Tixiko—Hlonga-kulorhi Leri Tshembekaka

HI MINKARHI yo hambana-hambana, Tixiko u famba-fambe na muapostola Pawulo naswona u tirhe tanihi murhumiwa wa yena. A a ri muyimeri loyi a nga byarhisiwaka mali ni vutihlamuleri bya ku va mulanguteri. Tanihi leswi Matsalwa ma kandziyisaka ku tshembeka ka yena—ku nga mfanelo leyi lavekaka eka Vakreste hinkwavo—kumbexana u ta tsakela ku tiva leswi engetelekeke ha yena.

Pawulo u hlamusele Tixiko tanihi “makwerhu la rhandzekaka ni mutirheli wo tshembeka ni hlonga-kulorhi eHosini.” (Vakolosa 4:7) Ha yini muapostola a a n’wi languta hi ndlela leyi?

Ntirho Wo Phalala Wa Le Yerusalema

Ku ve ni xilaveko xa swilo leswi vonakaka exikarhi ka Vakreste eYudiya kwalomu ka 55 C.E. Hi ku pfuniwa hi mavandlha ya le Yuropa na Asia Minor, Pawulo u kunguhate nhlengo wo va pfuna. Tixiko, loyi a a huma exifundzheni xa Asia, u hoxe xandla entirhweni lowu wo phalala.

Endzhaku ko nyikela swiletelo swa ndlela yo tamela nhlengo lowu, Pawulo u ringanyete leswaku vavanuna lava tshembekaka va rhumeriwa eYerusalema kumbe a famba na vona, va khome xuma xa kona. (1 Vakorinto 16:1-4) Loko a sungula riendzo ro leha ra ku suka eGreece ku ya eYerusalema, a famba ni vavanuna vo hlayanyana, loyi un’wana wa vona handle ko kanakana a ku ri Tixiko. (Mintirho 20:4) Ntlawa wolowo lowukulu wu nga ha va wu lavekile hikuva a va khome mali leyi a va yi tamerisiwe hi mavandlha yo hlayanyana. Kumbexana xivangelo-nkulu a ku ri xilaveko xo sirhelela mali leyi, tanihi leswi tinsulavoya a ti ri ni khombo eka vahundzi va ndlela.—2 Vakorinto 11:26.

Tanihi leswi Aristarko na Trofimo va fambeke na Pawulo ku ya eYerusalema, van’wana va ehleketa leswaku Tixiko ni van’wana va fambe na vona. (Mintirho 21:29; 24:17; 27:1, 2) Hikwalaho ka leswi Tixiko a a katseka eka nongonoko lowu wa mphalalo, i un’wana eka vo tala lava va ringanyetiweke tanihi “makwerhu” loyi a tirheke na Tito eGreece ku lunghiselela nhlengo ni loyi a “veki[weke] hi mavandlha leswaku a va n’wendzi-kulo[bye na Pawulo] mayelana ni nyiko leyi ya musa.” (2 Vakorinto 8:18, 19; 12:18) Loko xiavelo xo sungula lexi hetisisiweke hi Tixiko a xi ri xa vutihlamuleri, xa vumbirhi a xi nga ri ehansi ka xexo.

Ku Suka eRhoma Ku Ya eKolosa

Malembe ya ntlhanu kumbe ya tsevu endzhakunyana (60-61 C.E.), Pawulo a ri ni ntshembo wo ntshunxiwa eku khotsiweni ka yena ko sungula eRhoma. Tixiko a ri na yena, ku nga tikhilomitara to tala ku suka ekaya. Sweswi Tixiko a tlhelela eAsia. Leswi swi endle leswaku Pawulo a kota ku rhumela mapapila ma ya emavandlheni ya Vukreste endhawini yoleyo ni ku rhumela hlonga ra Filemoni leri balekeke, ku nga Onesima, eKolosa. Tixiko na Onesima a va ri ni mapapila lama nga vaka manharhu lawa sweswi ma katsiweke exiyengeni xa Bibele—rin’wana ri ya eka Vaefesa, rin’wana eka Vakolosa kasi rin’wana a ri ya eka Filemoni. Swi nga ha endleka papila rin’wana ri yisiwe evandlheni ra le Lawodikiya, ku nga muti lowu nga tikhilomitara ta kwalomu ka 18 ku suka eKolosa.—Vaefesa 6:21; Vakolosa 4:7-9, 16; Filemoni 10-12.

Tixiko a ngo va murhwali wa poso ntsena. A a ri murhumiwa la tshembekaka, hikuva Pawulo u tsarile a ku: “Timhaka ta mina hinkwato Tixiko, makwerhu la rhandzekaka ni mutirheli wo tshembeka ni hlonga-kulorhi eHosini, u ta mi tivisa tona. Hi xikongomelo xa leswaku mi tiva swilo leswi yelanaka na hina ni leswaku a chavelela timbilu ta n’wina, ndzi n’wi rhuma eka n’wina.”—Vakolosa 4:7, 8.

Xidyondzi E. Randolph Richards u kombetela leswaku murhwali wa mapapila “hakanyingi a a ri muhlanganisi exikarhi ka mutsari ni mutsaleriwa, hayi wa leswi tsariweke hi inki ntsena. . . . [Xivangelo xin’wana] xa ku lava murhumiwa la tshembekaka [hileswi] hakanyingi a lerisiwa rungula leri engetelekeke. Papila ri nga ha hlamusela xiyimo hi ku komisa, hakanyingi ku ri ni xiringanyeto xa mutsari, kambe ku languteriwe leswaku murhumiwa a hlamusela vuxokoxoko hinkwabyo eka mutsaleriwa.” Hambileswi papila ri nga ha vulavulaka hi tidyondzo ni timhaka ta xihatla, rungula leri engetelekeke a ri hundzisiwa hi nomu hi murhumiwa la tshembekaka.

Mapapila lama yaka eka Vaefesa, Vakolosa na Filemoni ma vula switsongo mayelana ni leswaku Pawulo a a pfuke njhani. Xisweswo Tixiko u boheke ku vula rungula ra munhu hi xiyexe, a hlamusela swiyimo swa Pawulo eRhoma, ivi a twisisa swiyimo swa mavandlha kahle ngopfu leswaku a ta kota ku ma khutaza. Marungula ni vutihlamuleri bya muxaka lowu a swi byarhisiwa lava a va tshembiwa leswaku va ta yimela murhumeri hi ku tshembeka. Tixiko a ri wanuna wa muxaka wolowo.

Vulanguteri eSwiavelweni Swa Le Kule

Loko xigwevo xa yena xa ku yirisiwa ku huma endlwini eRhoma xi herisiwile, Pawulo u anakanyisise hi ku rhumela Tixiko kumbe Artema eka Tito exihlaleni xa Kreta. (Tito 1:5; 3:12) Hi nkarhi wa ku khotsiwa ka Pawulo ka vumbirhi eRhoma (kumbexana kwalomu ka 65 C.E.), muapostola nakambe u rhumele Tixiko aEfesa, kumbexana leswaku a ya teka ndhawu ya Timotiya, loyi a ta famba-famba na Pawulo.—2 Timotiya 4:9, 12.

Leswaku Tixiko u yile eKreta ni le Efesa hi nkarhi lowu a swi le rivaleni. Hambiswiritano, tinhlamuselo to fana na leti ti ringanyeta leswaku u tshame a ri un’wana wa vanghana va Pawulo ku fikela emalembeni yo hetelela ya vutirheli bya muapostola. Loko Pawulo a ehleketa hi ku n’wi rhumela eka ntirho wa vutihlamuleri naswona kumbexana lowu tikaka ematshan’weni ya Timotiya na Tito, swi le rivaleni leswaku Tixiko a a ri mulanguteri la wupfeke wa Mukreste. (Ringanisa 1 Timotiya 1:3; Tito 1:10-13.) Ku tiyimisela ka yena ku famba-famba ni ku tirhisiwa eswiavelweni swa le kule swi endle a pfuna swinene eka Pawulo ni le vandlheni hinkwaro ra Vukreste.

Namuntlha, Vakreste lava tinyikelaka va tirhela Xikwembu emavandlheni ya ka vona ya Timbhoni ta Yehovha hi ku swi rhandza kumbe va tinyiketela ku yisa swilaveko swa Mfumo kun’wana ni kun’wana. Magidi ya vona ma amukele swiavelo swa vona hi ntsako tanihi varhumiwa, valanguteri lava famba-fambaka, vatirheli va matiko hinkwawo emintirhweni yo aka, eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Sosayiti ya Watch Tower, kumbe eka man’wana ya marhavi ya yona. Ku fana na Tixiko, a va titlakusi, kambe i vanhu lava tirhaka hi matimba, ‘vatirheli vo tshembeka’ lava rhandzekaka eka Xikwembu ni ku rhandziwa hi Vakreste van’wana tanihi ‘malandza-kulobye eHosini’ lama tshembekaka.