‘Ndzi Languteleni’

“Hikwalaho, nḍi languteleni, ku v̌ula Yehova.”—SOFONIYA 3:8.

1. Hi xihi xitsundzuxo lexi nyikeriweke hi muprofeta Sofoniya, naswona leswi swi va khumba njhani vanhu lava hanyaka namuntlha?

“SIKU ra Yehova le’rikulu ri ṭhinele.” Lexi a xi ri xitsundzuxo lexi vuriweke hi muprofeta Sofoniya exikarhi ka lembe-xidzana ra vunkombo B.C.E. (Sofoniya 1:14) Ku nga si hela 40 kumbe 50 wa malembe, vuprofeta lebyi byi hetisekile loko siku ra ku avanyisa ka Yehovha ri wele Yerusalema ni matiko lawa ma deleleke vuhosi bya Yehovha hi ku xanisa vanhu va yena. Ha yini vanhu lava hanyaka eku heleni ka lembe-xidzana leri ra vu-20 va tikarhata hi leswi? Hi hanya enkarhini lowu “siku lerikulu” (NW) ra Yehovha ra makumu ri tshinelaka swinene. Ku fana ni le nkarhini wa Sofoniya, “vukarhi lebyi pfurhaka” bya Yehovha byi le kusuhi ni ku pfurhela ntlawa wa manguva lawa lowu yimelaka Yerusalema—Vujagana—ni matiko hinkwawo lama xanisaka vanhu va Yehovha ni ku delela vuhosi bya yena bya vuako hinkwabyo.—Sofoniya 1:4; 2:4, 8, 12, 13; 3:8, NW; 2 Petro 3:12, 13.

Sofoniya—Mbhoni Ya Xivindzi

2, 3. (a) Hi tiva yini hi Sofoniya, naswona i yini lexi kombisaka leswaku a a ri mbhoni leyi nga ni xivindzi ya Yehovha? (b) Hi yihi mintiyiso leyi endlaka hi swi kota ku kuma nkarhi ni ndhawu leyi Sofoniya a profeteke a ri eka yona?

² Ku tiviwa switsongo mayelana ni muprofeta Sofoniya, loyi vito ra yena (Xiheveru, Tsephan·yahʹ) ri vulaka leswaku “Yehovha U Tumbetile (Hlayisile).” Hambiswiritano, ku hambana ni vaprofeta van’wana, Sofoniya u nyikele matimu ya xivongo xa yena ku fikela eka rixaka ra vumune, ku fikela eka “Ezekias.” (Sofoniya 1:1; ringanisa Esaya 1:1; Yeremiya 1:1; Ezekiyele 1:3.) Leswi a swi tolovelekanga lerova vahlamuseri vo tala va hlamusela leswaku kokwa wa kokwa wa yena i Hosi Hezekiya wo tshembeka. Loko a a swi ri tano, Sofoniya a a ri wa le vuhosini, naswona leswi swi fanele swi endle xisolo xakwe xa matimba eka tihosana ta Yuda, xi va ni ntikelo swinene ni ku kombisa leswaku a a ri mbhoni leyi nga ni xivindzi ni leswaku a a ri muprofeta wa Yehovha. Vutivi bya yena lebyi enteke bya xivumbeko xa tiko ra Yerusalema ni bya leswi a swi endleka etihubyeni ta vuhosi, byi ringanyeta leswaku a nga ha va a twarise ku avanyisa ka Yehovha entsindza hi woxe.—Vona Sofoniya 1:8-11, nhlamuselo ya le hansi eka NW.

³ Lexi xiyekaka i mhaka ya leswaku, loko Sofoniya a twarise ku avanyisa ka Xikwembu malunghana ni “tihosana” ta tiko ra Yuda (vanhu lava tlakukeke kumbe tihosi ta mfumo xivongo) ni “v̌ana v̌a hosi,” a nga kalanga a yi boxa hosi hi yoxe, eka vuxopaxopi bya yena.a (Sofoniya 1:8; 3:3) Leswi swi vula leswaku Hosi Yosiyasi lontsongo ana se a kombise ku voyamela eka vugandzeri lebyi tengeke, hambileswi eka xiyimo lexi soriweke hi Sofoniya, handle ko kanakana a nga si sungula ku endla mindzulamiso hi tlhelo ra vukhongeri. Hinkwaswo leswi swi vula leswaku Sofoniya u profete eYuda emalembeni yo sungula ya Yosiyasi, loyi a fumeke ku sukela hi 659 ku ya ka 629 B.C.E. Ku profeta ka matimba ka Sofoniya handle ko kanakana ku endle leswaku Yosiyasi lontsongo a byi xiya swinene vugandzeri bya swifaniso, madzolonga ni ku onhaka loku a ku andzile eYuda hi nkarhi wolowo, a tlhela a sungula tsima ra yena ra le ndzhakunyana ra ku lwisana ni vugandzeri bya swifaniso.—2 Tikronika 34:1-3.

Swivangelo Swa Vukarhi Lebyi Pfurhaka Bya Yehovha

4. Xana Yehovha u phofule vukarhi bya yena eka Yuda na Yerusalema hi marito wahi?

⁴ Yehovha a a ri ni xivangelo lexinene xo karihela varhangeri ni vaaki va Yuda ni ntsindza wa rona Yerusalema. Hi ku tirhisa muprofeta wa yena Sofoniya, u te: “Nḍi ta ṭhambuluta v̌oko ra mina e henhla ka Yuda ne henhla ka v̌aaki hikwav̌o v̌a Yerusalem, nḍi susa e šiv̌andleni lešo e nsalo hikwawo wa Baal, ni v̌ito ra v̌adyonḍisi v̌a ŝifaniso kuṅwe ni v̌aprista; ni la’v̌a nkhinsamelaka huv̌o ya tilo v̌a ri henhla ka tiyindlu; ni la’v̌a nkhinsamaka, v̌a hlambanya ha Yehova, ni la’v̌a hlambanyaka ha Malkam.”—Sofoniya 1:4, 5.

5, 6. (a) Xana xiyimo xa vukhongeri a xi ri xihi eYuda hi nkarhi wa Sofoniya? (b) Xana xiyimo xa varhangeri va tiko ra Yuda ni malandza ya vona a xi ri xihi?

⁵ Yuda a ri thyakisiwe hi mihivahivana ya vuswikoti byo veleka, ya manyala, ya vugandzeri bya Baali, vungoma bya tinyeleti bya vudimona ni vugandzeri bya Milikomo, xikwembu xa vuhedeni. Loko Milikomo a ri Moloko, hi laha van’wana va vulaka ha kona, kutani vugandzeri bya mavunwa bya Yuda a byi katsa ku endla magandzelo hi vana, ku nga nchumu lowu nyenyetsaka. Mikhuva yo tano ya vukhongeri a yi nyenyetsa emahlweni ya Yehovha. (1 Tihosi 11:5, 7; 14:23, 24; 2 Tihosi 17:16, 17) Va tivangele vukarhi bya yena hi laha ku engetelekeke hikuva vagandzeri va swifaniso a va ha hlambanya hi vito ra Yehovha. A a nga ha ta swi kota ku tiyiselela thyaka ro tano ra vukhongeri naswona a ta dlaya vaprista va vuhedeni swin’we ni lava gwineheke.

⁶ Tlhandla-kambirhi, varhangeri va tiko ra Yuda a va hombolokile. Tihosana ta rona a ti fana ni “tinghala le’ti ḍumaḍumaka” ta vukarhi lebyikulu, naswona vaavanyisi va rona a va fana ni “timhisi” leti twaka ndlala. (Sofoniya 3:3) Malandza ya tona a ma lumbetiwa hi ku “tat[a] yindlu ya hosi ya v̌ona hi le’ŝi phangiweke hi v̌uhuruhuru ni ku šisa.” (Sofoniya 1:9) Ku hlongorisa swilo leswi vonakaka a swi tolovelekile. Vo tala a va tirhisa xiyimo lexi leswaku va hlengeleta rifuwo.—Sofoniya 1:13.

Ku Kanakana Malunghana Ni Siku Ra Yehovha

7. Xana Sofoniya u profete ka ha sele nkarhi wo tanihi kwihi leswaku “siku ra Yehova le’rikulu” ri fika, naswona a xi ri xihi xiyimo xa moya xa Vayuda vo tala?

⁷ Hi laha se hi swi voneke, xiyimo xa vukhongeri lexi nga ni khombo lexi veke kona esikwini ra Sofoniya xi kombisa leswaku u ye emahlweni ni ntirho wa yena tanihi mbhoni ni muprofeta, Hosi Yosiyasi a nga si sungula tsima ra yena ro lwisana ni vugandzeri bya swifaniso, kwalomu ka 648 B.C.E. (2 Tikronika 34:4, 5) Kutani, a swi kanakanisi leswaku Sofoniya u profete ku ringana malembe ya kwalomu ka 40 “siku ra Yehova le’rikulu” ri nga si wela mfumo wa Yuda. Hi nkarhi wolowo, Vayuda vo tala va ve ni ku kanakana ivi va ‘tshika’ ku tirhela Yehovha, va sungula ku nga ha vi na mhaka. Sofoniya u vulavula hi lava nga n’wi “lav̌angiki Yehova, v̌a nga ṅwi v̌utisisangiki.” (Sofoniya 1:6) Entiyisweni, vanhu va le Yuda a va nga ri na mhaka, a va nga tikarhateli Xikwembu.

8, 9. (a) Ha yini Yehovha a kambele “v̌av̌anuna v̌alav̌o v̌a tiyeke henhla ka ŝisense ŝa v̌ona”? (b) Xana Yehovha a a ta nyikela nyingiso eka vaaki va Yuda ni le ka varhangeri va vona va tiko ni va vukhongeri hi tindlela tihi?

⁸ Yehovha u tivise hi xikongomelo xakwe xo kambela lava tivulaka vanhu va yena. Exikarhi ka lava a va tivula vagandzeri vakwe, u lave lava a va ri ni ku kanakana etimbilwini ta vona mayelana ni vuswikoti bya yena kumbe ku tiyimisela ka yena ku nghenelela etimhakeni ta vanhu. U te: “E nkarini wolowo, nḍi ta lav̌isisa Yerusalem hi ŝisa, nḍi tshinya v̌av̌anuna v̌alav̌o v̌a tiyeke henhla ka ŝisense ŝa v̌ona, la’v̌a nge timbilwini ta v̌ona: Yehova a nga na ku endla ŝinene, ni loko ku ri ku endla hi ku biha.” (Sofoniya 1:12) Marito lama nge “v̌av̌anuna v̌alav̌o v̌a tiyeke henhla ka ŝisense ŝa v̌ona” (leswi kombetelaka eka ku endla vhinyo) ma kombetela eka lava tshameke hansi, ku fana ni swisense endzeni ka khuwana, ni lava nga laviki ku kavanyetiwa hi ku twarisiwa kwihi na kwihi ka ku nghenelela ka Xikwembu etimhakeni ta vanhu, loku tshineleke.

⁹ Yehovha a a ta nyikela nyingiso eka vaaki va Yuda na Yerusalema ni le ka vaprista va kona lava hlanganiseke vugandzeri byakwe ni vuhedeni. Loko va titwa va sirhelelekile, ku fana ni loko va ri emunyameni wa vusiku endzeni ka makhumbi ya Yerusalema, a ta va humesela ehandle onge hi loko a va tirhisa timboni leti vangamaka leti nga ta voninga munyama wa moya lowu va tumbeleke eka wona. A a ta tlhontlha malunghana ni ku honisa ka vona vukhongeri, xo sungula hi rungula ra ku avanyisa leri chavisaka, ivi ku landzela ku avanyisa koloko.

“Siku Ra Yehova Le’Rikulu Ri Ṭhinele”

10. Xana Sofoniya u ri hlamusele njhani “siku ra Yehova le’rikulu”?

¹⁰ Yehovha u huhutele Sofoniya ku huwelela a ku: “Siku ra Yehova le’rikulu ri ṭhinele, ri ṭhinerile, ri v̌uya ri hatlisisa hi ku tlurisa. Twanani, siku ra Yehova hi leri!” (Sofoniya 1:14) Masiku lama vavisaka hakunene a ma yimele un’wana ni un’wana—vaprista, tihosana ni vanhu—la aleke ku yingisa xitsundzuxo ni ku tlhelela evugandzerini lebyi tengeke. Loko byi hlamusela siku rolero ra ku tisiwa ka ku avanyisa, vuprofeta byi ya emahlweni byi ku: “Siku rolero i siku ra v̌ukari, i siku ra khombo ni ra nhlomulo, i siku ra ku onha ni ra ku onhaka, i siku ra munyama lo’wa ntima, i siku ra mapapa ni ra munyama lo’wa ntima! I siku ra mhalamhala ni ra nkosi lo’wu tlhav̌elaka miti le’ya makhokholo ni ya marhangu la’yo tlakuka.”—Sofoniya 1:15, 16.

11, 12. (a) Hi rihi rungula ra ku avanyisa leri tivisiweke Yerusalema? (b) Xana ku humelela eka swilo leswi vonakaka a swi ta va ponisa Vayuda?

¹¹ Ku nga si hela malembe-khume ma nga ri mangani, mavuthu ya Babilona a ma ta rhendzela Yuda. Yerusalema a ri nga ta pona. Xiphemu xa rona lexikulu lexi nga ni vaaki ni mabindzu a xi ta herisiwa. “E sikwini lero, ku v̌ula Yehova, ku ta twakala huwa le’yi pfaka e nyangweni ya tinhlampfi, ni ŝirilo le’ŝi pfaka e tlhelweni riṅwana ra muti, ni ku onhaka lo’kukulu ka le ŝiṭungeni. Rilani, ṅwina v̌aaki v̌a Makteši [xiphemu xa Yerusalema], hikuv̌a tiko hikwaro ra v̌ašav̌i ri herile, hikwav̌o la’v̌a tirwešeke hi mali v̌a lov̌isiwile.”—Sofoniya 1:10, 11, nhlamuselo ya le hansi eka NW.

¹² Hi ku ala ku pfumela leswaku siku ra Yehovha a ri ri ekusuhi, Vayuda vo tala va tipete eka tindlela to ringeta ku kuma mali yo tala. Kambe hi ku tirhisa muprofeta wa yena wo tshembeka Sofoniya, Yehovha u vhumbhe leswaku rifuwo ra vona a ri ta “phangiwa, tindlu ta v̌ona ti ta onhiwa.” A va nga ha ta nwa vhinyo leyi va yi endleke, naswona “na yona silver ya v̌ona, hambi wu ri nsuku wa v̌ona, [a] ŝi nga [ta kota] ku v̌a lamulela e sikwini ra v̌ukari bya Yehova.”—Sofoniya 1:13, 18.

Matiko Man’wana Ma Avanyisiwa

13. Hi rihi rungula ra ku avanyisa leri Sofoniya a ri tiviseke malunghana na Mowabu, Amoni na Asiriya?

¹³ Hi ku tirhisa muprofeta wa yena Sofoniya, Yehovha u tlhele a phofula vukarhi bya yena eka matiko lama xaniseke vanhu va yena. U te: “Nḍi twile ku sanḍa ka Moab ni tinhlamba ta v̌ana v̌a Amon, la’v̌a sanḍeke tiko ra mina, v̌a tikurisa hi le nḍilakaneni wa v̌ona. Hikwalaho, Yehova wa mav̌andla, Šikwembu ša Israel, a ku: Nḍa hanya, nḍi ri, Moab o ta kotisa Sodoma, v̌ana v̌a Amon v̌a kotisa Gomora, yi nga nḍaka ya mitwa, ni migodi ya munyu, ni mananga hi laha ku nga heriki; . . . Kambe Yehova o ta ṭhalambutela v̌oko ra yena hi tlhelo ra ṅwalungu, a dlaya Asur, a hunḍula Niniva e rumbi ni ku oma lo’ku kotisaka mananga!”—Sofoniya 2:8, 9, 13.

14. Hi byihi vumbhoni lebyi nga kona bya leswaku matiko mambe a a ma ‘tikukumuxa’ eka Israyele ni le ka Xikwembu xa vona, Yehovha?

¹⁴ Vamowabu ni Vaamoni a va ri valala va khale va Israyele. (Ringanisa Vaavanyisi 3:12-14.) Ribye ra Mowabu, eLouvre Museum le Paris, ri tsariwe marito ya ku tikukumuxa ya Mesha, Hosi ya Mowabu. Hi ku tikukumuxa u hlamusela ku teka ka yena miti yo hlayanyana ya Israyele hi mpfuno wa xikwembu xa yena Kemoxi. (2 Tihosi 1:1) Yeremiya, la hanyeke enkarhini wa Sofoniya, u vulavule hi ku teka ka Vaamoni tiko ra Israyele ra Gadi, hi vito ra xikwembu xa vona Milikomo. (Yeremiya 49:1) Malunghana na Asiriya, Hosi Xalimanezere V u rhendzele ni ku teka Samariya kwalomu ka lembe-xidzana emahlweni ka siku ra Sofoniya. (2 Tihosi 17:1-6) Endzhakunyana, Hosi Senakeribi u hlasele Yuda, a teka miti ya rona leyi tiyeke, a tlhela a xungeta na Yerusalema. (Esaya 36:1, 2) Muvulavuleri wa hosi ya Asiriya hakunene u tikukumuxile eka Yehovha loko a lave leswaku Yerusalema ri tinyiketela.—Esaya 36:4-20.

15. Xana Yehovha a a ta swi tsongahata njhani swikwembu swa matiko leswi tikukumuxeke eka vanhu va yena?

¹⁵ Pisalema 83 yi vulavula hi matiko yo hlayanyana, ku katsa ni ya Vamowabu, Vaamoni ni ya Vaasiriya, lama tikukumuxeke eka Israyele, ivi hi ku tikurisa ma ku: “Tanani, a hi v̌a hetiseni e šikari ka matiko leŝaku v̌ito ra Israel ri nga ha twakari.” (Pisalema 83:4) Muprofeta Sofoniya hi xivindzi u tivise leswaku hinkwawo matiko lama titlakusaka ni swikwembu swa wona ma ta tsongahatiwa hi Yehovha wa mavandla. “Leŝo ŝi ta v̌a humelela hikwalaho ka ku tikukumuša ka v̌ona; hikuv̌a v̌a sanḍile, kutani v̌a tikukumušela e henhla ka tiko ra Yehova wa mav̌andla. Yehova o ta tšhav̌isa e henhla ka v̌ona, hikuv̌a o ta herisa ŝikwembu hikwaŝo ŝa misav̌a; v̌a ta ta ṅwi nkhinsamela, uṅwana ni uṅwana hi ku suka e šiv̌andleni ša yena, ŝi nga ŝihlale hikwaŝo ŝa matiko.”—Sofoniya 2:10, 11.

‘Tshamani Mi Languterile’

16. (a) Xana ku tshinela ka siku ra Yehovha a ku ri xihlovo xa ntsako eka vamani, naswona ha yini? (b) Hi xihi xileriso lexi nyanyulaka lexi yeke eka masalela lawa lama tshembekaka?

¹⁶ Hambileswi vurhongo bya moya, ku kanakana, ku gandzela swifaniso, ku onhaka ni ku rhandza swilo leswi vonakaka a swi andzile exikarhi ka varhangeri ni le ka vaaki vo tala va Yuda na Yerusalema, handle ko kanakana Vayuda van’wana vo tshembeka va swi yingisile switsundzuxo swa vuprofeta swa Sofoniya. A va hlunamisiwe hi mikhuva leyi nyenyetsaka ya tihosana, vaavanyisi ni vaprista va Yuda. Marito ya Sofoniya a ma ri xihlovo xa nchavelelo eka lava va tshembekaka. Ematshan’weni ya leswaku ku va vangela ku vaviseka, ku tshinela ka siku ra Yehovha a ku ri xihlovo xa ntsako eka vona, hikuva a ku ta herisa mikhuva yoleyo leyi nyenyetsaka. Masalela lawa yo tshembeka ma yingise xileriso lexi nyanyulaka xa Yehovha: “Hikwalaho, nḍi languteleni, ku v̌ula Yehova, e sikwini lero nḍi nga ta yima ha rona e ku phanga, hikuv̌a nḍi kanerile ku hlengeleta matiko ni ku hlanganisa ku fuma, nḍi ta tšhela henhla ka wona e v̌ukari bya mina, ni ku pfura hikwaku ka v̌ukari bya mina.”—Sofoniya 3:8.

17. Xana marungula ya Sofoniya ya ku avanyisa ma sungule rini ku hetiseka ehenhla ka matiko naswona hi ndlela yihi?

¹⁷ Lava yingiseke xitsundzuxo xolexo a va hlamarisiwanga. Vo tala va hanye ku kondza va vona ku hetiseka ka vuprofeta bya Sofoniya. Hi 632 B.C.E., Ninivha ri tekiwile ri tlhela ri herisiwa hi Vababilona, Vameda ni mavuthu lama humaka en’walungwini, lawa handle ko kanakana ku nga Vaskita. N’wamatimu Will Durant wa hlamusela: “Vuthu ra Vababilona leri nga le hansi ka Nabopolassar ri hlangane ni vuthu ra Vameda lava nga le hansi ka Cyaxares ni vuthu ra Vaskita lava humaka eCaucasus, naswona hi ku olova ni xihatla lexi hlamarisaka va rhendzele makhokholo ya le n’walungwini. . . . Xikan’we-kan’we Asiriya ri nyamalala ematin’wini.” Leswi a swi ri swona hakunene leswi Sofoniya a swi profeteke.—Sofoniya 2:13-15.

18. (a) Xana ku avanyisa ka Xikwembu eka Yerusalema ku tisiwe hi ndlela yihi, naswona hikwalaho ka yini? (b) Xana vuprofeta bya Sofoniya malunghana na Mowabu na Amoni byi hetiseke hi ndlela yihi?

¹⁸ Vayuda vo tala lava tshameke va rindze Yehovha na vona va hanye va kondza va vona loko a avanyisa Yuda na Yerusalema. Malunghana na Yerusalema, Sofoniya u profetile: “Wu ni khombo muti lo’wu tiarisaka, wu ni tšhyaka, muti lo’wu šanisaka. A wu yingiselanga rito, a wu amukeli ku tshinyiwa, a wu ṭhembanga Yehova; a wu ṭhinelanga e ka Šikwembu ša wona.” (Sofoniya 3:1, 2) Hikwalaho ka ku nga tshembeki ka yena, Yerusalema u rhendzeriwe kambirhi hi Vababilona naswona eku heteleleni u tekiwile ivi a lovisiwa hi 607 B.C.E. (2 Tikronika 36:5, 6, 11-21) Mayelana ni Vamowabu ni Vaamoni, hi ku ya hi n’wamatimu wa Muyuda, Josephus, hi lembe ra vuntlhanu endzhaku ka ku wa ka Yerusalema, Vababilona va lwe nyimpi na vona ivi va va hlula. A va ha vanga kona, hi laha ku profetiweke ha kona.

19, 20. (a) Xana Yehovha u va hakele njhani lava tshameke va n’wi rindzile? (b) Ha yini swiendlakalo leswi swi hi khumba, naswona i yini leswi nga ta kambisisiwa exihlokweni lexi landzelaka?

¹⁹ Ku hetiseka ka leswi ni vuxokoxoko byin’wana bya vuprofeta bya Sofoniya a ku ri ntokoto lowu tiyisaka ripfumelo eka Vayuda ni le ka lava nga riki Vayuda lava tshameke va rindzele Yehovha. Exikarhi ka lava poneke ndzoviso lowu weleke Yuda na Yerusalema a ku ri na Yeremiya, Ebede-meleke wa Muetopiya, ni yindlu ya Yonadabu, wa Murekhabi. (Yeremiya 35:18, 19; 39:11, 12, 16-18) Vayuda vo tshembeka lava a va ri evuhlongeni ni vana va vona, lava yeke emahlweni va rindzela Yehovha, va ve xiphemu xa masalela lama tsakeke lama kutsuriweke eBabilona hi 537 B.C.E. ivi va tlhelela eYuda leswaku va ya tlhela va simeka vugandzeri lebyi tengeke.—Ezra 2:1; Sofoniya 3:14, 15, 20.

²⁰ Xana leswi hinkwaswo swi vula yini enkarhini wa hina? Hi tindlela to tala xiyimo xa le sikwini ra Sofoniya xa yelana ni swilo leswi nyenyetsaka leswi humelelaka namuntlha eVujaganini. Tlhandlakambirhi, langutelo ro hambana-hambana ra Vayuda eminkarhini yoleyo ri fanekisela langutelo leri nga kumekaka namuntlha, minkarhi yin’wana hambi ku ri exikarhi ka vanhu va Yehovha. Leti i timhaka leti nga ta kaneriwa exihlokweni lexi landzelaka.

[Nhlamuselo ya le hansi]

Mpfuxeto

◻ Xana a xi ri xihi xiyimo xa vukhongeri eYuda esikwini ra Sofoniya?

◻ Hi swihi swiyimo leswi veke kona exikarhi ka varhangeri va tiko, naswona a ri ri rihi langutelo ra vanhu vo tala?

◻ Xana matiko ma tikukumuxe njhani eka vanhu va Yehovha?

◻ Hi xihi xitsundzuxo lexi Sofoniya a xi nyikeke Yuda ni matiko man’wana?

◻ Xana lava tshameke va rindzele Yehovha va hakeriwe hi ndlela yihi?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]

Ribye ra Mowabu ri tiyisekisa leswaku Hosi ya Mowabu, Mesha u vulavule marito ya xisandzu eka Israyele wa khale

[Xihlovo Xa Kona]

Moabite Stone: Musée du Louvre, Paris

[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]

Ku seketela vuprofeta bya Sofoniya, xiphepherhele lexi xa ntsalo-nhlanga xa Matimu ya Babilona xi rhekhode ku lovisiwa ka mavuthu ya Ninivha hi mavuthu lama hlanganeke

[Xihlovo Xa Kona]

Cuneiform tablet: Courtesy of The British Museum