Malwandla Ya Vukreste eMisaveni Leyi Avaneke
“Hikokwalaho, hina hi boheka ku amukela vanhu vo tano hi malwandla, leswaku hi va vatirhi-kulobye entiyisweni.”—3 YOHANE 8, NW.
1. Hi tihi tinyiko leti tsakisaka swinene leti Muvumbi a ti nyikeke vanhu?
“AKU na le’ši sasekeke ka munhu e hansi ka dyambu, loko ku nga ri ku dya, ni ku nwa, ni ku tiṭakela; hi leši a ši siyeriweke, e ku tikarateni ka yena hi masiku hikwawo ya ku hanya ka yena, lawa Šikwembu ši ṅwi nyikeke wona e hansi ka dyambu.” (Eklesiasta 8:15) Hi marito lawa muhlengeleti wa khale wa Muheveru u hi byela leswaku Yehovha Xikwembu a nga lavi leswaku swivumbiwa swakwe leswi nga vanhu swi tsaka ntsena kambe u tlhela a endla ni ndlela ya leswaku swi tsaka. Eka matimu hinkwawo ya vanhu ku navela loku nga kona exikarhi ka vanhu etindhawini hinkwato swi tikomba ku ri ku titsakisa ni ku tiphina.
2. (a) Xana vanhu va xi onhe njhani xikongomelo xa Yehovha malunghana na vona? (b) Vuyelo byi ve byihi?
2 Namuntlha hi hanya ni vanhu lava rhangisaka ntsako emahlweni, laha va khomekeke ngopfu hi ku hlongorisa ntsako ni ku tiphina. Vanhu vo tala va hundzuke “lava tirhandzaka, . . . lava rhandzaka ku tiphina ku tlula ku rhandza Xikwembu,” hilaha Bibele yi vhumbheke hakona. (2 Timotiya 3:1-4) Ina, leswi swi hambane ngopfu ni xikongomelo xa Yehovha Xikwembu. Loko ku hlongorisa ntsako ku va nchumu lowukulu, kumbe loko ku titsakisa ku va xikongomelo lexikulu, ku eneriseka ka ntiyiso a ku vi kona, naswona ‘hinkwaswo swi hundzuka vuhava ni ku hlongorisa moya.’ (Eklesiasta 1:14; 2:11) Hikwalaho ka sweswo misava yi ni vanhu vo tala lava nga ni xivundza ni lava pfilunganyekeke, naswona leswi swi vanga swiphiqo swo tala evanhwini. (Swivuriso 18:1) Vanhu va sungula ku ka va nga ha tshembani ni ku avana hi ku ya hi rixaka, hi swivongo, hi ntshamisano ni hi xiyimo xa ikhonomi.
3. Ntsako ni ku eneriseka ka ntiyiso hi nga swi kuma njhani?
3 Kunene swilo a swi ta va swi nga ri hi ndlela leyi loko vanhu a va tekelela ndlela ya Yehovha yo tirhisana ni van’wana—ku va ni tintswalo, ku hanana ni malwandla! U swi veke erivaleni leswaku ndlela yo kuma ntsako wa ntiyiso a yi kumeki hi ku ringeta ku enerisa ku navela ka hina. Ematshan’weni ya sweswo, xilotlelo xa kona hi lexi: “Ku nyika i nkateko lowu tlulaka ku nyikiwa.” (Mintirho 20:35) Leswaku hi kuma ntsako ni ku eneriseka ka ntiyiso, hi fanele hi hlula swihinga ni ku avana loku nga tshukaka ku hi kavanyeta. Naswona hi fanele hi tshinelela lava tirhelaka Yehovha swin’we na hina. I swa nkoka leswaku hi yingisa ndzayo leyi: “Hikokwalaho, hina hi boheka ku amukela vanhu vo tano hi malwandla, leswaku hi va vatirhi-kulobye entiyisweni.” (3 Yohane 8, NW) Ku kombisa malwandla eka lava swi va fanelaka, hi ku ya hi swiyimo swa hina, swa vuyerisa hi tindlela timbirhi—swi vuyerisa loyi a nyikaka ni loyi a amukelaka. Kutani, xana i vamani lava swi va fanelaka lava hi faneleke hi va ‘amukela hi malwandla’?
‘Ku Khathalela Lava Feriweke Hi Vatswari Ni Tinoni’
4. Hi kwihi ku cinca ka xiyimo xa ndyangu loku endlekaka ni le ka vanhu va Yehovha?
4 Mindyangu leyi tiyeke ni vukati lebyi nga ni ntsako swa pfumaleka namuntlha. Ku dlaya vukati loku andzaka ni nhlayo leyi kulaka ya vamanana lava nga tekiwangiki emisaveni hinkwayo yi cince mindyangu leyi tolovelekeke. Hikwalaho, vo tala lava veke Timbhoni ta Yehovha emalembeni ya sweswinyana va huma emindyangwini leyi avaneke. Va dlaye vukati kumbe ku hambana ni vanghana va vona va vukati, kumbe va tshama emindyangwini leyi nga ni mutswari un’we. Ku engetela kwalaho, hilaha Yesu a vhumbheke hakona, ntiyiso lowu a wu dyondziseke wu vange ku avana emindyangwini yo tala.—Matewu 10:34-37; Luka 12:51-53.
5. Xana Yesu u vule leswaku i yini lexi nga khutazaka lava nga emindyangwini leyi avaneke?
5 Swa hi tsakisa ku vona lavantshwa va yima va tiyile entiyisweni, naswona hakanyingi hi va chavelela hi xitshembiso xa Yesu lexi khutazaka: “Ndzi tiyisile ndzi ri ka n’wina: Un’wana ni un’wana la tshikeke muti wa yena, kumbe makwavo wa xinuna kumbe wa xisati, kumbe mana wa yena, kumbe tata wa yena, kumbe vana, kumbe masimu, hikwalaho ka mina ni hikwalaho ka Evhangeli, ú ta nyikiwa swilo leswi ka dzana eminkarhini ya sweswi: hi leswaku tindlu, ni vamakwavo, ni vamanana, ni vana, masimu, swin’we ni ku xaniseka; kutani eminkarhini leyi taka, ú ta nyikiwa vutomi lebyi nga heriki.”—Marka 10:29, 30.
6. Xana hi nga va ‘vamakwavo va xinuna ni va xisati, vamanana ni vana’ hi ndlela yihi eka ‘lava feriweke hi vatswari ni tinoni’ leti nga exikarhi ka hina?
6 Kambe, xana ‘vamakwavo, ni vamanana, ni vana’ i vamani? Ku vona vanhu vo tala ntsena eHolweni ya Mfumo, lava hakanyingi va fikaka eka dzana kumbe ku tlula, lava tivitanaka vamakwavo a swi endli leswaku munhu a va teka va ri vamakwavo, va ri vamanana ni vana eka yena hi ku olova. Anakanya hi yinhla leyi: Mudyondzisiwa Yakobo u hi tsundzuxa leswaku loko vugandzeri bya hina byi ta amukeleka eka Yehovha, hi fanele hi ‘khathalela lava feriweke hi vatswari ni tinoni emaxangwini ya tona, ni ku papalata swilo leswi nyameke swa misava leyi.’ (Yakobo 1:27, ringanisa NW.) Sweswo swi vula leswaku a hi fanelanga hi pfumelela langutelo ra misava ra ku tikurisa hi swa ikhonomi ni xikhundlha xa le henhla swi hi sivela ku kombisa ntwela-vusiwana eka ‘lava feriweke hi vatswari ni tinoni.’ Ematshan’weni ya sweswo, hi fanele hi teka goza ro va komba xinghana ni malwandla.
7. (a) Hi xihi xikongomelo xa xiviri xa ku kombisa malwandla eka ‘lava feriweke hi vatswari ni tinoni’? (b) I vamani van’wana lava nga hlanganyelaka eku kombiseni ka malwandla ya Vukreste?
7 Ku kombisa malwandla eka ‘lava feriweke hi vatswari ni tinoni’ minkarhi yin’wana a swi katsi ku va nyika swilo leswi va swi pfumalaka. Mindyangu leyi nga ni mutswari un’we kumbe makaya lama avaneke hi tlhelo ra vukhongeri a swi vuli leswaku ma pfumala hi tlhelo ra timali. Hambiswiritano, vunghana lebyinene, moya wa ndyangu, ku hlangana ni vanhu va malembe yo hambana-hambana, ni ku avelana swilo leswinene swa moya—leswi i swiphemu swa risima evuton’wini. Xisweswo, ku tsundzuka leswaku xa nkoka a hi vukulu bya swilo leswi endliwaka, kambe i moya wa rirhandzu ni vun’we, i swinene leswaku minkarhi yin’wana, hambi ‘lava feriweke hi vatswari ni tinoni’ va kombisa malwandla eka Vakreste-kulobye!—Ringanisa 1 Tihosi 17:8-16.
Xana Ku Ni Vanhu Va Matiko Mambe Exikarhi Ka Hina?
8. Hi kwihi ku cinca loku nga kona emavandlheni yo tala ya Timbhoni ta Yehovha?
8 Hi hanya enkarhini wa ku tsendzeleka lokukulu ka vaaki. World Press Review yi ri: “Vanhu vo tlula 100 wa timiliyoni emisaveni hinkwayo va tshama ematikweni lama nga riki ya ka vona, naswona 23 wa timiliyoni ta vona va boheke ku suka emakaya ya vona.” Sweswo swi vange leswaku etindhawini to tala, ngopfu-ngopfu emadorobeni lamakulu, mavandlha ya vanhu va Yehovha lawa enkarhini lowu hundzeke a ma ri ni vanhu va rixaka rin’we kumbe va tiko rin’we ntsena, sweswi ma ni vanhu lava humaka etindhawini to hambana-hambana ta misava. Kumbexana leswi swi tano laha u nga kona. Kambe, xana hi fanele hi va languta njhani “valuveri” lava kumbe “vanhu vambe,” hilaha misava yi nga ha va vitanaka hakona, lava kumbexana ririmi ra vona, mikhuva ni mahanyelo ya vona swi hambaneke ni swa hina?
9. Hi wihi ntlhamu lowukulu lowu wu nga hi phasaka malunghana ni ndlela leyi hi langutaka ha yona “valuveri” ni “vanhu vambe” lava taka evandlheni ra Vukreste?
9 Hi ku olova, a hi fanelanga hi pfumelela mimboyamelo yo venga vanhu vambe yi hi endla hi vona onge hina hi ni mfanelo leyikulu yo tiva ntiyiso ku tlula lava humaka etikweni leri hi nga ri tiviki kumbe leri vuriwaka ra vuhedeni; a hi fanelanga hi ehleketa leswaku lava ha ku fikaka va kavanyeta eku tirhisiweni ka Holo ya Mfumo kumbe miako yin’wana. Muapostola Pawulo u boheke ku tsundzuxa Vakreste van’wana va Vayuda hi lembe-xidzana ro sungula, lava a va ri ni mavonelo yo tano, leswaku a a nga ri kona loyi a a faneriwa; musa lowu fanelangiki wa Xikwembu hi wona lowu endleke leswaku vanhu va ponisiwa. (Varhoma 3:9-12, 23, 24) Hi fanele hi tsaka leswi musa lowu nga fanelangiki wa Xikwembu wu fikelelaka vanhu vo tala swinene, lava hi ndlela yo karhi, a va nga wu kumanga nkarhi wo twa mahungu lamanene. (1 Timotiya 2:4) Xana hi nga swi kombisa njhani leswaku ha va rhandza hi xiviri?
10. Xana hi nga swi kombisa njhani leswaku hi ni malwandla hakunene eka “vanhu vambe” lava nga exikarhi ka hina?
10 Hi nga landzela xitsundzuxo xa Pawulo: “Amukelanani, kukotisa leswi Kriste na yena a mi amukeleke, eku dzuniseni ka Xikwembu.” (Varhoma 15:7) Hi ku xiya leswaku vanhu va le ka matiko man’wana kumbe ndhavuko wun’wana hakanyingi va pfumala, hi fanele hi va komba musa ni nkhathalelo loko hi ri ni matimba yo swi endla. Hi fanele hi va amukela, hi khoma un’wana ni un’wana “kukotisa uṅwana wa ṅwina,” ni ku “ṅwi ranḍa kukotisa loko u tiranḍa.” (Levhitika 19:34) Leswi swi nga tika ku swi endla, kambe hi ta humelela loko hi tirhisa ndzayo leyi: “Mi nga landzi hanyelo ra nguva leyi, kambe mi pfumela ku hundzuka mi va vantshwa emiehleketweni ya n’wina, mi ta kota ku twisisa leswi ku rhandza lokunene ka Xikwembu, loku nkhensekaka ni ku hetiseka, ku nga swona.”—Varhoma 12:2.
Avelanani Ni Vakwetsimi
11, 12. Hi wihi nkhathalelo wo hlawuleka lowu a wu nyikiwa malandza yo karhi ya Yehovha (a) eIsrayele wa khale (b) eka lembe-xidzana ro sungula?
11 Exikarhi ka lava hakunene va faneriwaka hi nkhathalelo ni malwandla ya hina i Vakreste lava wupfeke lava tikarhatelaka vuhlayiseki bya hina bya moya. Yehovha u endle malunghiselelo yo hlawuleka ya vaprista ni Valevhi eIsrayele wa khale. (Tinhlayo 18:25-29) Eka lembe-xidzana ro sungula, Vakreste va tlhele va khutaziwa ku khathalela lava a va va endlela mintirho yo hlawuleka. Mhaka leyi nga eka 3 Yohane 5-8 yi hi chumbutela hi xiboho lexi tiyeke xa rirhandzu lexi a xi ri kona exikarhi ka Vakreste vo sungula.
12 Muapostola Yohane la dyuhaleke u kombise ku tlangela lokukulu ka musa ni malwandla lawa Gayo a ma kombeke vamakwavo van’wana lava famba-fambaka lava a va rhumiwe ku endzela vandlha. Vamakwavo lava—ku katsa na Demetriyo, loyi kumbexana a a ri mutameri wa papila ra kona—hinkwavo a va ri switaswifamba kumbe Gayo a a nga si tshama a va vona. Kambe va amukeriwe hi malwandla hikuva “va humile emakaya hikwalaho ka vito ra [Xikwembu].” Yohane u swi veka hi ndlela leyi: “Hikokwalaho, swa hi fanela ku seketela vanhu vo fana na vona, leswaku hi ta va lava tirhisanaka na vona entiyisweni.”—3 Yohane 1, 7, 8.
13. I vamani lava faneriwaka hi ‘ku amukeriwa hi malwandla’ swinene namuntlha?
13 Namuntlha, enhlengeletanweni ya Yehovha, ku ni vo tala lava tirhaka hi matimba hikwalaho ka nhlengeletano hinkwayo ya vamakwerhu. Van’wana va vona i valanguteri lava famba-fambaka, lava tirhisaka nkarhi ni matimba ya vona vhiki na vhiki eku khutazeni ka mavandlha; varhumiwa, lava siyaka makaya ya vona ni vanghana va ya chumayela eka matiko mambe; lava tirhaka emakaya ya Bethele kumbe eka miako ya rhavi, lava tinyiketelaka ku seketela ntirho wo chumayela wa misava hinkwayo; ni lava nga entirhweni wa vuphayona, lava tirhisaka nkarhi wa vona wo tala ni matimba ya vona evutirhelini bya nsimu. Kahle-kahle, hinkwavo va tirha hi matimba, hayi hi xikongomelo xo dzunisiwa kumbe ku vuyeriwa, kambe hikwalaho ko rhandza vamakwavo va Vukreste ni hi ku rhandza Yehovha. Swi fanerile leswaku hi va tekelela hikwalaho ka ku tinyiketela ka vona hi moya-xiviri hinkwawo naswona va faneriwa hi ku ‘amukeriwa hi malwandla.’
14. (a) Xana swi endlekisa ku yini leswaku hi va Vakreste vo antswa loko hi kombisa malwandla eka lavo tshembeka? (b) Ha yini Yesu a vule leswaku Mariya u hlawule “ku averiwa lokunene”?
14 Loko hi “amukela vanhu vo tano hi malwandla,” muapostola Yohane u kombise leswaku hi “va vatirhi-kulobye entiyisweni.” Hi ndlela yo karhi hi va Vakreste vo antswa hikwalaho ka swona. Xivangelo hileswaku mintirho ya Vukreste yi katsa ku endlela vapfumeri-kulorhi leswinene. (Swivuriso 3:27, 28; 1 Yohane 3:18) Vuyelo bya kumeka ni hi ndlela yin’wana. Loko Mariya na Marta va amukele Yesu ekaya ra vona, Marta a a lava ku va muamukeri lonene wa vaendzi hi ku lunghiselela Yesu “leswo tala.” Mariya u kombise malwandla hi ndlela yin’wana. U “tsham[e] emilengeni ya Hosi, a yingisa marito ya yona,” naswona Yesu u n’wi bumabumerile hikwalaho ko hlawula “ku averiwa lokunene.” (Luka 10:38-42) Ku vulavurisana ni ku bula ni lava nga ni ntokoto wa malembe yo tala hakanyingi i timhaka leti tsakisaka enkarhini lowu hetiwaka swin’we na vona.—Varhoma 1:11, 12.
Eka Swiendlakalo Swo Hlawuleka
15. Hi swihi swiendlakalo swo hlawuleka leswi nga vaka minkarhi yo tsakisa eka vanhu va Yehovha?
15 Hambileswi Vakreste va ntiyiso va nga yi landzeriki mikhuva leyi tolovelekeke kumbe ku tlangela tiholideyi ni minkhuvo ya misava, yi kona minkarhi leyi va hlanganaka va tsaka swin’we. Hi xikombiso, Yesu u ye enkhubyeni wa vukati eKana naswona u hoxe xandla eka ntsako wa xiendlakalo xexo hi ku endla singita ro sungula endhawini yoleyo. (Yohane 2:1-11) Hilaha ku fanaka namuntlha, vanhu va Yehovha va tsaka swin’we eka swiendlakalo swo tano swo hlawuleka, naswona ku tlangela loku faneleke ni ku tsaka swi hoxa xandla eka swiendlakalo swo tano. Kambe, xana hi swihi leswi faneleke?
16. Hi yihi minkongomiso leyi hi nga na yona malunghana ni ku tikhoma loku faneleke eka swiendlakalo swo hlawuleka?
16 Loko hi dyondza Bibele, hi dyondza ku tikhoma loku faneleke Vakreste, naswona ha ku landzelela minkarhi hinkwayo. (Varhoma 13:12-14; Vagalatiya 5:19-21; Vaefesa 5:3-5) Swinkhubyana swa xinghana, ku nga khathariseki leswaku swi khumba minkhuvo ya vukati kumbe xivangelo xin’wana, a swi hi nyiki ntshunxeko wo tshika mimpimanyeto ya hina ya Vukreste kumbe ku endla swilo leswi a hi nga ta swi endla hi ntolovelo; naswona a hi boheki ku landzela mikhuva hinkwayo ya ndhawu leyi hi tshamaka eka yona. Yo tala ya yona yi titshege hi swiendlo kumbe vukholwa-hava bya vukhongeri bya mavunwa, naswona yin’wana yi katsa ku tikhoma loku nga amukelekiki nikatsongo eka Vakreste.—1 Petro 4:3, 4.
17. (a) I yini leswi kombisaka leswaku nkhuvo wa vukati eKana a wu hleriwe kahle ni leswaku a wu fambisiwa khwatsi? (b) I yini lexi kombisaka leswaku Yesu a a tsakela xiendlakalo xexo?
17 Loko hi hlaya Yohane 2:1-11, hi swi vona hi ku olova leswaku xiendlakalo xexo a xi ri xikulu naswona a ku ri ni vaendzi vo hlaya swinene. Hambiswiritano, Yesu ni vadyondzisiwa vakwe a va ri vaendzi lava ‘rhambiweke’; a va yanga va nga rhambiwanga, hambileswi van’wana va vona kumbexana a va tolovelane ni loyi a a endle nkhuvo. Nakambe hi xiya leswaku a ku ri ni “malandza” swin’we ni “mufambisi,” lava a a va kongomisa eka leswi a swi phameriwa kumbe leswi a swi endliwa. Hinkwaswo leswi swi kombisa leswaku swilo a swi hleriwe kahle naswona a swi fambisiwa khwatsi. Mhaka yi gimeta hi ku vula leswaku hikwalaho ka leswi Yesu a swi endleke enkhubyeni lowu, “a komba ku twala ka yena.” Xana a a ta hlawula ku endla sweswo enkhubyeni wolowo loko a wu ri nkhuvo wa huwa ni lowu nga lawulekiki? A a nga ta swi endla nikatsongo.
18. Xana i yini leswi faneleke ku anakanyeriwa swinene malunghana ni xiendlakalo xihi na xihi xa xinghana?
18 Kutani, ku vuriwa yini hi swiendlakalo swo hlawuleka leswi hi nga tshukaka hi swi endlile? Hi fanele hi tsundzuka leswaku xikongomelo xo amukela van’wana hi malwandla hileswaku hinkwerhu hi “va vatirhi-kulo[rhi] entiyisweni.” Hikwalaho, a hi fanelanga hi vula ntsena leswaku i xinkhubyana xa “Timbhoni.” Xivutiso xi nga ha ku, Xana hakunene xi nyika vumbhoni bya leswi hi nga xiswona ni leswi hi swi pfumelaka? A hi fanelanga hi languta swiendlakalo swo tano tanihi tindlela to ringeta ku tekelela misava, hi ku katseka eka “ku navela ka miri, ni ku navela ka mahlo, ni ku tikurisa hi swa vutomi lebyi.” (1 Yohane 2:15, 16) Ematshan’weni ya sweswo, swiendlakalo leswi swi fanele swi xi kombisa kahle xiphemu xa hina Timbhoni ta Yehovha, naswona hi fanele hi tiyiseka leswaku leswi hi swi endlaka swi nyika ku dzuneka ni xichavo eka Yehovha.—Matewu 5:16; 1 Vakorinto 10:31-33.
‘Amukelani Vaendzi Handle Ka Ku Vilela’
19. Ha yini hi fanele hi ‘amukelana handle ko vilela’?
19 Tanihi leswi xiyimo xa misava xi yaka emahlweni xi onhaka ni leswi vanhu va yaka va avana, hi fanele hi tikarhatela ku tiyisa swiboho leswi nga kona exikarhi ka Vakreste va ntiyiso namuntlha. (Vakolosa 3:14) Leswaku hi endla sweswo hi fanele hi ‘tiya eku rhandzaneni,’ hilaha Petro a hi khutazeke hakona. Kutani, hi ku kongoma, u engeterile: “Titoloveteni ku amukela vaendzi mi rhurhelana, ehandle ka ku vilerisana.” (1 Petro 4:7-9) Xana hi tiyimiserile ku kombisa malwandla eka vamakwerhu, hi tikarhatela ku kombisa musa ni ku va pfuna? Kumbe, xana ha vilela loko nkarhi wo tano wu fika? Loko hi vilela, hi bakanya ntsako lowu hi nga ha vaka na wona naswona hi lahlekeriwa hi hakelo ya ntsako wo endla leswinene.—Swivuriso 3:27; Mintirho 20:35.
20. Hi yihi mikateko leyi hi nga ta yi kuma loko hi titoloveta ku kombisa malwandla emisaveni leyi avaneke namuntlha?
20 Ku tirhisana swinene ni Vakreste-kulorhi, hi kombana tintswalo ni malwandla, swi ta hi tisela mikateko leyikulu. (Matewu 10:40-42) Yehovha u tshembise lavo tano leswaku u ta “vamba ntsonga wa yena ehenhla ka vona. A va nge he twi ndlala kumbe torha.” Ku va entsongeni wa Yehovha swi vula ku sirheleriwa hi yena ni ku kombiwa malwandla yakwe. (Nhlavutelo 7:15, 16, NW; Esaya 25:6) Ina, ntshembo wo tsakela malwandla ya Yehovha hilaha ku nga heriki wu le kusuhi ni ku hetiseka.—Pisalema 27:4; 61:3, 4.
Xana U Nga Hlamusela?
◻ I yini lexi hi nga fanelangiki hi xi honisa loko hi lava ku kuma ntsako ni ku eneriseka ka ntiyiso?
◻ Xana ‘lava feriweke hi vatswari ni tinoni’ i vamani, naswona hi fanele hi va ‘khathalela’ njhani?
◻ Xana hi fanele hi va languta njhani “valuveri” ni “vanhu vambe” lava nga exikarhi ka hina?
◻ I vamani lava faneriwaka hi ku khathaleriwa swinene?
◻ Xana swiendlakalo swo hlawuleka swi fanele swi wu kombisa njhani moya wa ntiyiso wo kombisa malwandla?
[Swifaniso leswi nga eka tluka 16, 17]
Eka swiendlakalo leswi tsakisaka hi nga kombisa malwandla eka vanhu vambe, vana lava nga riki na vatswari, lava nga eka ntirho wa nkarhi hinkwawo ni vaendzi van’wana