Loko Ku Xaniseka Ku Ta Va Ku Herile
KU XANISEKA a ku nga ri xiphemu xa xikongomelo xa Xikwembu xo sungula hi ndyangu wa vanhu. A xi nga ku kunguhatanga, naswona a xi ku lavi. U nga ha vutisa, ‘Lokoswiritano, ku sungule njhani, naswona hikwalaho ka yini Xikwembu xi pfumelele leswaku ku va kona ku ta fika namuntlha?’—Ringanisa Yakobo 1:13.
Nhlamulo yi kumeka eka rungula ra khale swinene ra matimu ya munhu, ku nga Bibele, ngopfu-ngopfu buku ya Genesa. Yi vula leswaku vatswari va hina vo sungula, ku nga Adamu na Evha, va landzele Sathana Diyavulosi eku xandzukeleni ka yena Xikwembu. Swiendlo swa vona swi ntlhontlhe timhaka ta nkoka leti khumbeke masungulo ya vuako hinkwabyo ya nawu ni nhleleko wa swilo. Loko va koxe mfanelo yo tiendlela xiboho xa leswinene ni leswo biha, va ntlhontlhe vuhosi bya Xikwembu. Va ntlhontlhe mfanelo ya xona yo lawula ni yo va xona ntsena xi va muavanyisi wa “ŝo saseka ni ŝo biha.”—Genesa 2:15-17; 3:1-5.
Ha Yini Xi Nga Endlanga Ku Rhandza Ka Xona Xikan’we-kan’we?
U nga ha vutisa, ‘Kutani, ha yini Xikwembu xi nga endlanga ku rhandza ka xona xikan’we-kan’we?’ Eka vo tala, mhaka leyi yi vonaka yi olova swinene. Va ri, ‘Xikwembu a xi ri na wona matimba. A xi fanele xi ma tirhisile leswaku xi lovisa vaxandzuki lava.’ (Pisalema 147:5) Kambe tivutise, ‘Xana ndzi va ndhundhuzela hi mbilu yo basa hinkwavo lava tirhisaka matimba ya vona lama tlakukeke leswaku ku endliwa ku rhandza ka vona? Xana a ndzi tikumi ndzi nyenyetseka loko vafumi va tihanyi va rhumetela mavuthu ya swa nyimpi, leswaku ma dlayetela valala va vona?’ Vanhu vo tala lava ehleketaka kahle va wu nyenya nchumu wo tano.
U nga ha ku, ‘Aha, kambe loko Xikwembu xi ri na wona matimba wolawo, ku hava loyi a nga lwisanaka ni swiendlo swa xona.’ Xana u vula ntiyiso? Xana a hi ntiyiso leswaku vanhu va lwisana na yona ndlela leyi Xikwembu xi tirhisaka matimba ha yona? Va vula leswaku hikwalaho ka yini xi nga ma tirhisi minkarhi yin’wana, tanihi le mhakeni ya ku tiyisela ka xona vubihi. Naswona va vula leswaku hikwalaho ka yini xi ma tirhisile minkarhi yin’wana. Hambi ku ri Abrahama la tshembekeke, a a ri ni xiphiqo mayelana ni ndlela leyi Xikwembu xi ma tirhisaka ha yona matimba ya xona eka valala va xona. Tsundzuka loko Xikwembu xi anakanye ku lovisa Sodoma. Hi xihoxo Abrahama a a chava leswaku vanhu lavo lulama a va ta lovisiwa ni lavo biha. U komberile a ku: “A ŝi v̌e kule na wena e ku lov̌isa l’a lulameke ŝiṅwe ni l’a hombolokeke.” (Genesa 18:25) Hambi ku ri vanhu lava nga ni mianakanyo leyinene vo kota Abrahama a va xi lava xitiyisekiso xa leswaku matimba lama heleleke, a ma nge tirhisiwi hi ndlela yo biha.
Kavula, Xikwembu a xi ta va xi n’wi lovise xikan’we-kan’we Adamu, Evha na Sathana. Kambe anakanya ndlela leyi sweswo a swi ta va swi ti khumbe ha yona tintsumi letin’wana kumbe swivumbiwa swa le nkarhini lowu taka, leswi kumbexana endzhaku a swi ta xiya magoza ya xona. Xana leswi a swi nga ta vanga leswaku ku va ni swivutiso leswi kanakanisaka, malunghana ni ku lulama ka vulawuri bya Xikwembu? Xana a swi nga ta vanga ku hehliwa ka Xikwembu, ka leswaku hakunene xi fananyana ni mufumi wo lerisa wa tihanyi, hilaha Nietzsche a xi hlamuseleke hakona, Xikwembu lexi hi ndlela ya tihanyi xi dlayaka un’wana ni un’wana la lwisanaka ni tindlela ta xona?
Hikwalaho Ka Yini Xi Nga Sindzisi Vanhu Ku Endla Leswi Lulameke?
Van’wana va nga ha vutisa, ‘Xana Xikwembu a xi nge swi koti ku sindzisa vanhu ku endla leswi lulameke?’ Phela, anakanya hi mhaka leyi nakambe. Ematin’wini hinkwawo, tihulumendhe ti ringete ku endla leswaku vanhu va cinca ndlela leyi va anakanyaka ha yona. Tihulumendhe tin’wana kumbe vafumi van’wana va tirhise maendlelo yo hambana-hambana yo lawula mianakanyo ya van’wana, kumbexana hi ku tirhisa swidzidzirisi kumbe vuhandzuri, va dyelela vafumiwa va vona nyiko ya vona leyi hlamarisaka yo tiendlela xiboho hi ku tirhandzela. Xana a hi swi tlangeli leswi hi nga swivumbiwa leswi tihlawulelaka, hambileswi swi kotekaka leswaku nyiko yoleyo yi tirhisiwa hi ndlela yo biha? Xana ha ma seketela matshalatshala ya tihulumendhe kumbe ya valawuri yo lava ku teka ntshunxeko wolowo?
Kutani, i yini lexi Xikwembu a xi ta xi tirhisa xikan’we-kan’we ematshan’weni ya matimba, leswaku nawu wu landzeriwa? Yehovha Xikwembu u vone ku ri ndlela yo antswa yo langutana ni nxandzuko lowu, hi ku pfumelela nkarhinyana wo karhi leswaku lava va aleke milawu yakwe va tifuma handle ka mpfuno wa yena. Leswi a swi ta nyika ndyangu wa vanhu, ku nga vana va Adamu na Evha, nkarhinyana leswaku va tifuma va nga ri ehansi ka nawu wa Xikwembu. Hikwalaho ka yini xi endle leswi? Hikuva a xi swi tiva leswaku hi ku famba ka nkarhi, a ku ta va ni vumbhoni lebyi nga kanetiwiki, lebyi kombaka leswaku tindlela ta xona to fuma minkarhi hinkwayo ti lulamile, hambiloko xi tirhisa matimba ya xona lama nga riki na mpimo leswaku xi endla ku rhandza ka xona, ni leswaku vuxandzuki byihi na byihi byo lwisana na xona, hi ku famba ka nkarhi, byi ta va ni khombo.—Deteronoma 32:4; Yobo 34:10-12; Yeremiya 10:23.
Ku Vuriwa Yini Hi Vahlaseriwa Hinkwavo Lava Nga Riki Na Nandzu?
U nga ha vutisa, ‘Hi nkarhi lowu fanaka, ku vuriwa yini hi vahlaseriwa hinkwavo lava nga riki na nandzu? Xana swi fanerile leswaku va karhateka leswaku ku tiyisekisiwa vumbhoni byo karhi bya nawu?’ Phela, Xikwembu a xi pfumelelanga vubihi byi va kona leswaku xi kombisa nkoka wa nawu. Ku ri na sweswo, xi lava ku tiyisekisa leswaku hi xona ntsena xi nga hosi ni leswaku ku yingisa milawu ya xona, i swa nkoka leswaku ku va ni ku rhula ni ntsako lowu hambetaka eka swivumbiwa swa xona hinkwaswo.
Nchumu wun’wana wa nkoka lowu hi faneleke hi wu tsundzuka hileswaku Xikwembu xa swi tiva leswaku xi nga swi kota ku susa ku karhateka hinkwako hi ku helela, loku vubihi byi nga ha ku vangaka endyangwini wa vanhu. Xa swi tiva leswaku ku ringana nkarhi wo leha, ku karhateka ka xinkarhana a ku ta va ni vuyelo lebyi pfunaka. Anakanya hi manana loyi a khomaka n’wana wakwe a n’wi tshikilela loko dokodela a ri karhi a n’wi twisa ku vava hi ku n’wi tlhavela murhi wa nsawutiso, leswaku a sivela vuvabyi byo karhi lebyi nga tshukaka byi dlaya n’wana loyi. Ku hava manana loyi a lavaka leswaku n’wana wakwe a twa ku vava. Ku hava dokodela loyi a lavaka ku twisa muvabyi wakwe ku vava. Hi nkarhi wolowo, n’wana a nga xi twisisi xivangelo xo twa ku vava koloko, kambe endzhaku ka nkarhi u ta swi twisisa leswaku hikwalaho ka yini swi pfumeleriwile.
Xana Wu Kona Nchavelelo Wa Xiviri Eka Lava Xanisekaka?
Van’wana va nga ha vona onge ku tiva swilo leswi ntsena, swi nga ha va chavelelanyana lava xanisekaka. Hans Küng u vula leswaku nhlamuselo leyi twisisekaka ya leswaku ha yini ku ri ni ku xaniseka “eka la xanisekaka yi twisiseka ku fana ni muleteri wa swa dyondzo ya tikhemikhali ta mixaka ya swakudya eka munhu la sikaka hi ndlala.” Wa vutisa: “Xana nhlamuselo ya vutlhari eka vanhu lava xanisekaka hakunene yi nga swi kota ku va khutaza lava xanisekaka swinene?” Phela, “nhlamuselo ya vutlhari” ya vanhu lava honisaka Rito ra Xikwembu, ku nga Bibele, a yi va khutazanga lava xanisekaka. Nhlamuselo yo tano ya vanhu yi lo engetela xiphiqo ntsena, hi ku vula leswaku Xikwembu xi lo swi endlisa swona leswaku munhu a xaniseka, ni leswaku misava yi endleriwe ku va nkova wa swirilo, kumbe ndhawu yo ringiwa eka yona eka lava eku heteleleni va nga ta kuma vutomi etilweni. Vona xisandzu xo tano!
Kambe, Bibele hi yoxe yi nyika nchavelelo wa xiviri. A yi hlamuseli vukona bya ku xaniseka hi ndlela leyi twisisekaka ntsena, kambe yi tlhela yi aka ntshembo eka xitshembiso lexi tiyeke xa Xikwembu, xa leswaku xi ta susa ku vaviseka hinkwako loku nga kona loku pfumeleriweke swa xinkarhana loku ku vangeke ku xaniseka.
“Ku Pfuxetiwa Ka Swilo Hinkwaswo”
Ku nga ri khale Xikwembu xi ta pfuxeta swilo swi va hi ndlela leyi a xi swi lavise xiswona loko swivumbiwa swa xona swo sungula swa vanhu swi nga si xandzuka. Nkarhi wa xona lowu xi wu vekeleke vanhu leswaku va tifuma wu kusuhi ni ku hela. Hi hanya enkarhini lowu xi nga ta rhuma “Yesu, yena loyi a nga vekiwa ku va Mesiya wa n’wina; ú fanele ku tshama etilweni, ku ko ku fika minkarhi ya ku pfuxetiwa ka swilo hinkwaswo, leyi Xikwembu xi nga yi vula ni khale, hi milomo ya vaprofeta va xona lavo hlawuleka.”—Mintirho 3:20, 21.
Xana Yesu Kreste u ta endla yini? U ta herisa valala va Xikwembu emisaveni. (2 Vatesalonika 1:6-10) Loku a ku nga vi ku lovisiwa ka valala va nga ri vangani ntsena, hilaha vafumi va tihanyi va endlaka hakona. Vumbhoni lebyikulu lebyi kombaka vuyelo lebyi nga ni khombo lebyi vangiweke hi ku fuma ka vanhu hi ndlela yo biha, byi ta komba leswaku swi xi fanela kahle Xikwembu leswaku ku nga ri khale xi tirhisa matimba ya xona lama nga riki ni mpimo, leswaku xi endla ku rhandza ka xona. (Nhlavutelo 11:17, 18) Xo sungula ku rhandza loku ka xona ku ta vula “nhlomulo” lowu nga si tshamaka wu va kona emisaveni, lowu fanaka ni Ndhambhi ya siku ra Nowa, kambe wona wu ta va wukulu swinene eka yona. (Matewu 24:21, 29-31, 36-39) Lava nga ta pona “nhlomulo [lowu] lowukulu” va ta vona “minkarhi yo phyuphya” loko va vona ku hetiseka ka switshembiso hinkwaswo swa Xikwembu leswi vuriweke “hi milomo ya vaprofeta va xona lavo hlawuleka.” (Mintirho 3:20; Nhlavutelo 7:14-17) I yini leswi tshembisiweke hi Xikwembu?
Phela, vaprofeta va Xikwembu va le minkarhini ya khale va vula leswaku ku xaniseka loku vangiwaka hi nyimpi ni ku halatiwa ka ngati, ku ta hela. Hi xikombiso, Pisalema 46:9 ya hi byela: “O herise tinyimpi ku yisa e makuṅweni ya misav̌a.” A ku nga ha vi na vahlaseriwa lava nga hava nandzu ni vahlapfa lava terisaka vusiwana, lava pfinyiwaka, lava lamaleke ni ku dlayiwa etinyimpini ta tihanyi! Muprofeta Esaya u ri: “Tiko ri nga ka ri nga lwi ni riṅwana, kutani a ku nga ha dyonḍisiwi ku lwa.”—Esaya 2:4.
Nakambe vaprofeta va vhumbha makumu ya ku xaniseka loku vangiwaka hi vugevenga ni ku pfumaleka ka vululami. Swivuriso 2:21, 22 yi tshembisa leswaku “l’av̌a lulameke v̌a ta aka misav̌eni” ni leswaku lava vangaka ku karhateka loku ni ku xaniseka “v̌a ta susiwa la misav̌eni.” A swi nga ha endleki leswaku “v̌anhu va fuma . . . henhla ka v̌aṅwana ku v̌a endla ŝo biha.” (Eklesiasta 8:9) Hinkwavo lavo homboloka va ta suseriwa makumu. (Pisalema 37:10, 38) Un’wana ni un’wana u ta swi kota ku tshama hi ku rhula ni ku sirheleleka, a ntshunxekile eku xanisekeni.—Mikiya 4:4.
Ku tlula kwalaho, nakambe vaprofeta va tshembisa leswaku ku xaniseka loku vangiwaka hi vuvabyi bya miri ni mintlhaveko, ku ta hela. (Esaya 33:24) Esaya u tshembisa leswaku mabofu, vamafa-ndleve, swilema ni vavabyi hinkwavo va ta hanyisiwa. (Esaya 35:5, 6) Xikwembu xi ta susa leswi vangiwaka hi rifu. Yesu u vhumbhe leswaku “hinkwavo lava nge masirheni va . . . ta twa rito ra yena, kutani va ta huma.” (Yohane 5:28, 29) Exivonweni xa yena xa “tilo lerintshwa ni misava leyintshwa,” muapostola Yohane u byeriwe leswaku “Xikwembu hi xoxe . . . xi ta sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona; hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona.” (Nhlavutelo 21:1-4) Anakanya hi sweswo! Ku nga ha ri na ku karhateka, ku rila, nkosi, rifu—a ku nga ha vi na ku xaniseka!
Mahlomulo wahi ni wahi lama humeleleke enkarhini lowu wa ku pfumeleriwa ka vubihi swa nkarhinyana, ma ta susiwa hinkwawo. Hambi ku ri mikhumbhulo ya ku karhateka ni ku xaniseka ka vanhu—leswi a swi nga ri xona xikongomelo xa Xikwembu—yi ta susiwa hilaha ku heleleke. Esaya u profetile: “Nhlomulo wo sungula wu ta riv̌ariwa . . . Timhaka ta khale a ti nga ha ṭunḍukiwi.” (Esaya 65:16, 17) Xikongomelo xa Xikwembu xo sungula hi ndyangu wa vanhu lava hetisekeke, lowu hanyaka hi ku rhula ni ntsako lowu heleleke, eparadeyisini ya laha misaveni, xi ta vonaka hilaha ku hetisekeke. (Esaya 45:18) Ku tshembela eka vuhosi bya xona ku ta va nchumu lowu tiyeke. Mayana lunghelo ronghasi ro hanya enkarhini lowu Xikwembu xi nga ta herisa ku xaniseka ka vanhu hinkwako, nkarhi lowu xi kombisaka ha wona leswaku a hi xona “mufumi wa tihanyi, mukanganyisi, muxisi, mudlayi,” hilaha Nietzsche a xi soleke hakona, kambe leswaku nkarhi hinkwawo xi ni rirhandzu, xi tlharihile naswona xi ni matimba hinkwawo!
[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]
Vafumi van’wana va tirhise maendlelo yo lawula mianakanyo, va tekela vanhu nyiko ya vona yo tiendlela xiboho hi ku tirhandzela
[Xihlovo Xa Kona]
UPI/Bettmann
[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]
Loko ku xaniseka ku nga ha ri kona, vanhu hinkwavo va ta tiphina hi vutomi hi xitalo