Swivono Swa Tiko Leri Tshembisiweke

Berexeba—Laha Xihlovo A Xi Vula Vutomi

“KU SUKA Dan e ku fika Beeršeba.” Xexo i xivulwa lexi tolovelekeke eka vahlayi va Bibele. Xi hlamusela Israyele hinkwaro, ku suka eDani, ekusuhi ni ndzilakana wa le n’walungwini, ku ya eBerexeba, edzongeni. Ku rhula ka ku fuma ka Solomoni ku fanekiseriwe hi ndlela leyi: “Ku suka Dan e ku fika Beeršeba v̌a-Yuda ni v̌a Israel, a v̌a akile, v̌a nga tšhav̌i ntšhumu, uṅwana ni uṅwana e hansi ka vinya ya yena ni hansi ka nkuwa wa yena, e masikwini hikwawo ya Salomon.”—1 Tihosi 4:25; Vaavanyisi 20:1.

Hambi swi ri tano, ku hambana exikarhi ka Dani na Berexeba a ku katsi swin’wana handle ka mpfhuka lowu nge xikarhi. Hi xikombiso, le Dani a ku ri ni mpfula yo tala; mati a ma khuluka ma suka ehansi ma endla xihlovo xa mati ya Nambu wa Yordani, hi laha hi ma vonaka ha kona exifanisweni, exineneni. Berexeba a ri hambanile swinene, hikuva a ri ri exivandleni lexi omeke, exikarhi ka ribuwu ra lwandle ni makumu ya le dzongeni ya Lwandle leri Feke.

Le tikweni ra Berexeba, mpfula ya lembe na lembe a yi sukela eka 150 wa timilimitara ku fika eka ta 200 ntsena. Xisweswo, vona xifaniso lexi nga laha henhla xa xiganga kumbe xitsunga xa Berexeba.a Rihlaza leri u ri vonaka ri komba leswaku xifaniso xi tekiwe endzhaku ka timpfulanyana ta vuxika, hi nkarhinyana lowu masimu ya le Berexeba ma vaka ya rihlaza. Timbala ta kwalaho enkarhini wolowo a ti faneleka ku kurisa mavele, ni sweswi ta ha faneleka.

Hi mhaka ya leswi ndhawu leyi a yi omile, timhaka ta Bibele malunghana na Berexeba ti kandziyisa swihlovo ni tindhawu leti nga ni mati. Muti lowu wu le kusuhi ni mapato kumbe tindlela ta makalichi lawa a ma tsemakanya mananga ya kwandzasi leri hi le dzongeni. Hi laha u nga ehleketaka ha kona, vafambi lava hundzaka kumbe lava taka laha a va ta lava mati, ya vona ni yo nwisa swifuwo swa vona. Mati ya kona a ma nga pfi ehansi, ku fana ni le Dani, kambe a ma kumiwa eswihlobyeni. Entiyisweni, rito ra Xiheveru beʼerʹ a ri vula mugodi kumbe ncele lowu celeriweke ku humesa mati ya le hansi. Berexeba swi vula “Xihlovo Xa Ku Hlambanya” kumbe “Xihlovo Xa Swa Nkombo.”

Abrahama ni ndyangu wakwe va tshame nkarhi wo leha le Berexeba ni le kusuhi na kona, naswona a va wu tiva nkoka wa swihlovo. Loko Hagara nandza wa Sara a balekele emananga, swi nga ha endleka leswaku a ehlekete ku kuma mati eswihlobyeni kumbe eka Mabedouin lawa a ma swi tirhisa—ku fana ni wansati wa Mubedouin eka tluka leri landzelaka, ehenhla, loyi a kaka mati exihlobyeni eka Nhlonhle ya Sinayi. Loko Abrahama endzhaku a boheke ku hlongola Hagara swin’we ni n’wana wakwe wo biha, hi musa wakwe u va nyike ni mati yo famba na wona. Va endle njhani loko ma hela? “Šikwembu ši ṅwi pfula mahlo, a v̌ona šihlov̌o ša mati; a ya tata ngoṭa hi mati, a nwisa wanḍisanyana.”—Genesa 21:19.

Xana Abrahama a a ma kuma kwihi mati yo tata ngotsa ya Hagara? Kumbexana exihlobyeni lexi a xi celeke, lexi ekusuhi na xona a a byale murhi wa mutamarisiki. (Genesa 21:25-33) Sweswi, vativi va sayense va ku vona ku faneleka ka leswi Abrahama a hlawuleke mutamarisiki, hikuva murhi lowu wu ni matluka lamatsongo lama nga humiki mati yo tala, kutani wu nga hanya hambi leswi ndhawu leyi yi omeke.—Vona xifaniso laha hansi.

Ku cela ka Abrahama xihlovo ku boxiwe loko ku vulavuriwa hi mholovo leyi a yi ri kona exikarhi ka yena ni hosi ya Vafilista. Xihlovo a xi ri xa nkoka swinene kwalaho, hikwalaho ka ku pfumaleka ka mati, ni ntirho lowukulu lowu katsekaka eku celeni ka xihlovo. Entiyisweni, khale koloko a ku ri ku tlula nawu ku tirhisa xihlovo handle ka mpfumelelo.—Ringanisa Tinhlayo 20:17, 19.

Loko u endzela Xitsunga xa Berexeba, u nga vona xihlovo lexi enteke ehansi ka riwa ra le dzonga-vuxa. Ku hava loyi a swi tivaka leswaku xi sungule rini ku ceriwa emaribyeni yo tiya, ivi nomu wa xona (lowu vonakaka laha hansi) wu tiyisiwa hi maribye. Vayimburi va manguva lawa va xi yimbule ku ringana timitara ta 30 ku ya ehansi kambe va nga fiki etshakwini ra xona. Un’wana wa vona u te: “Swa nonon’hwa ku gimeta hi leswaku xihlovo lexi a ku ri . . . ‘Xihlovo Xa Ku Hlambanya’ laha Abrahama na Abimeleke va endleke ntwanano wa vona kona.”—Biblical Archaeology Review.

Berexeba wu tikomba wu ye wu kula hi mpimo loko nkarhi wa Bibele wu ya wu famba, wu va muti lowu tiyeke lowu nga ni gede lerikulu. Kambe xilotlelo xa vukona ni ku humelela ka wona a ku ri mati ya nkoka lama humaka exihlobyeni xa wona lexi enteke.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 24]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 25]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.