Fambela Ekule Loko Ku Ri Ni Khombo

AHI vangani vanhu lava xalamukelaka khombo swinene ku fana ni vatluti. Va fanele ku tshama va ri karhi va xiya-xiya maxelo, minhloto ya lwandle, na loko xikepe xa vona xi tshinelela ribuwa ra lwandle ngopfu. Loko minhloto ya lwandle xikan’we ni mheho swi hlangana swi susumetela xikepe eribuweni, vatluti va langutana ni ntirho wo nonon’hwa ni khombo.

Ehansi ka swiyimo leswi—leswi vuriwaka ribuwa leri moya wu hungelaka eka rona—mutluti u vona leswaku u siya ndhawu leyi ringaneke exikarhi ka xikepe xa yena na ribuwa, ngopfu-ngopfu loko xikepe xi fambisiwa hi moya ntsena. Buku ya vatluti yi hlamusela leswaku ‘ku hlangana ni bubutsa eribuweni leri moya wu hungelaka eka rona kumbexana ku nga va khombo lerikulu eka makhombo hinkwawo’ lawa mutluti a nga tikumaka a ri eka wona. I ntlhantlho wihi lowu bumabumeriwaka? ‘U nga pfumeleli xikepe xa wena leswaku xi tikuma xi nghene ekhombyeni ro tano.’ Ndlela yo antswa yo papalata ku tikuma u mbombomele esaveni kumbe u ri ribuweni ra maribye i ku fambela ekule na khombo.

Vakreste va fanele ku xalamukela makhombo lama nga onhaka ripfumelo ra vona. (1 Timotiya 1:19) Namuntlha, swiyimo swi endla leswaku swi nga koteki ku yima u tiyile hi ku helela. Tanihi leswi xikepe xi nga humesiwaka endleleni ya xona hi timheho ni minhloto ya lwandle, ni vutomi bya hina lebyi nyiketeriweke byi nga huma endleni hikwalaho ka nsusumeto wa nkarhi na nkarhi wa nyama ya hina leyi nga hetisekangiki ni nhlaselo lowu phikelelaka wa moya wa misava—lowu sweswi wu fanaka ni bubutsa leri tinyikaka matimba.

Wanuna La Tipeteke eKhombyeni

Vona ndlela leyi swi olovaka swonghasi ha yona ku tipeta ekhombyeni ra mati ya moya u nga swi xiyi!

Xiya xikombiso lexi humeleleke ekusuhi ni mati layo tala, ya Lwandle leri Feke. Hi vula xikombiso xa Lota. Xiboho xakwe xo ya tshama eSodoma xi n’wi tisele swiphiqo leswo tala ni mahlomulo. Endzhaku ka mholovo exikarhi ka varisi va vona, Abrahama na Lota va pfumelelane ku tshama etindhawini leti hambaneke. Hi byeriwa leswaku Lota u hlawule Xifundzha xa Yordani naswona a dzima ntsonga wakwe exikarhi ka miti ya le Xifundzheni lexi. Endzhaku, u hlawule ku ya tshama eSodoma, hambi leswi mahanyelo ya Vasodoma a ma n’wi karhata.—Genesa 13:5-13; 2 Petro 2:8.

Hikwalaho ka yini Lota a hambete a tshama emutini lowu a wu dumile hi mahanyelo yo biha lowu siringeke Yehovha swinene ni lowu endleke leswaku vanhu lava a va tshama ekusuhi na wona va vilela swinene? Sodoma a wu fuwile naswona handle ko kanakana nsati wa Lota a tiphina hi mimbuyelo ya swilo leswi vonakaka swa vutomi bya muti lowu. (Ezekiyele 16:49, 50) Kumbexana na yena Lota a a kokiwe hi rifuwo lerikulu ra Sodoma. Ku nga khathariseki xivangelo xakwe xo tshama kwalaho, a a fanele a suke hi xihatla ku tlula leswi a endliseke xiswona. Ndyangu wa Lota wu hetelele wu sukile endhawini leyi nga ni khombo loko wu sindzisiwe hi tintsumi ta Yehovha leswaku wu hatlisa wu suka.

Mhaka ya Genesa yi ri: “Kaku loko v̌uronga byi ša, tinṭumi ti sinḍisa Lot, ti ku: Pfuka u teka nsati wa wena, ni v̌ana v̌a wena lav̌a u nga na v̌ona la, u nga ti ṭhuka u lov̌a hikwalaho ka ku homboloka ka muti.” Kambe hambi ku ri endzhaku ka xitsundzuxo xexo xa xihatla, Lota ‘u hambete a hlwela.’ Tintsumi ti hetelele ti “[khome] v̌oko ra yena, ni v̌oko ra nsati wa yena, ni mav̌oko ya v̌ana lav̌ambiri v̌a yena, hikwalaho ka tintŝalo ta Yehova e ka yena; v̌a ṅwi humesa handle, v̌a ṅwi ṭhika e handle ka muti.”—Genesa 19:15, 16.

Le handle ka muti, tintsumi ti nyike ndyangu wa Lota switsundzuxo swin’wana swo hetelela: “Baleka, hikwalaho ka v̌utomi bya wena, u nga languti nḍaku, u nga yimi kwihi na kwihi e riv̌aleni; balekela e nṭhav̌eni u nga ti ṭhuka u lov̌a!” (Genesa 19:17) Hambi swi ri tano, Lota u kombele mpfumelelo wa ku ya emutini lowu nga kusuhi wa Sowara ematshan’wini ya ku suka endhawini yoleyo hi laha ku heleleke. (Genesa 19:18-22) Swi le rivaleni leswaku Lota a a nga tiyimiselanga ku fambela ekule hi laha a nga kotaka ha kota loko ku ri na khombo.

Loko va ya le Sowara, nsati wa Lota u langute endzhaku le Sodoma, entiyisweni hikwalaho ka ku navela swilo leswi a swi siye endzhaku. Hikwalaho ka ku honisa switsundzuxo swa tintsumi u lahlekeriwe hi vutomi byakwe. Lota—wanuna wo lulama—kun’we ni vana vakwe vambirhi va xisati va ponile loko ku lovisiwa muti. Kambe vona leswaku u tshovele yini hi ku hlawula ku tshama ekusuhi ni khombo!—Genesa 19:18-26; 2 Petro 2:7.

Ku Papalata Xiyimo Lexi Tikombaka Xi Ri Ni Khombo

Ntokoto wa Lota lowu vavisaka wu kombisa leswi nga humelelaka loko hi tshinelela ndhawu leyi nga ni khombo kumbe ku hlwela ku huma eka yona. Vutlhari byi kombisa leswaku ku fana ni vatluti lavanene, hi nga tshuki hi tipfumelela ku nghena ekhombyeni ro tano. Hi tihi tindhawu tin’wana leti nga ni khombo leti hi faneleke ku ti papalata? Vakreste van’wana va hambukisiwe hi ku tinyiketela swinene emintirhweni ya mabindzu, hi ku tolovelana ni vanghana va misava, kumbe hi ku namarhelana swinene ni munhu wa rimbewu leri hambaneke loko swiyimo swi nga va pfumeleli ku nghenela vukati.

Emhakeni yin’wana ni yin’wana, ndlela ya vutlhari i ku fambela ekule ni khombo. Hi xikombiso, xana ha ma vona makhombo ya moya lama nga vangiwaka hi bindzu leri humelelaka? Vamakwerhu van’wana va tinyiketele ku sungula mabindzu lamantshwa, ivi mindyangu ya vona, rihanyo ra vona ni vutihlamuleri bya vona bya swa le tilweni swi nghena ekhombyeni. Minkarhi yin’wana ntlhamu wu nga vangiwa hi ku va ni swilo swa manyunyu leswi nga xaviwaka hi mali. Minkarhi yin’wana i ntlhontlho wo ringeta ku kombisa vutshila bya vona etimhakeni ta mabindzu. Van’wana va nga ha vula leswaku xikongomelo xa vona i ku kumela vamakwerhu van’wana mintirho kumbe ku kota ku nyikela hi xitalo entirhweni wa misava hinkwayo. Kumbexana va anakanya leswaku loko bindzu ri famba kahle, va ta nyikela nkarhi wo tala entirhweni wa Mfumo.

Hi yihi mintlhamu yin’wana? Xiyimo xa ikhonomi lexi kanakanisaka ni ‘swiendlakalo leswi nga languteriwangiki’ swi nga nghenisa bindzu leri kunguhatiweke kahle ekhombyeni. (Eklesiasta 9:11) Ku lwa ni xikweleti lexikulu swi nga vanga ntshikilelo naswona swi nga ha bakanyela timhaka ta moya etlhelo. Naswona hambi loko bindzu ri humelela, ri nga lava nkarhi wo tala swinene ni ku tshamela ku anakanya ha rona, naswona ri nga lava leswaku u tihlanganisa swinene ni vanhu va misava.

Nkulu wa Mukreste le Spain a ri ni swiphiqo leswikulu swa timali loko khampani ya ndzindza-khombo yi n’wi tshembise nyiko leyi ringaka. Hambi leswi a ku ri ni ntshembo wo kuma mali leyo tala hi ku va mutirheli wa ndzindza-khombo la tiyimeleke, eku heteleleni u ale nyiko yoleyo. Wa hlamusela: “A ku nga ri xiboho xo olova, kambe ndza tsaka leswi ndzi aleke. Xivangelo xin’wana hi leswaku a ndzi nga swi lavi ku kuma mali—hi ku tirhisa vamakwerhu va mina va moya—hambi leswi a ku ri hi ndlela leyi nga kongomangiki. Naswona hambi leswi a ndzi lava ku titirha, a ndzi ta boheka ku famba ngopfu ni ku heta tiawara leto tala entirhweni. Leswi a swi ta vula ku honisa ndyangu wa mina ni vandlha hi ndlela leyi nga papalatekiki. Xa nkoka ngopfu, ndza tshemba leswaku loko a ndzi lo amukela nyiko yoleyo, a ndzi ta hluriwa hi ku lawula vutomi bya mina.”

Ku hava Mukreste la nga tiyimisela ku tsandzeka ku lawula vutomi bya yena. Yesu u kombise khombo leri nga vaka kona emhakeni yo tano hi ku hlamusela xikombiso xa wanuna loyi a hlengeleteke rifuwo swinene leswaku a ta kota ku wisa ni ku tiphina hi vutomi. Kambe hi vusiku lebyi a tibyeleke leswaku se u hlengelete xuma lexi ringaneke u file. Yesu u tsundzuxile a ku: “Swi tano ni ka loyi a tihlengeletelaka xuma, a nga fuweri Xikwembu.”—Luka 12:16-21; ringanisa Yakobo 4:13-17.

Nakambe hi fanele ku tivonela leswaku hi nga kurisi xinghana ni vanhu va misava. Kumbexana i muakelani, mudyondzi-kuloni, mutirhi-kuloni, kumbe loyi mi tirhisanaka swin’we etimhakeni ta bindzu. Hi nga ha ku, ‘Wa ti xixima Timbhoni, u ni mahanyelo lamanene, naswona minkarhi yin’wana hi vulavula hi ntiyiso na yena.’ Kambe ntokoto wa van’wana wu kombisa leswaku hi ku famba ka nkarhi hi nga tikuma hi tsakela ku va ni xinghana xo tano ni munhu wa misava ku tlula ni makwerhu wa xinuna kumbe wa xisati wa moya. Hi wahi makhombo man’wana ya vunghana lebyo tano?

Hi nga ha sungula ku vona onge minkarhi leyi hi hanyaka eka yona a hi ya xihatla ngopfu kumbe hi rhangisa swilo leswi vonekaka emahlweni ku ri ni swilo swa moya. Kumbexana, hikwalaho ka ku chava ku khunguvanyisa munghana wa hina wa misava, hi nga ha navela ku amukeriwa hi misava. (Ringanisa 1 Petro 4:3-7.) Hi tlhelo lerin’wana, mupisalema Davhida, a a tsakela ku endla xinghana ni vanhu lava a va rhandza Yehovha. U tsarile: “Nḍi ta v̌ula v̌ito ra wena e ka v̌amakweru; nḍi ta ku twarisa e šikari ka nhlengeletano.” (Pisalema 22:22) Hi ta sirheleleka loko hi tekelela xikombiso xa Davhida, hi lava vanghana lava nga hi akaka emoyeni.

Ndlela yin’wana leyi nga ni khombo i ku tshinelelana ngopfu ni munhu wa rimbewu leri hambaneke loko u nga si lulamela ku teka kumbe ku tekiwa. Khombo ri nga humelela loko un’wana a titshineta eka munhu loyi a kokaka mahlo, loyi mabulo yakwe ma nyanyulaka, ni loyi a nga ni langutelo ni misavu leyi fanaka ni ya wena. Munhu a nga ha tsakela ku va ni xinghana na yena, hi ku anakanya a ku, ‘Ndza swi kota ku ringanisela. Ho va vanghana ntsena.’ Hambi swi ri tano, mintlhaveko leyi nga ha vaka kona a swi olovi ku yi lawula.

Mary, makwerhu lontsongo la tekiweke, a a tiphina hi ku va swin’we na Michael.a A ri makwerhu wa xinuna lonene kambe a swi n’wi nonon’hwela ku kuma vanghana. A va tsakela swilo swo tala leswi fanaka, naswona va vone leswaku va nga endla misavu swin’we. Mary u anakanye leswaku makwerhu la titshameleke yexe a lava ku n’wi byela timhaka ta xihundla. Hi ku hatlisa, leswi a swi tikomba swi ri vunghana ntsena swi hundzuke ntlhaveko lowukulu wa rirhandzu. Va hete nkarhi wo tala va ri swin’we naswona eku heteleleni va endle vuoswi. Hi ku karhateka, Mary u ri: “A ndzi fanele ndzi xiye khombo ka ha ri eku sunguleni. Loko xinghana xi sungurile, xi hi wongile hakatsongo-tsongo ku kondza hi nghena ekhombyeni.”

A hi fanelanga hi rivala xitsundzuxo xa Bibele lexi nge: “Mbilu yi ni mano e ku tlula hikwaŝo, yi borile ngopfu; yi nga tiv̌iwa i mani ke?” (Yeremiya 17:9) Mbilu ya hina leyi nga ni mano, ku fana ni nhloto wa lwandle lowu susumetaka xikepe xi ya emaribyeni, yi nga hi susumetela ku va ni vuxaka lebyi nga ni khombo ni munhu un’wana. Ntlhantlho hi wihi? Loko u nga si lulamela vukati, lwela ku fambela ekule ni un’wana loyi u n’wi vonaka a koka mahlo.—Swivuriso 10:23.

Ku Huma eKhombyeni Ni Ku Fambela eKule Na Rona

Ku vuriwa yini loko se hi tikume hi ri ekhombyeni ra moya? Vatluti, loko va susumeteriwa eribuweni ra maribye hi mheho ni nhloto wa lwandle, va tirha hi matimba leswaku va lawula swikepe swa vona leswaku swi nga fiki eribuweni ra lwandle, kukondza swi fika endhawini leyi hlayisekeke. Hi ku fanana, hi fanele ku lwela ku tihumesa ekhombyeni. Hi ku yingisa xitsundzuxo xa Matsalwa, hi khongelela mpfuno wa Yehovha hi matimba, ni ku lava mpfuno eka vamakwerhu va Vakreste lava vupfeke, hi nga tlhelela endleleni yo hlayiseka. Hi ta tlhela hi katekisiwa hi ku rhula ka mianakanyo ni mbilu.—1 Vatesalonika 5:17.

Hambi xiyimo xa hina xi nga va xihi, hi ta va hi kombisa vutlhari loko hi fambela kule ni “swilo swa misava.” (Vagalatiya 4:3, NW) Ku hambana na Lota, Abrahama u hlawule ku tshama ekule ni vanhu va misava va Vakanana, hambi leswi a swi vula ku tshama emintsongeni malembe yo tala. Kumbexana a a pfumala swilo swa manyunyu, kambe vutomi byakwe lebyo olova byi n’wi sirhelerile emoyeni. Ematshan’wini ya ku lahlekeriwa hi ripfumelo rakwe, u ve “tatana emoyeni eka hinkwavo lava pfumelaka.”—Varhoma 4:11.

Tanihi leswi hi rhendzeriweke hi misava leyi lavaka ku tienerisa leyi “moya” wa yona wu yaka wu tinyika matimba, hi fanele ku landzela xikombiso xa Abrahama. (Vaefesa 2:2) Loko hi amukela nkongomiso wa Yehovha etimhakeni hinkwato, hi ta katekisiwa hi ku tivonela nsirhelelo wa yena wa rirhandzu hi mahlo. Hi ta titwa hi laha Davhida a titweke ha kona loko a ku: “O hanyisa moya wa mina, o nḍi fambisa e tindleleni le’to lulama, hikwalaho ka v̌ito ra yena. Kunene, ku kateka ni tintŝalo ŝi ta nḍi lanḍela hi masiku hikwawo ya ku hanya ka mina, kutani nḍi ta ṭhama e ndlwini ya Yehova hi masiku hikwawo.” Handle ko kanakana, ku famba “e tindleleni le’to lulama,” ematshan’wini yo hambukela etindleleni leti nga ni khombo, swi ta hi tisela mikateko leyi nga heriki.—Pisalema 23:3, 6.

[Nhlamuselo ya le hansi]

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Loko u nga si lulamela vukati, u nga pfumeleli mintlhaveko ya wena yi namarhela munhu loyi u n’wi vonaka a koka mahlo