Xana Swa Ku Chavisa Ku Tshemba Van’wana?

‘KU HAVA ni un’we loyi ndzi nga vulavulaka na yena. Vanhu a va nge ndzi twisisi. Va khomeke ngopfu hi swiphiqo swa vona vini. A va na wona nkarhi wa le swa ka mina.’ Vanhu vo tala va titwa hi ndlela leyi, hikwalaho va va vamafanato. Loko vanhu van’wana va va vutisa leswaku va pfuke njhani, hakanyingi va swi lava ku va byela, kambe a va va byeli. Swa va tsandza ku tiphofula.

I ntiyiso leswaku va kona vanhu lava nga wu laviki mpfuno wa van’wana. Kambe, vo tala va ni torha ra ku lava ku pfuniwa kambe va chava ku phofula timhaka ta vona leti nga xihundla, mintlhaveko ni leswi va humeleleke. Xana na wena u tano? Xana hakunene a nga kona na un’we loyi u nga n’wi tshembaka?

Ku Twisisa Nchavo Lowu

Emisaveni ya namuntlha ku ni xiyimo xa ku nga tshembani. Vantshwa a va vulavuli ni vatswari va vona. Vatswari va tsandzeka ku vulavurisana. Lava tiyimiseleke ku vulavurisana ni lava nga ni vulawuri a hi vangani. Hi ku tsandzeka ku tiphofula eka van’wana, vanhu van’wana va sungula ku tirhisa xihoko, swidzidzirisi kumbe vutomi byo homboloka leswaku va balekela swiphiqo swa vona.—Swivuriso 23:29-35; Esaya 56:12.

Ku tshemba vanhu lava nga ni vulawuri, vo tanihi vafundhisi, madokodela, vatshunguri ni vadyondzisi, ku xungetiwile hi ku pfumala vutshembeki ni mahanyelo yo biha loku paluxiwaka nkarhi na nkarhi. Hi xikombiso, nkambisiso wun’wana wu vula leswaku ku tlula tiphesente ta 10 ta vafundhisi va katseka eku tikhomeni ko biha ka rimbewu. Mutsari un’wana u vule leswaku “vatshovi va vutshembeki va cela minkova, misele ni mikhandlu eka vuxaka bya vanhu.” Xana leswi swi khumba mavandlha ya vona hi ndlela yihi? Swi herisa ku tshembana.

Ku hohloka ka mahanyelo loku hangalakaka ku tlhele ku vanga swiphiqo endyangwini, lerova ku hohloka ka mindyangu i mukhuva lowu tolovelekeke, ku nga ri xiendlakalo xa xiwelo. Kaya ri tshame ri va ndhawu yo wundlela eka yona. Hakanyingi, namuntlha ri fana ngopfu ni ndhawu yo tata khwiri hi nkarhi wa swakudya. Loko n’wana a kulela emutini lowu ku nga riki na “rirhandzu ra ntumbuluko,” vuyelo lebyi tolovelekeke i ku tsandzeka ku tshemba van’wana loko a se a kurile.—2 Timotiya 3:3, NW.

Ku tlula kwalaho, tanihi leswi swiyimo swa misava swi nyanyaka ku biha, hi nga hlaseriwa hi ku olova hi swilo swo chavisa leswi nga hi humelelaka. Eswiyin’weni leswi fanaka ni leswi, muprofeta Mikiya u tsarile: “Mi nga tišisi hi munghana.” (Mikiya 7:5) U nga ha titwa hi ndlela leyi fanaka endzhaku ka loko u khomisiwenyana tingana, ku xengiwa kumbe loko u humeleriwe hi mhaka yo tsema nhlana leyi xungetaka vutomi. Swi nga ku nonon’hwela ku tlhela u tshemba vanhu van’wana naswona u kula ni mintlhaveko leyi karhatekeke, u hanya siku rin’wana ni rin’wana u pfaleriwe hi khokholo ra mintlhaveko. (Ringanisa Pisalema 102:1-7.) I ntiyiso leswaku, langutelo ro tano ri nga ha ku pfuna leswaku u kota ku hanya, kambe “ku v̌av̌a ka mbilu” ya wena ku nga ha ku tekela ntsako wun’wana ni wun’wana wa xiviri evuton’wini. (Swivuriso 15:13) Ntiyiso hileswaku, loko u lava ku va la hanyeke kahle hi tlhelo ra moya, ra mintlhaveko ni ra nyama, khokholo leri ri fanele ri mbundzuxiwa naswona u fanele u dyondza ku tshemba vanhu van’wana. Xana sweswo swa koteka? Ina.

Ha Yini Khokholo Ri Fanele Ku Mbundzuxiwa?

Ku tiphofula eka van’wana swi phyuphyisa mbilu leyi karhatekeke. Hana na yena swi n’wi humelerile leswi. A a ri ni vukati lebyinene, kaya leri nga ni nsirhelelo, kambe a a ri ni gome lerikulu. Hambileswi a ri ni “gome e moyeni wa yena” hi vutlharhi u “[khongele] Yehovha” hi ku hiseka lerova ni milomo ya yena leyi pfalekeke yi kala yi rhurhumela. Ina, u phofulele Yehovha. U pfule mbilu ya yena eka Heli, muyimeri wa Xikwembu. Ku ve ni vuyelo byihi? “[Hana] a famba hi ndlela ya yena, a dya, kutani mombo wa yena wu hunḍuka.”—1 Samuwele 1:1-18.

Vanhu vo tala va wu tiva mpfuno wa ku tiphofula. Hi xikombiso, ku burisana ni ku byelana mintokoto ni lava va nga humeleriwa hi swiyimo leswi fanaka swi nga pfuna swinene. Vaendli va ndzavisiso va ri: “Ku pfalela mintlhaveko swi vanga mavabyi—hi fanele hi tiphofula leswaku hi ta tshama hi hanye kahle emiehleketweni.” Vumbhoni lebyi andzaka bya ndzavisiso wa sayense byi tiyisa ntiyiso wa xivuriso lexi huhuteriweke lexi nge: “Munhu l’a tihlawulaka e ka v̌aṅwana o lav̌a ku tiṭakisa ntsena, wa hlunamela hikwaŝo le’ŝi nga ni fanelo.”—Swivuriso 18:1.

Loko u nga tiphofuli eka van’wana, xana va ta swi kotisa ku yini ku ku pfuna? Hambileswi Yehovha Xikwembu a vonaka leswi nga timbilwini, leswi u swi ehleketaka swin’we ni mintlhaveko ya wena, ndyangu ni vanghana va wena a va nge swi tivi—handle ka loko wena u tiphofula. (1 Tikronika 28:9) Loko xiphiqo xi katsa ku tlula nawu wa Xikwembu, ku tsandzeka ku phofula mhaka ya kona swi endla leswaku xi nyanya ku biha.—Swivuriso 28:13.

Entiyisweni, vuyelo bya ku phofula mhaka leyi ku karhataka eka van’wana i bya nkoka ngopfu ku tlula makhombo lama nga vangaka ku vaviseka. Kavula, leswi a swi vuli swona leswaku hi fanele ku phyandlasela timhaka ta hina leti nga xihundla eka un’wana ni un’wana. (Ringanisa Vaavanyisi 16:18; Yeremiya 9:4; Luka 21:16.) “L’a nga ni v̌anakulobye la’v̌o tala o ta v̌a ni khombo,” ku tsundzuxa Swivuriso 18:24, kambe yi tlhela yi engetela: “Ku ni nakulobye l’a tlulaka makwav̌o.” Xana u nga n’wi kuma kwihi munghana wo tano?

Ku Tshembana eNdyangwini Wa Ka N’wina

Loko u ri ni xiphiqo, xana u ringetile ku burisana hi xona ni munghana wa wena wa vukati kumbe ni vatswari va wena? Mutsundzuxi un’wana la nga ni vutshila u te: “Malunghana ni swiphiqo swo tala, ku burisana hi swona hi vuenti hi wona nchumu lowu lavekaka.” (Swivuriso 27:9) Vavanuna va Vukreste lava ‘rhandzaka vasati va vona kukota loko va tirhandza,’ ni vavasati lava ‘titsongahataka eka vanuna va vona,’ ni vatswari lava hi ku tiyimisela va tekaka vutihlamuleri bya vona lebyi va nyikiweke hi Xikwembu byo ‘kurisa vana va vona hi ku va dyondzisa ta Hosi,’ va ta tikarhata leswaku va va vayingiseri lava nga ni ntwela-vusiwana ni ku va vatsundzuxi lava nga ni mpfuno. (Vaefesa 5:22, 33; 6:4) Hambileswi a a nga ri na nsati hambi ku ri vana hi ku ya hi langutelo ra nyama, mayana xikombiso lexinene lexi Yesu a xi vekeke malunghana ni mhaka leyi!—Marka 10:13-16; Vaefesa 5:25-27.

Kambe ku vuriwa yini hiloko xiphiqo xi ri xikulu lerova xi nge ntlhantlhiwi hi ndyangu? Evandlheni ra Vukreste, a swi bohi leswaku hi kayakayeka. Muapostola Pawulo u te: “Loko un’wana a tsanile, xana a ndzi tsananga na mina xana?” (2 Vakorinto 11:29) U tsundzuxile a ku: “Rhwalelanani mindzhwalo.” (Vagalatiya 6:2; Varhoma 15:1) Exikarhi ka vamakwerhu va moya va xinuna ni va xisati, handle ko kanakana a hi nge kumi un’we ntsena la nga “makwav̌o e makhombyeni.”—Swivuriso 17:17.

Ku Tshembana eVandlheni

Emavandlheni ya Timbhoni ta Yehovha lama tlulaka 80 000 emisaveni hinkwayo, ku ni vavanuna lava titsongahataka, lava tirhaka tanihi “[vatirhi-kuloni, NW] leswaku mi ta kuma ku tsaka.” (2 Vakorinto 1:24) Vanhu lava i vakulu. Esaya u te: “Uṅwana ni uṅwana wa v̌ona o ta kotisa šisirelelo loko moya wu hunga, kukota šitšhavelo loko šidzedze ši fika, kukota šinambyana ša mati e tikweni ra dyanḍa, ni nḍuti wa ribye le’ri tlakukeke tikweni le’ri omeke.” Leswi hi swona leswi vakulu va ringetaka ku va swona.—Esaya 32:2; 50:4; 1 Vatesalonika 5:14.

Vakulu va fikelela timfanelo ta Matsalwa emahlweni ka ku va va ‘hlawuriwa hi moya lowo kwetsima.’ Ku tiva leswi swi ta tiyisa ntshembo wa wena eka vona. (Mintirho 20:28; 1 Timotiya 3:2-7; Tito 1:5-9) Leswi u swi byelaka nkulu swa boha leswaku swi tshama swi ri xihundla lexikulu. Ku tshembeka hi yin’wana ya timfanelo ta yena.—Ringanisa Eksoda 18:21; Nehemiya 7:2.

Vakulu evandlheni va “hitekela mimoya ya n’wina, tanihi vanhu lava nga ta vutisiwa ehenhla ka yona.” (Vaheveru 13:17) Xana leswi a swi ku susumeteli ku veka ntshembo wa wena eka vavanuna lava? Hi ntolovelo, a hi vakulu hinkwavo lava humelelaka eka timfanelo leti fanaka. Van’wana va nga ha tikomba va tshineleleka hi ku olova, va va ni musa, kumbe ku twisisa ku tlula van’wana. (2 Vakorinto 12:15; 1 Vatesalonika 2:7, 8, 11) Ha yini u nga tiphofuli eka nkulu loyi u titwaka u ntshunxekile eka yena?

Vavanuna lava a hi van’wavutshila lava hakeriwaka. Ematshan’weni ya sweswo, vo va ‘tinyiko leti nga vanhu,’ leti humaka eka Yehovha leswaku ti ku pfuna. (Vaefesa 4:8, 11-13; Vagalatiya 6:1) Hi ndlela yihi? Hi ku tirhisa Bibele hi vutshila, va ta tirhisa matimba ya yona lama hanyisaka eka xiyimo lexi khumbaka wena. (Pisalema 107:20; Swivuriso 12:18; Vaheveru 4:12, 13) Va ta khongela na wena ni ku ku khongelela. (Vafilipiya 1:9; Yakobo 5:13-18) Mpfuno lowu kumekaka eka vatsundzuxi vo tano va rirhandzu wu nga pfuna swinene ku hanyisa moya lowu karhatekaka ni ku kondletela ku rhula ka mianakanyo.

Ndlela Yo Aka Vuxaka Lebyi Nga Ni Ku Tshembana

Ku kombela mpfuno, xitsundzuxo, kumbe ku kuma ndleve leyi yingisaka a hi xikombiso xa ku tsana kumbe ku tsandzeka. Ko va xikombiso xa xiviri xa leswaku a hi hetisekanga ni leswaku ku hava la nga ni mintlhantlho hinkwayo. Entiyisweni, mutsundzuxi lonkulu ni loyi hi tshembelaka eka yena i Tata wa hina wa le tilweni, Yehovha Xikwembu. Hi pfumelelana ni mupisalema la tsaleke a ku: “Yehova i matimba ya mina ni šitlhangu ša mina; mbilu ya mina yi tiṭhembele yena, kutani nḍi pfunekile.” (Pisalema 28:7) Loko hi khongela hi nga ‘halata timbilu ta hina’ hi ku helela eka yena nkarhi wun’wana ni wun’wana, hi ri ni ntshembo wa leswaku wa hi yingisa naswona wa hi khathalela.—Pisalema 62:7, 8; 1 Petro 5:7.

Kambe u nga dyondza ku tshemba vakulu ni van’wana evandlheni hi ndlela yihi? Xo sungula, tikambisise wena n’wini. Xana u na xona xisekelo lexi tiyeke lexi endlaka u nga va tshembi van’wana? Xana wa yi kanakana minsusumeto ya van’wana? (1 Vakorinto 13:4, 7) Xana yi kona ndlela yo hunguta makhombo yo tikuma u vavisekile? Ina. Njhani? Ringeta ku tolovelana ni vanhu lava u nga va tshembaka hi ku bula na vona hi swilo swa moya. Vulavula na vona eminhlanganweni ya vandlha. Tirhani swin’we ntirho wa yindlu na yindlu. Ku tshembana, tanihi xichavo, swi lava ku tikarhata. Hikwalaho, lehisa mbilu. Hi xikombiso loko u ya u tiva murisi wa moya, ku n’wi tshemba ka wena ku ta kula. Phofula leswi ku karhataka hakatsongo-tsongo. Loko a angula hi ndlela leyinene, ya ntwela-vusiwana ni hi ndlela ya vutlharhi, kutani u nga ringeta ku n’wi phofulela ni swin’wana.

Lava hi gandzelaka Yehovha swin’we na vona, ngopfu-ngopfu vakulu va Vukreste, va tirha hi matimba leswaku va tekelela timfanelo ta Xikwembu leti rhandzekaka eka vuxaka bya vona ni van’wana. (Matewu 5:48) Leswi swi endla leswaku ku va ni moya wa ku tshembana evandlheni. Un’wana loyi ku nga khale a ri nkulu u ri: “Vamakwerhu va fanele va tsundzuka nchumu wun’we: Ku nga khathariseki leswaku munhu u endle yini, nkulu a nga heleriwi hi rirhandzu ra yena ra Vukreste eka munhu wa kona. A nga ha va a nga swi tsakeli leswi endliweke, kambe wa ha n’wi rhandza makwavo naswona u lava ku n’wi pfuna.”

Hikwalaho a xi kona xivangelo xo va u kayakayeka ni xiphiqo u ri wexe. Vulavula ni loyi a nga ni “timfanelo ta moya” loyi a nga ta ku pfuna ku rhwala ndzhwalo wa wena. (Vagalatiya 6:1, NW) Tsundzuka leswaku “ku kanakana, loko ku le mbilwini ya munhu, ka ṅwi tova,” kambe “marito yo saseka i šihlenga ša v̌ulombe, ma ṭakisa moya, ma hanyisa marambu.”—Swivuriso 12:25; 16:24.

[Bokisi leri nga eka tluka 26]

Mukreste a nga ha vitaniwa leswaku a pfuna xaka ra yena, munghana kumbe mukwerhu wa moya loyi a nga ni xiphiqo. Xana wa yi tiva ndlela yo pfuna ha yona?

Mutsundzuxi La Humelelaka

wa tshineleleka: Matewu 11:28, 29; 1 Petro 1:22; 5:2, 3

u hlawula xiyimo lexi fanelekaka: Marka 9:33-37

u lava ku twisisa xiphiqo: Luka 8:18; Yakobo 1:19

a nga hundzeleti: Vakolosa 3:12-14

u pfuna ku hlangavetana ni mintlhaveko leyi karhatekeke: 1 Vatesalonika 5:14; 1 Petro 3:8

wa ku tiva ku tsana ka yena n’wini: Vagalatiya 6:3; 1 Petro 5:5

u nyikela ndzayo leyi pakanisaka: Pisalema 19:7-9; Swivuriso 24:26

u hlayisa xihundla: Swivuriso 10:19; 25:9