Tivonele eMhakeni Ya Ku Tiendla Mululami!

EKA lembe-xidzana ro sungula, Vafarisi a va tiviwa hi ndhuma leyinene va ri vagandzeri vo lulama va Xikwembu. A va ri swichudeni leswi hisekaka swa Matsalwa naswona a va khongela nkarhi na nkarhi. Vanhu van’wana a va va teka tanihi vanhu va musa ni lava twisisaka. N’wamatimu wa Muyuda Josephus u tsale a ku: “Vafarisi va ni rirhandzu naswona va tiendlela vuxaka lebyinene ni vanhu.” A swi hlamarisi leswi a va xiximiwa ngopfu naswona a va tekiwa tanihi vanhu va le henhla eka Vayuda va nkarhi wolowo!

Hambi swi ri tano, namuntlha rito “Vufarisi” ni marito lama yelanaka na rona i ya ku monya, vamavizweni va rona i ku tiendla la kwetsimeke, ku tiendla mululami, ku tiendla lonene ku tlula van’wana, ni ku hisekela vukhongeri ku tlula mpimo, ni vugandzeri bya nomu. Hikwalaho ka yini Vafarisi va lahlekeriwe hi vito ra vona lerinene?

I mhaka ya leswi, Yesu Kreste, ku hambana na Vayuda van’wana vo tala a a nga kanganyisiwi hi ku languteka ka le handle ka Vafarisi. U va fanise ni “masirha lama basisiweke, lama vonakaka ma sasekile ehandle, kasi endzeni ku tele marhambu ya vafi ni hinkwaswo leswa thyaka.”—Matewu 23:27.

I ntiyiso, a va endla swikhongelo swo leha etindhawini ta mani na mani, kambe hi laha Yesu a vuleke ha kona, leswi a va swi endla ntsena leswaku va ta voniwa hi vanhu. Vugandzeri bya vona a ku ri vukanganyisi bya le rivaleni. A va rhandza vutshamo bya le henhla eswakudyeni swo lalela ni switshamo swa le mahlweni emasinagogeni. Hambi leswi Vayuda hinkwavo a va boheka ku ambala tinguvu leti nga ni makhaxa emakumu ka tona, Vafarisi a va ringeta ku nyanyula vanhu hi ku ambala leta makhaxa yo leha ku tlula mpimo. A va tidzunisa hi ku rhwala swibokisana swa vona leswi nga ni tindzimana endzeni leswi a va swi ambala tanihi switshungulo. (Matewu 6:5; 23:5-8) Vukanganyisi, makwanga ni ku tikukumuxa ka vona swi hetelele swi va tisele xisandzu.

Yesu u boxe ku cukumetiwa ka Vafarisi hi Xikwembu, a ku: “Vakanganyisi, Esaya a a vula n’wina hakunene loko a te: ‘Vanhu lava va ndzi xixima hi nomo, kambe timbilu ta vona ti le kule na mina. Va tikarhata ntsena hi ku ndzi nkhisamela, tidyondzo leti va ti dyondzisaka i milawu ya vanhu ntsena.’” (Matewu 15:7-9) Kahle-kahle vululami bya vona a ku ri ku tiendla valulami. Swa twisiseka leswi Yesu a tsundzuxeke vadyondzisiwa va yena a ku: “Tivoneleni eka comela xa Vafarisi.” (Luka 12:1) Namuntlha, na hina hi fanele ku “tivonel[a]” kumbe hi lwisana na ku hundzuka vakanganyisi va vukhongeri.

Hi ku endla tano, hi fanele hi xiya leswaku munhu a nga tiendli mululami hi ku copeta ka tihlo. Kambe, mboyamelo lowu wu nghena hakatsongo-tsongo hi ku famba ka nkarhi. Munhu a nga ha tikuma a ri ni mikhuva leyi nga lavekiki ya Vafarisi, handle ko swi xiya.

Langutelo Ra Ku Titlakusa

Hi yihi mikhuva yin’wana leyi hi faneleke ku ‘tivonela’ eka yona? Vanhu lava tiendlaka valulami hi ntolovelo va “vulavula, va tlhela va va ni xiyimo ni ku languteka onge a va si tshama va endla xihoxo,” ku hlamusela Encyclopædia of Religion and Ethics. Lava tiendlaka valulami va ni manyunyu ni ku titlakusa, nchumu lowu a wu ri xiphiqo lexikulu xa Vafarisi.

Yesu u hlamusele mianakanyo leyi ya Vafarisi hi ku tirhisa xifaniso a ku: “Vanhu vambirhi a va tlhandlukerile eTempeleni ku ya khongela; un’wana a a ri Mufarisi, un’wana a a ri muluvisi. Mufarisi a yima, a khongerisa leswi embilwini ya yena, a ku: ‘Xikwembu, ndza ku khensa leswi ndzi nga faniki ni vanhu van’wana, lava nga ni makwanga, lava nga tshembekangiki, lava oswaka, ni leswi ndzi nga faniki ni muluvisi loyi. Ndzi titsona swakudya kambirhi hi vhiki, ndzi humesa vukhume bya hinkwaswo leswi ndzi swi kumaka.’” Ku hambana ni sweswo hi ku titsongahata muluvisi u pfumele swihoxo swa yena kutani u vuriwe la lulameke ku tlula Mufarisi wa manyunyu. Xifaniso lexi Yesu a a xi byela lava “titshembaka leswaku va lulamile kasi va sandza van’wana.”—Luka 18:9-14.

Tanihi vanhu lava nga hetisekangiki, minkarhi yin’wana hi nga titwa hi antswa ku tlula van’wana hikwalaho ka vuswikoti bya hina bya ntumbuluko kumbe swiyimo leswinene. Kambe Vakreste va fanele va susa miehleketo yo tano hi ku hatlisa. U nga ha va u ri ni malembe yo tala ya ntokoto yo hanya tanihi Mukreste. U nga ha va u ri mudyondzisi wa Bibele la nga ni vutshila. Kumbexana u nga ha va u ri mutotiwa la nga ta fuma swin’we na Kreste etilweni. Van’wana evandlheni va tsakela malunghelo yo hlawuleka tanihi vatirheli va nkarhi hinkwawo, vakulu, kumbe malandza ya vutirheli. Tivutise, ‘Xana Yehovha u ta titwa njhani loko ndzi tirhisa leswi a ndzi nyikeke swona tanihi xisekelo xo titlakusa eka van’wana?’ Entiyisweni, leswi a swi nge n’wi tsakisi.—Vafilipiya 2:3, 4.

Loko Mukreste a kombisa mianakanyo ya ku titlakusa hikwalaho ka vuswikoti bya yena lebyi a byi nyikiweke hi Xikwembu, malunghelo, kumbe vulawuri, entiyisweni u ta va a yivela Xikwembu ku dzuneka ni ku xiximeka loku nga ka xona ntsena. Bibele yi va tsundzuxa kahle Vakreste loko yi ku: “Mi nga tshuki mi ehleketa leswaku mi tlula van’wana hi vukulu.” Ya hi khutaza, yi ri: “Hanyisanani hi moya wun’we, mi nga tshuki mi navela leswi tlakukeke, kambe mi tolovelana ni lava titsongahataka; mi nga tivoni vutlhari.”—Varhoma 12:3, 16.

“Tshika Ku Avanyisa”

Hi ku ya hi nsonga-vutivi wun’wana wa Bibele, munhu la tiendlaka mululami u “tivona a ri na mahanyelo lama lulameke kumbe a ri na xiyimo lexinene emahlweni ka Xikwembu hikwalaho ka leswi a namarhelaka tsalwa ra swilaveko swa le nawini kambe a nga ri na mhaka ni nhlamuselo ya swona ya xiviri.” Buku yin’wana yi hlamusela vanhu lava tiendlaka valulami tanihi “vanhu va vukhongeri ngopfu lava hetaka nkarhi wa vona va xopa vubihi eka van’wana.”

Vafarisi a va ri na nandzu wa sweswo. Hi ku famba ka nkarhi, milawu ya vona leyi endliweke hi vanhu va yi teke yi ri ya nkoka ku tlula milawu ni misinya ya milawu ya Xikwembu. (Matewu 23:23; Luka 11:41-44) A va tiendle vaavanyisi naswona a va ri ni mboyamelo wo sola un’wana ni un’wana la hlulekaka ku fikelela mimpimanyeto ya vona ya ku tiendla mululami. Mianakanyo ya vona ya ku titlakusa na ku tixixima ku tlula mpimo swi va vangela ku lava ku lawula vanhu van’wana. Ku tsandzeka ka vona ku lawula Yesu swi va hlundzukise ngopfu, kutani va boha makungu ya ku n’wi dlaya.—Yohane 11:47-53.

Kunene a swi tsakisi ku va ni munhu loyi a tivekaka ku va muavanyisi, minkarhi hinkwayo a lavaka swihoxo, loyi a xopaxopaka ni ku rindza munhu un’wana ni un’wana la nga kusuhi na yena. Entiyisweni, ku hava ni un’we evandlheni la nga ni mfanelo yo simekela van’wana mianakanyo ni milawu leyi a nga tiendlela yona. (Varhoma 14:10-13) Vakreste lava ringaniselaka va swi xiya leswaku timhaka to tala ta vutomi bya siku na siku ti wela eka xivandla xa ku tikunguhatela ka munhu hi yexe. Ngopfu-ngopfu eka lava nga ni mboyamelo wo tiendla lava hetisekeke na ku rhandza ku lawula va fanele ku papalata ku avanyisa van’wana.

I ntiyiso, vandlha ra Vukreste ri fanele ku va na vukongomisi lebyi tekaka xiphemu eka tirhelo ro olova ra nhlengeletano ya Yehovha ya laha misaveni. (Vaheveru 13:17) Kambe van’wana va hundzule vukongomisi lebyi kumbe va engetela milawu ya vona vini. Endhawini yin’wana swichudeni hinkwaswo swa Xikolo Xa Vutirheli Bya Le Tilweni a swi fanele ku ambala tisuti swi tlhela swi kunupela mabaji ya swona loko swi veka tinkulumo. Xichudeni lexi hlulekaka ku endla tano a xi nga ha ta fanelekela ku veka tinkulumo enkarhini lowu taka. Handle ko endla milawu yo tano ya nsimbi, xana a ku nga ta va ntwela-vusiwana ni ku fambisana ni Rito ra Xikwembu, ku nyika ndzayo ya munhu hi xiyexe hi rirhandzu hi laha yi lavekaka ha yona?—Yakobo 3:17.

Ku tiendla mululami nakambe swi nga ha vanga vonelo ra leswaku loko Mukreste a va ni swiphiqo swo tala, swi vula leswaku u pfumala timfanelo tin’wana ta moya. Sweswo swi fana kahle na leswi Elifasi, Bilidada na Sofara lava a va tiendla valulami va swi ehleketeke hi Yobo wo tshembeka. A va nga xi twisisi hi laha ku heleleke xiyimo, hikwalaho a ku ri vutikukumuxi lebyi va vangeleke ku hehla Yobo va ku u endla swo biha. Yehovha u va tshinyile hikwalaho ka langutelo ra vona leri hoxeke mayelana ni miringo ya Yobo.—Vona Yobo tindzima 4, 5, 8, 11, 18, 20.

Ku Hiseka Loku Hoxeke

Hakanyingi ku tiendla mululami ni ku hiseka swa fambisana. Muapostola Pawulo u vulavule hi Vayuda lava voyameleke evukhongerini leswaku va “hisekela Xikwembu kambe va hiseka va nga ri na vutivi; hikuva leswi va nga tivangiki ku lulama loku nyikiwaka hi Xikwembu, kutani va lavaka ku lulama loku va tiendlelaka hi voxe, a va tivekanga ehansi ka ku lulama loku nyikiwaka hi Xikwembu.” (Varhoma 10:2, 3) Tanihi Mufarisi, Pawulo hi yexe a a hiseka ku tlurisa, kambe ku hiseka ka yena a ku hoxile, a ku nga sekeriwanga kona eka vululami bya Yehovha.—Vagalatiya 1:13, 14; Vafilipiya 3:6.

Hi laha ku faneleke, Bibele ya tsundzuxa yi ku: “Loko u endla leswo lulama, u nga tluli mpimo, u nga tiendli wo tlhariha ngopfu; xana u tidlayela yini ke?” (Eklesiasta 7:16) Evandlheni Mukreste a nga ha sungula ku va ni vukheta swinene, kambe vukheta ni ku hiseka kakwe swi nga ha hundzuka ku tiendla mululami. Loko ku hisekela vukhongeri ku lawuriwa hi vutlhari bya munhu ematshan’weni ya ku lawuriwa hi vululami bya Yehovha, ku nga vavisa van’wana. Njhani?

Hi xikombiso, vatswari, va nga ha khomeka swinene hi ku khathalela vumoya bya van’wana, ivi hi ndlela yoleyo va honisa swilaveko swa ndyangu wa vona. Kumbe vatswari va nga ha hiseka ngopfu, ivi va koxa leswi engetelekeke eka vana va vona ku tlula leswi va nga swi kotaka. (Vaefesa 6:4; Vakolosa 3:21) Vana van’wana, hikwalaho ko tsandzeka ku fikelela swilaveko swo tano, leswi nga twaliki, va angula hi ku va va hanya vutomi byimbirhi. Mutswari la anakanyelaka u ta swi tekela enhlokweni swipimelo swa ndyangu wa yena ivi a endla mindzulamiso leyi faneleke.—Ringanisa Genesa 33:12-14.

Ku hiseka ku tlula mpimo swi nga hi tekela ni vuxiya-xiya, ku twela van’wana ni rirhandzu, ku nga swilo leswi nga swa nkoka swinene eku tirhisaneni ka hina ni van’wana. Munhu a nga ha tirha hi matimba ku rhangisa swilaveko swa Mfumo. Hambi swi ri tano, ku hiseka ka yena loku tlulaka mpimo ku nga ha vavisa van’wana. Pawulo u te: “Ni loko kumbe ndzi ri ni matimba yo vula Rito, ndzi ri ni ku twisisa swihundla hinkwaswo ni vutivi hinkwabyo, ni loko ndzi ri ni ku pfumela hinkwako, ndzi ko ndzi susa tintshava, kambe ndzi nga ri na rirhandzu, a ndzi nchumu. Hambi ndzi nga teka swilo swa mina hinkwaswo ndzi nyika vanhu, ni loko ndzi nga nyiketa miri wa mina leswaku wu hisiwa, kambe ndzi ri hava rirhandzu, a swi ndzi pfuni nchumu.”—1 Vakorinto 13:2, 3.

Xikwembu Xi Tsakela Lava Titsongahataka

Tanihi Vakreste hi fanele hi vona nxungeto wa ku tiendla valulami wu nga si sungula. Hi fanele hi papalata mianakanyo yo titlakusa, mukhuva wa ku avanyisa van’wana, ni ku hiseka loku nga riki na xivangelo loku sekeriweke eka vutlhari bya munhu.

Loko hi ri karhi hi ‘tivonela’ eka mianakanyo ya Vufarisi, ematshan’wini yo teka van’wana onge va tiendla valulami, swi nga va swinene ku kambisisa langutelo ra hina ni mboyamelo wa hina. I ntiyiso, Yesu u avanyise Vafarisi ni ku va sola tanihi “vana va timhiri” lava faneriwaka hi ku loviseriwa makumu. Kambe Yesu a a swi kota ku vona timbilu ta vanhu. Hina a hi swi koti.—Matewu 23:33.

A hi laveni ku lulama ka Xikwembu hayi ka hina vini. (Matewu 6:33) Kutani hi kona ntsena hi nga ta rhandziwa hi Yehovha, hikuva Bibele ya hi tsundzuxa hinkwerhu ka hina, yi ri: “Ambalani ku titsongahata, mi tiveka ehansi, van’wana eka van’wana hikuva, . . . ‘Xikwembu xi alela lava tikurisaka, kambe xi tsetselela lava titsongahataka.’”—1 Petro 5:5.