Pisalema 78:40, 41; Swivuriso 27:11; Esaya 63:10; Vaefesa 4:30.
8. Xana Abrahama u vulavule na Yehovha a tshunxekile hi ndlela yihi?
8 Rito ra Xikwembu ri kombisa leswaku rirhandzu ra Yehovha ri hi pfumelela ku ‘vulavula hi tshunxekile.’ (1 Yohane 4:17) Xiya mhaka ya Abrahama loko Yehovha a lava ku herisa Sodoma. Abrahama u te ka Yehovha: “Šana kunene u ta lov̌isa l’a lulameke ŝiṅwe ni l’a hombolokeke? Kumbe šana v̌a kona la’v̌a lulameke v̌a ntlhanu wa makume e mutini? Šana u nga ka u nga wu riv̌aleri hikwalaho ka la’v̌a ntlhanu wa makume la’v̌a nga kumeka e ka wona šana? . . . A ŝi v̌e kule na wena! Loyi a av̌anyisaka misav̌a hikwayo, a nga ka a nga avanyisi hi ku lulama šana?” Xana i marito ya ku ma byela Xikwembu! Kambe Yehovha u pfumele ku rivalela Sodoma loko o kuma 50 wa vanhu lava lulameke. Abrahama u ye emahlweni a yisa nhlayo ehansi ku suka eka 50 ku ya eka 20. U sungule ku chava leswaku kumbe xana a sindzisa ngopfu. A ku: “Hosi yi nga karihi loko nḍa ha v̌ulav̌ula kambe: Kumbe v̌a nga kumiwa v̌a ri khume ntsena?” Nakambe Yehovha a pfumela: “Nḍi nga ka nḍi nga wu herisi hikwalaho ka la’v̌a khume.”—Genesa 18:23-33.
9. Xana Yehovha u pfumelele Abrahama ku vulavula hi laha a endleke ha kona hi ndlela yihi, naswona hi nga dyondza yini eka leswi?
9 Ha yini Yehovha a pfumelele Abrahama ku vulavula hi ku tshunxeka hi ndlela leyi? Ntiyiso hi leswaku, Yehovha a swi xiya leswaku Abrahama a khumbekile swinene. A a swi tiva leswaku, ntukulu wa Abrahama, Lota, a a tshama le Sodoma, ni leswaku Abrahama a khumbeka ngopfu hi vuhlayiseki bya yena. Nakambe, Abrahama a ri munghana wa Xikwembu. (Yakobo 2:23) Loko munhu a vulavula na hina hi ndlela leyi tlhavaka, xana ha ringeta ku xiya mintlhaveko leyi n’wi susumetelaka ku vula sweswo ivi hi n’wi khomela, ngopfu-ngopfu loko a ri munghana loyi a susumetiwaka hi mintlhaveko hi ndlela yo karhi? Xana a swi hi chaveleli ku xiya leswaku Yehovha u ta hi twisisa loko hi vulavula hi ntshunxekile, hi laha a twisiseke Abrahama ha kona?
10. Xana ku vulavula hi tshunxekile swi hi pfuna hi ndlela yihi loko hi khongela?
10 Ngopfu-ngopfu loko hi n’wi lava tanihi “L’a yingisaka mikhongelo” ya hina, xana ha swi navela ku vulavula hi ku ntshunxeka hi phofula mimoya-xiviri ya hina eka yena, loko hi tshikilelekile swinene naswona hi karhatekile emintlhavekweni. (Pisalema 51:17; 65:2, 3) Hambi ku ri eminkarhini leyi hi nga pfumalaka swo swi vula, “Moya, wona ha woxe, wu khongela Xikwembu ematshan’wini ya hina, loko hina hi konya kunene hi nga humesi marito,” naswona Yehovha wa yingisa. Wa swi kota ku tiva mianakanyo ya hina: “U tiv̌a meehleketo ya mina u ri kule; hikuv̌a rito loko ri nga si fika ririṅwini ra mina, u ri tiv̌ile hikwaro, oho Yehova!” Hambi swi ri tano, hi fanele hi hambeta hi kombela, hi lava, naswona hi gongondza.—Varhoma 8:26; Pisalema 139:2, 4; Matewu 7:7, 8.
11. Swi vonaka hi ndlela yihi leswaku Yehovha wa hi khathalela hakunene?
11 Yehovha wa khathalela. Swivumbiwa leswi a swi vumbeke wa swi phamela. “Mahlo ya ŝiv̌umbiwa hikwaŝo ma langutile ka wena. U funungula šandla ša wena, u šurisa hikwaŝo le’ŝi hanyaka.” (Pisalema 145:15, 16) Hi rhambiwa ku vona ndlela leyi a phamelaka tinyenyana ha yona enhoveni. Xiya makhonwa enhoveni, vona ndlela leyi a ma ambarisaka kahle ha yona. Yesu u engetele leswaku Xikwembu xi ta hi endlela swo tala ni leswi engetelekeke ku tlula leswi xi ma endlelaka swona. Kutani hi nga vilerisiwa hi yini? (Deteronoma 32:10; Matewu 6:26-32; 10:29-31) Petro wo Sungula 5:7 ya mi byela, “rhulani ku karhateka hinkwako ka n’wina eka xona, hikuva xi tikarhatela n’wina.”
“Nhlamuselo Leyi Kongomeke Ya Vumunhu Bya Xona”
12, 13. Handle ka ku vona Yehovha hi ntumbuluko ni swiendlo swa yena leswi rhekhodiweke eBibeleni, hi yihi ndlela yin’wana leyi hi nga n’wi vonaka ha yona ni ku n’wi twa?
12 Hi nga n’wi vona Yehovha Xikwembu eka ntumbuluko wa yena; hi nga n’wi vona hi ku hlaya hi mintirho ya yena eBibeleni; nakambe hi nga n’wi vona hi marito ni mintirho leyi rhekhodiweke mayelana na Yesu Kreste. Yesu hi yexe u vula tano eka Yohane 12:45: “Loyi a ndzi vonaka, ú vona Loyi a ndzi rhumeke.” Nakambe eka Yohane 14:9: “Loyi a ndzi voneke, ú vonile Tatana.” Vakolosa 1:15 yi ri: “Kriste i xifaniso xa Xikwembu lexi nga voniwiki.” Vaheveru 1:3 yi boxa leswi: “[Yesu hi] yena loyi ku kwetsima ka Xikwembu ku tikombaka eka yena, kutani ú tekelele leswi Xikwembu xi nga swona hi xiviri xa xona.”
13 Yehovha u rhumele N’wana wa yena ku nga ri leswaku a va nkutsulo kambe ni leswaku a veka xikombiso lexi faneleke ku landzeriwa, hi marito ni hi swiendlo. Yesu u vule marito ya Xikwembu. Eka Yohane 12:50 u te: “Leswi ndzi swi vulaka, ndzi swi vula hilaha Tatana a ndzi byeleke hakona.” A nga tiendlelanga swilo swa yena, kambe u endle swilo leswi Xikwembu xi n’wi byeleke leswaku a swi endla. Eka Yohane 5:30 u te: “Ndzi nga ka ndzi nga tisunguleli ndzi endla xilo hi ndzexe.”—Yohane 6:38.
14. (a) I yini leswi Yesu a swi voneke leswi nga n’wi endla a va ni ntwela-vusiwana? (b) Ha yini ndlela leyi Yesu a a vulavula ha yona yi vangele vanhu leswaku va khitakanela eka yena va ta n’wi yingisa?
14 Yesu u vone vanhu lava nga ni nhlokonho, lava lamaleke, lava feke tindleve, mabofu ni lava nga ni mademona ni lava va rilaka nkosi hikwalaho ka lava feke. Hi ntwelo-vusiwana, u horise lava vabyaka ni ku pfuxa vafi. U vone mintshungu yi nga ri na n’wini naswona va pepetseka hi tlhelo ra moya, ivi a sungula ku va dyondzisa swilo swo tala. A nga lo va dyondzisa hi marito lamanene ntsena kambe ni hi marito lama kokaka lama humaka embilwini yakwe, lama nga nghena etimbilwini ta van’wana hi ku kongoma, ivi ya va kokela eka yena, ma endla leswaku va ta etempeleni hi ku hatlisa leswaku va ta n’wi yingisa, ma endla va phikelela ku n’wi landza ni ku n’wi yingisa hi ntsako. A va khitikanela ku ya n’wi yingisa, va vula leswaku ‘a ku si tshama ku va ni munhu un’wana la vulavulaka ku kota yena.’ Ndlela ya yena yo dyondzisa a yi va tsakisa. (Yohane 7:46; Matewu 7:28, 29; Marka 11:18; 12:37; Luka 4:22; 19:48; 21:38) Naswona loko valala va yena va lava ku n’wi phasa hi swivutiso, u endle timhaka ti vuya hi vona, a va pfala milomu.—Matewu 22:41-46; Marka 12:34; Luka 20:40.
15. Nhloko-mhaka ya ku chumayela ka Yesu a yi ri yihi, naswona u va katsise ku yini van’wana leswaku va yi hangalasa?
15 U twarise leswaku “mfumo wa matilo [a] wu [ri] kusuhi,” naswona u khutaze vayingiseri leswaku ‘va rhanga va tilavela Mfumo ku sungula.’ U rhume van’wana leswaku va ya chumayela leswaku “mfumo wa matilo [a] wu [ri] kusuhi,” ni leswaku va ‘endla vamatiko hinkwawo va va vadyondzisiwa,’ ni leswaku va va timbhoni ta Kreste “ku ya fika emakun’wini ya misava.” Namuntlha kwalomu ka mune ni hafu wa timiliyoni ta Timbhoni ta Yehovha ti famba entileni wa mikondzo yakwe, ti endla sweswo.—Matewu 4:17; 6:33; 10:7; 28:19; Mintirho 1:8.
16. Mfanelo ya Yehovha ya rirhandzu yi vekiwe endzingweni hi ndlela yihi, kambe xana yi vuyerise vanhu hi ndlela yihi?
16 Eka 1 Yohane 4:8 hi byeriwa leswaku “Xikwembu i rirhandzu.” Mfanelo leyi leyikulu ya xona yi nghenisiwe endzingweni lowukulu swinene eka leyi u nga yi anakanyaka loko xi rhumele N’wana wa xona la nga tswariwa a ri swakwe leswaku a ta fa emisaveni. Nhlomulo lowu nga voniwa hi N’wana loyi wakwe la rhandzekaka ni swikombelo leswi a swi endleke eka Tata wa yena wa le tilweni swi fanele swi vavise ni ku tlhava Yehovha swinene, hambi leswi Yesu a kombiseke mavunwa ya ntlhontlho wa Sathana wa leswaku Yehovha a nge va kumi vanhu emisaveni lava va nga khomelelaka evutshembekini eka Yena va ri ehansi ka ndzingo lowukulu. Nakambe hi fanele hi tlangela vukulu bya gandzelo leri ra Yesu, hikuva Xikwembu xi n’wi rhumele leswaku a ta hi fela. (Yohane 3:16) Leri a ku nga ri rifu ra xihatla leri olovaka. Leswaku hi kota ku xiya leswi a swi laveka eka Xikwembu ni le ka Yesu, ni leswaku hi tlhela hi xiya vukulu bya gandzelo ra vona eka hina, a hi kambisiseni rhekhodo ya Bibele hi xiya leswi endlekeke.
17-19. Yesu u ma hlamuserise ku yini maxangu lawa a a langutane na wona?
17 Kwalomu ka minkarhi ya mune Yesu u hlamusele vaapostola va yena leswi a swi ta humelela. Masikunyana ma nga ri mangani loko swi nga si fika, u te: “Vonani, hi tlhandlukela eYerusalema, kutani N’wana-wa-Munhu ú ta nyiketiwa eka vaprista lavakulu ni ka vatsari; va ta n’wi avanyisela rifu ni ku n’wi nyiketa eka vamatiko; va tlanga hi yena, va n’wi tshwutela marha, va n’wi ba hi minkhavi, va n’wi dlaya.”—Marka 10:33, 34.
18 Yesu u titwe a tshikilelekile hi leswi a swa ha ta n’wi humelela, loko a anakanya hi ndlela leyo vava leyi Varhoma a va ba ha yona. Makumu ya ximoko lama endliweke hi dzovo, lama a ma tirhiseriwa ku ba, a ma ri na swinsimbhana ni swirhambyana swa nyimpfu leswi tsondzeriweke eka wona; kutani loko u ri karhi u biwa, nhlana ni milenge a swi tala hi mikhwazi-khwazi leyi humaka ngati. Tinhwetinyana emahlweni, Yesu u kombise leswaku u ni ntshikilelo wa mintlhaveko hikwalaho ka leswi nchumu lowo nonon’hwa lowu a ta langutana na wona a wu n’wi vangela swona, loko a vula, leswi hi swi hlayaka eka Luka 12:50, a ku: “Ndzi ni nkhuvulo lowu ndzi fanelaka ku khuvuriwa ha wona, kutani ndzi le ku karhatekeni lokukulu, ku kondza loko nkhuvulo lowu wu hetiseka.”
19 Ntshikilelo wu ye wu kula loko nkarhi wu ya wu tshinela. U vulavule ha swona eka Tata wa yena wa le tilweni: “Sweswi moya wa mina wa karhateka; xana ndzi nga vula yini? Xana ndzi nga ku, Tatana, ndzi ponise eka nkarhi lowu, xana? E-e, kambe leswi, hi swo leswi ndzi nga tela swona, eka nkarhi lowu.” (Yohane 12:27) Vona ndlela leyi Yehovha a faneleke a khumbeke ha yona hi xikombelo lexi xa N’wana wakwe la nga velekiwa a ri swakwe! Le Getsemane, tiawaranyana a nga si fa, Yesu u vaviseke swinene ngopfu ivi a byela Petro, Yakobo, na Yohane: “Moya wa mina wu khomiwa hi gome lerikulu, gome ra ku fa.” Timinetenyana endzhaku ka sweswo u endle xikhongelo xa yena xo hetelela eka Yehovha hi mhaka leyi: “‘Tatana, loko u swi rhandza, xinwelo lexi xi tshinete kule na mina! Ntsena ku nga endliwi ku rhandza ka mina, kambe a ku endliwe ku rhandza ka wena.’ Kakuloko a ri emaxangwini lamakulu, a khongela hi matimba ngopfu, nyuku wa yena wu ko wu xiririka, wu fana ni mathonsi ya ngati lama tshonelaka emisaveni.” (Matewu 26:38; Luka 22:42, 44) Leswi ku nga ha va leswi hi tlhelo ra vutshunguri swi vitaniwaka haematidrosis. A swi tolovelekanga kambe swi nga humelela loko munhu a ri emintlhavekweni swinene.
20. I yini leswi pfuneke Yesu a hundza emaxangwini lawa?
20 Mayelana ni nkarhi lowu le Getsemane, Vaheveru 5:7 yi ri: “Emasikwini ya yena ya ku hanya la misaveni, Yesu ú khongerile ni ku kombela hi ku titsongahata, a huwelela hi matimba ni ku rila hi mihloti, eka Xikwembu lexi a xi ri ni matimba ya ku n’wi ponisa eku feni, kutani ú yingisiwile hikwalaho ka xichavo xa yena.” Tanihi leswi “Xikwembu lexi a xi ri ni matimba ya ku n’wi ponisa eku feni,” xi nga n’wi ponisangiki eka rifu leri, kutani xana xikhongelo xa yena xi yingisiwe hi ndlela yihi? Luka 22:43 ya hlamula: “Kutani ntsumi yo huma etilweni yi humelela eka yena, yi n’wi tiyisa.” Xikhongelo xi hlamuriwile hikwalaho ka leswi ntsumi leyi Xikwembu xi yi rhumeke yi tiyiseke Yesu leswaku a tiyisela ehansi ka maxangu lawa.
21. (a) I yini lexi kombisaka leswaku Yesu u hlurile eka maxangu lawa? (b) Loko miringo ya hina yi kula, xana hi nga lava ku vulavula hi ndlela yihi?
21 Leswi a a swi vonaka eka vuyelo bya kona. Loko ku lwa ka ku karhateka kakwe emoyeni ku hundzile, Yesu u yimile, a tlhelela eka Petro, Yakobo, na Yohane ivi a ku: “Sukani, mi yima, a hi yeni!” (Marka 14:42) Entiyisweni a vula leswaku, ‘Ndza ha ya eku xengiweni hi ku tswontswiwa, ndzi khomiwa hi ntshungu, ndzi tengisiwa handle ka nawu, ndzi hehliwa hi mavunwa. Ndza ha ya eku rhukaniweni, ndzi tshuteriwa, ndzi biwa naswona ndzi beleriwa emhandzini ya nxaniso.’ U hayekiwe kwalaho tiawara ta tsevu, a ri karhi a twa ku vava swinene, a tiyisela ku fika emakumu. Loko a fa, u huwelerile a kombisa ku hlula: “Swi hetisekile.” (Yohane 19:30) U tshame a tshembekile naswona u kombise vutshembeki bya yena hi ku tlakusa vuhosi bya Yehovha. Hinkwaswo leswi Yehovha a n’wi rhumeke emisaveni leswaku a ta swi endla u swi hetisisile. Mayelana ni ntirho wa hina lowu humaka eka Yehovha, xana loko hi fa kumbe loko Armagedoni yi fika, hi ta swi kota ku vula leswi: “Swi hetisekile”?
22. I yini leswi kombisaka vukulu bya ndlela leyi vutivi bya Yehovha byi hangalakaka ha yona?
22 Handle ko kanakana hi nga tiyiseka leswaku eka nkarhi wa Yehovha lowu vekiweke lowu taka hi xihatla, “ku tiv̌a Yehova ku ta eneta misav̌a, tani hi leŝi mati ma funengetaka v̌uento bya lwandle.”—Esaya 11:9.
Wa Tsundzuka Xana?
◻ Xana ku tiva ni ku va ni vutivi swi vula yini?
◻ Xana Yehovha u hi kombise musa ni ku hi rivalela hi ndlela yihi hi Rito ra yena?
◻ Abrahama u vulavule hi ku ntshunxeka na Yehovha hi ndlela yihi?
◻ Ha yini hi nga langutaka Yesu leswaku hi vona timfanelo ta Yehovha eka yena?