Mindyangu Leyikulu Yi Hlanganyela Entirhweni Wa Xikwembu
Mupisalema U Tsarile A Ku: ‘Vana I Ndzhaka Leyi Humaka Eka Yehovha. Mbhandzu Wa Khwiri I Hakelo. Ku Fana Ni Miseve Evokweni Ra Nhenha, Vana Va Vuntshwa Va Tano. Ku Katekile Munhu Loyi Nkotloto Wa Yena Wu Teleke Vona.’—Pisalema 127:3-5.
INA, vana va nga va nkateko lowu humaka eka Yehovha. Naswona tanihi leswi mucopi a enerisiwaka hi ku tiva ku kongomisa miseve leyi nga enkotlotweni wakwe, xisweswo vatswari va tsaka loko va kongomisa vana va vona endleleni leyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki.—Matewu 7:14.
Khale swinene, mindyangu leyi ‘minkotloto ya yona a yi tele’ hi vana a yi tolovelekile eka vanhu va Xikwembu. Hi xikombiso, anakanya hi malembe ya vona ya ku va mahlonga aEgipta: “V̌ana v̌a Israel v̌a engeteleka, v̌a anḍa, v̌a tala ngopfu, v̌a kuma matimba, v̌a tata tiko ra Egipta.” (Eksoda 1:7) Loko ku ringanisiwa nhlayo ya Vaisrayele lava ngheneke aEgipta ni nhlayo ya lava va humeke, ku kumiwa leswaku a yi tolovelekile mindyangu leyi a yi ri ni vana va khume!
Endzhaku, Yesu u kulele endyangwini lowu wu nga vonakaka wu ri wukulu eka vanhu vo tala namuntlha. Yesu a a ri yena n’wana wa mativula, kambe Yosefa na Mariya a va ri ni vana van’wana va majaha va mune ni van’wanyana va vanhwanyana. (Matewu 13:54-56) Leswaku a va ri ni vana vo tala, swi hi pfuna ku twisisa leswi endleke leswaku Mariya na Yosefa va teka riendzo ro tlhelela ekaya ku suka eYerusalema va nga swi xiyanga leswaku Yesu a nga kona exikarhi ka vona.—Luka 2:42-46.
Mindyangu Leyikulu Namuntlha
Namuntlha, Vakreste vo tala va hlawula ku va ni mindyangu yitsongo hikwalaho ka swivangelo swa timhaka ta moya, ikhonomi, ntshamiseko ni swin’wana. Hambiswiritano, mindyangu leyikulu yi tama yi ri leyi tolovelekeke eka vanhu vo tala. Hi ku ya hi The State of the World’s Children 1997, ndhawu leyi ku tswariwaka vana vo tala i xiphemu xa le dzongeni wa Sahara eAfrika. Kwalaho, hi ntolovelo wansati u veleka vana va tsevu.
Eka vatswari va Vakreste lava nga ni mindyangu leyikulu, a swi olovi ku kurisa vana va vona leswaku va rhandza Yehovha, kambe vo tala va humelela eku endleni tano. Ku humelela ku titshege hi ku va ndyangu wolowo wu hlanganyela swin’we evugandzerini lebyi tengeke. Marito ya muapostola Pawulo lama yaka evandlheni ra le Korinto ma tirha hilaha ku fanaka ni le mindyangwini ya Vakreste namuntlha. U tsarile a ku: “Kutani ndza mi khongotela, vamakwerhu, . . . leswaku hinkwenu mi vulavula hi ku twanana, ni leswaku ku nga tshuki ku va ni ku avana exikarhi ka n’wina, kambe mi hlangana hilaha ku faneleke emianakanyweni yin’we ni le ndleleni yin’we ya ku ehleketa.” (1 Vakorinto 1:10) Xana vun’we byo tano byi nga fikeleriwa hi ndlela yihi?
Vatswari Va Fanele Va Va Vanhu Va Moya
Mhaka ya nkoka hi leswaku vatswari va fanele va va lava tinyiketeleke hi ku helela eka Xikwembu. Xiya leswi Muxe a swi byeleke Vaisrayele: “Yingisa, Israel! Yehova, Šikwembu ša hina, hi šona Šikwembu le’ši hanyaka ntsena. U ta ranḍa Yehova, Šikwembu ša wena, hi mbilu hikwayo ya wena, ni moya hikwawo wa wena, ni matimba hikwawo ya wena. Milawu le’yi nḍi ku nyikaka namuntlha yi ta v̌a e mbilwini ya wena. U ta yi dyonḍisa v̌ana v̌a wena, u yi v̌ula e ndlwini ya wena, ne ku enḍeni ka wena, ni loko u ya etlela, ni loko u pfuka.”—Deteronoma 6:4-7.
Xiya leswaku Muxe u kombise leswaku swileriso swa Xikwembu swi fanele swi va ‘etimbilwini’ ta vatswari. Hi kona ntsena vatswari va nga vaka ni matimba ya ku letela vana va vona nkarhi na nkarhi hi tlhelo ra moya. Entiyisweni, loko vatswari va tiyile emoyeni, va hisekela ku dyondzisa vana va vona swilo swa moya.
Leswaku u va munhu wa moya ni leswaku u rhandza Yehovha hi mbilu ya wena hinkwayo, i swa nkoka ku hlaya Rito ra Xikwembu nkarhi na nkarhi, u anakanyisisa hi rona naswona u ri tirhisa. Mupisalema u tsale leswaku loyi a tsakelaka nawu wa Yehovha ni loyi a wu hlayaka ‘vusiku ni nhlikanhi,’ u ‘ta fana ni murhi lowu byariweke ekusuhi ni milambu ya mati, lowu humesaka mbhandzu wa wona hi nguva ya wona ni matluka ya wona ma nga omiki, kutani hinkwaswo leswi a swi endlaka swi ta humelela.’—Pisalema 1:2, 3.
Tanihi leswi murhi wu vekaka mihandzu leyinene loko wu tshama wu ri karhi wu cheletiwa hi nkarhi lowu faneleke, xisweswo, ni mindyangu leyi cheletiwaka kahle hi tlhelo ra moya yi veka mihandzu leyinene, leswaku Yehovha a dzunisiwa. Xikombiso xa xiviri i ndyangu wa Uwadiegwu, la tshamaka eAfrika Vupela-dyambu. Hambileswi Uwadiegwu ni nsati wakwe va nga ni vana va nhungu, havambirhi i maphayona ya nkarhi hinkwawo, kumbe Timbhoni ta Yehovha leti nga vatirheli va nkarhi hinkwawo. U ri: “Ndyangu wa hina wu khome dyondzo ya Bibele ya nkarhi na nkarhi ku tlula malembe ya 20. Vana va hina hi va dyondzise Rito ra Xikwembu ku sukela va ha ri tincece, ku nga ri hi nkarhi wa dyondzo ya hina ya ndyangu ntsena kambe ni le vutirhelini ni hi minkarhi yin’wana. Vana va hina hinkwavo i vahuweleri va mahungu lamanene ya Mfumo, naswona la nga si khuvuriwaka hi lontsongo ntsena loyi a nga ni malembe ya tsevu hi vukhale.”
Ku Tirha Swin’we
Bibele yi ri: “Yindlu yi akiwa hi v̌utlhari.” (Swivuriso 24:3) Endyangwini, vutlhari byo tano byi endla leswaku ku va ni ntirhisano. “Mufambisi” wa ndyangu i tatana; i nhloko ya ndyangu leyi hlawuriweke hi Xikwembu. (1 Vakorinto 11:3) Muapostola Pawulo la huhuteriweke u kandziyise vutihlamuleri bya vunhloko loko a tsarile a ku: “Loko munhu a nga va wundli [hi tlhelo ra nyama ni ra moya] lava nga va ka vona, ngopfu-ngopfu lava nga swirho swa ndyangu wakwe, u landzule ripfumelo naswona u bihe ngopfu ku tlula munhu la nga riki na ripfumelo.”—1 Timotiya 5:8.
Hi ku pfumelelana ni ndzayo leyi humaka eRitweni ra Xikwembu, vavanuna lava nga Vakreste va fanele va khathalela vumoya bya vasati va vona. Loko vavasati va tshikileriwa hi mintirho ya le kaya, vumoya bya vona byi ta tsana. Etikweni rin’wana ra le Afrika, Mukreste la ha ku khuvuriwaka u tise xivilelo eka vakulu va vandlha ra ka vona leswaku nsati wakwe u vonaka a nga swi tsakeli swilo swa moya. Vakulu va ringanyete leswaku nsati wakwe u lava mpfuno wa xiviri. Hiloko nuna loyi a sungula ku pfuna nsati wakwe hi mintirho ya le kaya. U tlhele a heta nkarhi a n’wi pfuna ku antswisa ku hlaya ka yena ni vutivi bya yena bya Bibele. U angule kahle, kutani sweswi ndyangu hinkwawo wu tirha swin’we entirhweni wa Xikwembu.
Vatatana na vona va fanele va khumbeka hi vumoya bya vana va vona. Pawulo u tsarile a ku: “N’wina, vatatana, mi nga karhati vana va n’wina, kambe hambetani mi va kurisa hi ku tshinya ni nkongomiso wa mianakanyo wa Yehovha.” (Vaefesa 6:4) Loko vatswari va yingisa xitsundzuxo xa ku nga hlundzukisi vana va vona, swin’we ni nkongomiso wa ku va letela, vana va titwa va ri xiphemu xa ndyangu. Hikwalaho ka sweswo, vana va nga ha pfunana ni ku khutazana leswaku va fikelela tipakani ta moya.
Ntirhisano wu katsa ku nyika vana vutihlamuleri bya moya loko va byi fanelekela. Tatana un’wana, Mukreste la nga nkulu wa vana va 11, u pfuka nimpundzu swinene a dyondza ni van’wana va vona a nga si ya entirhweni. Lava va kuleke, endzhaku ka loko va khuvuriwile, va cincana hi ku pfuna vamakwavo va xinuna ni va xisati lava ha riki vatsongo, leswi katsaka ku hlanganyela eku va dyondziseni ka Bibele. Tatana hi yena la va kongomisaka, a bumabumela matshalatshala ya vona. Vana lava khuvuriweke exikarhi ka vona i tsevu, kutani lavan’wana va ya emahlweni va tirhela eka pakani yoleyo.
Mbulavurisano Lowunene, Ku Burisana Hi Tipakani
Xa nkoka evun’weni bya ndyangu i mbulavurisano wa rirhandzu ni ku burisana hi tipakani ta moya. Gordon, nkulu wa Mukreste la tshamaka eNigeria, i tata wa vana va nkombo lava nga ni malembe lama nga exikarhi ka 11 na 27. Ku fana ni vatswari va vona, tsevu wa vona i maphayona. Lontsongo eka hinkwavo, la ha ku khuvuriwaka sweswinyana, u hlanganyela nkarhi na nkarhi ni lavan’wana va ndyangu entirhweni wa ku endla vadyondzisiwa. Vana vambirhi va majaha lava kuleke i malandza ya vutirheli evandlheni.
Gordon hi vuyena u dyondze Bibele ni un’wana ni un’wana wa vana vakwe. Handle ka sweswo, ndyangu lowu wu na nongonoko lowu fuweke wa dyondzo ya Bibele. Mixo wun’wana ni wun’wana va hlangana leswaku va kambisisa ndzimana ya Bibele kutani va lunghiselela minhlangano ya vandlha.
Yin’wana ya tipakani leti xirho ha xin’we xa ndyangu xi tivekeleke yona i ku hlaya swihloko hinkwaswo swa timagazini ta Xihondzo xo Rindza na Xalamuka! Sweswinyana va engetele ku hlaya ka Bibele siku ni siku eka xiyimiso xa vona. Hi ku vulavula hi swilo leswi swi swi dyondzaka, swirho swa ndyangu swa khutazana leswaku swi ya emahlweni ni mukhuva lowu.
Dyondzo ya Bibele ya ndyangu ya vhiki na vhiki yi toloveriwe ngopfu lerova a ku na loyi a faneleke a tsundzuxa un’wana—hinkwavo va tshama va yi languterile. Emalembeni lama hundzeke, rungula, xivumbeko ni ku leha ka dyondzo ya ndyangu swi ye hi malembe ni swilaveko swa vana. Ndyangu wu titshineta eka malandza man’wana ya Xikwembu lama tshembekaka, kutani leswi swi ve ni vuyelo lebyinene eka vana.
Tanihi ndyangu, va endla swilo swin’we naswona va vekela etlhelo nkarhi wa ku tihungasa. Kan’we hi vhiki va va ni “madyambu lawa ha wona ndyangu wu vaka swin’we,” laha va vutisanaka swivutiso, va va ni mafenya lamanene, va tlanga piyano, va byelana mintsheketo naswona va kuma ku wisa loku tolovelekeke. Minkarhi yin’wana, va ya elwandle ni le tindhawini tin’wana ta ku titsakisa.
Ku Titshega Hi Yehovha
Swilo leswi swa ha ku vuriwaka laha henhla a swi hunguti ku nonon’hwa eku kuriseni ka mindyangu leyikulu. Mukreste un’wana u te: “I ntlhontlho lowukulu ku va tata wa vana va nhungu. Swi lava swakudya swo tala swa nyama ni swa moya leswaku u va wundla; ndzi fanele ndzi tirha hi matimba leswaku ndzi kuma mali leyi ringaneke ya ku va hlayisa. Vana lavakulu va le malembeni ya vona ya kondlo-a-ndzi-dyi, naswona hinkwavo va ri nhungu va nghena xikolo. Ndza swi tiva leswaku ndzetelo wa moya i wa nkoka, kambe vana va mina van’wana va ome tinhloko naswona a va yingisi. Va ndzi hlunamisa, kambe ndza swi tiva leswaku na mina minkarhi yin’wana ndzi endla swilo leswi hlunamisaka mbilu ya Yehovha, naswona wa ndzi rivalela. Hikwalaho ndzi fanele ndzi ya emahlweni ndzi lulamisa vana va mina hi ku lehisa mbilu ku fikela loko va tianakanya.
“Ndzi ringeta ku landzela xikombiso xa Yehovha tanihi leswi a nga hi heleliki mbilu, hikuva u navela leswaku hinkwerhu hi hundzuka. Ndzi dyondza ni ndyangu wa mina, naswona vana va mina van’wana va tivekele pakani ya ku khuvuriwa. A ndzi titshegi hi matimba ya mina leswaku ndzi fikelela pakani ya mina; matimba ya mina ma nge endli nchumu. Ndzi ringeta ku tshama ndzi titshineta eka Yehovha hi xikhongelo ni ku tirhisa xivuriso lexi nge: ‘Ṭhemba Yehova hi mbilu ya wena hikwayo, u nga tiṭhembi ku tlhariha ka wena. U ṅwi nghenisa e makungwini ya wena hikwawo, o ta lulamisa tindlela ta wena.’ Yehovha u ta ndzi pfuna leswaku ndzi humelela eku dyondziseni ka vana va mina.”—Swivuriso 3:5, 6.
U Nga Tshuki U Karhala!
Minkarhi yin’wana ku dyondzisa vana ku nga vonaka ku ri ntirho lowu nga tlangeriwiki, kambe u nga tshuki u karhala! Tiyisela! Loko vana va wena va nga ma amukeli kumbe va nga ma tlangeli matshalatshala ya wena sweswi, va nga ma tlangela hi ku famba ka nkarhi. Swi teka nkarhi leswaku n’wana a kula a va Mukreste la tswalaka mihandzu ya moya.—Vagalatiya 5:22, 23.
Monica, la tshamaka eKenya, i un’wana wa vana va khume. U ri: “Vatswari va mina va hi dyondzise ntiyiso wa Bibele ku sukela loko ha ha ri tincece. Tatana a a dyondza na hina tibuku ta Vukreste vhiki rin’wana ni rin’wana. Hikwalaho ka ntirho wakwe, dyondzo a yi nga khomiwi hi siku leri fanaka. Minkarhi yin’wana, loko a fika ekaya a huma entirhweni, a a hi kuma hi ri karhi hi tlanga ehandle kutani a hi byela leswaku ku nga si hela timinete ta ntlhanu hi fanele hi nghena hinkwerhu hi ta dyondza Bibele. Endzhaku ka dyondzo ya hina ya Bibele, a hi khutaziwa ku vutisa swivutiso kumbe hi bula hi swiphiqo swin’wana ni swin’wana.
“A a tiyiseka leswaku hi endla xinghana ni vana lava chavaka Xikwembu. Tatana a a hamba a endzela xikolo xa hina leswaku a vutisa vadyondzisi va hina hi ku tikhoma ka hina. Eka riendzo rakwe rin’wana u twe leswaku vabuti wa mina vanharhu va lwe ni vafana van’wana ni leswaku minkarhi yin’wana a va hlamulela etlhelo. Tatana u va xupurile hikwalaho ka ku tikhoma hi ndlela leyi nga riki yinene, kambe u tinyike nkarhi a va hlamusela hi ku ya hi Matsalwa leswaku ha yini va fanele va tikhoma hi ndlela ya ku chava Xikwembu.
“Vatswari va hina va hi kombe vuyelo bya ku va kona eminhlanganweni hi ku va va lunghiselela na hina tinkulumo ta minhlangano. Hi dyondzisiwe ku va vatirheli hi ku va ni nkarhi wa ku titoloveta ekaya. Ku sukela loko ha ha ri tincece a hi famba ni vatswari va hina entirhweni wa nsimu.
“Namuntlha, vabuti wa mina vambirhi i maphayona yo hlawuleka, makwerhu wa xisati lontsongo i phayona ra nkarhi hinkwawo, naswona makwerhu un’wana wa xisati lonkulu, loyi a tekiweke naswona a nga ni vana, i Mbhoni leyi hisekaka. Vamakwerhu vambirhi va xisati lavatsongo, loyi un’wana a nga ni malembe ya 18 hi vukhale kasi un’wanyana u ni malembe ya 16 hi vukhale, i vahuweleri lava khuvuriweke. Vafana vambirhi lava ha riki vatsongo va ha leteriwa. Mina se ndzi ni malembe manharhu ndzi ri karhi ndzi tirha ehofisi ya rhavi ra le Kenya ya Timbhoni ta Yehovha. Vatswari va mina ndza va rhandza naswona ndza va tlangela hikuva i vanhu va moya; va hi vekele xikombiso lexinene.”
Ku nga khathariseki leswaku u na vana vangani, u nga tshuki u karhala ku va pfuna leswaku va famba endleleni leyi yisaka evuton’wini lebyi nga heriki. Loko Yehovha a ri karhi a katekisa matshalatshala ya wena, u ta phinda marito ya muapostola Yohane malunghana ni vana vakwe va moya, loko a ku: “Ndzi hava xivangelo lexikulu xa ku nkhensa ku tlula swilo leswi, ku twa leswaku vana va mina va tama va famba entiyisweni.”—3 Yohane 4.