Tinhenha Ta Matamba Ta Le Tintshaveni

ETLHELO ka ribuwu ra le vupela-dyambu ra Lwandle leri Feke a ku ri ni muti wa khale ni mananga lama wu rhendzeleke lowu vitaniwaka En-gedi. Tindlela leti ta le maribyeni ni mawa swi endla kaya lerinene ra mbuti ya le tintshaveni ya Tiko leri Tshembisiweke leyi fanaka ni leti kombisiweke laha.

Xivumbiwa lexi lexi nga rhetemukiki hi ku olova i xin’wana xa swihlamariso swa ntumbuluko exikarhi ka swiharhi. A hi pfuleni Bibele ivi hi xiyisisa xiharhi lexi lexi nyanyulaka.

‘Tintshava Leti Tlakukeke I Ta Timbuti Ta Le Tintshaveni’

Mupisalema u yimbelele hi ndlela yoleyo. (Pisalema 104:18) Timbuti ta le tintshaveni ti endliwe kahle leswaku ti swi kota ku tshama etindhawini leti tlakukeke! Ti tlharihe ngopfu, ti famba endhawini ya magoji-goji hi rivilo ni ku titshemba lokukulu. Leswi swi vangiwa hi ndlela leyi swinyondzwana swa tona swi endliweke ha yona. Mukhandlu lowu nga exikarhi ka swinyondzwana swa yona wa pfuleka hikwalaho ka ntiko wa mbuti, ivi wu endla leswaku xiharhi lexi xi kota ku sima loko xi yimile kumbe loko xi famba emaribyeni yo lala.

Timbuti ta le tintshaveni ta swi kota ku lawula miri wa tona hi ndlela yo hlamarisa. Ti nga tlula eka mimpfhuka yo leha ivi ti ya jitama endhawini leyi nga yitsongo ngopfu lerova ku nga ringana milenge ya mune. Mutivi wa ntivo-vutomi Douglas Chadwick u tshame a vona mbuti ya le tintshaveni ya muxaka wun’wana yi tirhisa malawulelo ya yona ya miri leswaku yi papalata ku phasiwa endhawini leyi a yi lale swinene lerova a yi nga ta swi kota ku hundzuluka. U ri: “Endzhaku ko languta endhawini yin’wana yo lala leyi nga kwalomu ka 400 wa tifiti [120 wa timitara] ehansi, mbuti leyi yi dzime milenge ya yona ya le mahlweni ivi yi tlakusela miri wa yona ehenhla kutani yi pinyuluka onge hi loko yi endla vutiolori. Loko ndzi ri karhi ndzi hefemulela ehenhla, mbuti leyi yi ye emahlweni ku kondza milenge ya yona ya le ndzhaku yi fika ehansi leswaku yi languta tlhelo leri yi teke yi huma eka rona.” (National Geographic) A swi hlamarisi leswi timbuti ta le tintshaveni ti vitaniweke “tinhenha ta matamba ta le tintshaveni”!

‘Xana Wa Wu Tiva Nkarhi Lowu Timbuti Ta Le Tintshaveni Ti Velekaka Ha Wona?’

Timbuti ta le tintshaveni i swivumbiwa leswi nga ni tingana swinene. Ti tsakela ku tshama ekule ni vanhu. Hakunene, vanhu swa va nonon’hwela ku ti tshinelela leswaku va vona vuharhi bya tona. Xisweswo, N’wini wa “ŝihari hikwaŝo ŝa tinṭhav̌a ŝa madzana-dzana” a swi fanerile leswaku a vutisa Yobo a ku: “Šana u tiv̌a nkari wa ku v̌eleka ka timbav̌ala?”—Pisalema 50:10; Yobo 39:1.

Rintumbuluko leri humaka eka Xikwembu ri byela mbuti ya xisati ya le tintshaveni loko ku ri nkarhi wa ku veleka. Yi lava ndhawu leyi sirhelelekeke ivi yi veleka ximbutana xin’we kumbe swimbirhi, hi ntolovelo eku heleni ka May kumbe June. Swimbutana leswa ha ku velekiwaka swi dyondza ku kandziya kahle ku nga si hela masiku ma nga ri mangani.

“Mhunti Le’yi Ranḍekaka, Ntshembe Ya Ku Saseka”

Hosi Solomoni wo tlhariha u khutaze vavanuna: “U ṭakela nsati wa v̌untŝha bya wena, mhunti le’yi ranḍekaka, ntshembe ya ku saseka.” (Swivuriso 5:18, 19) Leswi a swi vuli ku tekela vavasati ehansi. Handle ko kanakana, Solomoni a a kombetela eka vuxongi, vumbhurhi ni timfanelo tin’wana leti hlamarisaka ta swiharhi leswi.

Mbuti ya le tintshaveni i yin’wana ya ‘mimoya-xiviri leyi hanyaka’ leyi nyikelaka vumbhoni lebyi hlamarisaka bya vutlharhi bya Muvumbi. (Genesa 1:24, 25) Xana a hi tsaki leswi Xikwembu xi hi nyikeke swivumbiwa swo tala leswi nyanyulaka?

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 24]

Courtesy of Athens University