Ku Rindzela Yehovha Hi Ku Lehisa Mbilu Ku Sukela eVuntshweni Bya Mina

HI KU VULA KA RUDOLF GRAICHEN

Ku fana ni rihati ra xitshuketa, khombo ri hlasele ndyangu wa ka hina loko ndza ha ri ni malembe ya 12 hi vukhale. Xo sungula, tatana u khotsiwile. Kutani, mina na sesi wa mina hi tekiwe hi nkani ekaya ivi hi rhumeriwa ku ya tshama ni vanhu vambe. Endzhakunyana, mina na manana hi khomiwile hi Magestapo. Ndzi ye ekhotsweni, kutani yena a yisiwa ekampeni ya nxaniso.

NDZANDZELELANO wolowo wa swiendlakalo a ko va ntsena masungulo ya nkarhi wa nxaniso lowu vavaka lowu ndzi langutaneke na wona evuntshweni bya mina tanihi un’wana wa Timbhoni ta Yehovha. Magestapo yo biha ya Manazi ni maphorisa ya Stasi ya le Jarimani Vuxa, va ringete ku tshova vutshembeki bya mina eka Xikwembu. Sweswi, endzhaku ka malembe ya 50 ya ku xi tirhela hi ku tinyiketela, ndzi nga vula hilaha mupisalema a vuleke hakona: “V̌a nḍi šanisile ŝonghasi ka ha ri mpfhuka nḍi ri lo’ntŝha, kambe a v̌a nḍi hlulanga.” (Pisalema 129:2) Ndzi khensa Yehovha swinene!

Ndzi velekiwe hi June 2, 1925, exidorobanini xa Lucka ekusuhi ni le Leipzig, eJarimani. Hambi ndzi nga si velekiwa, vatswari va mina, Alfred na Teresa, va vone ntiyiso wa Bibele etibukwini ta Swichudeni swa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti tiviwa hakona hi nkarhi wolowo. Ndzi tsundzuka leswaku siku rin’wana ni rin’wana a ndzi languta swifaniso swa swiendlakalo swa le Bibeleni leswi a swi hayekiwe emakhumbini ya le kaya. Xifaniso xin’wana xi kombise mhisi ni xinyimpfana, ximbutana ni yingwe, rhole ni nghala—hinkwaswo swi ri ni ku rhula swi byisiwa hi xifanyetana. (Esaya 11:6-9) Swifaniso swo tano swi siye nkucetelo lowu nga heriki eka mina.

Loko swi koteka, vatswari va mina a va ndzi katsa emintirhweni ya vandlha. Hi xikombiso, hi February 1933, masiku ma nga ri mangani Hitler a nga si sungula ku fuma, “Photo-Drama of Creation”—ni ti-slide ta yona, swifaniso leswi famba-fambaka ni timhaka leti rhekhodiweke—yi kombisiwile exidorobanini xa ka hina. A ndzi nyanyukile swinene, mufana wa malembe ya nkombo ntsena hi vukhale, a jikajika edorobeni a ri endzhaku ka lori leyi nga ni tende a ri karhi a navetisa “Photo-Drama”! Hi minkarhi leyi ni yin’wana, vamakwerhu va endle ndzi titwa ndzi ri xirho lexi pfunaka swinene xa vandlha, ku nga khathariseki vutsongo bya mina. Kutani ku sukela loko ndza ha ri ntsongo, ndzi dyondzisiwe hi Yehovha ni ku kuceteriwa hi Rito ra yena.

Ku Dyondzisiwa Ku Tshemba Yehovha

Hikwalaho ka vukala-tlhelo lebyi tiyeke bya Vukreste, Timbhoni ta Yehovha a ti katsekanga eka tipolitiki ta Manazi. Hikwalaho ka sweswo, hi 1933 Manazi ma pasise milawu leyi hi sivelaka ku chumayela, ku hlangana ni ku hlaya tibuku ta hina ta Bibele. Hi September 1937 vamakwerhu hinkwavo va le vandlheni ra ka hina, ku katsa na tatana, va khomiwile hi Magestapo. Sweswo swi ndzi vangele gome swinene. Tatana u gweviwe malembe ya ntlhanu ekhotsweni.

Swilo swi sungule ku hi tikela swinene ekaya. Kambe hi ku hatlisa hi dyondze ku tshemba Yehovha. Siku rin’wana loko ndzi fika ekaya ndzi huma exikolweni, ndzi kume manana a ri karhi a hlaya Xihondzo xo Rindza. Leswi a lava ku ndzi lunghisela swakudya swo olova swa nhlikanhi, u veke magazini lowu ehenhla ka khabodo leyitsongo. Endzhaku ko dya, loko hi ri karhi hi veka swibye, ku gogondziwile hi matimba enyangweni. A ku ri phorisa leri a ri lava ku ngundzuvanya yindlu ya ka hina ri lava tibuku ta Bibele. Ndzi sungule ku va ni rhumbu.

Siku leri a ri hisa ku tlula mpimo. Kutani xilo xo sungula lexi phorisa leri ri xi endleke a ku ri ku susa xihuku xa rona ivi ri xi veka ehenhla ka tafula. Kutani ri ye emahlweni ni ku ngundzuvanya ka rona. Loko ri ri karhi ri languta ehansi ka tafula, xihuku xa rona xi sungule ku rhetemuka. Kutani manana a xi teka hi ku hatlisa ivi a xi veka ekhabodini ehenhla ka Xihondzo xo Rindza! Phorisa ri ngundzuvanye yindlu ya ka hina hi ku helela kambe a ri kumanga buku ni yin’we. Kavula, a ri ehleketanga hi ku languta ehansi ka xihuku xa rona. Loko se ri lunghekele ku famba, ri kombele ku rivaleriwa eka manana hi ku hlevetela loko hi hala tlhelo ri ri karhi ri teka xihuku xa rona lexi a xi ri endzhaku ka rona. Wa nga vona ndlela leyi ndzi titweke ndzi ntshunxeke ha yona!

Mintokoto yo tanihi leyi yi ndzi lunghiselele miringo yo nonon’hwa swinene. Hi xikombiso, exikolweni ndzi sindzisiwe ku joyina nhlengeletano ya Vantshwa va Hitler, laha vana a va dyondzisiwa milawu ya le vusocheni ni ku dyondzisiwa filosofi ya Manazi. Mathicara man’wana a ma tivekele pakani yo endla leswaku swichudeni hinkwaswo swi hlanganyela. Thicara wa mina, Herr Schneider, u fanele a titwe a tsandzekile hilaha ku heleleke, hikuva ku hambana ni mathicara laman’wana hinkwawo exikolweni, a ku ri na xichudeni xa yena xin’we lexi a xi nga nyikeli nyingiso lowu heleleke. A ku ri mina xichudeni xolexo.

Siku rin’wana Herr Schneider u tivise tlilasi hinkwayo a ku: “Vafana, mundzuku hi ta famba hi beriwa hi moya tanihi tlilasi.” Hinkwavo va yi tsakerile mianakanyo yoleyo. Kutani u engeterile: “Hinkwenu mi fanele mi ambala yunifomo ya n’wina ya Vantshwa va Hitler leswaku loko mi ri karhi mi macha eswitaratini, hinkwavo va ta swi vona leswaku mi vafana va Hitler lava xiximekaka.” Mixo lowu landzeleke vafana hinkwavo a va ambarile yunifomo ya vona handle ka mina. Thicara u ndzi vitanele emahlweni ka tlilasi ivi a ku ka mina: “Languta vafana lavan’wana ivi u tilanguta.” U engeterile: “Ndza swi tiva leswaku vatswari va wena i swisiwana naswona a va nge swi koti ku ku xavela yunifomo, kambe i nge ndzi ku komba swin’wana.” U ndzi yise edesikeni ra yena, a pfula dirowara ivi a ku: “Ndzi lava ku ku nyika yunifomo leyi leyintshwa. Xana a yi sasekanga?”

A swi ta antswa ndzi fa ku ri na ku ambala yunifomo ya Manazi. Loko thicara wa mina a vone leswaku a ndzi nga tiyimiselanga ku yi ambala, u hlundzukile, ivi vana hinkwavo va tlilasi va ndzi monya. Kutani u hi fambisile hi beriwa hi moya kambe a ringeta ku ndzi tumbeta hi ku endla leswaku ndzi famba exikarhi ka vafana lavan’wana hinkwavo lava nga ambala yunifomo. Hambiswiritano, vanhu vo tala edorobeni a va ndzi vona tanihi leswi a ndzi hambanile ni vadyondzi-kulobye. Vanhu hinkwavo a va swi tiva leswaku mina ni vatswari va mina hi Timbhoni ta Yehovha. Ndza n’wi nkhensa Yehovha hi ku ndzi nyika matimba ya moya, lawa a ma laveka loko ndza ha ri ntsongo.

Nxaniso Wu Ti Nyika Matimba

Siku rin’wana eku sunguleni ka 1938, mina na sesi wa mina hi tekiwe exikolweni ivi hi fambisiwa hi movha wa maphorisa hi yisiwa exikolweni xo ololoxa vana eStadtroda, kwalomu ka 80 wa tikhilomitara ku suka kwalaho. Ha yini? Tihuvo a ti anakanye ku hi susa eka nkucetelo wa vatswari va hina ivi ti hi hundzula vana va Manazi. Hi ku hatlisa mutirhi loyi a ungamelaka xikolo lexi u xiye leswaku mina na sesi wa mina a a hi xixima ni ku yingisa, hambileswi a hi tiyile eka vukala-tlhelo bya hina bya Vukreste. Mukongomisi a a tsake swinene lerova a lava ku hlangana na manana hi xiviri. Sweswo swi endliwile, kutani manana u pfumeleriwile ku hi endzela. Mina, sesi wa mina na manana a hi tsakile swinene ni ku nkhensa Yehovha hi ku hi nyika nkarhi wo va swin’we leswaku hi khutazana siku hinkwaro. A hi lava xikhutazo hakunene.

Hi ve exikolweni lexi ku ringana tin’hweti ta kwalomu ka mune. Kutani hi rhumeriwa leswaku hi ya tshama ni ndyangu wun’wana ePahna. A va leteriwe leswaku va hi hambanisa ni maxaka ya hina. Manana a a nga pfumeleriwi ku hi endzela. Kambe, hi minkarhi yi nga ri yingani, u kume ndlela yo vulavurisana na hina. Hi ku tirhisa minkarhi yoleyo yo kala, manana u endle hilaha a nga kotaka hakona ku hi khutaza leswaku hi tiyimisela ku tshama hi tshembekile eka Yehovha, ku nga khathariseki miringo ni swiyimo leswi a nga swi pfumelelaka.—1 Vakorinto 10:13.

Kutani miringo yi tile. Hi December 15, 1942, loko ndzi ri ni malembe ya 17 hi vukhale, ndzi khomiwile hi Magestapo ivi ndzi yisiwa ekampeni leyi nga khotso eGera. Endzhakunyana ka vhiki, manana u khotsiwile na yena ivi hi va ekhotsweni rin’we. Tanihi leswi a ndzi ri ni malembe ya 18 hi vukhale, tihuvo a ti nga ta ndzi tengisa. Kutani mina na manana hi hete tin’hweti ta tsevu ekhotsweni, loko tihuvo ta ha yimele leswaku ndzi hlanganisa malembe ya 18. Hi siku leri ndzi hlanganiseke malembe ya 18 ha rona, mina na manana hi tengisiwile.

Ndzi nga si xiya leswi a swi humelela, ku tengisiwa a ku herile. A ndzi nga swi xiyi leswaku a ndzi nge he pfuki ndzi n’wi vonile manana. Ndzi hetelele ndzi n’wi vone a tshame ebencini ro dzwihala ra le hubyeni ekusuhi na mina. Havambirhi ka hina hi voniwe nandzu. Ndzi gweviwe ku tshama malembe ya mune ekhotsweni ivi manana a gweviwa lembe rin’we ni hafu.

Emasikwini wolawo a ku ri ni magidi ya Timbhoni ta Yehovha leti pfaleriweke emakhotsweni ni le tikampeni. Hambiswiritano, ndzi rhumeriwe ekhotsweni ra le Stollberg, laha a ndzo va Mbhoni ndzi ri ndzexe. Ndzi hete nkarhi wo tlula lembe ndzi pfaleriwe ndzi ri ndzexe, kambe Yehovha a a ri na mina. Rirhandzu leri ndzi ri hlakuleleke eka yena loko ndza ha ri muntshwa a ku ri xilotlelo xa ku tiya ka mina emoyeni.

Hi May 9, 1945, endzhaku ka malembe mambirhi ni hafu ndzi ri ekhotsweni, hi kume mahungu lamanene—nyimpi a yi herile! Hi rona siku rolero ndzi ntshunxiwile. Endzhaku ko famba tikhilomitara ta 110, ndzi fike ekaya ndzi vabya hikwalaho ko karhala ni ndlala. Swi ndzi teke tin’hweti to hlayanyana leswaku ndzi kondletela rihanyo ra mina.

Loko ndzi fika ekaya, ndzi byeriwe mahungu lama nga tsakisiki nikatsongo. Xo sungula a ku ri malunghana na manana. Endzhaku ka loko a ri ekhotsweni ku ringana lembe rin’we ni hafu, Manazi ma n’wi kombele ku sayina tsalwa ro landzula ripfumelo ra yena eka Yehovha. U arile. Kutani Magestapo ma n’wi tekile ma n’wi yisa ekampeni ya nxaniso ya vavasati, eRavensbrück. U fike a fa kwalaho hikwalaho ka thayifosi, nyimpi se yi ri ekusuhi ni ku hela. A a ri Mukreste wa xivindzi swinene—mulwi wa matimba loyi a nga lan’wangiki. Onge Yehovha a nga n’wi tsundzuka hi tintswalo.

Nakambe ndzi twe mahungu ya buti wa mina Werner, loyi a nga tinyiketelanga eka Yehovha. A a joyine vuthu ra le Jarimani kutani u dlayiwile eRussia. Tatana yena ke? U vuyile ekaya, kambe lexi vavisaka, a a ri un’wana wa Timbhoni ti nga ri tingani leti sayineke tsalwa rolero leri nga tsakisiki ro landzula ripfumelo ra vona. Loko ndzi n’wi vona, a tikomba a tsuvile naswona a pfilunganyekile.—2 Petro 2:20.

Nkarhi Wo Koma Wo Hisekela Ntirho Wa Moya

Hi March 10, 1946, ndzi ve kona entsombanweni ro sungula endzhaku ka nyimpi le Leipzig. Vona ndlela leyi swi nyanyuleke ha yona loko ku tivisiwile leswaku ku ta va ni nkhuvulo hi siku rolero! Hambileswi a ndzi nyiketele vutomi bya mina eka Yehovha malembe yo tala lama hundzeke, leri a ku ri lunghelo ra mina ro sungula ro khuvuriwa. A ndzi nge ri rivali siku rolero.

Hi March 1, 1947, endzhaku ko va ndzi phayone ku ringana n’hweti, ndzi rhamberiwe ku ya tirha eBethele le Magdeburg. Tihofisi ta Sosayiti a ti onhiwile hikwalaho ka ku hoxiwa hi tibomo. Mawaku lunghelo ronghasi ro pfuneta entirhweni wo lunghisa! Endzhaku ka ximumu xolexo ndzi averiwe ku ya edoroba-nkulu ra Wittenberge tanihi phayona ro hlawuleka. Tin’hweti tin’wana a ndzi heta tiawara to tlula 200 ndzi chumayela van’wana hi mahungu lamanene ya Mfumo wa Xikwembu. A ndzi tsakile swinene ku tlhela ndzi ntshunxeka—ku nga ha ri na nyimpi, ku xanisiwa kumbe ku khotsiwa!

Lexi vavisaka, ntshunxeko wolowo a wu tlhaveriwanga hi dyambu. Endzhaku ka nyimpi Jarimani ri avanile, ivi ndhawu leyi a ndzi tshama eka yona yi lawuriwe hi Makhomunisi. Hi September 1950 maphorisa ya le xihundleni ya le Jarimani Vuxa, lama tiviwaka tanihi Stasi, ma sungule ku khoma vamakwerhu nkarhi na nkarhi. Swihehlo leswi mina a ndzi hehliwa hi swona a swi nga twali. Ku vuriwe leswaku ndzi nhlori ya hulumendhe ya le Amerika. Va ndzi rhumele eka khotso ra Stasi ro biha swinene etikweni, le Brandenburg.

Nseketelo Lowu Humaka Eka Vamakwerhu Va Moya

Kwalaho maphorisa ya Stasi a ma nga ndzi pfumeleli ndzi etlela ninhlikanhi. Kutani ndzi konanisiwa vusiku hinkwabyo. Endzhaku ka loko ndzi xanisiwe hi ndlela leyi ku ringana masiku ma nga ri mangani, swilo swi nyanye ku biha. Mixo wun’wana, ematshan’weni yo va ma ndzi tlherisela exitokisini xa mina, ma ndzi yise eka U-Boot Zellen, ndhawu leyi chavisaka (leyi tiviwaka tanihi switokisi swa le hansi ka mati hikwalaho ka ndhawu ya swona leyo enta eka kamara-xibakwa). Ma pfule rivanti ro kurha ra khale ra nsimbi ivi ma ndzi byela leswaku ndzi nghena kona. Loko ndzi nghena ndzi lo hojomela kunene. Loko ndzi veka nenge wa mina ehansi, ndzi kume leswaku fulorho hinkwayo a yi funengetiwe hi mati. Nyangwa yi pfariwe hi ndlela ya tihanyi yi endla huwa yo chavisa. A ku nga ri na rivoni naswona a ku nga ri na fasitere. A ku lo dzwii.

Hikwalaho ka leswi mati a ma tlakuke tisentimitara to hlayanyana, a ndzi nga ta swi kota ku tshama, ku pavalala kumbe ku etlela. Endzhaku ko rindza nkarhi wo leha, ndzi tlheriseriwe endzhaku ndzi ya konanisiwa nakambe ehansi ka timboni leti voningaka swinene. A ndzi nga ha tivi leswaku i yini xi antswaka—ku yima ematini siku hinkwaro emunyameni wo dzwii, kumbe ku tiyiselela timboni to tala leti vangamaka swinene leti kongomisiweke eka mina vusiku hinkwabyo.

Minkarhi yo hlayanyana a va ndzi xungeta ku ndzi balesela. Endzhaku ko konanisiwa vusiku byo hlayanyana, mixo wun’wana ndzi endzeriwe hi ndhuna-nkulu ya masocha ya Murhaxiya. A ndzi ri ni nkarhi wo n’wi byela leswaku maphorisa ya Stasi ya le Jarimani a ma ndzi khoma hi ndlela yo biha ngopfu ku tlula leswi Magestapo ya Manazi ma ndzi khomiseke xiswona. Ndzi n’wi byele leswaku Timbhoni ta Yehovha a ti ri ni vukala-tlhelo ehansi ka hulumendhe ya Manazi naswona a ti ri ni vukala-tlhelo ehansi ka hulumendhe ya Makhomunisi ni leswaku a hi ngheneleli eka tipolitiki kwihi na kwihi emisaveni. Ematshan’weni ya sweswo, ndzi vule leswaku, vo tala lava a va ri tindhuna ta Stasi sweswi a va ri swirho swa nhlengeletano ya Vantshwa va Hitler, laha a va dyondza ndlela yo xanisa vanhu lava nga riki na nandzu hi tihanyi. Loko ndzi ri karhi ndzi vulavula, miri wa mina a wu rhurhumela hikwalaho ka xirhami, ndlala ni ku karhala.

Lexi hlamariseke, ndhuna leyi ya Murhaxiya a yi ndzi hlundzukelangi. Ku hambana ni sweswo, yi ndzi funengete hi nkumba ivi yi ndzi khoma hi ndlela ya tintswalo. Endzhakunyana ka ku endza ka yona, ndzi tlheriseriwe eka xitokisi xo antswa. Endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, ndzi yisiwe etihubyeni ta Majarimani. Loko nandzu wa mina wa ha kambisisiwa, ndzi tiphine hi lunghelo lerinene ro tshama ni Timbhoni tin’wana ta ntlhanu exitokisini xa mina. Endzhaku ko tiyiselela ku khomiwa hi tihanyi ko tala, ndzi titwe ndzi phyuphyile ku kuma xinakulobye ni vamakwerhu va moya!—Pisalema 133:1.

Ehubyeni ndzi voniwe nandzu wa ku va nhlori kutani ndzi gweviwa ku tshama malembe ya mune ekhotsweni. Xolexo a xi langutiwa tanihi xigwevo lexi vevukaka. Vamakwerhu van’wana va gweviwe malembe yo tlula khume. Ndzi rhumeriwe ekhotsweni leri sirheleriweke ngopfu. Ndzi ehleketa leswaku hambi ku ri kondlo a ri nga swi koti ku ngungumela ri nghena kumbe ri huma ekhotsweni rolero—a ri sirheleriwe swinene. Kambe, hi mpfuno wa Yehovha vamakwerhu van’wana va xivindzi va swi kotile ku ngungumerisa Bibele leyi heleleke. Yi hambanisiwile ivi yi avanyisiwa hi buku ha yin’we-yin’we kutani yi rhendzelekisiwa exikarhi ka vamakwerhu lava a va ri vakhotsiwa.

Xana a hi yi rhendzelekisa hi ndlela yihi? A swi nonon’hwa. Nkarhi lowu a hi vonana ha wona a ku ri loko hi yisiwa eku hlambeni endzhaku ka mavhiki man’wana ni man’wana mambirhi. Siku rin’wana, loko ndza ha ri eku hlambeni, makwerhu un’wana u hleveterile endleveni ya mina a vula leswaku u tumbete matluka man’wana ya Bibele ethawuleni ra yena. Endzhaku ko hlamba a ndzi ta teka thawula ra yena ematshan’weni ya ku teka ra mina.

Un’wana wa varindzi u vone makwerhu loyi loko a ri karhi a ndzi hlevela ivi a n’wi ba hi ndlela yo biha hi nhonga. Ndzi boheke ku teka thawula hi xihatla ivi ndzi nghena exikarhi ka vakhotsiwa lavan’wana. Ndza nkhensa leswi ndzi nga kumiwangiki ni matluka wolawo ya Bibele. Handle ka sweswo nongonoko wa hina wo tiwundla hi tlhelo ra moya a wu ta va wu ri ekhombyeni. Hi langutane ni mintokoto yo tala leyi fanaka ni lowu. Ku hlaya ka hina Bibele minkarhi hinkwayo a ku endliwa exihundleni swinene, naswona a ku ri ku tinghenisa ekhombyeni. Marito ya muapostola Petro lama nge, “Tikhomeni mi hiteka,” a ma fanerile swinene.—1 Petro 5:8.

Hikwalaho ka swivangelo swo karhi, valawuri va anakanye ku rhumela van’wana va hina hi ku phindha-phindha ku suka eka khotso rin’wana ku ya eka rin’wana. Hi malembe ya mune ntsena, a ndzi rhumeriwe eka makhotso yo hambana-hambana ya kwalomu ka khume. Kambe, minkarhi hinkwayo a ndzi swi kota ku kuma vamakwerhu. A ndzi ya ndzi va rhandza swinene vamakwerhu lava, naswona a ndzi twa ku vava swinene embilwini ya mina loko ndzi va siya nkarhi na nkarhi loko ndzi rhumeriwa kun’wana.

Eku heteleleni, ndzi rhumeriwe eLeipzig laha ndzi nga fika ndzi ntshunxiwa ekhotsweni. Mulanguteri wa khotso loyi a ndzi ntshunxeke a nga ndzi lelanga, kambe ematshan’weni ya sweswo, u te, “Hi ta ku vona nakambe ku nga ri khale.” Mianakanyo ya yena yo biha a yi lava leswaku ndzi tlhelela ekhotsweni nakambe. Hakanyingi a ndzi anakanya hi Pisalema 124:2, 3, leyi nge: “Ingi loko Yehova, a nga v̌anga na hina, loko v̌anhu v̌a hi pfukele matimba, ingi v̌a hi mitile hi kari hi hanya, loko v̌ukari bya v̌ona byi hi pfurele.”

Yehovha U Ponisa Malandza Ya Yena Yo Tshembeka

Sweswi a ndzi ri munhu la ntshunxekeke nakambe. Sesi wa mina Ruth loyi hi nga mahahlwa ni Makwerhu wa xisati Herta Schlensog a va ndzi rindzerile enyangweni. Eka malembe lawa hinkwawo ya ku khotsiwa, Herta a a ndzi rhumela xiputsa xitsongo xi ri ni swakudya n’hweti yin’wana ni yin’wana. Ndza tshemba swinene leswaku handle ka swiputsa swoleswo leswitsongo, a ndzi ta va ndzi fele ekhotsweni. Onge Yehovha a nga n’wi tsundzuka.

Ku sukela loko ndzi ntshunxiwile, Yehovha u ndzi katekise hi malunghelo yo tala ya ntirho. Ndzi tlhele ndzi va phayona ro hlawuleka, le Gronau, eJarimani, ni ku va mulanguteri wa xifundzha eTintshaveni leti Tlakukeke ta le Jarimani. Endzhakunyana ndzi rhambiwile leswaku ndzi ya tsarisa eka ntlawa wa vu-31 wa Xikolo xa Bibele xa Gilead xa Watchtower xa varhumiwa. Ku thwasa ka hina ku endleriwe le Yankee Stadium hi nkarhi wa ntsombano wa matiko hinkwawo wa Timbhoni ta Yehovha hi 1958. Ndzi ve ni lunghelo ro vulavula ni ntshungu lowukulu wa vamakwerhu va xinuna ni va xisati ni ku hlamusela yin’wana ya mintokoto ya mina.

Endzhaku ko thwasa ndzi ye eChile ndzi ya tirha tanihi murhumiwa. Kwalaho ndzi tlhele ndzi tirha tanihi mulanguteri wa xifundzha, exiphen’wini xa le dzongeni swinene xa Chile—a ndzi rhumeriwe emakun’wini ya misava hi xiviri. Hi 1962, ndzi tekane na Patsy Beutnagel, murhumiwa la rhandzekaka wa le San Antonio, eTexas, le U.S.A. Ndzi tiphine hi malembe yo tala yo tsakisa yo tirhela Yehovha ndzi ri na yena.

Emalembeni ya mina yo tlula 70 hi vukhale, ndzi tiphine hi minkarhi yo tala yo tsakisa ni makhombo yo tala. Mupisalema u te: “Makhombo ya l’a lulameke ma tele ngopfu, kambe Yehova o ṅwi humesa ka wona hikwawo.” (Pisalema 34:19) Hi 1963, loko ndza ha ri eChile, mina na Patsy hi langutane ni rifu leri vavisaka ra n’wana wa hina wa nhwanyana. Endzhakunyana, Patsy u vabye swinene, ivi hi rhurhela eTexas. Loko a ri na malembe ya 43 hi vukhale, na yena u file ehansi ka swiyimo leswi vavisaka. Hakanyingi ndzi khongela eka Yehovha leswaku a tsundzuka nsati wa mina la rhandzekaka.

Sweswi, hambileswi ndzi vabyaka naswona ndzi dyuhaleke, ndzi tiphina hi lunghelo ro tirha tanihi phayona ra nkarhi hinkwawo ni ku va nkulu eBrady, le Texas. I ntiyiso, vutomi a byi nga olovi hi minkarhi hinkwayo, naswona ku nga ha va ku ri ni miringo yin’wana leyi ndza ha faneleke ku langutana na yona. Hambiswiritano, ku fana ni mupisalema ndzi nga vula ndzi ku: “Oho Šikwembu! U nḍi dyonḍisile ku sungula v̌untŝheni bya mina, kutani ku fika ŝeŝi, nḍi ṭhama nḍi v̌ula ŝihlamariso ŝa wena.”—Pisalema 71:17.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]

(1) Ku va nkulu tlhelo phayona namuntlha, (2) na Pasty, emahlweninyana ka mucato wa hina, (3) ndzi ri etlilasini ya Herr Schneider, (4) mana wa mina, Teresa, loyi a feleke eRavensbrück