A Hi Nyenyeni Leswo Homboloka

YEHOVHA i Xikwembu lexi kwetsimaka. Eminkarhini ya khale a a ri “Mukwetsimi wa Israel,” naswona tanihi leswi a nga tano u lave leswaku Israyele ri basa, ri nga vi na xisandzu. (Pisalema 89:18) U byele vanhu va yena lava a va hlawuleke a ku: “Mi ta kwetsima, hikuv̌a nḍi kwetsimile.” (Levhitika 11:45) Un’wana ni un’wana loyi a laveke ku “tlhandlukela e nṭhav̌eni ya Yehova” a boheka ku va ni “ŝandla le’ŝi nga riki na nanḍu, ni mbilu le’yi tengeke.” (Pisalema 24:3, 4) Sweswo a swi vula leswi engetelekeke ku tlula ku papalata swiendlo swa vudyoho ntsena. A swi vula “ku v̌enga ŝo biha.”—Swivuriso 8:13.

Hi rirhandzu, Yehovha u simeke milawu leyi nga ni vuxokoxoko leswaku tiko ra Israyele ri yi tiva, ni ku papalata ku endla leswo biha. (Varhoma 7:7, 12) Milawu leyi yi katse swiletelo leswi tiyeke swa mahanyelo. Vuoswi, swiendlo swa vusodoma, vuxaka bya rimbewu ni maxaka ya le kusuhi, ni ku va ni vuxaka bya rimbewu ni swiharhi, a swi vuriwa manyala lama thyakisaka emoyeni. (Levhitika 18:23; 20:10-17) Lava a va voniwa nandzu wa swiendlo swo tano leswi tsongahataka a va dlayiwa erixakeni ra Israyele.

Loko vandlha ra Vakreste lava totiweke ri hundzuke “Israel wa Šikwembu” ri vekeriwe mimpimanyeto ya mahanyelo leyi fanaka. (Vagalatiya 6:16, BX) Vakreste na vona a va fanele va “[venga] leswo biha.” (Varhoma 12:9) Marito ya Yehovha lama yaka eka Israyele a ma tirha ni le ka vona: “Hlawulekani, hikuva mina ndzi hlawulekile.” (1 Petro 1:15, 16) Mikhuva leyi ya manyala yo tanihi vumbhisa, vuoswi, swiendlo swa vusodoma, vuxaka bya rimbewu ni swiharhi ni vuxaka bya rimbewu ni maxaka ya le kusuhi a swi nga fanelanga swi onha vandlha ra Vukreste. Lava alaka ku tshika ku endla swilo swo tano va nge ngheni eMfun’weni wa Xikwembu. (Varhoma 1:26, 27; 2:22; 1 Vakorinto 6:9, 10; Vaheveru 13:4) ‘Emasikwini lawa ya makumu,’ mimpimanyeto leyi fanaka ya tirha ni le ka “tinyimpfu tin’wana.” (2 Timotiya 3:1; Yohane 10:16) Hikwalaho, Vakreste lava totiweke ni tinyimpfu tin’wana i vanhu lava baseke ni ku tenga, lava kotaka ku byarha vito ra Xikwembu xa vona tanihi Timbhoni ta Yehovha.—Esaya 43:10.

Ku Hlayisa Vandlha Ri Basile

Ku hambana ni sweswo, misava yi amukela mahanyelo hinkwawo layo biha. Hambileswi Vakreste va ntiyiso va hambaneke ni misava, a va fanelanga va rivala leswaku vo tala lava sweswi va tirhelaka Yehovha va tshame va va vanhu va misava. Ku ni vo tala lava loko va nga si tiva Xikwembu xa hina lexi kwetsimaka, a va nga xi voni xivangelo xo tshika ku enerisa ku navela ni milorho ya vona ya nyama leyi nga ni vudyoho, ni ku nghena hi nhloko “evusopfeni lebyi bya ku tlurisa mpimo.” (1 Petro 4:4) Endzhaku ko boxa mikhuva leyi nyenyetsaka ya vanhu va matiko lava nga riki na mahanyelo, muapostola Pawulo u te: “Hi leswi van’wana va n’wina a mi ri swona.” Hambiswiritano, u ye emahlweni a ku: “Kambe sweswi mi basisiwile, naswona mi endliwile lava hlawulekeke ni lava lulameke, hi vito ra Hosi Yesu Kriste ni Moya wa Xikwembu xa hina.”—1 Vakorinto 6:11.

Mayana ndlela leyi marito lawa ma chavelelaka ha yona swonghasi! Ku nga khathariseki leswi munhu a tshameke a swi endla khale evuton’wini, wa hundzuka loko mahungu lamanene yo kwetsima lama nga mayelana na Kreste ma fikelela mbilu ya yena. A kombisa ripfumelo ivi a tinyiketela eka Yehovha Xikwembu. Ku sukela kwalaho ku ya emahlweni u hanya vutomi lebyi tengeke emahanyelweni, u hlantswiwile a basa emahlweni ka Xikwembu. (Vaheveru 9:14) Swidyoho leswi a swi endleke enkarhini lowu hundzeke u rivaleriwe swona, naswona a nga ha “ringeta hi matimba ku ya fika eka leswi nga le mahlweni.”a—Vafilipiya 3:13, 14; Varhoma 4:7, 8.

Yehovha u rivalele Davhida la hundzukeke hikwalaho ko dlaya ni ku endla vuoswi, naswona U rivalele Manase la hundzukeke emahanyelweni yo biha ya vugandzeri bya swifaniso ni ku halata ngati loku tsemaka nhlana. (2 Samuwele 12:9, 13; 2 Tikronika 33:2-6, 10-13) Hakunene na hina hi nga tlangela hikwalaho ka leswi a tiyimiseleke ku hi rivalela loko hi hundzuka ivi hi vulavula na yena swi suka embilwini na hi ku titsongahata. Hambiswiritano, ku nga khathariseki leswi Yehovha a rivaleleke Davhida na Manase, vavanuna lavambirhi—vona kun’we na Israyele—va boheke ku kuma vuyelo bya swiendlo swa vona swa vudyoho. (2 Samuwele 12:11, 12; Yeremiya 15:3-5) Hi ndlela leyi fanaka, hambiloko Yehovha a rivalela vadyohi lava hundzukaka, ku nga ha va ni vuyelo lebyi nga papalatekiki bya swiendlo swa vona.

Vuyelo Lebyi Nga Papalatekiki

Hi xikombiso, munhu la hanyaka vutomi bya manyala ivi a tluleriwa hi AIDS a nga ha amukela ntiyiso ivi a hundzuka ku fikela laha a tinyiketelaka ni ku khuvuriwa. Sweswi a nga va Mukreste la baseke emoyeni la nga ni vuxaka ni Xikwembu ni ntshembo lowunene wa vumundzuku; kambe wa ha ri na yona AIDS. Eku heteleleni a nga ha fa hikwalaho ka vuvabyi lebyi, swa vava kambe i vuyelo lebyi nga papalatekiki bya mahanyelo ya yena ya khale. Eka Vakreste van’wana vuyelo bya mahanyelo ya vona yo biha byi nga ha ya emahlweni hi tindlela tin’wana. Endzhaku ka loko ku hundze malembe yo tala va khuvuriwile, swi nga ha endleka leswaku vutomi bya vona hinkwabyo eka mafambiselo lawa ya swilo, va ha boheka ku lwisana ni ku navela ka vona ka nyama leyi va susumetelaka ku tlhelela eka hanyelo ra vona ro biha ra khale. Hi ku pfuniwa hi moya wa Yehovha, vo tala va swi kota ku lwisana na kona. Kambe va fanele ku ya emahlweni ni ku lwa nyimpi leyi.—Vagalatiya 5:16, 17.

Vanhu vo tano a va weli exidyohweni ntsendze loko va lawula ku navela ka vona. Kambe loko va ri vanhu va xinuna hi vutlharhi va nga ha endla xiboho xa ku nga ‘naveli’ vutihlamuleri evandlheni loko va ha lwisana ni minsusumeto ya nyama leyi nga ni matimba. (1 Timotiya 3:1) Ha yini? Hikuva va yi tiva ndlela leyi vandlha ri va tshembaka ha yona vakulu. (Esaya 32:1, 2; Vaheveru 13:17) Va swi xiya leswaku ku vulavuriwa ni vakulu hi timhaka to tala leti nga ta xihundla naswona va boheka ku nyikela mpfuno eka swiyimo leswi lavaka vukheta lebyikulu. Swi ta va swi nga kombisi rirhandzu, vutlharhi ni ku nga anakanyeli loko loyi a ha lwisanaka ni ku navela loku thyakeke ka nyama a navela lunghelo ro tano ra vutihlamuleri.—Swivuriso 14:16; Yohane 15:12, 13; Varhoma 12:1.

Eka wanuna loyi a a pfinya vana emahlweni ko va a khuvuriwa, ku nga ha va ni vuyelo byin’wana. Loko a dyondza ntiyiso, wa hundzuka ivi a fularhela ndlela ya yena, a nga ti na xona xidyoho lexi lexikulu evandlheni. Endzhaku ka kwalaho a nga ha endla nhluvuko lowunene, a lawula minsusumeto ya yena leyi hoxeke hi ku helela, naswona a nga ha va ni mboyamelo wo ‘navela’ lunghelo ra vutihlamuleri evandlheni. Kambe, ku vuriwa yini hiloko a ha fanele ku hlantswa vito ra yena etikweni leswaku a nga ha tiveki a ri mupfinyi wa vana? Xana u ta va la nga “riki na xisandzu, . . . loyi vanhu va le handle va n’wi xiximaka, . . . [la nga] hava xisandzu”? (1 Timotiya 3:1-7, 10; Tito 1:7) E-e, a nge vi tano. Hikwalaho, a nga faneleki ku va ni malunghelo evandleni.

Loko Mukreste La Tinyiketeleke A Dyoha

Yehovha wa swi tiva leswaku hi tsanile ni leswaku hambi ku ri endzhaku ka nkhuvulo hi nga ha wela exidyohweni. Muapostola Yohane u tsalele Vakreste va le sikwini ra yena a ku: “Ndzi mi tsalela timhaka leti leswaku mi ta ka mi nga dyohi; kambe loko un’wana a tshuka a dyoha, hi ni muyimeri eka Tatana, a nga Yesu Kriste la lulameke. Hi yena mhamba ya swidyoho swa hina, naswona ku nga ri ya swidyoho swa hina ntsena, kambe ni swa vanhu va misava hinkwayo.” (1 Yohane 2:1, 2) Ina, exisekelweni xa gandzelo ra Yesu, Yehovha u ta rivalela Vakreste lava khuvuriweke lava welaka exidyohweni—loko hakunene-nene va hundzuka naswona va tshika ndlela ya vona leyi hoxeke.

Xikombiso xa leswi xi voniwe evandlheni ra lembe-xidzana ro sungula le Korinto. Muapostola Pawulo u twe mhaka ya vumbhisa exikarhi ka vanhu lava nga maxaka evandlheni rero leri a ra ha ri rintshwa, naswona u nyikele swiletelo swa leswaku munhu loyi a katsekaka a susiwa evandlheni. Endzhakunyana, mudyohi u hundzukile, kutani Pawulo u khutaze vandlha leswaku ri n’wi vuyisela. (1 Vakorinto 5:1, 13; 2 Vakorinto 2:5-9) Xisweswo, hi matimba lama hanyisaka ya tintswalo ta rirhandzu ra Yehovha ni hikwalaho ka ntikelo lowukulu wa gandzelo ra nkutsulo ra Yesu, munhu loyi u basisiwile exidyohweni xa yena. Swilo leswi fanaka swi nga ha humelela namuntlha. Nakambe, hambiloko munhu la khuvuriweke a endla xidyoho lexikulu kutani a hundzuka naswona a rivaleriwa hi Yehovha, ku nga ha va ni vuyelo bya xidyoho xa yena lebyi yaka emahlweni.—Swivuriso 10:16, 17; Vagalatiya 6:7.

Hi xikombiso, loko nhwanyana la tinyiketeleke a endla vuoswi, a nga ha tisola eka xiendlo xa yena hi mbilu ya yena hinkwayo naswona eku heteleleni a nga ha hlakarhela a va ni rihanyo lerinene ra moya hi ku pfuniwa hi vandlha. Kambe ku vuriwa yini hiloko a tikile hikwalaho ka mahanyelo ya yena yo biha? Xisweswo hi ndlela leyi nga papalatekiki vutomi bya yena hinkwabyo byi va byi cinciwe hi leswi a swi endleke. Wanuna la endleke vumbhisa a nga ha hundzuka ivi a nga susiwi evandlheni. Kambe munghana wa yena wa vukati la nga riki na nandzu u na xona xisekelo xa Matsalwa xo n’wi tshika, naswona a nga ha hlawula ku endla tano. (Matewu 19:9) Loko a endla tano, wanuna, hambiloko a rivaleriwile hi Yehovha, u ta tshama ni vuyelo lebyi lebyi vavaka bya xidyoho xa yena vutomi bya yena hinkwabyo.—1 Yohane 1:9.

Ku vuriwa yini hi wanuna loyi hi lunya a tshikaka nsati wa yena leswaku a ta teka nsati un’wana? Kumbexana eku heteleleni a nga ha hundzuka ivi a vuyiseriwa evandlheni. Endzhaku ka malembe a nga ha endla nhluvuko ni ku “kongoma eku hetisekeni.” (Vaheveru 6:1) Kambe loko nsati wa yena lowo sungula a nga si tekiwa, a nge ri fanelekeli lunghelo ra vutihlamuleri evandlheni. A nga na “nsati un’we ntsena” hikuva a a nga ri na yona mfanelo ya le Matsalweni yo tshika nsati wa yena lowo sungula.—1 Timotiya 3:2, 12.

Xana leswi a hi swona swivangelo swa ntikelo leswi faneleke swi endla Mukreste a hlakulela ku nyenya leswo homboloka?

Ku Vuriwa Yini Hi Mupfinyi Wa Vana?

Ku vuriwa yini hiloko Mukreste la nga ntswatsi la khuvuriweke a pfinya n’wana? Xana mudyohi loyi u homboloke lerova Yehovha a nge pfuki a n’wi rivalerile? Kahle-kahle a swi tano. Yesu u vule leswaku la “sandzaka Moya lowo Kwetsima” a nge rivaleriwi. Naswona Pawulo u vule leswaku a ku na gandzelo ra swidyoho eka munhu loyi a endlaka xidyoho hi vomu ku nga khathariseki ku tiva ka yena ntiyiso. (Luka 12:10; Vaheveru 10:26, 27) Kambe ku hava laha Bibele yi vulaka kona leswaku Mukreste la nga ntswatsi loyi a pfinyaka vana—ku nga khathariseki leswaku i xaka ra yena kumbe ku nga ri xaka—a nga ka a nga rivaleriwi. Entiyisweni, swidyoho swa yena swi nga ha hlantswiwa swi basa loko a hundzuka hi mbilu ya yena hinkwayo ivi a fularhela ku tikhoma ka yena. Hambiswiritano, a nga ha boheka ku hambeta a lwisana ni minsusumeto yo biha ya nyama leyi a yi hlakuleleke. (Vaefesa 1:7) Naswona ku nga ha va ni vuyelo lebyi a nga taka a nga byi papalati.

Swi titshege hi nawu wa tiko leri a tshamaka eka rona, mupfinyi loyi a nga ha gweviwa ku tshama ekhotsweni kumbe a langutana ni ku vekeriwa swipimelo hi Hulumendhe. Vandlha a ri nge n’wi sirheleli eka leswi. Tlhandla-kambirhi, wanuna loyi u paluxe ku tsana ka yena lokukulu, loku ku sukela kwalaho ku ya emahlweni, ku faneleke ku tekeriwa enhlokweni. Loko a tikomba leswaku u hundzukile, u ta khutaziwa ku endla nhluvuko wa moya, a hlanganyela entirhweni wa nsimu, hambi ku ri ku nyikela tinkulumo eXikolweni xa Vutirheli bya le Tilweni ni le ka swiavelo leswi nga riki swa ku dyondzisa swa Nhlangano wa Ntirho. Hambiswiritano, leswi a swi vuli swona leswaku u ta ri fanelekela lunghelo ra vutihlamuleri evandlheni. Hi swihi swivangelo swa Matsalwa swa mhaka leyi?

Xin’wana xa swivangelo leswi hileswaku, nkulu u fanele ku va “la kotaka ku fuma mahanyelo ya yena.” (Tito 1:8) Ina, ku hava ni un’we wa hina la tikhomaka hi ndlela leyi hetisekeke. (Varhoma 7:21-25) Kambe Mukreste la tinyiketeleke loyi a nga ntswatsi la welaka exidyohweni xo pfinya vana, u kombise ku tsana ka nyama loku nga riki ka ntumbuluko. Mintokoto yi kombise leswaku ntswatsi wo tano a nga ha tlhela a pfinya vana van’wana. I ntiyiso leswaku a hi mupfinyi un’wana ni un’wana wa vana loyi a engetaka xidyoho lexi, kambe vo tala va endla tano. Naswona vandlha a ri nge swi koti ku vona timbilu, leswaku ri tiva lava va nga ta tlhela va pfinya vana ni lava va nga ta ka va nga ha va pfinyi. (Yeremiya 17:9) Hikwalaho, ndzayo ya Pawulo leyi yaka eka Timotiya yi tirha swinene emhakeni ya ntswatsi la khuvuriweke loyi a pfinyeke vana: “U nga hatliseli ku tlhandleka munhu mavoko, naswona u nga tinghenisi eswidyohweni swa un’wana munhu.” (1 Timotiya 5:22) Leswaku ku sirheleriwa vana va hina, wanuna loyi a tivekaka leswaku u tshame a va mupfinyi wa vana a nga faneleki ku nyikiwa lunghelo ra vutihlamuleri evandlheni. Tlhandla-kambirhi, a nge pfuki a ve phayona kumbe ku va entirhweni wun’wana wo hlawuleka wa nkarhi hinkwawo.—Ringanisa nsinya wa nawu lowu nga eka Eksoda 21:28, 29.

Van’wana va nga ha vutisa, ‘Xana a va kona lava nga tshama va endla swidyoho swa muxaka wun’wana ivi va hundzuka, kambe va tlhela va engeta swidyoho swa vona?’ Ina, sweswo swi humelerile, kambe ku ni timhaka tin’wana leti faneleke ti xiyisisiwa. Hi xikombiso, loko munhu wo karhi a sungula timhaka ta vugangu ni munhu la nga ntswatsi, munhu loyi wa ntswatsi u fanele a swi kota ku lwisana ni minkucetelo ya munhu loyi. Swa olova ku kanganyisa vana, ku va pfilunganya kumbe ku va chavisa. Bibele yi vulavula hi ku pfumala ka n’wana vutlharhi. (Swivuriso 22:15; 1 Vakorinto 13:11) Yesu u tirhise vana tanihi xikombiso xa ku pfumala vutivi ni xa ku titsongahata. (Matewu 18:4; Luka 18:16, 17) Ku pfumala vutivi ka n’wana ku katsa ku pfumala ka yena ntokoto hilaha ku heleleke. Vana vo tala va ni xinghana, va tikarhatela ku tsakisa van’wana, naswona xisweswo va hlaseleka hi ku olova hi ku khomiwa hi ndlela yo biha hi ntswatsi loyi a nga ni makungu yo biha, loyi va n’wi tivaka ni ku n’wi tshemba. Hikwalaho, vandlha ri ni vutihlamuleri emahlweni ka Yehovha byo sirhelela vana va rona.

Vana lava leteriweke kahle va dyondza ku yingisa ni ku xixima vatswari va vona, vakulu ni vanhu van’wana lavakulu. (Vaefesa 6:1, 2; 1 Timotiya 5:1, 2; Vaheveru 13:7) Swi ta va swi hume endleleni loko un’wana wa vanhu lava vo xiximeka a tirhisa hi ndlela yo biha ku tshembiwa ka yena hi n’wana, hi ku pfumala vutivi, hi xikongomelo xo lava ku n’wi kanganyisa kumbe ku n’wi sindzisa leswaku a endla swiendlo swa rimbewu na yena. Lava va tshameke va pfinyiwa hakanyingi swi va tekela malembe yo tala leswaku va hlula ntshikilelo lowu vaka kona wa mintlhaveko. Hikwalaho, mupfinyi loyi wa vana u fanele a kuma ndzayo yo vava ni swipimelo evandlheni. A hi fanelanga hi karhateka hi xikhundlha xa yena evandlheni, kambe ematshan’weni ya sweswo, hi fanele hi karhateka hi vutengi bya vandlha lebyi nga riki na xisandzu.—1 Vakorinto 5:6; 2 Petro 3:14.

Loko mupfinyi wa vana a hundzuka hi mbilu ya yena hinkwayo, u ta byi xiya vutlharhi bya ku tirhisa misinya ya milawu ya Bibele. Loko hakunene a dyondza ku nyenya leswo homboloka, u ta nyenya ni leswi a swi endleke ivi a lwela ku papalata ku engeta xidyoho xa yena. (Swivuriso 8:13; Varhoma 12:9) Ku tlula kwalaho, u ta nkhensa Yehovha hakunene hikwalaho ka vukulu bya rirhandzu ra Yena, hikwalaho ka leswi mudyohi la hundzukeke wo tanihi hi yena a nga ha hambetaka a gandzela Xikwembu xa hina lexi kwetsimaka ni ku va ni ntshembo wo va exikarhi ka “la’v̌a lulameke” lava nga ta tshama emisaveni hilaha ku nga heriki.—Swivuriso 2:21.

[Tinhlamuselo ta le hansi]

[Marito lama tshahiweke exihlokweni lama nga eka tluka 28]

Hambiloko Yehovha a va rivalela vadyohi lava hundzukaka, ku nga ha va ni vuyelo lebyi nga papalatekiki bya swiendlo swa vona