“Xikwembu Xa Ku Rhula” Xa Va Khathalela Lava Xanisekaka
BIBELE yi swi veka erivaleni leswaku Davhida wa le minkarhini ya khale a tshamela ku xaniseka. Emalembeni yo hlayanyana u hanye tanihi mubaleki, a hlongorisiwa hi tihanyi hi hosi yo homboloka yi tlhela yi sihalala, leyi a yi tiyimisele ku n’wi dlaya. Hi nkarhi lowu wa ku xaniseka, Davhida u tumbele etindhawini ta le kule. Kambe u endle swin’wana leswi engetelekeke. U khongele eka Yehovha hi mbilu ya yena hinkwayo malunghana ni maxangu ya yena. Endzhakunyana u tsarile malunghana ni maxangu ya yena: “Nḍi rila e ka Yehova hi rito ra mina; . . . Nḍi tšhululela ku v̌ilela ka mina e mahlweni ka yena, nḍi ṅwi v̌ekele ku kohleka ka mina.”—Pisalema 142:1, 2.
Namuntlha, van’wana va nga ha monya ku titshega ka Davhida hi Xikwembu. Va nga ha vula leswaku xikhongelo xo va nchumu wo hungasa hi wona ni leswaku hi ndlela leyi twisisekaka i ku tlanga hi nkarhi. Kambe, ku tshembela ka Davhida eka Xikwembu a ku fanerile, hikuva valala va yena va hetelele va hluriwile. Loko a anakanya hi leswi n’wi humeleleke, Davhida u tsarile: “Munhu loyi wa nhlomulo o khongerile, kutani Yehova o ṅwi yingisile, a v̌a a ṅwi ponisa e nhlomulweni wa yena hikwawo.” (Pisalema 34:6) Xikwembu xa ntiyiso lexi Davhida a hundzukeleke eka xona kun’wana xi vitaniwa “Xikwembu xa ku rhula.” (Vafilipiya 4:9; Vaheveru 13:20) Xana xi ta hi ntshunxa eku xanisekeni ivi hi kuma ku rhula?
Yehovha Wa Ku Khathalela
Yehovha a nga titshineti ekule ni maxangu ya vanhu va yena. (Pisalema 34:15) Wa swi khathalela swilaveko ku nga ri swa malandza ya yena ntsena tanihi ntlawa kambe ni swa munhu un’wana ni un’wana la n’wi chavaka. Loko a nyikela tempele le Yerusalema wa khale, Solomoni u kombele Yehovha leswaku a yingisa “hambi a ri mani na mani, kumbe tiko hikwaro ra [y]ena ra Israel ri khongela, ri endla šikhongelo šihi ni šihi, kutani uṅwana ni uṅwana a tiv̌ula mbanga ya yena ni ku v̌aviseka ka yena.” (2 Tikronika 6:29, xiitaliki i xerhu.) Hilaha Solomoni a vuleke hakona, munhu un’wana ni un’wana u ni ku xaniseka ko karhi loku a faneleke a ku tiyisela. Eka munhu un’wana ku nga ha va ku vabya emirini. Eka un’wana, ku nga ha va ntshikilelo wa mintlhaveko. Van’wana va nga ha va va xanisiwa hi rifu ra murhandziwa wa vona. Ku pfumaleka ka mintirho, swiphiqo swa ikhonomi ni swiphiqo swa ndyangu na swona i maxangu lama tolovelekeke eminkarhini leyi yo nonon’hwa.
Ehleketanyana hi malunghana ni ‘khombo ra wena n’wini ni xitlhavi xa wena n’wini.’ Kumbexana minkarhi yin’wana u titwe hilaha mupisalema Davhida a titweke hakona, loyi a tsaleke a ku: “Nḍi langutele ku tweriwa v̌usiwana, kambe a ŝi kona, ni la’v̌a nḍi miyetaka, kambe a nḍi v̌a v̌oni.” Kambe u nga tiyiseka leswaku Xikwembu xa khathala hi xiyimo xa wena, hikuva endzhakunyana eka pisalema leyi fanaka, Davhida u tsarile: “Yehova wa yingisa ŝisiwana, kutani a nga sanḍi v̌abohiwa v̌a yena.”—Pisalema 69:20, 33.
Loko hi tirhisa marito ya Davhida hilaha ku anameke, hi nga tiyiseka leswaku Muvumbi wa vanhu wa swi yingisa swikhongelo swa lava khotsiweke hi maxangu ya vona hi ndlela yo fanekisela. Ku tlula kwalaho, u tlhela a teka goza mayelana ni xiyimo xa vona. Xiya marito lama landzelaka lama paluxaka ntwela-vusiwana wa Yehovha eka lava xanisiwaka.
“Mi nga ṭhuki mi šanisa wansati wa noni, hambi ši ri šisiwana ša ṅwana. Loko u v̌a šanisa, kutani v̌a nḍi khongela, nḍi ta v̌a yingisa kunene, kutani nḍi ta kariha.”—Eksoda 22:22-24.
“Xana Xikwembu a xi nga avanyiseri vahlawuriwa va xona, ni ku va lehisela mbilu, vona lava huwelelaka eka xona vusiku ni nhlekanhi, xana?”—Luka 18:7.
“Yi ta nṭhunša šisiwana loko ši huwelela, ni l’a nge nhlomulweni, l’a nga riki na mupfuni. Yi ta ṭeṭelela šisiwana ni l’a nge khombyeni, kutani yi ta kuṭula v̌utomi bya ŝisiwana. Yi ta kuṭula mimoya ya v̌ona e ku šanisiweni ni le ku wutleriweni, e ngati ya v̌ona yi ta v̌a ni risima e mahlweni ka [yena].”—Pisalema 72:12-14.
“Loyi a mi khumbaka [vanhu va Xikwembu emisaveni], o khumba nḍololo ya tihlo ra [mina].”—Zakariya 2:8.
Swikombiso leswi swi nga ri swingani swi kombisa ku khathala loku enteke ka Muvumbi wa hina eka vuhlayiseki bya vanhu va yena. Hikwalaho, hi ni xivangelo lexi hi tiyisekisaka xo landzelela xitsundzuxo xa muapostola Petro lexi nge: “Rhulani ku karhateka hinkwako ka n’wina eka xona, hikuva xi tikarhatela n’wina.” (1 Petro 5:7) Kambe xana Xikwembu xi ta hi pfunisa ku yini hi nkarhi wa maxangu?
Ndlela Leyi Xikwembu Xi Pfunaka Lava Xanisekaka Ha Yona
Hilaha se hi swi voneke hakona, loko Davhida a ri emaxangwini, u khongele hi mbilu hinkwayo ya yena eka Xikwembu leswaku xi n’wi kongomisa. Hi nkarhi lowu fanaka, u rhange a teka goza ro antswisa xiyimo, a tirhisa vutlhari ku pona eka lava n’wi hlongorisaka. Xisweswo, ku titshega hi Yehovha loku hlanganeke ni matshalatshala ya munhu hi xiyexe swi pfune Davhida ku tiyisela maxangu ya yena. Xana hi nga dyondza yini eka leswi?
Loko hi langutane ni ku xaniseka, a swi hoxanga nikatsongo ku va hi teka goza lerinene leswaku hi tlhantlha xiphiqo. Hi xikombiso, loko Mukreste a tikuma a nga tirhi, xana a nge endli matshalatshala lama engetelekeke yo kuma ntirho? Kumbe loko a vabya emirini, xana a nge lavi vutshunguri? Hakunene, hambi ku ri Yesu, loyi a ri ni matimba yo horisa tinxaka hinkwato ta mavabyi, u pfumerile leswaku ‘vavabyi va lava n’anga.’ (Matewu 9:12; ringanisa 1 Timotiya 5:23.) Kavula, maxangu man’wana ma nge susiwi; mo lava ku tiyiseriwa ntsena. Hambiswiritano, Mukreste wa ntiyiso a nga languti ku xaniseka tanihi nchumu lowu tsakisaka, hilaha van’wana va endlaka hakona. (Ringanisa 1 Tihosi 18:28.) Ematshan’weni ya sweswo, u teka goza rihi na rihi leri a nga kotaka ku ri teka leswaku a langutana ni maxangu ya yena.
Kambe, hi nkarhi lowu fanaka i swinene ku yisa mhaka eka Yehovha hi xikhongelo. Ha yini? Xo sungula, hi ku titshega hi Muvumbi wa hina, ha pfuniwa ku “kota ku hlawula leswi nga swinene ku tlula swin’wana.” (Vafilipiya 1:10) Hi xikombiso, loko hi lava ntirho, ku titshega hi xikhongelo eka Xikwembu swi ta hi pfuna ku nga amukeli ntirho lowu lwisanaka ni misinya ya milawu ya Bibele. Hi ta tlhela hi papalata ‘ku hambukisiwa eku pfumeleni’ hi ku rhandza mali. (1 Timotiya 6:10) Entiyisweni, loko hi endla swiboho swa nkoka—malunghana ni ntirho kumbe xiyimo xihi na xihi xa vutomi—hi fanele hi landzelela xitsundzuxo xa Davhida lexi nge: “Nyiketa Yehova e timhaka ta wena, o ta ku seketela; a nga ka a nga pfumeli ni siku riṅwe l’a lulameke a ṭekaṭekisiwa.”—Pisalema 55:22.
Xikhongelo xi tlhela xi hi pfuna ku hlayisa ku ringanisela ka hina ka mianakanyo, leswaku maxangu ya hina ma nga hi tikeli. Muapostola Pawulo u tsarile: “Etimhakeni hinkwato, khongelani, mi tivisa Xikwembu leswi mi swi pfumalaka, mi kombela mi ri karhi mi nkhensa.” Ku va ni vuyelo byihi? “Ku rhula ka Xikwembu loku tlulaka ku twisisa hinkwako, ku ta hlayisa timbilu ta n’wina ni mianakanyo ya n’wina eka Kriste Yesu.” (Vafilipiya 4:6, 7) Ina, ku rhula, ku rhula ka Xikwembu. Ku rhula koloko ku “tlul[a] ku twisisa hinkwako,” kutani ku nga hi tiyisa loko hi tikeriwa hi mintlhaveko leyi tshikilelaka. Ku ta “hlayisa timbilu ta [hina] ni mianakanyo ya [hina],” xisweswo ku hi pfuna ku papalata ku endla swilo hi ndlela ya magugu leyi nga kombisiki vutlhari, leyi nga engetelaka maxangu ya hina.—Eklesiasta 7:7.
Xikhongelo xi nga endla ni swo tala leswi engetelekeke. Xi nga kombisa ku hambana malunghana ni ndlela leyi xiyimo xi cincaka ha yona. Xiya xikombiso xa le Bibeleni. Loko muapostola Pawulo a khotsiwile le Rhoma, u khutaze Vakreste-kulobye ku n’wi khongelela. Ha yini? U va tsalerile a ku: “Ndzi mi khongotela ku endlisa sweswo, hi mbilu hinkwayo ya n’wina, mi ndzi khongelela leswaku ndzi ta kota ku hatla ndzi vuyiseriwa eka n’wina.” (Vaheveru 13:19) Pawulo a a swi tiva leswaku swikhongelo leswi hambetaka swa vapfumeri-kulobye a swi ta cinca xiyimo mayelana ni nkarhi wa ku ntshunxiwa ka yena.—Filemoni 22.
Xana xikhongelo xi nga cinca xiyimo xa maxangu ya wena? Xi nga ha xi cinca. Kambe, hi fanele hi swi xiya leswaku Yehovha a hi minkarhi hinkwayo a hlamulaka swikhongelo swa hina hi ndlela leyi hi nga langutelaka ha yona. Hi xikombiso, Pawulo u khongele hi ku phindha-phindha malunghana ni “riphantsu enyameni” ya yena—kumbexana a a xi ri xiphiqo xa miri lexi fambisanaka ni ku vona ka yena. Ematshan’weni yo susa maxangu ya yena, Xikwembu xi byele Pawulo xi ku: “Tintswalo ta mina eka wena ti ringene; hikuva matimba ya mina ma hetiseka laha ku nga ni ku tsana kona.”—2 Vakorinto 12:7-9.
Kutani minkarhi yin’wana maxangu ya hina a ma nge susiwi. Ematshan’weni ya sweswo, hi ta va ni nkarhi wo kombisa ku titshega ka hina hi Muvumbi wa hina. (Mintirho 14:22) Ku tlula kwalaho, hi nga tiyiseka leswaku hambiloko Yehovha a nga ma susi maxangu, u ta “[hi] nyika matimba ya ku tiyisela, [hi] ko [hi] huma eka wona.” (1 Vakorinto 10:13) Ina, ku hikwalaho ka xivangelo lexi twalaka leswi Yehovha a vitaniwaka “Xikwembu lexi ku chavelela hinkwako ku humaka eka xona; xa hi chavelela emaxangwini hinkwawo ya hina.” (2 Vakorinto 1:3, 4) U hi nyika leswi hi swi pfumalaka leswaku hi tiyisela ni ku rhula loku ringaneleke.
Ku Nga Ri Khale—Misava Yo Pfumala Maxangu!
Muvumbi u tshembisa leswaku hi ku tirhisa Mfumo wa yena, ku nga ri khale u ta herisa maxangu ya vanhu. Xana u ta swi endlisa ku yini leswi? Hi ku susa Sathana Diyavulosi, muhlohloteri lonkulu wa maxangu ni nala lonkulu wa ku rhula, loyi Bibele yi n’wi hlamuselaka tanihi “xikwembu xa misava leyi.” (2 Vakorinto 4:4) Kambe ku nga ri khale ku lawula ka yena vanhu ku ta hela. Ku herisiwa ka yena ku ta pfula ndlela ya mikateko ya ntsandza-vahlayi leyi nga ta tela lava chavaka Xikwembu. Bibele yi tshembisa leswaku Yehovha u ta “sula mihloti hinkwayo emahlweni ya vona, ni rifu a ri nga ha vi kona; hambi ya ri mahlomulo kumbe ku rila kumbe ku vaviseka a swi nga ha vi kona, hikuva leswo sungula swi hundzile.”—Nhlavutelo 21:1-4.
Xana misava leyi nga riki na maxangu yi twala yi nga khorwisi? Hi tolovele ku hanya hi maxangu lerova ha tshikileleka swinene ku ehleketa hi ku nga vi kona ka wona. Kambe ku ntshunxeka eka ku chava, eka ku tshikileleka ni le ka khombo hi swona leswi Xikwembu a xi tiyimisele swona hi vanhu loko xi tumbuluxa, naswona xikongomelo xa xona xi ta humelela.—Esaya 55:10, 11.
Lowu i ntshembo lowu kumiweke hi Sonia, Fabiana, na Ana, lava boxiweke eka xihloko xo sungula. Sonia, loyi vana va yena vambirhi va vafana va dlayiweke hi AIDS, u kume ku rhula lokukulu eka ntshembo lowu Bibele yi wu nyikelaka—ku pfuxiwa ka lavo lulama ni lava nga lulamangiki. (Mintirho 24:15) U ri: “Lowu i nchumu lowu nga ntiyiso, ntshembo wa hina wu tlula xitlhavi xihi na xihi.”
Loko a ha tshama le kaya ra swisiwana, Ana u endzeriwe hi un’wana wa Timbhoni ta Yehovha. Ana u ri: “U ndzi kombe vito ra Yehovha eBibeleni, kutani ndzi ririle hi ntsako. A ndzi lava mpfuno swinene, kutani ndzi dyondze leswaku ku ni Xikwembu lexi hi khathalelaka.” Endzhaku ka loko a sukile ekaya ra swisiwana, Ana u amukele dyondzo ya Bibele ivi a dyondza swo tala malunghana ni switshembiso swa Yehovha. Kutani a nyiketela vutomi bya yena eka Yehovha a swi kombisa hi nkhuvulo. “Ku sukela kwalaho ndzi ye emahlweni ndzi titshega hi Yehovha hi xikhongelo, naswona ndza chaveleriwa hi xitiyisekiso xa leswaku u ta ndzi pfuna.”
Fabiana na yena u kume nchavelelo lowukulu ni ku rhula ka mianakanyo eka maxangu ya yena hi ku dyondza mayelana ni switshembiso swa Xikwembu swa nkarhi lowu taka. “Ku dyondza ntiyiso eBibeleni swi fana ni ku suka endhawini ya munyama swinene ni leyi nga tsakisiki ivi u nghena ekamareni leri vangamaka ni leri tsakisaka.”—Ringanisa Pisalema 118:5.
Kambe xana ku rhula ka xiviri emisaveni hinkwayo ku ta ta hi ndlela yihi naswona rini? A hi voneni eka swihloko leswi landzelaka.
[Bokisi leri nga eka tluka 6]
Swivumbeko Swo Tala Swa Maxangu
▪ Kwalomu ka kotara ya vaaki va misava va hanya evuswetini lebyikulu, naswona timiliyoni to tala ti hanya eswiyin’weni leswi nga va faneriki vanhu leswi xungetaka ku hanya ka vona.
▪ Vana vo tlula 200 wa timiliyoni va sika.
▪ Lembe rin’wana ni rin’wana nchuluko wu dlaya kwalomu ka vana va timiliyoni tinharhu lava nga ehansi ka malembe ya ntlhanu hi vukhale.
▪ Mavabyi lama tlulelaka ma dlaye vanhu va kwalomu ka 16,5 wa timiliyoni hi 1993 ntsena. Tanihi leswi matiko man’wana ma hlamuselaka mavabyi hi ndlela leyi hambaneke, nhlayo ya xiviri yi nga ha va yi tlakukile swinene.
▪ Vanhu va kwalomu ka 500 wa timiliyoni va khomiwa hi muxaka wo karhi wa xiphiqo xa mianakanyo.
▪ Nhlayo ya lava tisungaka ya engeteleka swinene hi ku hatlisa eka vantshwa ku tlula ntlawa wihi ni wihi wa vanhu.
▪ “Ndlala ni ku pfumaleka ka mintirho swi ve swisolo emisaveni,” ku vula The Unesco Courier. “Ku ni vanhu va 35 wa timiliyoni lava pfumalaka mintirho ematikweni ya misava lama fuweke swinene ya nkombo, naswona le Brazil ntsena ku ni vatirhi va 20 wa timiliyoni lava hambiloko va tirha swi nga tikombiki leswaku va ta va ni swakudya leswi ringaneke.”
[Swifaniso leswi nga eka tluka 7]
Xikhongelo xi nga hi pfuna ku languta eswitshembisweni swa Xikwembu swa misava leyi pfumalaka maxangu