Vavangi Va Vubihi

NHLAMUSELO ya Bibele hi ntirho wa mademona etimhakeni ta vanhu, yi hlamula swivutiso swa xisekelo malunghana ni vubihi leswi handle ka yona a swi nga ta hlamuseleka. Hi xikombiso, languta rungula leri ri humaka eka International Herald Tribune mayelana ni nyimpi leyi yaka emahlweni le Balkan: “Ntlawa wa vakambisisi wa Vandla ra le Yuropa wu gimete hi leswaku [masocha] ma pfinye vavasati ni vanhwanyana va Mamoslem va 20 000 . . . tanihi xiphemu xa mukhuva wa fambiselo ro chavisa leri endleriweke ku va heta mongo, ku va tshikilela ni ku va sindzisa ku baleka va siya makaya ya vona.”

Xitsalwana eka magazini wa Time xi ringete hi matimba swinene ku hlamusela xiyimo: “Nkarhi wun’wana majaha enyimpini ma nga pfinya leswaku ma ta tsakisa lavakulu eka wona, varhangeri va wona, ni leswaku ma ta amukeleka. Ku pfinya i xikombiso xo tiboha ku va ni mona wa mintlawa ya vona. Jaha leri rhandzaka ku endla swilo swo biha ri honisa ripfalo ra rona leswaku ri ta kota ku fambisana ni swikongomelo leswo biha swa ntlawa. Munhu u tiyisa ku tinyiketela ka yena hi ku endla tihanyi.”

Kambe ha yini “swikongomelo leswo biha swa ntlawa” swi bihe ngopfu ku tlula ripfalo ra xirho xa ntlawa ha xin’we? Munhu un’wana na un’wana u tsakela ku hanya hi ku rhula ni vaakelani va yena. Kutani ke, ha yini hi nkarhi wa nyimpi vanhu va pfinyana, va xanisana ni ku dlayana? Xivangelo-nkulu hi leswaku va lawuriwa hi matimba ya vudemona.

Ku twisisa leswi mademona ma swi endlaka swi tlhela swi nyika ntlhantlho wa leswi van’wana va swi vulaka “xiphiqo lexi kongomaneke ni vafundhisi.” Xiphiqo xa kona i ndlela yo hlanganisa timhaka tinharhu: (1) Xikwembu xi ni matimba hinkwawo; (2) Xikwembu xi ni rirhandzu ni vunene naswona; (3) swilo swo chavisa swa humelela. Van’wana va vula leswaku swa koteka ku hlanganisa timbirhi ta timhaka leti, a wu nge swi hlanganisi ha swinharhu ka swona. Rito ra Xikwembu hi roxe ri nyikela nhlamulo, naswona nhlamulo ya kona yi katsa mimoya leyi nga vonakariki, vavangi va vubihi.

Muxandzuki Wo Sungula

Bibele yi hi byela leswaku Xikwembu hi xoxe i moya. (Yohane 4:24) Hi ku famba ka nkarhi, xi ve Mutumbuluxi wa swivumbiwa swin’wana swa timiliyoni swa moya, vana lava nga tintsumi. Exivonweni, Daniyele nandza wa Xikwembu u vone tintsumi ta dzana ra timiliyoni. Vanhu hinkwavo va moya lava Yehovha a va vumbeke, a a va lulamile va tlhela va fambisana ni ku rhandza ka yena.—Daniyele 7:10; Vaheveru 1:7.

Endzhakunyana loko Xikwembu xi endle “misav̌a,” vana va Xikwembu lava nga tintsumi va “b[e] huwa yo ṭaka” va tlhela “v̌a yimbelela hi ku ṭakisisa.” (Yobo 38:4-7) Kambe un’wana wa vona u navele ku kuma vulawuri byo gandzeriwa ku fana ni Mutumbuluxi. Hi ku xandzukela Xikwembu ntsumi leyi yi tiendle sathana (leswi vulaka “mukaneti”) na diyavulosi (leswi vulaka “mulumbeti”).—Ringanisa Ezekiyele 28:13-15.

Hi ku tirhisa nyoka le Edeni leswaku a vulavula ni wansati wo sungula, Evha, Sathana u n’wi kucetele ku honisa xileriso lexi kongomeke lexi humaka eka Xikwembu xa leswaku va nga dyi mihandzu ya murhi wo karhi entangeni. Endzhaku ka sweswo, nuna wa yena u n’wi joyinile. Xisweswo, vatekani vo sungula va joyine ntsumi ku xandzukela Yehovha.—Genesa 2:17; 3:1-6.

Hambi loko swiendlakalo swa le Edeni swi nga ha vonakaka swi ri dyondzo leyi kongomeke mayelana ni ku yingisa, kambe eka swona Sathana u tlakuse mintlhontlho mimbirhi ya nkoka malunghana ni mahanyelo. Wo sungula, Sathana u kanetile leswaku Yehovha a a fuma swivumbiwa swa yena hi vululami, ni leswaku swona a swi swi tsakela. Kumbexana vanhu a va ta swi kota ku tifuma hi voxe. Wa vumbirhi, Sathana u kanakane leswaku xana xivumbiwa xin’wana na xin’wana xo tlhariha a xi ta tshama xi tshembekile eka Xikwembu loko ku yingisa ku nga vuyerisi ha nchumu hi tlhelo ra swilo leswi vonakaka.a

Ku twisisa kahle timhaka leti tlakusiweke le Edeni, swin’we ni ku tiva timfanelo ta Yehovha swi hi pfuna ku twisisa “xiphiqo lexi kongomaneke ni vafundhisi,” ku nga ku hlanganisa mhaka ya vubihi lebyi nga kona ni timfanelo ta Xikwembu, matimba ni rirhandzu. Hakunene i ntiyiso leswaku Yehovha u ni matimba hinkwawo naswona i ximunhuhatwa xa rirhandzu, ni leswaku u tlharihile naswona u lulamile. U tirhisa timfanelo leti ta mune hi mpimo lowu hetisekeke. Xisweswo, a nga ma tirhisanga matimba ya yena lama nga tsandzekiki ku herisa vaxandzuki lavaya vanharhu xikan’we-kan’we. Sweswo a ku to va vululami kambe a swi nga ta komba vutlharhi kumbe rirhandzu. Ku tlula kwalaho a xi va khomelanga kumbe ku rivala ha vona, ku nga nchumu lowu van’wana va nga ha anakanyaka leswaku a ku ta va ku komba rirhandzu. Ku endla tano a ku nga ta va ku ri vutlhari hambi vululami.

A ku laveka nkarhi leswaku ku lulamisiwa mimphikamakaneta leyi tlakusiweke hi Sathana. A swi ta teka nkarhi wo leha swinene ku vona loko vanhu va ta swi kota ku tifuma kahle handle ka Xikwembu. Hi ku pfumelela vaxandzuki lava vanharhu va hambeta va hanya, Yehovha u pfumelele leswaku swivumbiwa swi hoxa xandla eku paluxeni ka mavunwa ya xihehlo xa Sathana hi ku tirhela Xikwembu hi ku tshembeka ehansi ka swiyimo swo nonon’hwa.b

Yehovha u byele Adamu na Evha hi ndlela leyi twisisekaka leswaku loko vo dya mbhandzu lowu yirisiweke va ta fa. Hakunene va file, hambi leswi Sathana a tiyisekiseke Evha leswaku a nge fi. Sathana na yena u kume xigwevo xa rifu; kambe sweswi u ya emahlweni a hambukisa vanhu. Entiyisweni, Bibele yi ri: “Misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya lowo biha.”—1 Yohane 5:19; Genesa 2:16, 17; 3:4; 5:5.

Ku Xandzuka Ka Tintsumi Tin’wana

A swi tekanga nkarhi endzhaku ka xiendlakalo xa le Edeni, tintsumi tin’wana na tona ti xandzukele vuhosi bya Yehovha. Bibele yi vula leswi: “Ku te loko vanhu va sungule ku tala e henhla ka misav̌a, ni loko v̌anhwanyana v̌a velekeriwe v̌ona, v̌ana v̌a Šikwembu v̌a v̌ona leŝaku v̌anhwanyana v̌a v̌anhu v̌a sasekile, kutani v̌a titekela ka v̌ona e v̌asati e šikari ka hikwav̌o lav̌a v̌a nga v̌a hlawula.” Hi marito man’wana tintsumi leti “ti sukile laha a ku ri kaya ka tona ka xiviri [ematilweni]” kutani ti ta emisaveni, ti ti ambexa miri wa vanhu, ti tiphina hi mintsako ya nyama ni vavasati.—Genesa 6:1, 2; Yuda 6.

Mhaka yi ya emahlweni eka Genesa 6:4: “E mikarini leyo a ku ri kona misav̌eni e v̌anhu v̌a ŝihontlov̌ila, loko v̌ana v̌a Šikwembu a v̌a yile ka v̌anhwana v̌a v̌anhu, v̌a kuma v̌ana ha v̌ona. Hi tona tinhenha le’ti nga twakala ngopfu e khale.” Vana lava va mpfangano wa vavasati ni vatata wa vona lava nga tintsumi, a a va ri na matimba lama hundzaka ya munhu, va ri “ŝihontlov̌ila.” A va ri vanhu va madzolonga, kumbe Nephi·limʹ, rito ra Xiheveru leri vulaka “lava susumetelaka van’wana ehansi.”

I swa nkoka ku xiya leswaku endzhakunyana vanhu va minkarhi leyi hundzeke va endle mintsheketo hi swiendlakalo leswi. Hi xikombiso, xiphato xa Babilona lexi nga na 4 000 wa malembe hi vukhale xi hlamusela mihlolo ya Gilgamesh leyi tlulaka ya munhu, a a ri xikwembu-munhu xa matimba, ni xa madzolonga lexi a xi “navela nhwana un’wana na un’wana.” Xikombiso xin’wana, eka ntsheketo wa Magriki, i xa Hercules (kumbe Heracles), wa matimba lama tlulaka ya munhu. La tswariweke hi wansati la nga munhu Alcmene, tata wa yena a ri xikwembu lexi vuriwaka Zeus, Hercules u sungule ku endla madzolonga ya ntsandza-vahlayi endzhaku ka loko a dlaye nsati wa yena ni vana hi nkarhi lowu a ri ni rihuhe. Hambi leswi mintsheketo yoleyo a yi soholotiwa swinene loko rixaka rin’wana ri yi hundzisela eka rixaka leri landzelaka, yi yelana ni leswi Bibele yi swi vulaka hi Tinefilimu ni vatata wa tona, tintsumi leti xandzukeke.

Hikwalaho ka nkucetelo wa tintsumi leto biha ni vana va tona va matimba lama tlulaka ya vanhu misava yi tale hi vubihi lerova Yehovha a kala a ehleketa ku herisa misava hi ndhambhi ya mati leyikulu. Tinefilimu ti lovisiwile xikan’we ni vanhu hinkwavo lavo biha; vanhu lava saleke ntsena, a ku ri Nowa ni ndyangu wa yena.—Genesa 6:11; 7:23.

Hambi swi ri tano, tintsumi leti to biha a ti fanga. Ematshan’wini ya sweswo ti hluvule miri wa nyama ti tlhelela exivandleni xa moya. Hikwalaho ka leswi ti nga yingisangiki, a ta ha pfumeleriwanga ku tlhelela endyangwini wa Xikwembu wa tintsumi to lulama; naswona a ta ha pfumeleriwanga nakambe ku ambala miri wa nyama hilaha ti endleke ha kona esikwini ra Nowa. Ta ha ya emahlweni ni nkucetelo lowu onhaka etimhakeni ta vanhu, ehansi ka vulawuri bya “hosi ya mademona,” Sathana Diyavulosi.—Matewu 9:34; 2 Petro 2:4; Yuda 6.

Valala Va Vanhu

Sathana ni mademona va hambete va ri vadlayi ni ku va ni tihanyi. Hi tindlela to karhi Sathana u dlaye swifuwo swa Yobo ivi a dlaya malandza ya yena yo tala. Ivi a dlaya vana va Yobo va khume hi ku vanga “moya lo’wukulu” ku hahlula yindlu leyi a va ri ka yona. Endzhaku ka sweswo, Sathana a ba Yobo hi ntungu wa “marumba la’yo v̌av̌isa, ku suka emikonḍweni ku fika e nhlokweni.”—Yobo 1:7-19; 2:3, 8.

Mademona ma ni moya lowu fanaka wo biha. Enkarhini wa Yesu, ma endle vanhu va nga koti ku vulavula ni ku vona. Ma vangele wanuna leswaku a tikhandla hi maribye. Ma tlatlalate mufana ehansi kutani ma “n’wi rhurhumerisa.”—Luka 9:42; Matewu 9:32, 33; 12:22; Marka 5:5.

Swiviko swa misava hinkwayo swi komba leswaku Sathana ni mademona ya yena va bihe ku tlula rini na rini. Van’wana va hlaseriwa hi mavabyi. Van’wana ma va endla leswaku va nga koti ku etlela kumbe ma va lorhisa milorho yo chavisa hambi ku va khoma hi ndlela yo biha hi rimbewu. Nakambe van’wana ma va pengisa, va dlaya, kumbe va tisunga.

Va Ha Ta Tshikiwa Nkarhi Wo Tanihi Kwihi?

Sathana ni mademona ya yena va nge tshikiwi hi laha ku nga heriki. Yehovha u va pfumelele ku hanya ku fika esikwini ra hina hi xivangelo lexi twalaka, kambe sweswi nkarhi wa vona wu komile. Eku sunguleni ka lembe xidzana leri, ku tekiwe goza lerikulu ku hunguta ndhawu leyi va endlaka swilo eka yona. Buku ya Nhlavutelo ya hlamusela: “Kutani ku pfuka nyimpi etilweni, ya Mikaele [Yesu Kreste la pfuxiweke] ni tintsumi ta yena loko va lwa ni dragona [Sathana]; na yona dragona yi lwa yi ri ni tintsumi ta yona. Kambe dragona yi hluriwa, yi nga ha pfumeleriwi ku tshama etilweni, yona ni tintsumi ta yona. Hiloko dragona leyikulu leyi yi cukumetiwa yi ya wela hansi, yona nyoka ya khale leyi vuriwaka Diyavulosi kumbe Sathana, Mukanganyisi wa misava hinkwayo; yi cukumetiwa yi ya wela ehansi emisaveni, tintsumi ta yona na tona ti cukumetiwa kun’we na yona.”—Nhlavutelo 12:7-9.

Vuyelo byi ve byihi? Xiviko xi ya emahlweni: “Hikokwalaho, tsakani n’wina matilo, na n’wina lava akeke eka wona.” Tintsumi leto lulama a ti ta tsaka hikuva Sathana ni mademona ya yena a va susiwile etilweni. Kambe ku vuriwa yini hi vanhu lava nga emisaveni? Bibele yi ri: “Kambe mi ni khombo, n’wina misava ni lwandle, hikuva Diyavulosi ú xikele ka n’wina; ú karihile ngopfu hi ku tiva leswaku nkarhi wa yena wu komile.”—Nhlavutelo 12:12.

Eku kariheni ka vona Sathana ni malandza yakwe va ni xikongomelo xo vanga makhombo hi laha va kotaka ha kona emahlweni ka makumu lawa. Eka lembe xidzana leri ku ve na tinyimpi timbirhi ta misava, ni ku tlula 150 wa tinyimpi letitsongo, ku sukela eku heleni ka nyimpi ya vumbirhi ya misava. Eka ntivo-marito ya hina ku ve ni swiga leswi kombaka madzolonga ya rixaka leri ra hina: “nhlaselo wo tirhisa switsongwatsongwana,” “ku dlayiwa ka Vayuda va le Yuropa hi Manazi,” “timbala to dlayela kona” “tikampa ta vapfinyi,” “vayayarheli,” ni “bomo ya athomo.” Mahungu ma talele hi timhaka ta swidzidzirisi, ku dlaya, ku rhiya tibomo, vanhu vo penga, lava dyaka nyama ya vanhu, ku halatiwa ka ngati, ndlala, ni ku xanisa.

Lexi tsakisaka hi leswaku swilo leswi ko va swa xinkarhana. Ku nga ri khale Xikwembu xi ta tlhela xi lwisana na Sathana ni mademona ya yena. Yohane loko a hlamusela xivono lexi humaka eka Xikwembu u ri: “Kutani ndzi vona ntsumi leyi xikaka hi le tilweni, yi tamele ni nketani leyikulu. Kutani yi khoma dragona, nyoka leya khale (hileswaku Diyavulosi kumbe Sathana), yi n’wi boha nkarhi wo ringana malembe ya 1 000. Yi n’wi hoxa ekheleni, yi pfala, yi n’wi lemela ndzeni leswaku a nga ha yi emahlweni ku xisa vanhu va matiko, ku fikela loko malembe ya 1 000 ma ta va ma hundzile.”—Nhlavutelo 20:1-3.

Endzhaku ka sweswo, Diyavulosi ni mademona ya yena va ta “ntshunxiwa nkarhinyana,” kutani va ta heriseriwa makumu. (Nhlavutelo 20:3, 10) Wolowo wu ta va nkarhi lowunene swonghasi! Loko Sathana ni mademona ya yena va fambele ra makumu, Yehovha u ta va “hinkwaswo eka un’wana na un’wana.” Kutani hakunene un’wana na un’wana u “ta tiṭakela e ku ruleni lo’kukulu.”—1 Vakorinto 15:28; Pisalema 37:11.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Xana swilo swo tano swi vangiwa hi vanhu hi voxe, kumbe ku ni matimba yo biha, lama nga vonakiki lawa ma nga ni vutihlamuleri?

[Xihlovo Xa Kona]

Swihlovo swa oyili swi ri karhi swi tshwa le Kuwait, 1991: Chamussy/Sipa Press

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Mawaku ndlela leyi wolowo ku nga ta va nkarhi lowunene swonghasi ha yona loko mademona ma nga ha karhati vanhu!