Vanhu Lava Tshamaka Swin’we ‘eTikweni’ Leri Kondleteriweke

“Kambe ṅwina, mi ta tšhyiwa v̌aprista v̌a Yehova, mi ta v̌uriwa malanḍa ya Šikwembu ša hina.”—ESAYA 61:6.

1, 2. (a) Xana xiyimo xa vaproselita a xi ri xihi eIsrayele? (b) I moya wihi lowu swirho swa “ntshungu lowukulu” swi wu kombiseke eminkarhini ya manguva lawa?

EMINKARHINI ya khale, loko Israyele ra ha tshembekile a ri ri xikombiso xa ku kwetsima ka Yehovha emisaveni hinkwayo. (Esaya 41:8, 9; 43:10) Vunyingi bya vanhu va matiko mambe byi angurile ni ku ta byi ta gandzela Yehovha kun’we ni vanhu va Yena lava hlawuriweke. Entiyisweni, va byele Israyele leswi Rhuti a swi byeleke Nahumi: “Tiko ra wena ri ta v̌a tiko ra mina, Šikwembu ša wena ši ta v̌a Šikwembu ša mina.” (Rhuti 1:16) Va titsongahatele rito ra ntwanano wa Nawu, vavanuna va yimbisiwa. (Eksoda 12:43-48) Vavasati van’wana va tekane ni Vaisrayele. Rahava wa le Yeriko na Rhuti wa Mumowabu va ve vakokwa wa xisati va Yesu Kreste. (Matewu 1:5) Vaproselita vo tano a va ri xiphemu xa vandlha ra Israyele.—Deteronoma 23:7, 8.

² Ku fana ni vaproselita va le Israyele, namuntlha “ntshungu lowukulu” wu byele masalela ya vatotiwa wu ku: “Hi ta ya na ṅwina, hikuv̌a hi twile leŝaku Yehova o na ṅwina.” (Nhlavutelo 7:9; Zakariya 8:23) Wu languta Vakreste lava totiweke tanihi “nandza la tshembekaka, wo tlhariha,” naswona wu tirha swin’we na vona lerova vatotiwa ni “tinyimpfu tin’wana” i “ntlhambi wun’we, [va va] ni murisi un’we.” (Matewu 24:45-47; Yohane 10:16) Xana ku ta humelela yini hi ntshungu lowukulu loko vamakwavo hinkwavo lava totiweke va amukela hakelo ya vona ya le tilweni? A wu fanelanga wu chava. ‘Emasikwini lawa hinkwawo ya makumu,’ Yehovha u endle malunghiselelo ya nkarhi wolowo.—2 Timotiya 3:1.

‘Tiko’ Ra Moya

3. Hi wahi “matilo lamantshwa” lama vhumbhiweke hi Petro, naswona xana ma simekiwe rini?

³ Lunghiselelo ra hulumendhe ya le tilweni leri Vakreste lava totiweke va 144 000 va nga ta va xiphemu xa rona ri vhumbiwe hi muapostola Petro. U te: “Hi ku ya hi ku tshembisa ka Hosi, hi langutele matilo lamantshwa ni misava leyintshwa, laha ku nga ta va ni ku lulama.” (2 Petro 3:13) “Matilo lamantshwa” ma simekiwile hi 1914, loko Kreste a vekiwe exiluvelweni tanihi Hosi eMfun’weni wa le tilweni. Kambe ku vuriwa yini hi “misava leyintshwa”?

4. (a) I xiendlakalo xihi lexi a xi nga languteriwangi lexi humeleleke hi 1919? (b) Xana hi rihi ‘tiko leri tswariweke hi nkarhi wun’we,’ naswona hi rihi ‘tiko leri tswariweke hi switlhavi’?

⁴ Hi 1919, Yehovha u humese masalela lama totiweke evuhlongeni bya Babilona Lonkulu. (Nhlavutelo 18:4) Eka varhangeri va Vujagana, xiendlakalo lexi lexi hlamarisaka a va nga xi langutelanga hakunene. Malunghana na xona, Bibele yi ri: “I mani l’a nga twa mhaka le’yo tano, ni siku riṅwe šana? I mani l’a nga v̌ona le’ŝo tano ni siku riṅwe-ke? Šana tiko ri nga tŝariwa hi siku riṅwe šana? Šana tiko ri nga v̌elekiwa kaṅwe?” (Esaya 66:8) Loko vandlha leri totiweke ri humelela hi xihatla emahlweni ka matiko tanihi vanhu lava ntshunxekeke, a ku ri ‘tiko leri tswariweke kan’we’ hakunene. Kambe, xana ‘tiko’ leri a ku ri yini? Loko hi swi xiyisisa, a ku ri tiko ra moya leri fanaka na Israyele wa khale. A ku ri xivandla xa mintirho lexi nyikiweke “tiko” lerintshwa, ndhawu leyi vuprofeta bya Paradeyisi bya buku ya Esaya byi hetisekaka eka yona manguva lawa, hi ndlela ya moya. (Esaya 32:16-20; 35:1-7; ringanisa Vaheveru 12:12-14.) Kwihi na kwihi laha Mukreste a nga kona hi nyama, u le ‘tikweni’ rolero.

5. I ntsindza wihi lowu veke kona hi 1919? Hlamusela.

⁵ Xana leswi swi fambisana njhani ni “misava leyintshwa” leyi vhumbiweke hi Petro? Phela, “tiko” rolero lerintshwa, leri tswariweke hi 1919 ‘etikweni’ leri kondleteriweke, a ri fanele ku hundzuka nhlengeletano ya misava hinkwayo leyi vumbiweke hi vadzunisi va Yehovha lava totiweke ni lava nga totiwangiki. Nhlengeletano leyi yi ta pona Armagedoni yi ya emisaveni ya Xikwembu leyintshwa. Hi ndlela leyi tiko rolero a ri ta langutiwa tanihi phuphu ya vandla ra vanhu lavo lulama, misava leyintshwa, leyi nga ta va kona endzhaku ka ku lovisiwa ka misava ya Sathana.a Exikarhi ka va-1930, vatotiwa, tanihi ntlawa, a va hlengeletiwile etikweni leri kondleteriweke. Ku sukela enkarhini wolowo, a ku kandziyisiwa ku hlengeletiwa ka ntshungu lowukulu wa tinyimpfu tin’wana, lowu namuntlha wu hlayeriwaka eka ntlhanu wa timiliyoni. (Nhlavutelo 14:15, 16) Xana ‘tiko’ leri ri tele ngopfu? E-e, mindzilikana ya rona yi nga kurisiwa yi anama hi laha swi nga kotekaka ha kona. (Esaya 26:15) Hakunene, swa nyanyula ku vona vanhu va rona va kula tanihi leswi masalela lama totiweke ma tataka “misava” hi “mihanḍu”—ku nga swakudya swa moya leswi nyikaka rihanyo, ni matimba. (Esaya 27:6) Kambe hi xihi xikhundla xa tinyimpfu letin’wana ‘etikweni’ leri kondleteriweke ra vanhu va Xikwembu?

Valuveri Va Gingirika ‘eTikweni’

6. Xana valuveri a va gingiriteka njhani ‘etikweni’ ra vanhu va Xikwembu?

⁶ Tanihi laha vaproselita etikweni ra Israyele va titsongahateleke Nawu wa Muxe, namuntlha ntshungu lowukulu ‘etikweni’ leri kondleteriweke wu yingisa milawu ya Yehovha. Hi ku va wu dyondzisiwe hi vamakwavo lava totiweke, wu hambana ni vugandzeri bya mavunwa kun’we ni tindlela ta byona hinkwato ni ku xiya ku kwetsima ka ngati. (Mintirho 15:19, 20; Vagalatiya 5:19, 20; Vakolosa 3:5) Wu rhandza Yehovha hi timbilu ta wona hinkwato, mianakanyo, moya-xiviri ni matimba ni ku rhandza vanhu-kulobye tanihi loko wu tirhandza. (Matewu 22:37; Yakobo 2:8) Le Israyele wa khale vaproselita va pfunete ku akiwa ka tempele ya Solomoni ni ku seketela ku kondleteriwa ka vugandzeri bya ntiyiso. (1 Tikronika 22:2; 2 Tikronika 15:8-14; 30:25) Namuntlha, ntshungu lowukulu wu tlhela wu hlanganyela emintirhweni yo aka. Hi xikombiso, wu pfuneta eku akiweni ka mavandlha ni swifundzha, hi nga ha vuli ni le mintirhweni ya xiviri yo aka, yo tanihi Tiholo ta Mfumo, Tiholo ta Nhlengeletano ni miako ya marhavi.

7. Ku humelele yini eYerusalema endzhaku ka vuhlonga loko ku nga ri na Valevhi lava ringaneke lava a va ta endla mintirho ya le tempeleni?

⁷ Hi 537 B.C.E., loko Israyele a vuya hi le vuhlongeni eBabilona, va sungule ku hlela ntirho wa ku gandzela evuakweni bya tempele. Hambi swi ri tano, Valevhi lava tlheleleke a va nga talanga ngopfu. Hikwalaho, Vanetinimi—valuveri lava yimbisiweke lava eku sunguleni a va ri vapfuneti va Valevhi—va nyikiwe vutihlamuleri lebyi engetelekeke entirhweni wa le tempeleni. Hambi swi ri tano, a va nga ringani ni vaprista va Aroni lava totiweke.b—Ezra 7:24; 8:15-20; Nehemiya 3:22-26.

8, 9. Xana tinyimpfu tin’wana ti hlanganyele njhani hi xitalo entirhweni wo kwetsima hi minkarhi ya makumu?

⁸ Namuntlha Vakreste lava totiweke va landzele ntila lowu. Tanihi leswi ‘nkarhi wa makumu’ wu tshineleke, masalela ya vatotiwa ma ya ma hunguteka ‘etikweni’ ra vanhu va Xikwembu. (Daniyele 12:9; Nhlavutelo 12:17) Hikwalaho ka mhaka leyi, ntshungu lowukulu sweswi wu hetisisa vutihlamuleri byo tala byo endla “ntirho wo kwetsima.” (Nhlavutelo 7:15, NW) Hi ku landzela vurhangeri bya vamakwavo lava totiweke, va “nyikela magandzelo ya ku dzunisa Xikwembu, ku nga mihandzu ya milomo ya vona leyi twarisaka vito ra xona erivaleni.” (NW) A va ‘rivali ku endla leswinene ni ku pambulela van’wana leswi va nga na swona,’ hi ku tiva leswaku “magandzelo lawa hi wona lama tsakisaka Xikwembu.”—Vaheveru 13:15, 16.

⁹ Tlhandla-kambirhi, tanihi leswi ntshungu lowukulu wu andzaka hi magidi ya madzana lembe na lembe, ku ni xilaveko lexikulu swinene xa vulanguteri. Hi nkarhi wo karhi leswi a swi tameriwa hi ku hlawuleka hi Vakreste lava totiweke. Sweswi, vulanguteri bya mavandlha yo tala, kun’we ni swifundzha, miganga ni marhavi, byi byarhisiwe tinyimpfu tin’wana hi ku ya hi xilaveko. Hi 1992 va nga ri vangani va lava va nyikiwe lunghelo ro va kona eminhlanganweni ya tikomiti ta Huvo leyi Fumaka ni ku tirha tanihi vahlaleri kambe va nga endli swiboho. Hambi swi ri tano, tinyimpfu tin’wana ti tshama ti tshembekile eka Vakreste-kulobye lava totiweke naswona ti swi languta ku ri lunghelo ku va seketela tanihi nandza wo tshembeka wo tlhariha wa Yehovha.—Matewu 25:34-40.

‘Ku Kota Hosi’

10, 11. Hi ku landzela ntila wa Vafilista van’wana, xana valala van’wana vo sungula va vanhu va Xikwembu va hundzule timbilu ta vona hi ndlela yihi? Ku ve ni vuyelo byihi?

¹⁰ Ndlela leyi nandza wo tshembeka, wo tlhariha a tirhiseke tinyimpfu tin’wana ha yona eswikhundleni swa vutihlamuleri yi vhumbhiwe eka Zakariya 9:6, 7. Kona ha hlaya: “Nḍi ta herisa ku tiḍunisa ka mu-Filista. Nḍi ta susa ngati ya yena e noṅwini wa yena, ni manyala ya yena e šikari ka meno ya yena; na yena, o ta salela Šikwembu ša hina, o ta kotisa hosi e šikari ka Yuda, Ekron a kota mu-Yebus.”c Vafilista a va ri valala lavakulu va vanhu va Yehovha, hi laha misava ya Sathana yi nga ha kona namuntlha. (1 Yohane 5:19) Tanihi leswi Vafilista eku heteleleni va lovisiweke tanihi rixaka, kutani misava leyi, kun’we ni swiaki swa yona swa vukhongeri, politiki ni swa mabindzu, ku nga ri khale swi ta langutana ni vukari bya Yehovha lebyi lovisaka.—Nhlavutelo 18:21; 19:19-21.

¹¹ Hambi swi ri tano, hi ku ya hi marito ya Zakariya, Vafilista van’wana va hundzukile etimbilwini ta vona, naswona leswi a swi kombisa leswaku vanhu van’wana va misava namuntlha a va nga ta tshama va ri valala na Yehovha. A va ta fularhela vugandzeri bya swikwembu swa hava bya vukhongeri ni mihivahivana ya byona leyi nyenyetsaka ni magandzelo lama nyenyetsaka kutani va basisiwa emahlweni ka Yehovha. Esikwini ra hina “Vafilista” volavo lava hundzukeke va kumeka eka ntshungu lowukulu.

12. Eminkarhini ya manguva lawa, xana “Ekron” u ‘fane ni Muyebusi’ hi ndlela yihi?

¹² Hi ku ya hi vuprofeta, muti lowukulu wa Vafilista wa Ekroni a wu ta “kota Mu-Yebusi.” Na vona Vayebusi a va ri valala va Israyele. Yerusalema a wu ri emavokweni ya wona ku kondza Davhida a wu hlula. Hambi swi ri tano, van’wana va lava poneke tinyimpi na Israyele entiyisweni va hundzuke vaproselita. Va tirhe etikweni ra Israyele tanihi mahlonga naswona va tlhele va va ni lunghelo ro tirha eku akiweni ka tempele. (2 Samuwele 5:4-9; 2 Tikronika 8:1-18) Namuntlha, “Vaekroni” lava hundzulukeleke evugandzerini bya Yehovha na vona va ni malunghelo ya ntirho ‘etikweni’ ehansi ka vulanguteri bya nandza wo tshembeka wa vutlhari.

13. Xana tihosi a ku ri vamani etikweni ra khale?

¹³ Zakariya u vula leswaku Vafilista a va ta fana ni hosi eYuda. Rito ra Xiheveru leri nge ʼal·luphʹ, loko ri hundzuluxeriwa ri va “hosana,” ri vula “murhangeri wa madzana-dzana” (kumbe, “ndhuna”). A ku ri xikhundla lexi tlakukeke swinene. Rixaka ro sungula ra Edomu swi tikomba onge a ri ri ni tihosana ta 13 ntsena. (Genesa 36:15-19) Rito “hosana” a hi kanyingi ri tirhisiwa loko ku vulavuriwa hi Israyele, kambe xiga lexi nge “nhloko (kumbe, hosi) ya madzana-dzana” xi humelela ko tala. Loko Muxe a vitana vayimeri va tiko ra Israyele, u va vitane “tihosi ta madzana-dzana ya Israel.”d A ku ri ni 12 wa vona, lava entiyisweni a va ri ehansi ka Muxe ntsena. (Tinhlayo 1:4-16) Hi ku fanana, enhlengeletanweni ya nyimpi, tihosi ta madzana-dzana a ti landzela ndhuna-nkulu kumbe hosi ntsena.—2 Samuwele 18:1, 2; 2 Tikronika 25:5.

14. Xana “Mufilista” u fane ni hosi hi ndlela yihi namuntlha?

¹⁴ Zakariya a nga vhumbhanga leswaku Mufilista la hundzukeke entiyisweni a ta va hosi ya Israyele. Leswi a swi ta va swi nga fanelanga, tanihi leswi a nga ri Muisrayele hi ntumbuluko. Kambe a ta kota hosi, a kuma xikhundla xa vulawuri lexi ringanaka ni xa hosi. Naswona leswi swi ve tano. Tanihi leswi masalela ya Vakreste lava totiweke ma hungutekaka hi nhlayo ni leswi vunyingi bya lava ha riki kona byi dyuhaleke swinene, tinyimpfu tin’wana leti leteriweke kahle ti langutela ntirho, hi ndlela yo fanekisela. A va lavi ku siva vamakwavo lava totiweke. Kambe nandza wo tshembeka ni wa vutlhari u va nyika vulawuri hi laha swi lavekaka ha kona ‘etikweni’ leswaku nhlengeletano ya Xikwembu yi ta hambeta yi ya emahlweni hi ndlela leyi hlelekeke. Endlelo ro tano leri yaka emahlweni ri voniwa ni le ka vuprofeta byin’wana.

Vaprista Ni Varimi

15. (a) Eku hetisekeni ka Esaya 61:5, 6, i vamani “v̌aprista v̌a Yehova,” naswona va tirha rini exikhundleni lexi hi ku helela? (b) I vamani “v̌amatiko” lava endlaka ntirho wa vurimi wa Israyele, naswona—hi ndlela ya moya—xana ntirho lowu wu katsa yini?

¹⁵ Esaya 61:5, 6 yi ri: “V̌amatiko v̌a ta v̌a kona, v̌a ta risa mitlhambi ya ṅwina, v̌ana v̌a wamatiko, v̌a ta v̌a v̌arimeri v̌a ṅwina, ni v̌ahlayisi v̌a tivinya ta ṅwina. Kambe ṅwina, mi ta tšhyiwa v̌aprista v̌a Yehova, mi ta v̌uriwa malanḍa ya Šikwembu ša hina; mi ta dya rifuwo ra matiko, mi ta tiḍunisa hi ku twala ka wona.” Namuntlha, “v̌aprista v̌a Yehova” i Vakreste lava totiweke. Hi mongo lowu heleleke, va ta tirha tanihi ‘vaprista va Yehovha . . . , vatirheli va Xikwembu xa hina’ eMfun’weni wa le tilweni. (Nhlavutelo 4:9-11) I vamani “v̌amatiko” lava nga ni vutihlamuleri bya ntirho wa vurimi? Lava i tinyimpfu tin’wana, leti tshamaka ‘etikweni’ ra Israyele wa Xikwembu. I yini ntirho wa vurisi, wa vurimi ni wa ku hlayisa tivhinya lowu va rhwexiweke wona? Hi langutelo ra moya, mintirho leyi yi fambisana ni ku pfuna ku khathalela ni ku tshovela vanhu.—Esaya 5:7; Matewu 9:37, 38; 1 Vakorinto 3:9; 1 Petro 5:2.

16. I mani loyi eku heteleleni a nga ta tamela ntirho hinkwawo ‘etikweni’ ra vanhu va Xikwembu?

¹⁶ Namuntlha, nhlayo leyitsongo ya Israyele wa moya ya ha ri emisaveni naswona yi hlanganyela eka vurisi, vurimi ni ku hlayisiwa ka tivhinya hi tlhelo ra moya. Loko vandlha hinkwaro ra vatotiwa eku heteleleni ri hlanganisiwe na Kreste, ntirho lowu hinkwawo wu ta siyiwa ni tinyimpfu tin’wana. Hambi ku ri vulanguteri bya vanhu bya ‘tiko’ hi nkarhi wolowo byi ta va emavokweni ya tinyimpfu tin’wana leti fanelekaka, leti ebukwini ya Ezekiyele ti hlawuriwaka tanihi ntlawa wa vafumi.—Ezekiyele, tindzima 45, 46.e

‘Tiko’ Ra Tiyisela

17. I malunghiselelo wahi lawa Yehovha a ri karhi a ma endla emasikwini lawa hinkwawo ya makumu?

¹⁷ Ina, ntshungu lowukulu a wu fanelanga wu chava! Yehovha u wu endlele malunghiselelo lama eneleke. Xiendlakalo xa nkoka swinene emasikwini lawa ya makumu a ku ri ku hlengeletiwa ni ku funghiwa ka vatotiwa. (Nhlavutelo 7:3) Hambi swi ri tano, hi nkarhi wa ku hetiseka ka leswi, Yehovha u tise tinyimpfu tin’wana leswaku ti hlanganyela na vona etikweni ra moya leri kondleteriweke. Kwalaho va wundliwile emoyeni ni ku leteriwa hi ndlela ya Vukreste. Ku tlula kwalaho, va leteriwe kahle entirhweni wo kwetsima, kun’we ni vulanguteri. Hikwalaho ka leswi va nkhensa Yehovha ni vamakwavo lava totiweke swinene.

18. Hi le ka swiendlakalo swihi laha tinyimpfu tin’wana ti nga ta tshama ti tshembekile ‘etikweni’ ra Israyele wa moya?

¹⁸ Loko Gogo wa Magogo a hlasela vanhu va Xikwembu ro hetelela, tinyimpfu tin’wana ti ta yima ti tiyile ni masalela lama totiweke ‘etikweni lera swimitana.’ Tinyimpfu tin’wana ti ta va ta ha ri ‘etikweni’ rolero loko ti pona ku lovisiwa ka matiko ivi ti nghena emisaveni leyintshwa ya Xikwembu. (Ezekiyele 38:11; 39:12, 13; Daniyele 12:1; Nhlavutelo 7:9, 14) Hi ku hambeta ti tshembeka, a ti nge he suki endhawini yoleyo leyi tsakisaka.—Esaya 11:9.

19, 20. (a) Emisaveni leyintshwa, i vulanguteri byihi lebyikulu lebyi vaaki va ‘tiko’ va nga ta byi tsakela? (b) I yini leswi hi swi languteleke hi ku hiseka lokukulu?

¹⁹ Israyele wa khale a wu fumiwa hi tihosi ta vanhu naswona a wu ri ni vaprista va Valevhi. Emisaveni leyintshwa, Vakreste va ta va ni vulanguteri lebyikulu. Ehansi ka Yehovha Xikwembu, va ta va vafumiwa va Muprista Lonkulu ni Hosi, Yesu Kreste, ni le ka vaprista ni tihosi-kulobye ta 144 000—lava van’wana va vona va va tiveke eku sunguleni tanihi vamakwavo va xinuna ni va xisati va Vukreste emisaveni. (Nhlavutelo 21:1) Vaaki lava tshembekaka va tiko ra moya va ta hanya eparadeyisini ya xiviri leyi kondleteriweke, va tsakela mikateko ya ku horisiwa leyi humaka eYerusalema Lontshwa.—Esaya 32:1; Nhlavutelo 21:2; 22:1, 2.

²⁰ Tanihi leswi golonyi ya Yehovha ya le tilweni yi yaka emahlweni handle ko yima leswaku yi hetisisa swikongomelo swa yena, hinkwerhu ka hina hi langute emahlweni hi ku hiseka leswaku hi hetisisa xiphemu lexi hi averiweke xona. (Ezekiyele 1:1-28) Loko swikongomelo swoleswo swi hetisisiwile eku heteleleni, anakanya hi ku hlula loko kwetsima ka Yehovha loku nga ta tlangeriwa! Risimu ra matimba leri rhekhodiweke eka Nhlavutelo 5:13 ri ta yimbeleriwa hi swivumbiwa hinkwaswo hi nkarhi wolowo: “Eka loyi a tshameke exiluvelweni, ni le ka Xinyimpfana, a ku ve ku vongiwa, ni ku dzuneka, ni ku twala, ni matimba, hilaha ku nga heriki”! Ku nga khathariseki leswaku ndhawu ya hina yi ta va etilweni kumbe emisaveni, xana a hi naveli ku va kona, hi hlanganyela hi milomu ya hina eka risimu rolero ra matimba leri dzunisaka?

[Tinhlamuselo ta le hansi]

Xana U Nga Hlamurisa Ku Yini?

◻ I ‘tiko’ rihi leri kondleteriweke hi 1919, naswona xana a ri tele hi vaaki hi ndlela yihi?

◻ Xana tinyimpfu tin’wana ti nyikiwe malunghelo lama engetelekeke ‘etikweni’ leri kondleteriweke ra vanhu va Xikwembu hi ndlela yihi?

◻ Xana swirho swa ntshungu lowukulu swi “kota mu-Yebusi” hi ndlela yihi? ni ku “kota hosi e šikari ka Yuda”?

◻ Xana tinyimpfu tin’wana leto tshembeka ti ta tshama nkarhi wo tanihi kwihi ‘etikweni’?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Mufilista wa manguva lawa u ta “kota hosi e šikari ka Yuda”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Vatotiwa ni tinyimpfu tin’wana va tirha swin’we etikweni ra moya