Xana Xi Kona Xivangelo Xo Kanakana Yesu?

XANA Yesu wa Nazareta u ma endlile mahlori hakunene? Xana u pfuxiwile eku feni, hi laha vadyondzisiwa vakwe va vuleke ha kona? Xana u tshame a hanya hakunene? Eka nguva ya hina ya sweswi, vanhu vo tala va vonaka va nga swi koti ku hlamula swivutiso swo tanihi leswi hi ku tiyiseka. Hikwalaho ka yini? Hi mhaka ya leswi va kanakanaka ha Yesu, naswona ku kanakana i ku titwa u nga tiyiseki, u nga tivi loko nchumu wokarhi wu ri ntiyiso kumbe wu koteka. Kambe xana xi kona xivangelo xo va ni mintlhaveko ya ku nga tiyiseki malunghana na Yesu? A hi voneni.

Ndlela Leyi Ku Kanakana Yesu Ku Byariweke Ha Yona

Vafundhisi van’wana va le Jarimani va le ku heleni ka lembe-xidzana ra vu-19 ni va le ku sunguleni ka ra vu-20 va hlamusele Yesu tanihi “munhu wa ntsheketo wa Kereke ya khale.” Ku kaneta ka vona matimu ya Yesu ku vange njhekanjhekisano exikarhi ka swidyondzi eku sunguleni ka lembe-xidzana leri, lowu fikeke ni le ka vaaka-tiko va nkarhi wolowo naswona wa ha ri na nkucetelo ni namuntlha. Hi xikombiso, nkambisiso wa sweswinyana wa le Jarimani wu paluxa leswaku tiphesente tinharhu ta lava ku vulavurisaniweke na vona va pfumela leswaku Yesu “a nga tshamanga a hanya” ni leswaku “vaapostola a vo tivulavulela swa vona.” Ina, timbewu ta ku kanakana Yesu leti byariweke eku sunguleni ka lembe-xidzana leri ti kuma misava yo nona etimbilwini ta vanhu hambi ku ri sweswi.

Hikwalaho ka yini makumu ya leswaku Yesu u lo “sunguriwa empfhukeni” ma ri hava xisekelo? Xidyondzi xa Bibele Wolfgang Trilling xi ri: “Njhekanjhekisano wa leswaku Yesu u tshame a va kona, hi marito man’wana leswaku i munhu wa matimu kumbe wa ntsheketo, wu herisiwile. Mhaka leyi yi ntlhantlhiwe hi vanhu lava dyondzekeke, lerova vanhu lava anakanyaka kahle a va ha yi teki yi ri mhaka leyi lavaka ku kambisisiwa.” Hambi swi ri tano, van’wana va ha kanakana leswaku Yesu u tshame a va kona. Xisweswo, a hi kambisiseni ndlela leyi munhu a nga swi kumaka ha yona leswaku Yesu i munhu wa matimu ni ku susa ku kanakana kun’wana malunghana na yena.

Vumbhoni Lebyi Susaka Ku Kanakana

Ku dlayiwa ka Yesu loku khomisaka tingana tanihi xigevenga xo biha ku nyikela “vumbhoni lebyi khorwisaka swinene eka lava lwisanaka ni matimu ya Yesu,” hi ku vula ka Trilling. Hikwalaho ka yini? Hikuva ku dlaya loku “ku tikise ni ku sivela ku hangalasiwa ka ripfumelo lerintshwa exikarhi ka Vayuda ni lava nga riki Vayuda.” (Ringanisa 1 Vakorinto 1:23.) Loko ku dlayiwa ka Yesu, Mesiya, a ku ri ndzhukano lowukulu eka Vayuda ni Vamatiko, xisweswo a ku nga ta va mhaka leyi vumbiweke hi vaapostola! Ku tlula kwalaho, rifu ra Yesu a ri seketeriwi hi Tievhangeli ta mune ntsena tanihi xiendlakalo xa matimu, kambe na hi mutsari wa Murhoma Tacitus ni Talmud ya Vayuda.a

Swiendlakalo swin’wana evuton’wini bya Yesu naswona swi tekiwa tanihi vumbhoni bya le ndzeni bya leswaku Tievhangeli ti tiyisile, hikwalaho ka leswi ti hi byelaka swona ha yena. Hi xikombiso, xana valandzeri va Yesu va nga va va lo tisungulela mhaka ya ku ta ka yena a huma hi le Nazareta, ndhawu leyi yi vonakaka yi nga nyawuli? Kumbe, xana swa tshembisa leswaku va nga va va lo tisungulela mhaka ya ku xengiwa kakwe hi Yudasi, munghana la tshembiwaka? Xana swi vonaka swi twala ku anakanya leswaku va nga va va lo tisungulela xitori xa ku tshikiwa ka Yesu hi vadyondzisiwa va yena hinkwavo hi ndlela ya vutoya swonghasi? Hakunene swi vonaka swi nga twali leswaku vadyondzisiwa va nga va va lo tivumbela timhaka leti nga ni khombo swonghasi va tlhela va ti hangalasa hinkwako-nkwako! Ku tlhandlekela kwalaho, vutshila byo dyondzisa lebyi tirhisiweke hi Yesu a byi hlawulekile swinene. Tibuku ta Vayuda ta lembe-xidzana ro sungula ti hava rungula leri nga pimanisiwaka ni swifaniso swakwe. Hi wihi munhu la nga tivekiki la nga “tisungulelaka” rungula ra xiyimo xa le henhla swonghasi ro fana ni Dyondzo ya le Ntshaveni? Tinhlamuselo leti hinkwato ti vonaka ti seketela ku tshembeka ka Tievhangeli tanihi leti ti nga ni swiviko swa vutomi bya Yesu.

Nakambe ku ni vumbhoni bya le handle bya matimu ya Yesu. Tievhangeli ta mune ti n’wi hlamusela tanihi munhu la hanyeke endhawini yo karhi, leyi hlamuseriweke hi ku pakanisa, ni leyi nga kona ematin’wini. Tindhawu to tanihi Betlehema na Galeliya; vanhu ni mintlawa ya vanhu lava nga ni ndhuma, vo tanihi Pontiyo Pilato ni Vafarisi; swin’we ni mikhuva ya Vayuda ni vuxokoxoko byin’wana, a swi lo sunguriwa empfhukeni. A va ri xiphemu xa vutomi hi lembe-xidzana ro sungula, naswona va boxiwa eka tibuku tin’wana leti nga riki ta Bibele na hi swilo leswi yimburiweke.

Xisweswo, ku ni vumbhoni bya matimba, endzeni ni le handle, bya leswaku Yesu i munhu wa matimu.

Hambi swi ri tano, vanhu vo hlayanyana va ni ku kanakana malunghana ni mahlori lama khumbanaka na yena. Ina, hi ku ya hi vulavisisi lebyi tshahiweke laha henhla, i vangheni va nga ri vangani va kereke va le Jarimani lava kholwaka leswaku mahlori ni ku pfuxiwa ka Yesu swi “humelerile hakunene.” Xana swi kona swivangelo swo kanakana mahlori ni ku pfuxiwa ka Yesu?

Lexi Endlaka Van’wana Va Kanakana Mahlori Ya Yesu

Matewu 9:18-36 yi vika leswaku Yesu u hanyise vavabyi, a pfuxa vafi ni ku hlongola mademona hi singita. Profesa Hugo Staudinger, n’wamatimu, u ri: “A swi khorwisi hakunene, naswona hi ku ya hi matimu a swi koteki, leswaku swiviko leswi leswi hlamarisaka swi nga va swi ri mianakanyo ya munhu ntsena.” Ha yini? Hikuva swi tikomba onge Tievhangeli to sungula ti tsariwe hi nkarhi lowu timbhoni to tala leti voneke mahlori lawa hi mahlo, a ta ha ri kona! Xitiyisekiso xin’wana xi kombisiwa hi leswi, hi laha Staudinger a vulaka ha kona, vakaneti va Vayuda “va nga kanetangiki leswaku Yesu u ma endlile mahlori lama hlamarisaka.” Loko hi honisa vumbhoni lebyin’wana hinkwabyo ivi hi tirhisa vumbhoni lebyi bya le handle ntsena, hi kuma leswaku mahlori ya Yesu hakunene hi fanele hi ma kholwa.—2 Timotiya 3:16.

Hambi leswi “Majarimani yo tala ma kholwaka leswaku Yesu u va hanyisile vanhu lava vabyaka,” vo tala va ma kanakana matimba lama tirhisiweke ku hanyisa vanhu. Hi xikombiso, mufundhisi la tivekaka swinene wa Mujarimani u vule erivaleni leswaku ku hanyisa loku endliweke hi Yesu a ku endliwa hi ku tirhisa matimba yo tekela vanhu dzano, lama tirhisiweke eka vanhu lava khomiweke hi ntshikilelo wa mianakanyo. Xana leyi i nhlamuselo leyi twalaka?

Xiya swikombiso leswi. Marka 3:3-5 yi vika leswaku Yesu u hanyise voko ra munhu leri khwanyaneke. Kambe, xana voko leri khwanyaneke ri khwanyanisiwe hi ntshikilelo wa mianakanyo? Nikatsongo. Xisweswo, ku hanyisa loku a hi nge vuli leswaku ku vangiwe hi matimba ya ku tekela munhu dzano. Kutani, i yini lexi endleke Yesu a kota ku endla mahlori? Profesa Staudinger u ri: “Loko ku ri hava milawu leyi tiyeke, naswona loko munhu a nga xi ali Xikwembu hi ku helela, xisweswo, entiyisweni, munhu a nge wu bakanyi ntiyiso wa leswaku Xikwembu, lexi nga ni matimba lama tlulaka ya munhu, xi nga swi kota ku endla swilo leswi nga tolovelekangiki.” Ina, hakunene, hi ku pfuniwa hi “moya wa Xikwembu,” Yesu hi ku kongoma u hanyise vanhu lava a va vabya. Xisweswo a xi kona xivangelo xo kanakana leswaku mahlori yakwe i ya xiviri.—Luka 9:43; Matewu 12:28.

Hi laha The American Peoples Encyclopedia yi swi vekaka ha kona, loko hlori lerikulu eka hinkwawo—ku pfuxiwa ka Yesu—ri humelerile, mahlori laman’wana hinkwawo lama vikiweke eka Tievhangeli “na wona ma fanele ma humelerile.” Xana Yesu u pfuxiwile eku feni hakunene?

Xana Xi Kona Xivangelo Xo Kanakana Ku Pfuxiwa Ka Yesu?

Rhanga hi ku kambisisa vumbhoni bya matimba byo ya hi swiyimo lebyi seketelaka ntiyiso wa ku pfuxiwa ka Yesu—ku nga sirha-bakwa rakwe leri nga hava nchumu. Ntiyiso wa leswaku sirha-bakwa ra Yesu ri kumiwe ri ri hava nchumu, a wu kanetiwanga hi vanhu va nkarhi wa yena, hambi ku ri vakaneti vakwe. (Matewu 28:11-15) Vuxisi byihi na byihi a byi ta va byi paluxiwile hi ku olova! Buku ya tinhlamuselo leyi boxiweke laha henhla yi gimeta hi laha ku faneleke loko yi ku: “A yi kona nhlamuselo ya sirha-bakwa leri nga hava nchumu leyi tshameke yi ringanyetiwa handle ka leyi kumekaka eBibeleni, leyi nge, ‘A nga kona la; hikuva u pfuxiwile’ (Mt. 28:6).”

Van’wana va kaneta, va vula leswaku i vadyondzisiwa va Yesu ntsena lava twariseke hinkwako-nkwako leswaku Mesiya u pfuxiwile. Ina va twarisile. Kambe, xana ku tiya ka rungula ra vona a ku seketeriwi hi tibuku ta matimu, ngopfu-ngopfu ku fa ni ku pfuxiwa ka Yesu? Swi tano. Muapostola Pawulo a a swi tiva leswi loko a tsarile a ku: “Kutani loko Kriste a nga pfuxiwanga eku feni, ku dyondzisa ka hina a ku vuli nchumu, ni ku pfumela ka n’wina a ku vuli nchumu. Ku hundzisa sweswo: Hi nga kumiwa hi ri lava nyikeke vumbhoni bya vunwa hi ta Xikwembu, hikuva hi vurile hi tiyisa leswaku i Xikwembu lexi pfuxeke Kriste eku feni.”—1 Vakorinto 15:14, 15; ringanisa Yohane 19:35; 21:24; Vaheveru 2:3.

Hi lembe-xidzana ro sungula, a ku ri ni vanhu vo tala lava xisekelo xa vona a xi tiviwa kahle ni lava a va ta nyikela vumbhoni bya ku humelela ka Yesu endzhaku ka rifu rakwe. Exikarhi ka vona a ku ri ni vaapostola va 12 swin’we na Pawulo, swin’we ni timbhoni tin’wana to swi vona hi mahlo to tlula 500.b (1 Vakorinto 15:6) Nakambe, tsundzuka xivangelo xa ku va Matiyasi a ve ni timfanelo to siva muapostola Yudasi la nga tshembekangiki. Mintirho 1:21-23 yi vika leswaku Matiyasi a a ta swi kota ku nyikela vumbhoni hi ta ku pfuxiwa ka Yesu ni swiendlakalo swin’wana swa khale malunghana na Yena. Loko vutomi bya Yesu ni ku pfuxiwa kakwe a ku ri ntsheketo, ku nga ri ntiyiso, xilaveko xo tano leswaku a ta hlawuriwa, a xi nga ta pfuna nchumu hi ku helela.

Hikwalaho ka leswi timbhoni to tala swonghasi ta lembe-xidzana ro sungula a ti ta swi kota ku nyikela vumbhoni bya vutomi, mahlori, rifu ni ku pfuxiwa ka Yesu, Vukreste byi hangalake hi ku olova swinene eMfun’weni wa Rhoma hinkwawo, ku nga khathariseki swihinga leswi boxiweke laha henhla. Valandzeri vakwe a va tiyimiserile ku tiyisela swiyimo swo nonon’hwa, ku xanisiwa hambi ku ri rifu leswaku va twarisa ku pfuxiwa ni ntiyiso wa kona wa xisekelo, kun’wana ni kun’wana. Ntiyiso wihi? Leswaku ku pfuxiwa kakwe ku ve kona ntsena hikwalaho ka matimba ya Xikwembu. Naswona hikwalaho ka yini Yehovha Xikwembu a pfuxe Yesu eku feni? Nhlamulo ya xivutiso xexo yi kombisa leswi kahle-kahle Yesu wa matimu a nga swona.

Hi siku ra Pentekosta, muapostola Petro u vulavule hi ku ntshunxeka eka Vayuda lava nga eYerusalema, lava hlamaleke, a ku: “Hi yena Yesu loyi Xikwembu xi nga n’wi pfuxa eku feni, kutani hinkwerhu hi timbhoni ta mhaka leyi. Sweswi ke ú tlakuriwile a ya evokweni ra xinene ra Xikwembu; ú amukele Moya lowo Kwetsima lowu tshembisiweke, wu nga lowu humaka ka Tatana, kutani ú cherile ehenhla ka hina leswi mi swi vonaka ni leswi mi swi twaka. Hikuva Davhida a nga tlhandlukelanga etilweni, kambe hambiswiritano yena ú te: ‘Hosi Xikwembu xi te ka N’wini wanga: Tshama evokweni ra mina ra xinene, ndzi kondza ndzi veka valala va wena ehansi ka minkondzo ya wena.’ ‘Hikokwalaho rixaka hinkwaro ra Vaisraele ri fanele ku tiva mhaka leyi swinene leswaku Yesu loyi mi n’wi vambeke, hi yena loyi Xikwembu xi n’wi endleke Hosi ni Mesiya.’” (Mintirho 2:32-36) Ina, Yehovha Xikwembu u endle Yesu wa Nazareta a va “Hosi ni Mesiya.” Xana xi kona xivangelo xo kanakana xiphemu xakwe eka xiyenge lexi xa xikongomelo xa Xikwembu?

Ha Yini Ku Kanakaniwa Xiphemu Xa Yesu Xa Sweswi?

Xana ku kanakana hinkwako loku nga kona hi vukona ni xiphemu xa Yesu ku nga susiwa njhani? Hi ntiyiso wa leswaku a a ri muprofeta wa ntiyiso. U vhumbhe tinyimpi, ndlala, ku tsekatseka ka misava, vugevenga ni ku pfumaleka ka rirhandzu, leswi hi swi vonaka namuntlha. Ku tlhandlekela kwalaho, u vhumbhe a ku: “Evhangeli leyi ya Mfumo yi ta twarisiwa emisaveni hinkwayo, leswaku yi va vumbhoni eka vanhu va matiko hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.” (Matewu 24:3-14) Ku hetiseka ka vuprofeta lebyi ku kombisa leswaku Yesu i Kreste la pfuxiweke, la fumaka a nga vonaki “e šikari ka v̌alala v̌a [y]ena,” naswona ku nga ri khale u ta tisa misava leyintshwa ya Xikwembu.—Pisalema 110:1, 2; Daniyele 2:44; Nhlavutelo 21:1-5.

Sweswi, ku tlula rini na rini, vanhu hi xihatla va lava Muponisi la nga ni vutlhari byo tlula bya vanhu. Hikwalaho ka yini hi fanele hi kanakana leswaku Yesu hi yena la hlawuriweke hi laha ku fanelekaka ku ponisa vanhu? Yohane, loyi a a ri mbhoni yo ma vona hi mahlo mahlori lawa lama hlamarisaka ni ku pfuxiwa ka Yesu, u te: “Na hina hi swi vonile, hi vuya hi tiyisa, leswaku Tatana ú rhumele N’wana ku va Muponisi wa misava.” (1 Yohane 4:14; ringanisa Yohane 4:42.) Tanihi leswi hi nga hava swisekelo leswi twalaka swo kanakana vukona, mahlori, rifu ni ku pfuxiwa ka Yesu, xisweswo a hi na xona xivangelo xo kanakana leswaku se u vekiwile hi Yehovha Xikwembu tanihi Hosi ya ximfumo, leyi nga evokweni Rakwe ra xinene. Handle ko kanakana, Yesu wa Nazareta i Hosi ya Mfumo wa Xikwembu naswona i “Muponisi wa misava.”—Matewu 6:10.

[Tinhlamuselo ta le hansi]