Xana Minkhuvo Ya Ntshovelo Ya Xi Tsakisa Xikwembu?

MIHANDZU yo tsokombela, matsavu yo nandziha ni tinyandza ta koroni leyi nyikaka rihanyo leswi vekiweke endhawini yin’we swi endla xifaniso lexi kokaka mahlo. Hi nkarhi wa ntshovelo minkombiso yo tano yi khavisa tialtari ni tipulatifomo ta tikereke etikweni ra Nghilandhi hinkwaro. Le Yuropa, ku fana ni le tindhawini tin’wana, minkhuvo yo tala yi kombisa masungulo ni makumu ya nguva ya ntshovelo.

Lava ku tihanyisa ka vona ku titshegeke hi ku rima ngopfu-ngopfu va nkhensa leswi misava yi swi humeseke. Hakunene, Xikwembu xi lerise tiko ra khale ra Israyele ku tlangela minkhuvo yinharhu ya lembe na lembe leyi a yi fambisana swinene ni ntshovelo. Eku sunguleni ka ximun’wana, hi nkarhi wa Nkhuvo wa Swinkwa swo Pfumala Comela, Vaisrayele a va nyikela nyandza ya ntshovelo wo sungula wa maxalana eka Xikwembu. Eka Nkhuvo wa Mavhiki (kumbe Pentekosta) eku heleni ka ximun’wana, a va nyikela hi swinkwa leswi endliweke hi koroni ya ntshovelo wo sungula. Hi xixikana a ku va ni Nkhuvo wa Nhlengeletano, lowu a wu fungha ku hela ka lembe ra ku rima ra Vaisrayele. (Eksoda 23:14-17) Minkhuvo leyi a yi ri “tinhlengeletano le’ti hlawuriweke” ni minkarhi yo tsaka.—Levhitika 23:2; Deteronoma 16:16.

Kutani ke, ku vuriwa yini hi minkhuvo ya ntshovelo ya manguva lawa? Xana ya xi tsakisa Xikwembu?

Ku Tihlanganisa Ni Vuhedeni

Hi ku nyenyetsiwa hi xiyimo xa misava xa nkhuvo wa ndhavuko hi nkarhi wa ntshovelo ni ku pyopyiwa loku fambisanaka ni ku tlangela, mufundhisi wa Anglican le Cornwall, eNghilandhi, hi 1843 u ehlekete ku pfuxeta mukhuva wa malembe ya le xikarhi wa ntshovelo. U teke koroni yin’wana leyi tshoveriweke ro sungula ivi a endla hi yona xinkwa xa ku tlangela ntwanano ekerekeni ya yena. Hi ku endla tano, u hlayise nkhuvo wa Lammas—ku tlangela ka “Vukreste” loku van’wana va vulaka leswaku ku sungule swin’we ni vugandzeri bya khale bya xikwembu xa Macelt, ku nga Lugh.a Hikwalaho, nkhuvo wa ntshovelo wa manguva lawa wa le kerekeni ya Anglican wu ni masungulo ya vuhedeni.

Ku vuriwa yini hi minkhuvo yin’wana leyi endliwaka eku heleni ka nguva ya ntshovelo? Hi ku ya hi Encyclopædia Britannica, mikhuva yo tala leyi funghaka minkhuvo leyi yi huma eka “vupfumeri bya moya wa koroni [maxalana] kumbe mana wa koroni.” Etindhawini tin’wana varimi a va tshemba leswaku moya a wu ri eka nyandza yo hetelela ya maxalana lama tshoveriweke. Leswaku va hlongola moya lowu, a va hundla nyandza yo hetelela ya maxalana ku kondza ma dzudzekela ehansi. Kun’wana a va luka matluka ya rivele-ndzoho va ma endla “xipopana xa koroni” lexi a va xi hlayisa leswaku va ta kuma “nkateko” ku kondza ku fika nkarhi wo byala mbewu lembe leri tlhandlamaka. Kutani a va byala mbewu ya maxalana emisaveni va ri ni ntshembo wa leswaku leswi swi ta katekisa xibyariwa lexintshwa.

Mintsheketo yin’wana yi hlanganisa nkarhi wo tshovela ni vugandzeri bya xikwembu xa Vababilona, ku nga Tamuzi, nuna wa xikwembu-kati xa vuswikoti byo veleka, ku nga Ishtar. Ku tsema nhloko leyi vupfeke ya maxalana a swi yelana ni rifu leri nga rindzeriwangiki ra Tamuzi. Mintsheketo yin’wana yi hlanganisa nkarhi wo tshovela ni ku endla magandzelo hi vanhu—ku nga mukhuva lowu Yehovha Xikwembu a wu vengaka.—Levhitika 20:2; Yeremiya 7:30, 31.

Hi Rihi Langutelo Ra Xikwembu?

Ku tirhisana ka Xikwembu na Israyele wa khale ku swi paluxa kahle leswaku Yehovha, Muvumbi ni Xihlovo xa vutomi, a a lava ku tinyiketela loku hlawulekeke eka vagandzeri va yena. (Pisalema 36:9; Nahume 1:2) Esikwini ra muprofeta Ezekiyele, mukhuva wa ku rilela xikwembu Tamuzi a ku ri ‘nchumu lowu nyenyetsaka swinene’ emahlweni ka Yehovha. Leswi, ku katsa ni mihivahivana yin’wana ya vukhongeri bya mavunwa, swi vange leswaku Xikwembu xi nga yingisi swikhongelo swa vagandzeri volavo va mavunwa.—Ezekiyele 8:6, 13, 14, 18.

Ringanisa leswi ni leswi Yehovha Xikwembu a leriseke Vaisrayele ku swi tlangela malunghana ni ntshovelo. Eka Nkhuvo wa Nhlengeletano, Vaisrayele a va khoma nhlengeletano hi nkarhi lowu lavatsongo ni lavakulu, swifumi ni swisiwana, a va tshama eka mitsonga ya xinkarhana leyi khavisiweke hi matluka yo tala ya mirhi leyi nga tolovelekangiki. Lowu a wu ri nkarhi wa ku tsaka lokukulu eka vona, kambe a wu ri nkarhi wo tlhela va yisa nyingiso eku kutsuriweni loku Xikwembu xi ku nyikeke vakokwa wa vona hi nkarhi wa Riendzo ro huma aEgipta.—Levhitika 23:40-43.

Hi nkarhi wa minkhuvo ya Vaisrayele, a ku nyikeriwa magandzelo eka Yehovha, Xikwembu xin’we xa ntiyiso. (Deteronoma 8:10-20) Malunghana ni vugandzeri bya mimoya lebyi se byi boxiweke, ku hava laha Bibele yi vulavulaka hi swilo leswi tswalaka, swo tanihi tinyandza ta koroni swi ri leswi nga ni moya-xiviri.b Naswona Matsalwa ma swi kombisa kahle leswaku swifaniso a swi hanyi, a swi koti ku vulavula, ku vona, ku twa, ku nun’hwetela, ku khoma kumbe ku pfuna vagandzeri va swona.—Pisalema 115:5-8; Varhoma 1:23-25.

Vakreste namuntlha a va le hansi ka ntwanano wa Nawu lowu Xikwembu xi wu endleke ni tiko ra khale ra Israyele. Hakunene, Xikwembu ‘xi wu herisile hi ku wu belela emhandzini ya nxaniso ya Yesu.’ (Vakolosa 2:13, 14) Malandza ya Yehovha ya manguva lawa ma hanya hi “nawu wa Kriste” naswona ma swi tlangela hinkwaswo leswi Xikwembu xi swi nyikelaka.—Vagalatiya 6:2.

Muapostola Pawulo u hlamusele kahle leswaku minkhuvo ya Vayuda a yi ri “ndzhuti wa leswi nga ta ta,” a engetela hi ku, “kambe nsinya wa swona i Kriste hi byakwe.” (Vakolosa 2:16, 17) Hikwalaho, Vakreste va ntiyiso va amukela nhlamuselo ya Matsalwa leyi nge: “Loko vamatiko va gandzela, va gandzela mademona, a va gandzeli Xikwembu . . . A swi endleki leswaku mi nwela exinwelweni xa Hosi ni le xinwelweni xa mademona.” (1 Vakorinto 10:20, 21) Ku tlula kwalaho, Vakreste va yingisa xileriso lexi nge, “mi nga tshuki mi khumba leswi nga tengangiki.” Xana minkhuvo ya ntshovelo ya le ndhawini ya ka n’wina yi fambisana ni vuhedeni kumbe mikhuva ya vukhongeri bya mavunwa? Loko swi ri tano, Vakreste va xiviri va nga ha papalata ku hlundzukisa Yehovha hi ku papalata ku tihlanganisa kwihi na kwihi ka vugandzeri lebyi thyakeke.—2 Vakorinto 6:17.

Loko n’wana la tlangelaka a kuma nyiko leyi humaka eka tata wa yena, xana u nkhensa mani? Munhu wumbe kumbe mutswari wa yena ke? Hi xikhongelo lexi humaka embilwini vagandzeri va Xikwembu va nkhensa Yehovha Tata wa vona wa le tilweni siku na siku, hikwalaho ka ku hanana ka yena lokukulu.—2 Vakorinto 6:18; 1 Vatesalonika 5:17, 18.

[Tinhlamuselo ta le hansi]