Ku Hetisisa Xilaveko Xa Munhu Xa Xisekelo Hi Ku Bumabumela

MARITO lama humaka embilwini lama nge “U endle kahle!” “Ndza tsaka hi ntirho wa wena!” kumbe “U tikarhatile swinene; ha tinyungubyisa hi wena,” ma tiyisa nhlana swinene, ngopfu-ngopfu loko ma vuriwa hi munhu loyi u n’wi xiximaka. Vanhu va tsaka loko va bumabumeriwa. Hikwalaho ka swona, va endla nhluvuko naswona va tsaka. Hakunene xibumabumelo lexinene i xa nkoka emianakanyweni ni le mbilwini tanihi leswi swakudya leswinene swi nga swa nkoka emirini.

Xihlamusela-marito xin’wana xi hlamusela xibumabumelo tanihi “ku amukela munhu tanihi loyi a faneriwaka hi ku tekeriwa enhlokweni kumbe ku nyikiwa nyingiso” ni “ku xiyiwa hi ndlela yo hlawuleka kumbe ku nyikiwa nyingiso.” Swi fambelana swinene ni ku xixima, moya wa xichavo, lowu kombisaka xiyimo kumbe ntikelo wa munhu un’wana, kun’we ni ku fundzhiwa loku n’wi fanelaka.

Ku Bumabumela—Xilaveko Xa Xisekelo

Ku bumabumela munhu loko swi fanerile swa twisiseka naswona swi lulamile. Yesu u veke ntila eka xikombiso xa yena xa malandza lawa n’wini wa wona a ma nyikeke rifuwo ra yena. Loko a bumabumela mafambiselo lamanene ya rifuwo rakwe u te: “hiswona nandza lonene, la tshembekeke.” (Matewu 25:19-23) Hambi swi ri tano, minkarhi yo tala ku fundzhiwa ko tano loku faneleke ka honisiwa. Ku tsandzeka ku nyika xibumabumelo swi heta matimba. Iona u swi veke hi ndlela leyi: “Ku bumabumeriwa swi ku endla u titwa u ri la tsakeriwaka ni ku tlangeriwa, . . . swi ku nyika matimba. Loko u honisiwa, u titwa u ri ni gome ni ku tekeriwa ehansi.” Patrick wa engetela: “Kutani swa nonon’hwa ku hlayisa ntikelo lowukulu ni ku tirha hi matimba.” Hikwalaho i swa nkoka swonghasi leswaku hi dyondza ndlela yo nyikela xibumabumelo ni nkarhi wo endla tano. Hinkwerhu ka hina hi lava ku tiyiseka hi ku tiva leswaku ha amukeriwa hi vanhu lava hi tshamaka na vona. I xilaveko xa xisekelo xa vanhu.

Rito ra ku bumabumela, ku engeteleriwa vutihlamuleri, kumbe hambi ku ri nyiko ya swilo leswi vonakaka yi ku susumetela ku hambeta u endla hi laha u nga kotaka hakona. Leswi i ntiyiso hambi u mutswari, nuna, nsati, n’wana, xirho xa vandlha, kumbe mulanguteri. “Loko ndzi nyikiwe xibumabumelo,” ku vula Margaret, “ndzi titwe ndzi tsakile ni ku va la rhandzekaka, naswona ndzi tiyimisela ku antswisa.” Andrew wa pfumela a ku: “Ndzi titwa ndzi tsakile, ndzi susumeteleka ku tirha hi matimba swinene.” Hambi swi ri tano, ku bumabumela ni ku kombisa xichavo eka un’wana swi lava ku anakanya hi vukheta ni ku va ni langutelo lerinene.

Landzelela Ntila Wa Yehovha Wa Ku Bumabumela

Xikombiso lexikulu eku xiximeni ka ntikelo wa van’wana i Yehovha Xikwembu. U bumabumela lava faneriwaka hi ku bumabumeriwa. U bumabumele vavanuna vo tanihi Avele, Enoko, na Nowa. (Genesa 4:4; 6:8; Yuda 14) Yehovha u bumabumele Davhida hikwalaho ka ku tshembeka ka yena loku xiyekaka. (2 Samuwele 7:16) Samuwele, loyi tanihi muprofeta a xiximeke Yehovha malembe yo hlaya, hi ndlela leyi fanaka u xiximiwile hi Xikwembu, lexi hi ku hatlisa xi hlamuleke xikhongelo xa Samuwele xo lava ku pfuniwa ku hlula Vafilista. (1 Samuwele 7:7-13) Xana wena a wu nga ta titwa u xiximiwile hi xibumabumelo xo tano, lexi humaka eka Xikwembu?

Ku nkhensa ni ku tlangela ku yelana swinene ni ku bumabumela. Bibele yi hi khutaza ku ‘dyondza ku khensa’ ni ku va lava tlangelaka eka leswi hi endleriwaka swona. (Vakolosa 3:15; 1 Vatesalonika 5:18) Hambi leswi sweswo ngopfu-ngopfu swi tirhaka eku nkhenseni Yehovha, hi fanele ku endla tano etimhakeni ta siku na siku evuton’wini. Muapostola Pawulo u swi tlangerile leswi. U bumabumele Febe tanihi ‘loyi a pfuneke lavo tala’ na Prisila na Akwila lava va “nyiketeke vutomi bya vona” ematshan’wini ya yena ni van’wana. (Varhoma 16:1-4) Ehleketa ndlela leyi va faneleke va titwe ha yona loko va nkhensiwe hi ndlela yo tano erivaleni. Nakambe a swi ri swinene eka Pawulo ku kuma ntsako hi ku bumabumela, ku xixima ni ku khutaza. Na hina hi nga tekelela Yehovha ni vagandzeri vakwe lava tlangelaka hi ku kombisa xibumabumelo lexinene eka lava xi va fanelaka.—Mintirho 20:35.

Ku Kombisa Xibumabumelo eNdyangwini

“Xibumabumelo xitsongo xi pfuna swinene ku endla vutomi byi tsakisa,” ku vula Mitchell, nuna ni nkulu wa Vukreste. “Swi ku susumetela ku rhandza la ku nyikeke xibumabumelo.” Hi xikombiso, wanuna wa Mukreste u rhwala ndzhwalo wo tika wa vutihlamuleri, naswona u endla swiboho swa nkoka leswi katsaka vuhlayiseki bya ndyangu. U fanele a nyikela swilaveko swa ndyangu swa moya, swa nyama, ni swa mintlhaveko. (1 Timotiya 5:8) Vona ntsako lowu a vaka na wona loko a kombiwa xibumabumelo lexinene hikwalaho ka xiavelo xa yena lexi a nyikiweke hi Xikwembu tanihi nhloko ya ndyangu ni loko nsati wa yena a n’wi kombisa “xichavo [lexikulu, NW]”!—Vaefesa 5:33.

Lexi nga fanelangiki ku honisiwa i ntirho wa manana wa ndyangu, lowu nga voniki hi vanhu vo tala. Tidyondzo ta manguva lawa ti nga ha tsongahata ntirho wo tano, ti wu hlamusela tanihi lowu nga riki wa nkoka ni lowu nga pfuniki nchumu. Hambi swi ri tano, Xikwembu xa tsaka ha wona. (Tito 2:4, 5) Vona ku tsakisa ka swona loko wanuna la nga ni ku twisisa a dzunisa nsati wa yena, ngopfu-ngopfu eka timhaka hinkwato ta vutomi leti a ti endlaka kahle, a n’wi nyika xibumabumelo xo tano ehansi ka vunhloko bya yena! (Swivuriso 31:28) Rowena u vula leswi hi nuna wa yena: “Loko a bumabumela leswi ndzi swi endlaka, ndzi swi kuma swi ndzi olovela ku titsongahata eka yena ni ku n’wi fundzha ni ku n’wi xixima.”

Mudyondzisi wa Muamerika, Christian Bovee u tshame a ku: “Tanihi leswi swiluva swi lavaka miseve ya dyambu leswaku swi kula, ni n’wana u kuma matimba loko a bumabumeriwa hi ndlela leyi faneleke.” Ina, hambi a ri n’wana lontsongo swinene u lava xitiyisekiso xa nkarhi na nkarhi xa leswaku i xirho xa nkoka endyangwini. Enkarhini wa malembe ya kondlo-a-ndzi-dyi lama taleriweke hi ku hundzuka lokuntshwa ka mintlhaveko ni miri, n’wana u taleriwa hi ku navela lokukulu ka ntshunxeko ni ku lava ku tekiwa a ri munhu. Ngopfu-ngopfu enkarhini lowu, nwana wa kondlo-a-ndzi-dyi u lava ku titwa a rhandziwa hi vatswari va yena ni ku khomiwa hi ndlela leyi twisisekaka ni hi musa. Vatswari lava dyuhaleke na va kokwana hi ku fanana va lava xitiyisekiso xa leswaku va ha ri lava pfunaka ni lava rhandziwaka, leswaku ‘a va cukumetiwanga enkarhini wa ku dyuhala ka vona.’ (Pisalema 71:9; Levhitika 19:32; Swivuriso 23:22) Ku xi enerisa kahle xilaveko xa xibumabumelo swi engetela ntsako ni ku humelela endyangwini.

Xibumabumelo eVandlheni Ra Vukreste

I swa nkoka swinene ku hlakulela nkhathalelo wa xiviri eka van’wana evandlheni ra Vukreste ni ku phofula ku tlangeriwa ka swiendlo ni matshalatshala ya vona hi mbilu hinkwayo. Vakulu va Vakreste va fanele ku veka xikombiso lexinene hi ku tlangela mintirho ni matshalatshala ya van’wana evandlheni. Margaret u te: “Ndzi sungule ku xiya leswaku marito ya ku bumabumela i ya nkoka swinene emhakeni ya xikhutazo, ku eneriseka ni ntsako, endzhaku ko endzeriwa minkarhi yo hlayanyana hi varisi va vandlha. Ndzi swi xiyile leswaku munhu u kayivela swin’wana loko a nga bumabumeriwi hi laha ku tolovelekeke.” Lexi i xivangelo xa nkoka swinene xo kombisa nkhathalelo wa xiviri ni wa rirhandzu eka hinkwavo evandlheni! Bumabumela ntirho wa vona lowunene. Bumabumela ni ku khutaza hi ku ntshunxeka. Emavandlheni yo tala ku ni vatswari lava nga voxe lava tirhaka hi matimba ku byala timfanelo ta moya eka vana va vona. Lavo tano va fanele ku bumabumeriwa hi ndlela leyi hlawulekeke. Kandziyisa timhaka leti tsakisaka ematshan’wini ya mhaka leyi nga tsakisiki. Endla leswaku van’wana va swi vona leswaku u ni rirhandzu ra vumakwerhu eka vona. Va kombise leswaku wa khathalela. Hi ndlela leyi, valanguteri va rirhandzu va tirha ku aka vandlha. (2 Vakorinto 10:8) Xirho xin’wana ni xin’wana xa vandlha na xona xi nyikela xibumabumelo ni ku xixima vanhu vo tano lava tshembekaka, lava tikarhatelaka vutomi bya xona.—1 Timotiya 5:17; Vaheveru 13:17.

Kambe ku ni tlhelo rin’wana kumbe yinhla ya nkoka emhakeni leyi. Ku navela ku bumabumeriwa ku ni nsusumeto lowukulu hakunene. Enkarhini wa Yesu varhangeri va vukhongeri a va swi rhangisa emahlweni. Yesu u boheke ku lulamisa mavonelo layo biha ya vadyondzisiwa va yena emhakeni leyi. (Marka 9:33-37; Luka 20:46) Vakreste va fanele ku va ni mianakanyo leyinene ni ku ringanisela. Loko swi nga lawuriwi, ku navela ku bumabumeriwa ku nga va ni khombo hi tlhelo ra moya. (Yakobo 3:14-16) Hi xikombiso, vona khombo leri nga vaka kona loko nkulu a tinyungubyisa ivi a sungula ku sindzisa leswaku van’wana va amukela xiyimo lexi tlakukeke lexi a tivekeke eka xona!—Varhoma 12:3.

Muapostola Pawulo hi vutlhari u tsundzuxe Vakreste-kulobye eRhoma: “Tolovelanani, mi rhandzana tanihi vamakwavo, mi tlula van’wana hi ku kombana xichavo.” (Varhoma 12:10) Marito lawa ngopfu-ngopfu ya tirha eka vakulu va Vakreste, lava minkarhi hinkwayo va faneleke ku xixima Kreste tanihi Nhloko ya vandlha. Ku titsongahatela nkongomiso wa vuhosi bya Kreste swi kombisiwa hi ku lava nkongomiso wa yena hi moya lowo kwetsima, minsinya ya milawu ya Bibele, ni nkongomiso lowu nyikeriwaka hi Huvo leyi Fumaka ya “nandza la tshembekaka, wo tlhariha.”—Matewu 24:45-47; nakambe vona Nhlavutelo 1:16, 20; 2:1.

Hikwalaho, loko vakulu va hlangana, naswona va khongelela nkongomiso wa Yehovha wa ku risa ntlhambi wa Xikwembu, va ta lwela ku endla swiboho leswi twisisekaka hi tlhelo ra Matsalwa. Ku titsongahata ka Vukreste ku ta sivela nkulu wihi na wihi ku ringeta ku tikurisa, ku fuma vamakwavo, ni ku simeka mianakanyo yakwe eminhlanganweni leyi. (Matewu 20:25-27; Vakolosa 3:12) Loko swi koteka, mutshama-xitulu wa huvo ya vakulu u ta va a endla kahle loko a kombela vakulu-kulobye ku phofula mianakanyo ya vona ka ha ri emahlweni ivi a lunghiselela tinhla leti va nga ta bula ha tona ka ha ri emahlweni swinene leswaku va ta kuma nkarhi wo anakanyisisa kahle hi xikhongelo, hi yinhla yin’wana ni yin’wana leyi kombisiweke. Hi nkarhi wa nhlangano wa vakulu a nga ringeti ku soholota mianakanyo ya vakulu, kambe u fanele ku va khutaza “ku vulavula hi ku ntshunxeka” emhakeni leyi ku vulavuriwaka ha yona. (1 Timotiya 3:13, NW) Hi ku fanana, vakulu-kulobye va fanele ku ti yingisa hi vukheta tinhlamuselo ta un’wana naswona hi ntsako va vuyeriwa hi ku twisisa ka vakulu lava nga ni malembe yo tala ya ntokoto wa Vukreste.—Eksoda 18:21, 22.

Hambi swi ri tano, valanguteri va tsundzuka leswaku Kreste a nga tirhisa nkulu un’wana ni un’wana wa huvo ku nyikela minsinya ya milawu ya Bibele leyi lavekaka ku hlangavetana ni xiyimo kumbe ku endla xiboho xa nkoka. Ku ta va ni moya lowunene eka huvo hinkwayo loko nkulu un’wana ni un’wana a bumabumeriwa hi ndlela leyi faneleke hikwalaho ka ku hoxa kakwe xandla eku khathaleleni ka swilaveko swa moya swa vandlha.—Mintirho 15:6-15; Vafilipiya 2:19, 20.

Endla Matshalatshala Yo Nyika Ni Ku Kuma Xibumabumelo Lexi Faneleke

Xibumabumelo xa aka. Xa khutaza naswona xa tsakisa. Mary u ri: “Hambi loko hi swi tiva leswaku hi vanhu ntsena, hi lava xikhutazo leswaku hi titwa hi ri ni ntikelo.” Tlangela matshalatshala ya vanhu van’wana ya siku na siku hi mbilu hinkwayo. Ku endla tano swi endla leswaku vutomi byi va bya risima swinene ni lebyi tsakisaka eka vona. Vatswari, vana, valanguteri, ni swirho va vandlha ra Vukreste, mi nga bumabumeriwa hi ndlela leyi mi vulavulaka ni ku endla swilo ha yona. Bibele yi bumabumela vanhu lava gingiritekaka ni lava titsongahataka. (Swivuriso 11:2; 29:23; Vaheveru 6:1-12) Dyondza ku tlangela ntikelo wa van’wana hi mbilu hinkwayo. Yi tekeli enhlokweni ndlela leyi van’wana va titwaka ha yona loko u tirha na vona. Muapostola Petro u nyikele ndzayo leyi: “N’wina hikwenu mi fanele ku va ni moya wun’we, mi twelana vusiwana, mi va ni rirhandzu eka vamakwenu, mi va ni mbilu ya vumunhu ni miehleketo ya ku titsongahata.” (1 Petro 3:8) Leswi swi lava ku nyikela xibumabumelo eka van’wana, xisweswo swi hetisisa xilaveko xa vanhu xa xisekelo.