Siku Leri Chavisaka Ra Yehovha Ri Tshinele

“Buku ya šiṭunḍušo yi ṭariwa e mahlweni ka yena, yi ṭaleriwa la’v̌a tšhav̌aka Yehova ni la’v̌a ṭunḍukaka v̌ito ra yena.”—MALAKIYA 3:16.

1, 2. Xana Malakiya u tsundzuxa hi siku rihi leri chavisaka?

SIKU leri chavisaka! Loko ri xa hi August 6, 1945, doroba lerikulu ri mbundzumuxiwile hi ku tsopeta ka tihlo. Ku fe vanhu va kwalomu ka 80 000! Makume ya magidi ma vavisekile swinene! A ku pfurha malangavi ya ndzilo! Bomo ya nyutliya a yi tirhe ntirho wa yona. Xana Timbhoni ta Yehovha ti endlise ku yini emhangwini yoleyo? A ku ri ni Mbhoni yin’we ntsena eHiroshima—leyi a yi pfaleriwe emakhumbini lama sirhelelekeke ya khotso, hikwalaho ka vutshembeki bya yona bya Vukreste. Khotso ri hirimukile, kambe makwerhu a nga vavisekanga. Hi laha yena a swi vekaka ha kona, bomo ya athomo yi n’wi cukumetele ehandle ka khotso—kumbexana hi wona ntsena nchumu lowunene lowu endliweke hi bomo leyi.

² Hambi leswi ku buluka loku ka bomo a ku chavisa, a ku nyawuli loko ku ringanisiwa ni ‘siku lerikulu ni leri chavisaka ra Yehovha’ leri taka. (Malakiya 4:5) Kunene, masiku lama chavisaka ma ve kona enkarhini lowu hundzeke, kambe siku leri ra Yehovha ri ta ma tlula hinkwawo.—Marka 13:19.

3. Hi kwihi ku hambana loku ku nga xiyiwaka exikarhi ka “nyama yiṅwana ni yiṅwana” ni ndyangu wa Nowa lowu langutaneke ni Ndhambhi?

³ Esikwini ra Nowa “nyama yiṅwana ni yiṅwana a yi onhile ndlela ya yona e misav̌eni,” naswona Xikwembu xi te: “V̌a tate misav̌a hi mona; kutani ŝeŝi nḍi ta v̌a lov̌isa ŝiṅwe ni misav̌a.” (Genesa 6:12, 13) Hi laha ku tsariweke ha kona eka Matewu 24:39, Yesu u vule leswaku vanhu “a va nga anakanyi nchumu ku kondza loko ndhambi leyi ya mati yi ta, kutani yi va kukula hinkwavo.” Kambe Nowa wo tshembeka, “mutwarisi wa leswo lulama,” swin’we ni ndyangu wakwe lowu chavaka Xikwembu, u pone Ndhambhi.—2 Petro 2:5.

4. Hi xihi xitsundzuxo lexi nyikeriwaka hi Sodoma na Gomora?

⁴ Yuda 7 ya hlamusela: “Swa ha fana na Sodoma na Gomora, ni miti leyi a yi ri kusuhi na kona, leyi a yi hanya evuoswini . . . ni ku tinyiketa eku naveleni ka swa manyala: Miti leyi sweswi yi endliwile xitsundzuxo hi ku biwa yi hisiwa hi ndzilo lowu nga heriki.” Vanhu volavo lava kalaka vukwembu va lovile hikwalaho ka mahanyelo ya vona lama nyameke. I xitsundzuxo eka vaaki va misava ya manguva lawa lava voyameleke eku rhandzeni ka rimbewu! Hambi swi ri tano, xiya leswaku Lota loyi a a chava Xikwembu ni vana vakwe va vanhwana va hlayisiwile enkarhini wa khombo, hi laha vagandzeri va Yehovha va nga ta hlayisiwa ha kona enhlomulweni lowukulu lowu tshinelaka hi ku hatlisa.—2 Petro 2:6-9.

5. Hi nga dyondza yini eku avanyiseni loku weleke Yerusalema?

⁵ Kutani anakanya hi swikombiso swa xitsundzuxo leswi Yehovha a swi nyikeleke loko a tirhisa mavuthu lama hlaselaka leswaku ma lovisa Yerusalema, muti lowu vangamaka lowu tshameke wu “ṭakisa misav̌a hikwayo.” (Pisalema 48:2) Swiendlakalo leswi swo chavisa swi rhange swi endleka hi 607 B.C.E. swi tlhela swi endleka hi 70 C.E., hikuva vanhu lava tivulaka va Xikwembu a va fularhele vugandzeri bya ntiyiso. Lexi tsakisaka, malandza yo tshembeka ya Yehovha ma ponile. Mhangu ya 70 C.E. (leyi kombisiweke laha hansi) yi hlamuseriwa tanihi “nhlomulo lowu nga si tshamaka wu humelela, hi mpfhuka Xikwembu xi tumbuluxa hinkwaswo, ku fikela namuntlha.” Wu ma suse hi ku helela mafambiselo ya swilo ya Vayuda lava gwineheke, kutani hakunene hi mukhuva wolowo “wu nga ka wu nga ha vi kona.” (Marka 13:19) Kambe hambi ku ri ku avanyisa loku ka Xikwembu a ko va xikombiso ntsena xa “nhlomulo lowukulu” lowu sweswi wu xungetaka mafambiselo ya swilo ya misava hinkwayo.—Nhlavutelo 7:14.

6. Ha yini Yehovha a pfumelela maxangu?

⁶ Ha yini Xikwembu xi pfumelela maxangu lama tsemaka nhlana, ni ku fa ka vanhu vo tala swonghasi? Emhakeni ya Nowa, ya Sodoma na Gomora, ni ya Yerusalema, Yehovha a a avanyisa lava a va onhe tindlela ta vona emisaveni, lava a va thyakise pulanete leyi yo xonga hi nthyakiso wa xiviri ni hi manyala, ni lava a va gwinehile kumbe lava aleke vugandzeri bya ntiyiso. Namuntlha hi le nyangweni wa ku avanyisiwa ka vanhu hinkwavo loku nga ta wela misava hinkwayo.—2 Vatesalonika 1:6-9.

“Emasikwini Yo Hetelela”

7. (a) Xana ku avanyisa ka Xikwembu ka khale a ku vhumbha yini? (b) Hi wihi ntshembo lowunene lowu taka?

⁷ Ku lovisa koloko ka minkarhi ya khale a ku ri vuprofeta bya nhlomulo lowukulu lowu chavisaka lowu hlamuseriwaka eka 2 Petro 3:3-13. Muapostola u ri: “Xo sungula, mi fanela ku twisisa leswaku, emasikwini yo hetelela, ku ta humelela vasandzi lava fambisiwaka hi ku navela ka vona loko biha; va ta mi sandza.” Kutani loko a anakanya hi siku ra Nowa, Petro wa tsala: “Misava leyi a yi ri kona enkarhini wolowo, yi dyiwile hi mati ya ndhambi, yi lova. Kambe hi ro rito rero, matilo ni misava ya sweswi, swi hlayiseriwe ku tshwa hi ndzilo, swi yimele siku ra ku avanyisiwa ni ra ku lovisiwa ka vanhu lava nga riki na mhaka na Xikwembu.” Endzhaku ka nhlomulo wa mahlomulo, ku fuma ka Mfumo wa Mesiya ku ta va ni xiyimo lexintshwa—“matilo lamantshwa ni misava leyintshwa, laha ku nga ta va ni ku lulama.” Mawaku ku langutela ko tsakisa swonghasi!

8. Xana swiendlakalo swa misava swi ya eku chaputeni ka swona hi ndlela yihi?

⁸ Eka lembe-xidzana ra hina ra vu-20, swiendlakalo swa misava swi ya eku chaputeni ka swona. Hambi leswi mhangu ya le Hiroshima a yi nga vangiwi hi Xikwembu, yi nga hlanganisiwa eka “swilo leswi chavisaka ngopfu” leswi Yesu a profeteke ha swona hi minkarhi ya makumu. (Luka 21:11) Yi pfuxe nxungeto wa nyutliya lowu wa ha langutaneke ni vanhu tanihi papa ra xidzedze. Xisweswo, nhloko-mhaka ya The New York Times ya November 29, 1993, yi te: “Swibalesa Swi Nga Ha Va Swi Kurhile Kambe Matlhari Ya Nyutliya Ma Ha Tiyile.” Hi nkarhi lowu fanaka, tinyimpi ta matiko, ta tinxaka ni ta swivongo ti ya emahlweni ti humesa ntshovelo lowu chavisaka. Emalembeni lama hundzeke lava vavisekeke ngopfu a ku ri masocha. Namuntlha, 80 wa tiphesente ta lava vavisekaka enyimpini ku vikiwa leswaku i vaaki, hi nga ha hlayi timiliyoni leti sukaka ematikweni ya tona tanihi vabaleki.

9. Xana varhangeri va vukhongeri va byi kombise njhani vunghana ni misava?

⁹ Varhangeri va vukhongeri hakanyingi va kombisa, naswona va hambeta va kombisa, ‘xinghana ni misava’ hi ku nghenelela swinene etinyimpini ni ku halata ngati hi ku lwa ni vuhosi. (Yakobo 4:4) Van’wana va tirhisane ni tinhenha ta makwanga ta mabindzu va endla mabindzu lamakulu ni lama vulavulelaka swidzidzirisi. Hi xikombiso, loko yi vika hi ta ku dlayiwa ka murhangeri wa bindzu ra swidzidzirisi wa le Amerika Dzonga, The New York Times yi te: “A a tumbeta mintirho yakwe ya swidzidzirisi hi ku vula leswaku u fuwisiwa hi bindzu lerinene ni ku tiendla munyiki lonkulu, a a ri ni nongonoko wakwe wa xiya-ni-moya naswona hakanyingi a famba-famba ni vaprista va Rhoma Khatoliki.” The Wall Street Journal yi vike leswaku ku engetela eku onheni ka vutomi bya timiliyoni leti tinyiketeleke eka swidzidzirisi, murhangeri loyi wa bindzu ra swidzidzirisi yena hi byakwe u kongomise ku dlayiwa ka magidi ya vanhu. The Times ya le London yi te: “Vadlayi hakanyingi va khoma Nhlangano wo hlawuleka wa ku nkhensa . . . loko hi nkarhi lowu fanaka ku ri ni xilahlo xa loyi va n’wi dlayeke endhawini yin’wana.” Vona vubihi byo tano!

10. Xana hi fanele hi swi languta njhani swiyimo swa misava leswi yaka swi biha?

¹⁰ I mani loyi a nga tivaka leswaku i manyala ya njhani lawa vanhu lava hlohloteriwaka hi mademona va nga ta tama va ma endla emisaveni leyi? Hi laha 1 Yohane 5:19 yi vulaka ha kona, “misava hinkwayo yi le hansi ka matimba ya Lowo biha,” Sathana Diyavulosi. Namuntlha mi ni “khombo, n’wina misava ni lwandle, hikuva Diyavulosi ú xikele ka n’wina; ú karihile ngopfu hi ku tiva leswaku nkarhi wa yena wu komile.” (Nhlavutelo 12:12) Kambe, lexi tsakisaka Varhoma 10:13 yi hi tiyisekisa leswaku “un’wana ni un’wana la khongelaka vito ra Hosi, ú ta ponisiwa.”

Xikwembu Xa Tshinela Eku Avanyiseni

11. Hi swihi swiyimo swa Israyele leswi hetisiseke vuprofeta bya Malakiya?

¹¹ Malunghana ni nkarhi lowu taka wa vanhu, vuprofeta bya Malakiya byi paluxa leswi nga ta endleka. Malakiya i wo hetelela eka vaprofeta va khale va Vaheveru. Israyele ri vone ku lovisiwa ka Yerusalema hi 607 B.C.E. Kambe endzhaku ka malembe ya 70 Yehovha u kombise tintswalo ta rirhandzu hi ku tlherisela tiko rero etikweni ra rona. Hambi swi ri tano, ku nga si hela malembe ya dzana, tiko ra Israyele ri tlhele ri hambukela evugwinehini ni le vubihini. Vanhu a va nga ri xiximi vito ra Yehovha, va honisa milawu ya yena yo lulama, ni ku thyakisa tempele ya yena hi ku tisa magandzelo ya swiharhi leswi feke mahlo, leswi khwitaka ni leswi vabyaka. A va tshika vasati va vuntshwa bya vona leswaku va tekana ni vasati va matiko mambe.—Malakiya 1:6-8; 2:13-16.

12, 13. (a) Hi kwihi ku basisiwa loku a ku laveka entlaweni wa vuprista lowu totiweke? (b) Xana ntshungu lowukulu wu vuyeriwa njhani hi ku basisiwa?

¹² A ku laveka ntirho wo basisa. Wu hlamuseriwa eka Malakiya 3:1-4. Ku fana na Israyele wa khale, Timbhoni ta Yehovha ta manguva lawa a ti fanele ku basisiwa, kutani ntirho wo basisa lowu hlamuseriwaka hi Malakiya wu nga tirha ni le ka vona. Loko nyimpi yo sungula ya misava yi tshinela eku heleni ka yona, swin’wana swa Swichudeni swa Bibele, hi laha Timbhoni a ti vitaniwa ha kona enkarhini wolowo, a swi byi hlayisanga khwatsi vukala-tlhelo etimhakeni ta misava. Hi 1918, Yehovha u rhume ‘murhumiwa wa Yena wa ntwanano,’ Kreste Yesu, elunghiselelweni ra Yena ra tempele ya moya leswaku a basisa ntlawa lowutsongo wa vagandzeri va Yena ethyakeni ra misava. Hi vuprofeta, Yehovha u vutisile: “I mani l’a nga yimaka e ku fikeni ka yena [murhumiwa]? Hikuv̌a o kotisa nḍilo wa muṅwokisi, ni šisipi ša v̌ahlantŝi. O ta ṭhama, a ri kari a ṅwokisa, a basisa silver; o ta basisa v̌ana v̌a Levi [ntlawa lowu totiweke wa vuprista], a v̌a tengisa e ku fana ni nsuku ni ku kotisa silver, leŝaku v̌a v̌a e ka Yehova, v̌a humesa maganḍelo hi ku lulama.” Tanihi vanhu lava basisiweke, va swi endlile sweswo!

¹³ Ntlawa wolowo lowu totiweke wa vuprista wu fika eka 144 000 ntsena. (Nhlavutelo 7:4-8; 14:1, 3) Kambe, ku vuriwa yini hi Vakreste van’wana lava tinyiketeleke namuntlha? Lava sweswi va fikaka eka timiliyoni, va endla “ntshungu lowukulu” lowu na wona wu faneleke ku basisiwa etindleleni ta misava, ‘wu hlantswa tinguvu ta wona, wu ti basisa hi ngati ya Xinyimpfana.’ (Nhlavutelo 7:9, 14) Xisweswo, hi ku kombisa ripfumelo egandzelweni ra nkutsulo ra Xinyimpfana, Kreste Yesu, va kota ku tshama va ri ni xiyimo lexi tengeke emahlweni ka Yehovha. Va tshembisiwa ku pona enhlomulweni lowukulu, siku leri chavisaka ra Yehovha.—Sofoniya 2:2, 3.

14. Xana hi wahi marito lawa vanhu va Xikwembu va faneleke ku ma yingisa namuntlha loko va ri karhi va hlakulela vumunhu lebyintshwa?

¹⁴ Swin’we ni masalela ya vuprista, ntshungu lowu lowukulu wu fanele ku yingisa marito lama yaka emahlweni ya Xikwembu: “Nḍi ta ṭhinela ka ṅwina e ku endla ku av̌anyisa, nḍi v̌a mboni le’yi hatlisaka timhaka e henhla ka v̌angoma, ni v̌aoŝani, ni la’v̌a hlambanyaka hi mav̌unwa, ni la’v̌a tekaka hakelo ya l’a hakeriwaka, ni ya noni, ni ya šisiwana, ni la’v̌a hambukisaka wamatiko, ni la’v̌a nga nḍi tšhav̌iki . . . Hikuv̌a mina Yehova a nḍi hunḍukanga.” (Malakiya 3:5, 6) Ina, mimpimanyeto ya Yehovha a yi hundzuki, kutani hi ku chava Yehovha, vanhu vakwe namuntlha va fanele va papalata tindlela hinkwato ta ku gandzela swikwembu swa hava, va vulavula ntiyiso, va tshembeka ni ku kombisa rirhandzu loko va ri karhi va hlakulela vumunhu bya Vukreste.—Vakolosa 3:9-14.

15. (a) Hi xihi xirhambo xa tintswalo lexi Yehovha a xi endlaka? (b) Hi nga swi papalata njhani ku “šisa” Yehovha?

¹⁵ Yehovha u rhambela un’wana ni un’wana loyi a nga ha vaka a hambukile etindleleni ta yena to lulama, u ri: “Tlhelelani ka mina, kutani nḍi ta tlhelela ka ṅwina.” Loko va vutisa va ku: “Hi ta v̌uyela ha yini šana?” u hlamula a ku: “[Ma] ndzi šisa.” Loko va hlamula xivutiso lexin’wana va ri: “Hi ṅwi šisile ha yini-ke?” Yehovha u vula leswaku va n’wi xise hi ku ka va nga tisanga magandzelo lamanene etempeleni yakwe. (Malakiya 3:7, 8) Leswi hi veke xiphemu xa vanhu va Yehovha, hakunene hi fanele hi tikarhatela ku nyikela matimba ya hina, vuswikoti ni swilo leswi vonakaka hi laha hi kotaka ha kona entirhweni wa Yehovha. Xisweswo, ematshan’weni yo xisa Xikwembu, hi ‘hambeta hi rhanga hi tilavela Mfumo wa xona ni ku lulama ka xona.’—Matewu 6:33.

16. Xana hi kuma xikhutazo xihi eka Malakiya 3:10-12?

¹⁶ Ku ni hakelo leyikulu leyi nga kumiwaka hi lava fularhelaka tindlela ta misava ta ku tirhela swa vona vini, ta vutianakanyi, hi laha Malakiya 3:10-12 yi kombisaka ha kona: “Mi nḍi ringa ha kona, ku v̌ula Yehova wa mav̌andla, kutani mi ta v̌ona šana nḍi nga ka nḍi nga mi pfuleri mafestere ya tilo, nḍi v̌a nḍi mi tšhululela e ku kateka hi mpimo lo’wu tlurisaka.” Eka hinkwavo lava tlangelaka, Yehovha u tshembisa leswaku va ta humelela ni ku tswala mihandzu hi tlhelo ra moya. U engetela a ku: “Matiko hikwawo ma ta ku: mi v̌a m[i]kateko; hikuv̌a mi ta v̌a tiko le’ri ṭakisaka.” Xana sweswo a swi endlekanga exikarhi ka timiliyoni ta vanhu va Xikwembu lava kombisaka ku nkhensa emisaveni hinkwayo namuntlha?

Vahlayisi Va Vutshembeki eBukwini Ya Vutomi

17-19. (a) Xana nkitsikitsi wa le Rwanda wu va khumbe njhani vamakwerhu? (b) Xana vatshembeki lava hinkwavo va ye emahlweni hi ku tiyimisela kwihi?

¹⁷ Sweswi, hi nga ha vulavula hi vutshembeki bya vamakwerhu va le Rwanda. Nkarhi hinkwawo va tise magandzelo lamanene ya moya endlwini ya moya ya vugandzeri bya Yehovha. Hi xikombiso, eNtsombanweni wa vona wa Muganga wa “Dyondzo Ya Xikwembu” hi December 1993, vahuweleri va Mfumo va 2 080 va andzile va va 4 075 wa vanhu. Ku khuvuriwe Timbhoni letintshwa ta 230, naswona exikarhi ka vona, va kwalomu ka 150 va nghenele ntirho wa vuphayona bya nkarhinyana en’hwetini leyi landzeleke.

¹⁸ Loko rivengo ra swivongo ri tlhekeka hi April 1994, Timbhoni ta kwalomu ka 180, ku katsa ni mulanguteri wa doroba ra le Kigali, ku nga ntsindza wa kona, u dlayiwile swin’we ni ndyangu wakwe hinkwawo. Vahundzuluxeri va tsevu va le hofisini ya Sosayiti ya Watch Tower eKigali, lava mune wa vona a ku ri Vahutu kasi vambirhi va ri Vatutsi, va ye emahlweni va tirha mavhiki ma nga ri mangani va ri karhi va xungetiwa swinene, ku kondza lava va Vatutsi va boheka ku baleka, kambe va dlayiwile laha a ku kamberiwa kona. Eku heteleleni, va rhwale muchini wa khompyuta lowu a wu sele, kutani lava mune lava a va sele va balekela eGoma, eZaire, laha hi ku tshembeka va hambeteke va hundzuluxela Xihondzo xo Rindza hi Xikinyarwanda.—Esaya 54:17.

¹⁹ Timbhoni leti ta vabaleki, hambi leswi a ti ri emaxangwini lamakulu, nkarhi hinkwawo ti rhange hi ku kombela swakudya swa moya ematshan’weni ya swilo leswi vonakaka. Hi ku tikarhata lokukulu, vamakwerhu va rirhandzu va le matikweni yo hambana-hambana va kote ku rhumela swilo swo va pfuna. Hi marito ya vona ni ku hleleka ka vona eku tshikileriweni, vabaleki lava va nyikele vumbhoni lebyi hlamarisaka. Hakunene va ya emahlweni va nyikela leswinene evugandzerini bya Yehovha. Va kombise ku tiya ko fana ni ka Pawulo loku tsariweke eka Varhoma 14:8: “Loko hi fa, hi fela Hosi; hikokwalaho, hambi hi hanya, hambi hi fa, hi va Hosi.”

20, 21. (a) I mavito ya vamani lama nga tsariwangiki ebukwini ya Yehovha ya xitsundzuxo? (b) I mavito ya vamani lama kumekaka ebukwini, naswona ha yini?

²⁰ Yehovha wa va tiva hinkwavo lava n’wi tirhelaka hi vutshembeki. Vuprofeta bya Malakiya byi ya emahlweni: “Kwalaho la’v̌a tšhav̌aka Yehova v̌a v̌ulav̌ula kuṅwe, uṅwana ni makwav̌o, kutani Yehova a riya ndlev̌e, a yingisela; buku ya šiṭunḍušo yi ṭariwa e mahlweni ka yena, yi ṭaleriwa la’v̌a tšhav̌aka Yehova ni la’v̌a ṭunḍukaka v̌ito ra yena.”—Malakiya 3:16.

²¹ I swa nkoka swinene namuntlha leswaku hi kombisa ku chava Xikwembu hi dzunisa vito ra Yehovha! Loko hi endla tano, a hi nge avanyisiwi hi ndlela yo vava leyi lava tiyelaka ku seketela mafambiselo ya misava leyi va nga ta avanyisiwa ha yona. Nhlavutelo 17:8 yi vula leswaku hi “lava mavito ya vona ma nga tsariwangiki ebukwini ya vutomi.” Hakunene vito lerikulu leri tsariweke ebukwini ya vutomi ya Yehovha i ra Muyimeri Lonkulu wa vutomi, N’wana wa Xikwembu hi xoxe, Yesu Kreste. Matewu 12:21 yi ri: “Kutani vamatiko va ta tshemba vito ra yena.” Gandzelo ra Yesu ra nkutsulo ri tiyisekisa vutomi lebyi nga heriki eka hinkwavo lava pfumelaka eka rona. Mawaku lunghelo ra ku va mavito ya hina ma tsariwa swin’we ni ra Yesu ebukwini yoleyo!

22. Hi kwihi ku hambana loku nga ta va kona loko Yehovha a avanyisa?

²² Xana malandza ya Xikwembu ma ta endlisa ku yini eku avanyiseni? Yehovha wa hlamula eka Malakiya 3:17, 18: “Nḍi ta v̌a ṭeṭelela ku fana ni loko munhu a ṭeṭelela ṅwana wa yena l’a ṅwi tirelaka. Mi ta tlhela mi vona ku hambana lo’ku nga kona e ka l’a lulameke ni lo’wo biha, ni ka l’a tirelaka Šikwembu ni l’a nga ši tireliki!” Ku hambana ku ta va erivaleni: lavo biha, va ta hlawuleriwa ku loviseriwa makumu, kasi lavo lulama, va ta nyikiwa vutomi lebyi nga heriki exivandleni xa Mfumo. (Matewu 25:31-46) Xisweswo ntshungu lowukulu wa vanhu lava fanaka ni tinyimpfu wu ta pona siku lerikulu ni leri chavisaka ra Yehovha.

Wa Tsundzuka Xana?

◻ Hi kwihi ku avanyisa loku Yehovha a ku endleke eminkarhini ya Bibele?

◻ Xana swiyimo swa namuntlha swi fambisana njhani ni swa minkarhi ya makumu?

◻ Hi kwihi ku basisa loku veke kona eku hetisekeni ka vuprofeta bya Malakiya?

◻ I mavito ya vamani lama tsariweke ebukwini ya Xikwembu ya xitsundzuxo?