A Va Tiendlelanga Vito Ra Ndhuma

BIBELE a yi ma boxi mavito ya vaaki va xihondzo lexi nga ni ndhuma yo biha xa Babele. Mhaka ya kona yi ri: “V̌a engeta v̌a ku: A hi yeni hi tiakela muti ni šihonḍo, šihlungwa ša šona ši fika e tilweni, hi [tiendlela] v̌ito, hi nga ti ṭhuka hi hangalasiwa e henhla ka misav̌a hikwayo.” (Xiitaliki i xerhu.)—Genesa 11:4.

“V̌a” leyi yi vula vamani? Xiendlakalo lexi xi humelele malembe ya 200 endzhaku ka Ndhambhi. Hi nkarhi wolowo Nowa, loyi a ri ni malembe ya kwalomu ka 800, a hanya exikarhi ka magidi ya vatukulu va yena. Hinkwavo a va vulavula ririmi rin’we naswona a va tshama swin’we endhawini yin’we laha yena ni vana va yena va tshameke kona endzhaku ka Ndhambhi. (Genesa 11:1) Hi nkarhi wo karhi, xiphemu xa vanhu lava lava teleke xi rhurhele etlhelweni ra le vuxeni ivi xi “kuma riv̌ala e tikweni ra Šinar.”—Genesa 11:2.

Ku Tsandzeka Ka Leswi Vuriweke

A ku ri erivaleni leri laha ntlawa lowu wu anakanyeke ku xandzukela Xikwembu. Hi ndlela yihi? Phela, Yehovha Xikwembu a vule xikongomelo xa yena loko a lerise mpatswa wa vanhu wo sungula leswaku wu ‘tswalana wu tala wu tata misava.’ (Genesa 1:28) Leswi swi tlhele swi phindhiwa eka Nowa ni vana va yena endzhaku ka Ndhambhi. Xikwembu xi va lerisile xi ku: “Ṅwina, tŝalanani mi anḍa, mi tala ni ku engeteleka e misav̌eni.” (Genesa 9:7) Hi ku kanetana ni nkongomiso wa Yehovha, vanhu lava va ake muti leswaku va ta ka va nga “hangalasiw[i] e henhla ka misav̌a hikwayo.”

Vanhu lava va tlhele va sungula ku aka xihondzo hi xikongomelo xo ‘tiendlela vito.’ Kambe ku hambana ni leswi a va swi languterile, a va hetanga ku aka xihondzo xa kona. Rhekhodo ya Bibele yi kombisa leswaku Yehovha u pfilunganye ririmi ra vona leswaku va nga twanani. Rungula leri huhuteriweke ri ri: “Yehova a v̌a hangalasa e misav̌eni hikwayo; kutani v̌a ṭhika ku aka muti.”—Genesa 11:7, 8.

Ku tsandzeka loku heleleke ka muako lowu ku kandziyisiwa hi mhaka ya leswaku mavito ya vaaki a ma ‘vanga ni ndhuma,’ kumbe ku tiveka. Entiyisweni, mavito ya vona a ma tiviwi naswona ma suriwile ematin’wini ya vanhu. Kambe ku vuriwa yini hi Nimrodo, ntukulu xinguwe wa Nowa? Xana a nga ri murhangeri eka ku xandzukela Xikwembu loku? Xana vito ra yena a ri dumanga?

Nimrodo—Muxandzuki La Rhukanaka

Handle ko kanakana, Nimrodo a ri murhangeri wa ntlawa lowu. Genesa ndzima 10 yi n’wi hlamusela tanihi “šihloti ša matimba e mahlweni ka Yehova.” (Genesa 10:9) Matsalwa ma tlhela ma vula leswaku “hi yena loyi a sunguleke ku v̌a ni matimba e misav̌eni.” (Genesa 10:8) Nimrodo a ri nhenha, wanuna wa madzolonga. U ve mufumi wo sungula endzhaku ka Ndhambhi, a tiveka ku va hosi. Nakambe Nimrodo a ri muaki. Bibele yi vula leswaku hi yena musunguri wa miti ya nhungu, ku katsa na Babele.—Genesa 10:10-12.

Hikwalaho, Nimrodo—mukaneti wa Xikwembu, hosi ya Babele ni muaki wa miti—handle ko kanakana u hlanganyerile eku akeni ka xihondzo xa Babele. Xana a nga tiendlelanga vito ra ndhuma ke? Malunghana ni vito ra Nimrodo, E. F. C. Rosenmüller wa le Vuxeni u tsarile a ku: “Vito leri ri nyikiwe Nimrodo ri huma eka [ma·radhʹ], ‘u xandzukile,’ ‘u tsanile,’ hi ku ya hi nhlamuselo ya Xiheveru.” Kutani Rosenmüller u hlamusela leswaku “vanhu va le Vuxeni minkarhi yo tala va tolovele ku vitana vanhu va vona lava nga ni ndhuma hi mavito lama va nyikiwaka wona loko se va file, lawa minkarhi yin’wana ma twananaka hi ndlela leyi hlamarisaka ni swilo leswi a va swi endla.”

Swidyondzi swo hlayanyana swi vula leswaku vito ra Nimrodo a hi vito leri a nyikiweke rona loko a tswariwa. Ematshan’weni ya sweswo, va ri teka ri ri vito leri a nyikiweke rona endzhakunyana leswaku ri fambisana ni mukhuva wa yena wo xandzuka endzhaku ka loko wu tikombile. Hi xikombiso, C. F. Keil u ri: “Vito hi roxe, Nimrodo leri humaka eka [ma·radhʹ], ‘hi ta xandzuka,’ ri kombetela eka ku lwisana ko karhi ka vukarhi ni Xikwembu. Swa fanela swinene leswaku a nga va a nyikiwe rona hi vanhu va nkarhi wolowo, xisweswo ri hundzuka vito ra yena.” Eka nhlamuselo ya le hansi, Keil u tshaha n’wamatimu Jacob Perizonius a tsala a ku: “Ndzi pfumela leswaku wanuna loyi [Nimrodo], a ri muhloti wa tihanyi naswona a rhendzeriwe hi vuthu ra vanghana, leswaku a ta tlhontlha hinkwavo leswaku va xandzuka, minkarhi hinkwayo a ri vula ni ku ri phindha vito rolero a ku, ‘nimrodo, nimrodo,’ hi leswaku ‘A hi xandzukeni! A hi xandzukeni!’ Hikwalaho, eminkarhini ya le ndzhakunyana u vitaniwe hi van’wana, hambi ku ri Muxe hi yexe, hi vito rolero tanihi leri faneleke.”

Kahle-kahle, Nimrodo a nga tiendlelanga vito ra ndhuma. Vito leri a nyikiweke rona loko a velekiwa a ri tiviwi. Ri susiwile ematin’wini, ku fana ni mavito ya lava landzeleke vurhangeri bya yena. A nga siyanga hambi ku ri n’wana leswaku a ta yisa vito ra yena emahlweni. Ematshan’weni yo kuma ku dzunisiwa ni ndhuma, u ambexiwe vito ro biha. Vito ra Nimrodo ri n’wi hlawule tanihi muxandzuki la rhukanaka loyi hi vuhunguki a tlhontlheke Yehovha Xikwembu.