Nchavelelo Eka Lava Tshikileriweke

XANA u swi xiyile leswaku evuton’wini bya wena hinkwabyo marito yo karhi ma phindha-phindhiwile eka tinhloko ta timhaka? Xana u karhele ku hlaya marito yo fana ni nyimpi, vugevenga, mhangu, ndlala ni ku xaniseka? Hambiswiritano, ku na rito rin’we leri handle ko kanakana ri pfumalekaka eka swiviko swa mahungu. Kambe i rito leri yimelaka xo karhi lexi vanhu va xi lavaka ngopfu. Rito rero i “nchavelelo.”

“Ku chavelela” swi vula ku “nyika matimba ni ntshembo eka” ni “ku hunguta xirilo kumbe ku karhateka eka” munhu wo karhi. Ntshembo ni ku hunguta xirilo swi laviwa hi mahlo-ngati hikwalaho ka mpfilumpfilu lowu misava yi nga hundza eka wona eka lembe-xidzana ra vu-20. I ntiyiso, van’wana va hina sweswi hi tiphina hi vutomi bya vulovolovo ku tlula leswi vakokwa wa hina a va anakanya leswaku swi nga endleka. Leswi swi va kona hikwalaho ka nhluvuko wa sayense. Kambe sayense ni thekinoloji a swi hi chavelelanga loko hi ta emhakeni ya ku susa swivangelo hinkwaswo swa ku xaniseka ka vanhu. Swivangelo leswi hi swihi?

Wanuna wa vutlhari Solomoni u tshama a vulavula hi xin’wana xa xivangelo lexikulu xa ku xaniseka, malembe-xidzana yo tala lama hundzeke loko a te: “V̌anhu v̌a fum[a] henhla ka v̌aṅwana ku v̌a endla ŝo biha.” (Eklesiasta 8:9) Sayense na thekinoloji a swi swi kotanga ku cinca mboyamelo wa munhu wa ku lava ku tshikilela munhu-kulobye. Leswi swi tise vulawuri lebyi tshikilelaka ematikweni yo karhi ni tinyimpi to chavisa exikarhi ka matiko eka lembe-xidzana leri ra vu-20.

Ku sukela hi 1914 ku fe vanhu vo tlula dzana ra timiliyoni hikwalaho ka nyimpi. Anakanya ku vaviseka loku nhlayo leyi yi ku hlamuselaka mayelana ni vanhu—ku ni mindyangu ya timiliyoni leyi rilaka leyi lavaka ku chaveleriwa. Naswona handle ka rifu leri vangiwaka hi madzolonga, tinyimpi ti vanga mixaka yin’wana ya ku xaniseka. Loko nyimpi ya vumbirhi ya misava yi hela, a ku ri na vabaleki vo tlula 12 wa timiliyoni eYuropa. Emalembeni ya sweswinyana, vanhu vo tlula miliyoni na hafu va balekile etindhawini ta nyimpi ta le Dzonga-vuxa bya Asia. Nyimpi eMatikweni ya Balkan yi sindzise vanhu vo tlula timiliyoni timbirhi leswaku va baleka emakaya ya vona—minkarhi yo tala va baleka “ku herisiwa ka rixaka.”

Hakunene vabaleki va lava ku chaveleriwa ngopfu-ngopfu lava balekaka makaya ya vona va nga ri na nchumu handle ka leswi va nga kotaka ku swi rhwala, va nga tivi laha va yaka kona kumbe leswaku vumundzuku byi va khomele yini, vona ni mindyangu ya vona. Vanhu volavo va wela eka lavo tala lava hlaseriwaka hi ntshikilelo, lava terisaka vusiwana swinene; va lava ku chaveleriwa.

Eswiphen’wini swa misava leswi rhuleke swinene, timiliyoni ta vanhu hilaha ku heleleke i mahlonga ya fambiselo ra ikhonomi ra misava. Entiyisweni, van’wana va na swilo swo tala leswi vonakaka. Kambe vunyingi bya kayakayeka siku rin’wana ni rin’wana byi lava ndlela yo kota ku hanya. Vo tala va le ku laveni ka tiyindlu leti faneleke. Nhlayo leyi andzaka yi pfumala mintirho. Phepha-hungu ra le Afrika ri vhumba leswi: “Misava yi langutane ni xiphiqo xa mintirho lexi nga si tshamaka xi va kona, laha hi lembe ra 2020 ku nga ta va ni vanhu lava engetelekeke vo tlula 1,3 wa magidi ya timiliyoni lava nga ta va va lava mintirho.” Hakunene lava va tshikileriweke hi tlhelo ra ikhonomi va lava “ku tiyisekisiwa ni ntshembo”—nchavelelo.

Van’wana va hundzulukela eka vutomi bya vugevenga hikwalaho ka swiyimo leswi tikaka. Kavula leswi swo vangela ku tikeriwa eka vahlaseriwa va vona, naswona ku andza ka vugevenga ku engetela mpimo wa ku tshikileleka. Nhloko-mhaka ya phepha-hungu ra The Star, ra le Joni, eAfrika Dzonga, ri hlayeka hi ndlela leyi: “Siku rin’we ra swiendlakalo swa ‘le tikweni leri tiviwaka emisaveni hinkwayo hi vugevenga.’” Xihloko lexi xi hlamusele hi siku rin’we eJoni ni le kusuhi nakona. Ha rona siku rero, ku dlayiwe mune wa vanhu ivi nhungu wa vona va tlhakiseriwa mimovha ya vona. Ku vikiwe vukhamba bya 17 bya ku tshoviwa ka tiyindlu, endhawini yin’wana ya vanhu va xiyimo xa le xikarhi hi tlhelo ra swilo leswi vonakaka. Ku engetela kwalaho, ku ve ni nhlayo yo karhi ya ku yiviwa ku hlomiwile. Hi ku ya hi phepha-hungu leri, maphorisa ma hlamusela leswaku leri i siku “ro rhula hi xiringanyeto.” Swa twala leswaku maxaka ya lava va hlaseriwaka hi ku tshoveriwa tiyindlu ni ku tlhakiseriwa mimovha va titwa va tshikileriwile swinene. Va lava ku tiyisekisiwa ni ntshembo—nchavelelo.

Ematikweni man’wana ku ni vatswari lava xavisaka vana va vona leswaku va va tinghwavava. Etikweni rin’wana ra le Asia leri vaendzi va khitikanelaka eka rona hi vunyingi eka “pfhumba ro ya endla rimbewu,” ku vikiwa leswaku ri na timiliyoni timbirhi ta tinghwavava, leti vunyingi bya tona ti nga xaviwa kumbe ti nga tlhakisiwa ta ha ri vana. Xana va kona vanhu lava tshikileriweke ngopfu ku tlula vahlaseriwa lava va terisaka vusiwana? Loko wu hlamusela hi ku xaviselana loku ka manyala, magazini wa Time wu vike eka nhlangano wa 1991 wa tinhlengeletano ta vavasati ta le Dzonga-vuxa bya Asia. Kwalaho ku ringanyetiwe leswaku “30 wa timiliyoni ta vavasati ti xavisiwile emisaveni hinkwayo ku sukela exikarhi ka va-1970.”

Kavula vana a va fanelanga va xaviseriwa evunghwavaveni leswaku va hlaseriwa. Nhlayo leyikulu ya vona va khomiwa hi ndlela yo biha kumbe ku pfinyiwa emakaya ya vona vini hi vatswari ni hi maxaka. Vana vo tano va nga ha tshama va vavisekile emintlhavekweni nkarhi wo leha. Hakunene, tanihi vahlaseriwa lava terisaka vusiwana va ntshikilelo, va lava nchavelelo.

Muxiyisisi Wa Khale Wa Ntshikilelo

Hosi Solomoni u tsuvuriwe misisi hi ku tshikileriwa ka vanhu. U tsarile: “Nḍi engeta kambe nḍi ṭunḍuka mašangu [ntshikilelo] hikwawo la’ma humelelaka e hansi ka dyambu, nḍi v̌ona mihloti ya la’v̌a šanisiwaka, kambe ku nga ri na loyi a v̌a miyetaka. E tlhelo ra v̌ašanisi v̌a v̌ona, nḍi v̌ona ku nonoṅhwa. Kambe ku nga ri na mumiyeti wa v̌ona.”—Eklesiasta 4:1.

Loko hosi leyi tlhariheke leyi hanyeke emalembeni ya 3 000 lama hundzeke yi vone leswaku lava xanisiwaka va lava muchaveleri hi mahlo-ngati, a yi ta ku yini namuntlha? Hambiswiritano Solomoni a a swi tiva leswaku a ku na munhu la nga hetisekangiki, ku katsa na yena, loyi a a ta tisa nchavelelo lowu laviwaka hi vanhu. A ku laveka munhu wo karhi wa matimba leswaku a herisa matimba ya lava va tshikilelaka. Xana u kona munhu wo tano?

EBibeleni, Pisalema 72 yi vulavula hi muchaveleri lonkulu wa vanhu hinkwavo. Pisalema leyi yi tsariwe hi tata wa Solomoni, Hosi Davhida. Rito ra yona ro rhanga ri hlayeka hi ndlela leyi: “Psalma ya Salomon.” Entiyisweni yi tsariwe hi Hosi Davhida la dyuhaleke malunghana na Loyi a a ta dya ndzhaka ya xiluvelo xa vuhosi bya yona. Hi ku ya hi pisalema leyi, munhu Loyi a a ta herisa ku tshikileriwa hilaha ku nga heriki. “E masikwini ya [yena], lo’wo lulama o ta hluka; ni ku rula ku ta anḍa, ṅhweti yi ko yi nga ha ri kona. [U] ta fuma e ku sukela lwandle riṅwana ku ya fika e ka riṅwana, ni . . . ku ya fika makuṅweni ya misav̌a.”—Pisalema 72:7, 8.

A swi kanakanisi leswaku loko Davhida a tsala marito lawa, a a anakanya hi n’wana wa yena Solomoni. Kambe Solomoni u swi vonile leswaku a a nga ta swi kota ku tirhela vanhu hi ndlela leyi yi hlamuseriweke eka pisalema leyi. A a ta hetisisa marito ya pisalema hi ndlela leyi ringaniseriweke ntsena, naswona etikweni ra Israyele, ku nga ri emisaveni hinkwayo. Entiyisweni, vuprofeta lebyi huhuteriweke bya pisalema leyi a byi vula munhu un’wana la nga nkulu eka Solomoni. A a ri mani yoloye? I Yesu Kreste ntsena.

Loko ntsumi yi tivisa ku velekiwa ka Yesu, yi te: “[Yehovha] Xikwembu xi ta n’wi nyika xiluvelo xa Davhida tata wa yena.” (Luka 1:32) Tlhandla-kambirhi, Yesu u tivule “[lonkulu] ku tlula Solomoni.” (Luka 11:31) Ku sukela loko a pfuxeriwe evokweni ra xinene ra Xikwembu, Yesu u ye etilweni exivandleni lexi faneleke leswaku a hetisisa marito ya Pisalema 72. Ku tlula kwalaho, u nyikiwe matimba ni vuhosi hi Xikwembu leswaku a tshova joko ra vatshikileri va vanhu. (Pisalema 2:7-9; Daniyele 2:44) Xisweswo Yesu hi yena la nga ta hetisisa marito ya Pisalema 72.

Ntshikilelo Wu Ta Herisiwa Ku Nga Ri Khale

Xana leswi swi vula yini? Swi vula leswaku ku nga ri khale vanhu va ta ntshunxeka eka mixaka hinkwayo ya ku tshikileriwa. Yesu u vhumbe ku xaniseka ni ku tshikileriwa loku nga si tshamaka ku va kona, loku voniweke eka lembe-xidzana leri ra vu 20, ku ri xiphemu xa xikombiso lexi a xi ta fungha “ku hela ka minkarhi.” (Matewu 24:3) Swin’wana leswi a swi vhumbheke hi leswi: “Tiko rin’wana ri ta pfukela tiko rin’wanyana, mfumo wun’wana wu ta lwa ni mfumo wun’wanyana.” (Matewu 24:7) Xiendlakalo xexo xa vuprofeta xi sungule ku hetiseka ka xona hi nkarhi wa ku sungula ka nyimpi hi 1914. Yesu u engetele leswi: “Kutani rirhandzu ra lavo tala ri ta sungula ku titimela, hikuva ku homboloka ku ta va ku andzile.” (Matewu 24:12) Vuhomboloki ni ku pfumaleka ka rirhandzu swi tswale xitukulwana lexi hombolokeke ni lexi tshikilelaka. Hikwalaho nkarhi wa leswaku Yesu Kreste a nghenelela a va Hosi leyintshwa ya misava wu fanele wu ri ekusuhi. (Matewu 24:32-34) Xana sweswo swi ta vula yini eka vanhu lava tshikileriweke, lava pfumelaka eka Yesu Kreste naswona va n’wi languta tanihi Muchaveleri wa vanhu la hlawuriweke hi Xikwembu?

Leswaku hi kuma nhlamulo ya xivutiso xexo, a hi yeni mahlweni hi hlaya marito lama engetelekeke ya Pisalema 72, lama hetisekaka ha Kreste Yesu: “Hikuv̌a [u] ta nṭhunša šisiwana loko ši huwelela, ni l’a nge nhlomulweni, l’a nga riki na mupfuni. [U] ta ṭeṭelela šisiwana ni l’a nge khombyeni, kutani [u] ta kuṭula v̌utomi bya ŝisiwana. [U] ta kuṭula mimoya ya v̌ona e ku šanisiweni ni le ku wutleriweni, e ngati ya v̌ona yi ta v̌a ni risima e mahlweni ka [yena].” (Pisalema 72:12-14) Xisweswo Hosi leyi vekiweke hi Xikwembu, Yesu Kreste, yi ta tiyiseka leswaku ku hava ni un’we la xanisekaka hikwalaho ka ntshikilelo. U ni matimba yo herisa mixaka hinkwayo ya vuhomboloki.

Un’wana a nga ha ku: ‘Sweswo swi twakala swi tsakisa, kambe ku vuriwa yini sweswi? Xana i nchavelelo wihi lowu nga ta tela lava va xanisiwaka sweswi?’ Entiyisweni nchavelelo eka lava va tshikileriwaka wu kona. Swihloko swimbirhi leswi landzelaka eka magazini lowu, swi ta kombisa ndlela leyi timiliyoni sweswi ana ti tsakelaka nchavelelo hi ku hlakulela vuxaka bya le kusuhi ni Xikwembu xa ntiyiso, Yehovha ni N’wana wa xona la rhandzekaka, Yesu Kreste. Vuxaka byo tano byi nga hi chavelela eminkarhini leyi tshikilelaka naswona byi nga yisa munhu evuton’wini lebyi nga heriki, lebyi nga riki na ntshikilelo. Loko a khongela eka Xikwembu, Yesu u te: “Kambe vutomi lebyi nga heriki, hi leswaku va ku tiva, wena ntsena u nga Xikwembu xa ntiyiso, na Yesu Kriste loyi u n’wi rhumeke.”—Yohane 17:3.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 4, 5]

A ku na munhu la nga ta tshikilela un’wana emisaveni leyintshwa ya Xikwembu