Akwila Na Prisila—Mpatswa Lowu Nga Xikombiso Lexinene
“NDZI runguleleni Prisila na Akwila, vatirhi-kulorhi entirhweni wa Kriste Yesu, lava nyiketeke vutomi bya vona ku ndzi ponisa; a hi mina ntsena loyi a va nkhensaka, kambe na [wona mavandlha hinkwawo ya, NW] vamatiko [m]a va nkhensa.”—Varhoma 16:3, 4.
Marito lawa ya muapostola Pawulo lama yaka evandlheni ra Vukreste eRhoma ma kombisa ku xixima lokukulu ni nkhathalelo wa rirhandzu lowu a ri na wona eka mpatswa lowu lowu tekaneke. A a tiyiseka leswaku a nga va rivali loko a tsalela vandlha ra ka vona. Kambe, xana a va ri vamani “vatirhi-kulorhi” lava lavavambirhi va Pawulo, naswona hikwalaho ka yini a va rhandzeka swinene eka yena ni le mavandlheni?—2 Timotiya 4:19.
Akwila a a ri Muyuda la sukeleke tiko ra ka vona (Vayuda lava hangalakeke) naswona a velekiwe le Ponto, xifundzha lexi kumekaka en’walungwini wa Asia Minor. Yena ni nsati wakwe Prisila (Priska) a va ake le Rhoma. Kwalaho a ku ri ni xitikwana xa vaaki va Vayuda emutini wolowo ku sukela loko Pompey a wutle Yerusalema hi 63 B.C.E., loko nhlayo leyikulu ya vabohiwa yi yisiwe eRhoma yi ri mahlonga. Kahle-kahle, matsalwa ya Rhoma ma paluxa vukona bya masinagoga yo tala lama a ma ri emutini wolowo wa khale. Vunyingi bya Vayuda lava a va huma eRhoma a va ri kona eYerusalema hi Pentekosta ya 33 C.E., loko va twa mahungu lamanene. Kumbexana a ku ri hikwalaho ka vona leswi rungula ra Vukreste ri rhangeke ri fika entsindza wa Mfumo wa Rhoma.—Mintirho 2:10.
Hambiswiritano, Vayuda va hlongoriwile eRhoma hi lembe ra 49 kumbe eku sunguleni ka 50 C.E. hi ku lerisa ka Mufumi Klawudiyo. Kutani, hi le mutini wa Magriki eKorinto laha muapostola Pawulo a hlanganeke na Akwila na Prisila kona. Loko Pawulo a fika eKorinto, Akwila na Prisila va n’wi amukele hi tintswalo na hi malwandla va tlhela va n’wi nyika ntirho, hikuva a va endla ntirho lowu fanaka ni wa yena—wu nga wa ku endla matende.—Mintirho 18:2, 3.
Vaendli Va Matende
Ntirho lowu a wu nga olovi. Ku endla matende a swi katsa ku tsema ni ku rhunga u hlanganisa malapi lama nonon’hwaka, yo tsindziyela kumbe dzovo. Hi ku ya hi n’wamatimu Fernando Bea, a wu ri “ntirho lowu a wu lava vutshila ni vukheta” eka vaendli va matende lava a va tirha hi “swilo swo khwaxa, swo tsindziyela, leswi a swi tirhisiwa ku govela eka swona loko u ri eriendzweni, laha u nga tumbelaka kona loko ku ri ni mumu ni loko ku na mpfula, kumbe ndhawu yo veka nhundzu eswikepeni.”
Mhaka leyi yi tlakusa xivutiso. Xana Pawulo a nga vulanga leswaku a ri “mudyondzisiwa wa Gamaliele,” xisweswo a n’wi lulamisela ntirho-vutomi lowunene emalembeni lama ha a ma ha ta ta? (Mintirho 22:3) Loko leswi swi ri ntiyiso, Vayuda va lembe-xidzana ro sungula a va swi teka ku ri nchumu lowu xiximekaka ku dyondzisa mufana ntirho wo karhi wa mavoko hambiloko a ha fanele a kuma dyondzo ya le henhla. Kutani, a swi kanakanisi leswaku Akwila na Pawulo va kume vutshila bya vona byo endla matende loko va ha ri vatsongo. Endzhakunyana vutshila byebyo byi vonake byi pfuna swinene. Kambe leswi a va ri Vakreste, a va tekanga ntirho wolowo wo tihanyisa wu ri wona ntirho wa vona lowukulu. Pawulo u vule leswaku ntirho lowu a wu endla loko a ri eKorinto na Akwila swin’we na Prisila a ko va nchumu lowu a a kota ku sekela ntirho-nkulu wakwe ha wona, ku nga wa ku twarisa mahungu lamanene a ‘nga tikiseli munhu ni un’we.’—2 Vatesalonika 3:8; 1 Vakorinto 9:18; 2 Vakorinto 11:7.
Entiyisweni, Akwila na Prisila a va tsakela ku endla xin’wana ni xin’wana lexi va nga xi kotaka leswaku va olovisela Pawulo entirhweni wa yena wa vurhumiwa. Swi le rivaleni leswaku vanghana lava lavanharhu a va pfa va yima hi nkarhi wa ntirho wa vona leswaku va nyikela vumbhoni bya xitshuketa eka vaxavi kumbe eka vahundzi va ndlela! Hambileswi ntirho wa vona wo endla matende a wu languteriwa ehansi ni ku karharisa, a va tsakela ku wu endla, va tirha “vusiku ni nhlekanhi” leswaku va yisa swilaveko swa Xikwembu emahlweni—hilaha Vakreste va manguva lawa va tihanyisaka hakona hi ku tirha ntirho wa nkarhinyana kumbe ntirho wa nguva yo karhi ntsena, leswaku va kota ku nyikela nkarhi wo tala lowu saleke va pfuna vanhu leswaku va twa mahungu lamanene.—1 Vatesalonika 2:9; Matewu 24:14; 1 Timotiya 6:6.
Swikombiso Swa Malwandla
Kumbexana Pawulo a tshama ekaya ra Akwila loko a ri entirhweni wakwe wa vurhumiwa eka tin’hweti ta 18 hi nkarhi lowu a ri eKorinto. (Mintirho 18:3, 11) Kutani, swi le rivaleni leswaku Akwila na Prisila a va tsakile loko va tlhele va va na Silasi (Silvano) na Timotiya tanihi vaendzi va vona eku fikeni ka vona va huma eMakedoniya. (Mintirho 18:5) Mapapila mambirhi ya Pawulo lama yaka eka Vatesalonika, lama endzhaku ma veke xiyenge xa Bibele, swi nga ha endleka ma tsariwe hi nkarhi lowu muapostola a tshama na Akwila na Prisila.
Swa olova ku anakanya leswaku enkarhini lowu, kaya ra Prisila na Akwila a ri ri rona xivindzi xa ntirho wa swa le tilweni. Kumbexana a ri tolovelekile eka vanghana vo tala lava rhandzekaka—ku nga Stefanasi ni ndyangu wakwe, Vakreste vo sungula va le xifundzheni-nkulu xa Akaya, lava khuvuriweke hi Pawulo hi yexe; Titiyo Yusto loyi a pfumeleleke Pawulo leswaku a tirhisa yindlu yakwe ku nyikela tinkulumo eka yona; na Krispo, mufambisi wa sinagoga, loyi a amukeleke ntiyiso ni va ndyangu wakwe hinkwavo. (Mintirho 18:7, 8; 1 Vakorinto 1:16) Kutani a ku ri na Fortunato na Akayiko; Gayo loyi kumbexana minhlangano ya vandlha a yi khomeriwa ekaya ka yena; Erasto mulanguteri wa muti; Tertiyo, matsalana loyi Pawulo a n’wi rhumeke ku tsala papila rakwe leri yaka eka Varhoma; na Febe, makwavo wa xisati loyi a tshembekeke wa le vandlheni ra le kusuhi ra Kenikreya, loyi kumbexana a yiseke papila eRhoma ku suka eKorinto.—Varhoma 16:1, 22, 23; 1 Vakorinto 16:17.
Malandza ya Yehovha ya manguva lawa lama veke ni nkarhi wo kombisa malwandla eka mutirheli la famba-fambaka ma yi tiva ndlela leyi swi khutazaka ha yona ni ndlela leyi swi nga ta ka swi nga rivaleki ha yona. Mintokoto leyi akaka leyi vaka kona eka swiendlakalo swo tano, yi nga va xihlovo xa xiviri xa xikhutazo hi tlhelo ra moya eka hinkwavo. (Varhoma 1:11, 12) Kutani, hilaha Akwila na Prisila va endleke hakona, lava nyikelaka makaya ya vona leswaku ku khomeriwa kona minhlangano, kumbexana Dyondzo ya Buku ya Vandlha, va ni ntsako ni ku eneriseka hi ku kota ku hoxa xandla hi ndlela leyi eku yiseni ka vugandzeri bya ntiyiso emahlweni.
Lexi kombisaka leswaku vunghana bya vona na Pawulo a byi ri byikulu hileswi Akwila na Prisila va fambeke na yena loko a suka eKorinto hi ximun’wana xa 52 C.E., va ya le Efesa. (Mintirho 18:18-21) Va tshame emutini wolowo naswona va veke xisekelo xa riendzo leri tlhandlamaka ra muapostola. Hi kona laha vadyondzisi lavanene va mahungu lamanene va tekeke Apolosi xivulavuri xa matimba “va n’wi rhurhela” naswona va tsakele ku n’wi pfuna leswaku a twisisa “ndlela ya Xikwembu hilaha ku lulameke.” (Mintirho 18:24-26, ringanisa NW.) Loko Pawulo a tlhela a endzela aEfesa eka riendzo rakwe ra vunharhu ra vurhumiwa kwalomu ka xixika xa 52/53 C.E., nsimu leyi a yi rimiwe hi mpatswa lowu lowu chivirikaka se a yi wupfele ntshovelo. Kwalomu ka malembe manharhu endzhakunyana, Pawulo u chumayerile ni ku dyondzisa “Ndlela ya Hosi,” loko vandlha ra Efesa ri ri karhi ri khomela minhlangano ekaya ra Akwila.—Mintirho 19:1-20, 26; 20:31; 1 Vakorinto 16:8, 19.
Endzhakunyana, loko va tlhelele eRhoma, vanghana lavambirhi va Pawulo va hambete va “gingirika eku amukeleni ka vaendzi” va nyikela kaya ra vona leswaku ku khomeriwa minhlangano ya Vukreste eka rona.—Varhoma 12:13; 16:3-5.
‘Va Nyikete Vutomi Bya Vona’ Hikwalaho Ka Pawulo
Kumbexana Pawulo a a tshama na Akwila na Prisila loko a ha ri aEfesa. Xana a tshama na vona loko ku tlhekeka dzolonga leri vangiweke hi vafuri va silivhere? Hi ku ya hi rungula leri kumekaka eka Mintirho 19:23-31, loko vavanuna lava nga ni vutshila lava endleke ndhumbha va pfuxe dzolonga malunghana ni ku chumayeriwa ka mahungu lamanene, vamakwerhu va boheke ku sivela Pawulo leswaku a nga tinghenisi ekhombyeni hi ku ya emahlweni ka ntshungu lowu wa vapfukeri. Vahlamuseri van’wana va Bibele va anakanya leswaku swi nga ha endleka ku ve enkarhini wa xiendlakalo xexo xa khombo laha Pawulo a titweke ‘a nga ha tshembi leswaku u ta hanya’ ni leswaku Akwila na Prisila va nghenelerile hi ndlela yo karhi, ‘va nyikela vutomi bya vona’ hikwalaho ka yena.—2 Vakorinto 1:8; Varhoma 16:3, 4, ringanisa NW.
Loko “dzolonga ri miyerile,” hi ndlela ya vutlhari Pawulo u sukile emutini wolowo. (Mintirho 20:1) A swi kanakanisi leswaku Akwila na Prisila na vona a va langutane ni nkaneto swin’we ni ku hlekuriwa. Xana sweswo swi va hete mongo? Ku nga khathariseki sweswo, Akwila na Prisila hi xivindzi va hambete va endla matshalatshala ya vona ya Vukreste.
Mpatswa Lowu Nga Ni Xinghana Lexikulu
Endzhaku ka loko mfumo wa Klawudiyo wu fike emakumu, Akwila na Prisila va tlhelele eRhoma. (Varhoma 16:3-15) Hambiswiritano, ro hetelela laha va boxiwaka kona eBibeleni, hi loko va tlhelele aEfesa. (2 Timotiya 4:19) Nakambe, hilaha swi nga hakona eka tindhawu tin’wana eMatsalweni, wanuna loyi ni nsati wakwe va boxiwa va ri swin’we. Mayana mpatswa lowu tshinelelaneke ni lowu nga ni vun’we! Pawulo a a nga ta n’wi tsundzuka makwerhu loyi la rhandzekaka wa xinuna Akwila, handle ko tsundzuka ntirhisano wa vutshembeki bya nsati wakwe. Naswona mayana xikombiso lexinene swonghasi eka mimpatswa ya Vakreste namuntlha, hikwalaho ka mpfuno wa vutshembeki wa munghana wa vukati la tinyiketeleke, lowu pfumelelaka munhu leswaku a endla leswi engetelekeke ‘entirhweni wa Hosi’ naswona, minkarhi yin’wana, ku tlula leswi a ta endlisa swona loko a titshamele yexe.—1 Vakorinto 15:58.
Akwila na Prisila va tirhe emavandlheni yo hlayanyana lama hambaneke. Ku fana na vona, Vakreste vo tala va manguva lawa va tiendla va kumeka leswaku va rhurhela laha xilaveko xi kuleke swinene kona. Va tlhela va kuma ntsako ni ku eneriseka loku vangiwaka hi ku vona swilaveko swa Mfumo swi ri karhi swi kula, ni leswi va kotaka ku hlakulela vunghana bya Vukreste lebyi kufumelaka ni bya risima.
Hikwalaho ka xikombiso xa vona lexikulu xa rirhandzu ra Vukreste, Akwila na Prisila va nkhensiwe hi Pawulo na hi van’wana. Naswona xa nkoka ngopfu, va tiendlele vito lerinene na Yehovha hi yexe. Matsalwa ma hi tiyisekisa: “Xikwembu a xi na mona, xi nga ka xi nga rivali ntirho wa n’wina ni rirhandzu leri mi ri kombeke hi vito ra xona, hi ku tirhela vahlawuriwa va xona, hilaha mi swi endlaka hakona nisweswi.”—Vaheveru 6:10.
Swi nga ha endleka hi nga ri na wona nkarhi lowu hi pfulekeleke leswaku hi tirha hilaha Akwila na Prisila va tirheke hakona, kambe un’wana ni un’wana wa hina a nga tekelela xikombiso xa vona lexinene. Hi ta va ni ku eneriseka loku enteke loko hi ri karhi hi nyikela hi ntamu wa hina entirhweni lowo kwetsima, hi nga rivali “ku endla leswinene ni ku pambulela van’wana leswi [h]i nga na swona, hikuva magandzelo lawa hi wona lama tsakisaka Xikwembu.”—Vaheveru 13:15, 16.