Ku Nga Ri Khale, A Ku Nge He Vi Na Xisiwana!
“MI NGA chavi! Vonani, ndzi mi tivisa mahungu lamanene lama nga ta tsakisa tiko hinkwaro swinene.” (Luka 2:10) Marito lawa lama tsakisaka ma twiwe hi varisi lava hlamaleke va ri ekusuhi na Betlehema hi vusiku lebyi Yesu a velekiweke ha byona. Hi ku pfumelelana ni marito wolawo, Yesu u kandziyise ngopfu “mahungu lamanene” hi nkarhi wa vutirheli bya yena bya le misaveni. Namuntlha, loko hi titshege swinene hi mali leswaku hi khathalela swilaveko swa hina, xana mahungu lamanene malunghana na Yesu ma nga hi pfuna njhani?
Yesu Kreste u twarise ‘mahungu lamanene eka swisiwana.’ (Luka 4:18) Hi ku ya hi Matewu 9:35, “Yesu a rhendzeleka ni miti hinkwayo ni swimitana hinkwaswo, a ri karhi a dyondzisa emasinagogeni ya vona, a twarisa Evhangeli ya Mfumo.” Rungula rakwe a ri khutaza hi ndlela leyi hlawulekeke eka vanhu lava nga evuswetini. “Loko a vona mintshungu ya vanhu, a va twela vusiwana, hikuva a va karhele, va tshamile ehansi, va fana ni tinyimpfu leti nga riki na murisi.” (Matewu 9:36) I ntiyiso, Yesu u te, “Swisiwana, mi na swona masiku hinkwawo,” kambe a hi fanelanga hi heta hi ku vula leswaku marito lawa ma vula leswaku a ku na ntshembo eka lava pfumalaka. (Yohane 12:8) Tsendze loko mafambiselo lawa yo biha ma ha ri kona, swisiwana swi ta va kona, ku nga khathariseki leswi nga ta vanga xiyimo xa swona. Rito ra Xikwembu a ri xi honisi xiyimo xa vusweti, kambe a ri yi khutazi mianakanyo leyi hoxeke. Ematshan’weni ya sweswo, ri nyikela mpfuno eka swisiwana wo langutana ni swivilelo swa vutomi.
Mpfuno Eka Swisiwana
Lexi xiyekaka, ku vuriwe leswaku: “Ku hava ndzhwalo lowukulu lowu nga byarhiwaka hi munhu ku tlula ku tiva leswaku ku hava munhu la khathalelaka kumbe loyi a twisisaka.” Kambe, ku nga khathariseki ku pfumaleka ka ntwela-vusiwana eka vanhu vo tala, ka ha ri ni mahungu lamanene eka swisiwana—ya sweswi ni ya nkarhi lowu taka.
Lexi khomisaka gome, vo tala a va swi tsakeli ngopfu ku pfuna swisiwana. Hi ku ya hi The World Book Encyclopedia, van’wana va pfumela leswaku “vanhu va phikizanela ku hanya naswona . . . vanhu va le henhla va va ni matimba ivi va fuwa.” Lava va pfumelaka dyondzo leyi, leyi vitaniwaka dyondzo ya mianakanyo ya Vudarwin, va nga ha languta swisiwana tanihi vanhu lava lolohaka kumbe lava tirhelaka ekhwirini. Kambe, vatirhi va le tindhawini ta le makaya, vatirhi lava taka hi ku famba, ni van’wana, ku nga khathariseki leswi va kumaka miholo ya le hansi, hakanyingi va tirha hi matimba swinene leswaku va wundla mindyangu ya vona.
Ematikweni yo tala vusweti byi tolovelekile swinene. Hikwalaho, swisiwana—hi vunyingi bya swona—a swi fanelanga swi titwa swi nga pfuni nchumu. Hambi swi ri tano, ematikweni yo tano ku ni vanhu lava hanyaka emafurheni lava nga exikarhi ka vusweti. Makaya ya manyunyu ni lamanene ma kumeka endhawini leyi teleke hi swidakana leswi nga riki na rihanyo. Vavanuna lava holaka kahle va chayela timovha ta vona leto durha eswitarateni leswi teleke hi vanhu lava pfumalaka swinene ni lava nga hava mintirho. Ematikweni yo tano swisiwana swi ma vona kahle mahlomulo ya swona. Entiyisweni, “lexi karhataka swisiwana ngopfu a hi ku pfumala swakudya leswinene, tindlu ta kahle ni vutshunguri lebyi nga nyawuriki ntsena, kambe swi tlhela swi vilerisiwa swinene hi xiyimo xa swona,” ku vula The World Book Encyclopedia. “Hikwalaho ka leswi swi nga swi kotiki ku kuma mintirho leyinene swi tlhela swi tshama nkarhi wo leha eka yona, swi heleriwa hi xindzhuti ni ku tixixima.” Kutani, xana vanhu van’wana lava nga swisiwana swinene va langutana njhani ni xiyimo xa vona? Xana mahungu lamanene malunghana na Yesu ma va pfunisa ku yini leswaku va langutana ni xiyimo lexi?
Xo sungula, tsundzuka leswaku vusweti byi nga nyanyisiwa hi mikhuva leyo biha. Xiya swikombiso leswi. Valdecir u vula leswaku hi nkarhi lowu nsati wakwe ni vana va yena lavatsongo a va ri ni swakudya leswi nga nyawuriki, u tlangise mali a seketela mahanyelo ya yena lamo biha. U ri: “Hambi leswi a ndzi tirha, a ndzi nga ri na mali yo hlayisa ndyangu wa mina, kambe nkarhi hinkwawo a ndzi tshama ndzi ri ni mali yo xava mathikithi ya mubejo.” Hikwalaho ko nwa ni ku dzaha ku tlula mpimo, Milton u lahlekeriwe hi bindzu ra vatirhi va 23. U ri: “A ndzi tshama eswitarateni ni vusiku, ndzi nga swi koti ku ya ekaya, naswona ndyangu wa mina a wu xaniseka swinene hikwalaho ka mina.”
João na yena u tlangise muholo wakwe hi manyala lawa a a ma endla. U ri: “A ndzi heta vusiku byo tala ndzi nga ri kona ekaya. Muholo wa mina a wu ringananga manyala ni swigangu leswi a ndzi ri na swona. Xiyimo xi fike laha xi nga ha tiyiselekiki, naswona nsati wa mina a lava leswaku hi hambana.” Ku tlhandlekela eka swiphiqo swa yena swa timali ni swa vukati, a ka ha ri na swin’wana. U ri: “A ndzi lwa ni maxaka ni vaakelani, naswona a ndzi tala ku va ni swiphiqo entirhweni. Eku heteleleni ndzi tikume ndzi lahlekeriwe hi ntirho.” Júlio a a godzomberiwe hi swidzidzirisi. Hambi swi ri tano, wa hlamusela: “Tanihi leswi muholo wa mina a wu nga ringananga ku seketela mukhuva wa mina wa swidzidzirisi, ndzi sungule ku tirha tanihi muxavisi wa swidzidzirisi leswaku ndzi ta ka ndzi nga ha swi xavi.”
Hikwalaho ka leswi a kuleleke endyangwini lowu nga evuswetini wa vana va nhungu, José a a lava ku va ni swilo swa yena n’wini. Hi ku xiya leswaku a swi nga ta onha nchumu, yena kun’we ni vantshwa van’wana va sungule ku khoma vanhu nkuzi. Lexi khomisaka gome, muntshwa un’wana u ve xirho xa ntlawa lowu a wu vitaniwa Vabukuteri. Wa hlamusela: “Tanihi leswi vo tala va hina a hi ri swisiwana, a hi tihanyisa hi ku faya swilo ni ku hlasela vanhu.”
Kambe, namuntlha vavanuna lava ni mindyangu ya vona a va ha karhateki hikwalaho ka ku pfumala kumbe ku titwa va ri emaxangwini ni ku hlundzuka. A va ha titwi va nga pfuni nchumu kumbe ku pfumala ntshembo. Ha yini? Hikuva va dyondze mahungu lamanene lawa Yesu a chumayeleke ha wona. Va tirhise ndzayo ya Bibele ni ku tihlanganisa ni vanhu lava nga ni mianakanyo leyi fanaka ni ya vona emavandlheni ya Timbhoni ta Yehovha. Naswona va dyondze swilo swa nkoka swinene malunghana ni rifuwo ni vusweti.
Mpfuno Wo Langutana Ni Vusweti
Xo sungula, va dyondze leswaku loko minsinya ya Bibele yi tirhisiwa, vuyelo lebyo biha bya vusweti byi nga hungutiwa. Bibele yi sola ku tikhoma loko biha, vudakwa, ku gembula ni ku tirhisiwa loko biha ka swidzidzirisi. (1 Vakorinto 6:9, 10) Swilo swo tano swi durha ngopfu. Swi nga endla xigwili xi va xisiwana, ni xisiwana xi va evuswetini lebyikulu. Ku tshika mikhuva leyi ni yin’wana yo fana na yona swa pfuna swinene leswaku xiyimo xa timali xa ndyangu xi antswisiwa.
Xa vumbirhi, va kume leswaku ku ni swilo swa nkoka swinene evuton’wini ku tlula rifuwo. Langutelo leri ringaniseriweke ri kombisiwe eka marito lawa lama huhuteriweke: “Hikuv̌a munhu o le nḍutini wa v̌utlhari, kukotisa loko a ri nḍutini wa mali; na kona ku tiv̌a ku sasekile hikuv̌a v̌utlhari byi hanyisa la’v̌a nga na byona.” (Eklesiasta 7:12) Ina, mali ya laveka. Kambe vutlharhi lebyi sekeriweke eBibeleni ni vutivi bya swikongomelo swa Xikwembu i swa nkoka swinene. Hakunene, loyi a pfumalaka vutlharhi, hambi a ri ni mali yo tala swi nga ha n’wi tikela ku fana ni loko a ri hava. Mutsari wa Bibele u khongele hi vutlharhi a ku: “U nga nḍi hi v̌usiwana, hambi ku ri ku fuwa; nḍi wundle hi ŝakudya le’ŝi nḍi ringanaka. Kumbe šana loko nḍi šurile nḍi ku lanḍula, nḍi ku: Yehova i mani? Kumbe šana, loko nḍi ri šisiwana, nḍi yiv̌a, nḍi tlanga hi v̌ito ra Šikwembu ša mina.”—Swivuriso 30:8, 9.
Xa vunharhu, va kume leswaku loko munhu a hanya hi ku pfumelelana ni mahungu lamanene lawa Yesu a chumayeleke ha wona, a nge titwi a cukumetiwile. Mahungu lamanene ma katsa Mfumo wa Xikwembu. Rungula ri vuriwa “mahungu lamanene ya Mfumo,” naswona esikwini ra hina ma karhi ma chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke. (Matewu 24:14, NW) Yesu u hi byele leswaku hi ta seketeriwa loko hi veka ntshembo wa hina eMfun’weni wolowo. U te: “Rhangani mi tilavela Mfumo wa yena ni ku lulama ka [Xikwembu], kutani sweswo hinkwaswo mi ta engeteleriwa swona.” (Matewu 6:33) Xikwembu a xi hi tshembisi timovha to xonga ni tindlu ta manyunyu. Yesu a a vulavula hi swilaveko swa vutomi, swo tanihi swakudya ni tinguvu. (Matewu 6:31) Kambe timiliyoni ta vanhu namuntlha ti nga humesa vumbhoni bya leswaku leswi Yesu a swi tshembiseke swa twala. Munhu, hambi loko a swerile swinene, a nga ka a nga cukumeteriwi makumu loko a rhangisa Mfumo ku sungula.
Xa vumune, va kume leswaku ku hava munhu loyi a rhangiseke Mfumo wa Xikwembu ku sungula loyi a tshikileriwaka hi swiphiqo swa timali. Ina, xisiwana xi fanele ku tirha hi matimba. Kambe loko a tirhela Xikwembu, u ni vuxaka lebyinene ni Muvumbi wakwe, loyi Bibele yi vulavulaka ha yena yi ku: “Hikuv̌a a nga solanga ni ku nyenya l’a nge nhlomulweni, a nga ṅwi fihlelangi mombo wa yena; kambe o ṅwi yingisile loko a huwelele ka yena.” (Pisalema 22:24) Ku tlhandlekela kwalaho, la nga xisiwana u pfuniwa ku langutana ni swiphiqo swa vutomi. U tsakela xinakulobye lexinene ni Vakreste-kulobye naswona u ni vutivi kun’we ni ntshembo wa ku rhandza ka Yehovha loku nga ta paluxeka. Swilo swo fana ni leswi “ŝi nav̌eriwa ngopfu ku tlula nsuku, ku tlula nsuku lo’wu tengeke wa ku tala.”—Pisalema 19:10.
A Ku Nge He Vi Na Vusweti, Emakumu!
Xo hetelela, vanhu lava yingisaka mahungu lamanene va dyondza leswaku Yehovha Xikwembu u kunguhate ku lulamisa xiphiqo xa vusweti hi laha ku nga heriki hi ku tirhisa Mfumo wa yena. Bibele ya tshembisa: “Šisiwana ši nga ka ši nga riv̌ariwi hi masiku, kambe ku langutela ka la’v̌a nge khombyeni, ku nga ka ku nga lov̌i hi laha ku nga heriki.” (Pisalema 9:18) Mfumo i hulumendhe ya xiviri, leyi simekiweke ematilweni na Yesu Kreste tanihi Mufumi. Ku nga ri khale, Mfumo wolowo wu ta siva tihulumendhe ta vanhu ni tindzawulo ta timhaka ta vanhu. (Daniyele 2:44) Kutani, tanihi Hosi leyi vekiweke exiluvelweni, Yesu u “ta ṭeṭelela šisiwana ni l’a nge khombyeni, kutani [u] ta kuṭula v̌utomi bya ŝisiwana. [U] ta kuṭula mimoya ya v̌ona e ku šanisiweni ni le ku wutleriweni, e ngati ya v̌ona yi ta v̌a ni risima e mahlweni ka v̌ona.”—Pisalema 72:13, 14.
Loko yi languta emahlweni enkarhini wolowo, Mikiya 4:3, 4 yi ri: “V̌a ta ṭhama uṅwana ni uṅwana e hansi ka nkuwa, ni le hansi ka vinya ya yena, ku nga ri na loyi a v̌a pfušaka; hikuv̌a nomu wa Yehova wa tinyimpi wu v̌urisile.” I vamani lava ku vulavuriwaka ha vona laha? Phela, hinkwavo lava titsongahatelaka Mfumo wa Xikwembu. Mfumo wolowo wu ta lulamisa swiphiqo hinkwaswo leswi karhataka vanhu—hambi ku ri xiphiqo xa vuvabyi ni rifu. “O ta lov̌isa rifu hi laha ku nga heriki: Hosi, Yehova o ta hlangula mihloti e mimombyeni hikwayo.” (Esaya 25:8; 33:24) Yi ta va misava leyi hambaneke hakunene! Naswona, tsundzuka, hi nga tshemba switshembiso leswi hikuva swi huhuteriwe hi Xikwembu hi xoxe. Xi ri: “Tiko ra mina ri ta aka v̌uakweni byo ṭaka, ne tindlwini le’ti ṭhembekaka, ne tinḍawini le’ti nga ni ku ṭaka e ku wiseni.”—Esaya 32:18.
Ntshembo wa Mfumo wa Xikwembu wu hlula ku pfumala ku tixixima loku hakanyingi ku vangiwaka hi vusweti. Mukreste loyi a nga xisiwana wa swi tiva leswaku emahlweni ya Xikwembu u fana ni Mukreste loyi a fuweke. Xikwembu xi va rhandza hi ku ringana, naswona hinkwavo va ni ntshembo lowu fanaka. Hinkwavo va languta emahlweni hi mahika enkarhini lowu ehansi ka Mfumo wa Xikwembu, vusweti byi nga ta va nchumu lowu hundzeke. Mawaku ndlela leyi nkarhi lowu wu nga ta va lowu vangamaka ha yona! Kunene a ku nga ha vi na xisiwana!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]
Ha yini u tlangisa mali hi ku gembula, ku dzaha, ku nwa ku tlurisa, ku tirhisa swidzidzirisi hi ndlela yo biha kumbe hi ku tikhoma loko biha?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]
Yehovha Xikwembu u ta lulamisa swiphiqo swa vusweti bya vanhu hi ku tirhisa Mfumo wa yena