Xana Vutomi Lebyi Nga Heriki Byi Ta Va Kona Hakunene?
“Mudyondzisi, xana ndzi fanele ndzi endla yini leswinene leswaku ndzi ta kuma vutomi lebyi nga heriki?”—MATEWU 19:16.
1. Ku nga vuriwa yini hi mpimo wa vutomi bya hina?
HOSI Xerxes wo Sungula wa le Peresiya, loyi eBibeleni a tiviwaka a ri Ahasuwerusi, a a ri karhi a kambela mavuthu yakwe loko ma nga si ya enyimpini hi lembe ra 480 B.C.E. (Estere 1:1, 2) Hi ku ya hi Herodotus, n’wamatimu wa Mugriki, hosi yi humese mihloti loko yi languta vuthu ra yona. Hikwalaho ka yini? Xerxes u te: “Swa ndzi vavisa ku vona ndlela leyi vutomi bya munhu byi komeke ha yona. Hikuva eka vavanuna lava hinkwavo, a nga kona loyi a nga ta va a ha hanya endzhaku ka malembe ya dzana ku sukela sweswi.” A swi kanakanisi leswaku na wena u swi xiyile leswaku vutomi byi kome hi ndlela leyi khomisaka gome, naswona a nga kona la lavaka ku dyuhala, ku vabya ni ku fa. A swi ta tsakisa swinene loko a swi koteka ku tshama hi ri ni rihanyo lerinene swin’we ni ntsako!—Yobo 14:1, 2.
2. Vo tala va ni ntshembo wihi, naswona ha yini?
2 Lexi hlamarisaka, The New York Times Magazine wa September 28, 1997, a wu ri ni xihloko lexi nge “Va Navela Ku Hanya.” Wu tshahe mulavisisi la nga te: “Ndzi ni ntshembo lowukulu wa leswaku hi nga va xitukulwana xo sungula ku hanya hi masiku”! Kumbexana na wena wa pfumela leswaku swi nga koteka ku hanya hi masiku. U nga anakanya tano hileswi Bibele yi tshembisaka leswaku hi nga hanya hi masiku laha misaveni. (Pisalema 37:29; Nhlavutelo 21:3, 4) Kambe, vanhu van’wana va tshemba leswaku ku hanya hi masiku swi nga koteka hikwalaho ka swivangelo swin’wana, handle ka leswi kumekaka eBibeleni. Ku kambisisa swin’wana swa swivangelo leswi swi ta hi pfuna ku vona leswaku swi nga koteka hakunene ku hanya hi masiku.
Hi Endleriwe Ku Hanya Hi Masiku
3, 4. (a) Ha yini van’wana va pfumela leswaku a hi fanele hi hanya hilaha ku nga heriki? (b) Davhida u te yini hi ku vumbiwa kakwe?
3 Xivangelo xin’wana lexi endlaka leswaku vo tala va pfumela leswaku vanhu va nga swi kota ku hanya hi masiku, xi malunghana ni ndlela leyi hlamarisaka leyi hi endliweke ha yona. Hi xikombiso, swa hlamarisa hakunene ku vona ndlela leyi hi vumbiweke ha yona embelekweni wa vamana wa hina. Mutivi un’wana la dumeke wa ta ku dyuhala u tsarile a ku, “Endzhaku ko endla masingita lama humelelaka eka hina ku sukela loko hi tikiwa ku fikela loko hi tswariwa, kutani hi va vanhu lava kuleke hi tlhelo ra rimbewu ni lava vupfeke, ntumbuluko wu hlawula ku ka wu nga tirhisi ndlela leyi nga ta sivela ku dyuhala ni ku hlayisa masingita wolawo hilaha ku nga heriki.” Ina, loko hi kambisisa ndlela yo hlamarisa leyi hi endliweke ha yona, ku tlakuka xivutiso lexi nge, Hikwalaho ka yini hi fanele hi fa?
4 Eka magidi ya malembe lama hundzeke, Davhida, mutsari wa Bibele u anakanyisise hi wona masingita lawa, hambileswi a nga swi kotangiki ku vona endzeni ka mbeleko hilaha vativi va sayense va namuntlha va swi kotaka hakona. Davhida u anakanyisise hi ku vumbiwa kakwe, loko, hi ku ya hileswi a swi tsaleke, a ‘hlayisiwile ekhwirini ra mana wakwe.’ U vule leswaku hi nkarhi wolowo ‘ku endliwe tinso takwe.’ Nakambe u vulavule hi ku vumbiwa ka ‘marhambu’ yakwe, loko hi ku vula ka yena, ‘ndzi endliwa exihundleni.’ Endzhaku Davhida u vulavule hi ‘xitumbulukwa xa mina’ kutani malunghana ni xitumbulukwa lexi xi nga ekhwirini ra mana wakwe a ku: ‘Swirho swa wona hinkwaswo a swi tsariwe ehansi.’—Pisalema 139:13-16.
5. Hi wahi masingita lama katsekaka eku vumbiweni ka hina embelekweni?
5 Swi le rivaleni leswaku ku vumbiwa ka Davhida a ku nga mpfampfarhutiwanga hi ku kongoma endzeni ka mbeleko ya mana wakwe. Kambe loko Davhida a anakanyisisa hi ku endliwa ka ‘tinso’ takwe, ‘marhambu’ yakwe, ni swirho swin’wana swa miri wa yena, eka yena a swi fana ni loko swilo leswi swi endliwe hi ku landza mpfampfarhuto wo karhi—leswaku hinkwaswo, hi ndlela yo fanekisela, a swi ‘tsariwe ehansi.’ A swi fana ni loko tandza leri nonisiweke eka mana wa yena ri ri ni kamara lerikulu leri taleke hi tibuku leti nga ni swiletelo leswi xaxametiweke hi vuxokoxoko, malunghana ni ndlela yo vumba n’wana naswona swiletelo leswi leswi rharhanganeke a swi hundziseriwa eka xiaki xin’wana ni xin’wana loko xi humelela. Xisweswo, magazini lowu nge Science World, hi ndlela yo fanekisela wu vula leswaku ‘xiaki xin’wana ni xin’wana eka xitumbulukwa lexi kulaka xi ni ndhawu yo veka mimpfampfarhuto.’
6. Hi byihi vumbhoni lebyi nga kona bya leswaku hi ‘endliwe hi ndlela yo hlamarisa’ hilaha Davhida a tsaleke hakona?
6 Xana u tshama u anakanya hi ndlela yo hlamarisa leyi mimiri ya hina yi tirhaka ha yona? Jared Diamond, wa ta ntivo-vutomi u te: “Swiaki swa nkuva wa marhumbu ya hina swa siviwa kan’we endzhaku ka masiku ma nga ri mangani, leswi swa nkuva wa thundhela swa siviwa kan’we endzhaku ka tin’hweti tin’wana ni tin’wana timbirhi, naswona swiaki swa hina swo tshwuka swa ngati swa siviwa kan’we endzhaku ka tin’hweti tin’wana ni tin’wana ta mune.” U gimete hi ku vula a ku: “Ntumbuluko wa hi hahlula wu tlhela wu hi hlanganisa siku na siku.” Xana sweswo kahle-kahle swi vula yini? Swi vula leswaku ku nga khathariseki leswaku hi hanya malembe yo tanihi kwihi—ku nga ha va 8, 80 kumbe 800—miri wa hina wu tshama wu ri wuntshwa. Mutivi wa sayense u tshame a ringanyeta a ku: “Hi nkarhi wo ringana lembe, kwalomu ka 98 wa tiphesente ta tiathomu leti hi nga na tona sweswi, ti ta siviwa hi tiathomu tin’wana leti hi ti kumaka emoyeni, eswakudyeni ni le ka swakunwa swa hina.” Ina, hilaha Davhida a vuleke hakona, hi ‘endliwe hi ndlela yo hlamarisa.’—Pisalema 139:14.
7. Hikwalaho ka ndlela leyi mimiri ya hina yi vumbiweke ha yona, xana van’wana va fikelele makumu wahi?
7 Hi ku languta ndlela leyi mimiri ya hina yi endliweke ha yona, mutivi wa ta ku dyuhala u te: “A swi twisiseki leswaku ha yini ku ri ni ku dyuhala.” Entiyisweni, swi vonaka onge a hi fanele hi hanya hi masiku. Leswi hi swona swi endlaka leswaku vanhu va ringeta ku fikelela pakani leyi hi ku tirhisa thekinoloji ya vona. Ku nga ri khale ngopfu, Dok. Alvin Silverstein, hi ku tiyiseka u tsarile ebukwini yakwe leyi nge Conquest of Death, a ku: “Hi ta wu kumisisa ndzhombho wa vutomi. Hi ta swi twisisa . . . leswaku munhu u dyuharisa ku yini.” Vuyelo byi ta va byihi? U vhumbhile a ku: “‘Vadyuhari’ a va nge he vi kona, hikuva vutivi lebyi nga ta pfuneta eku hluleni ka rifu byi ta tlhela byi endla leswaku munhu a tshama a ri muntshwa hi masiku.” Loko hi kambisisa ndzavisiso wa sayense wa manguva lawa malunghana ni ku vumbiwa ka munhu, xana mhaka ya ku hanya hi masiku yi vonaka yi nga ta koteka nikatsongo? Ku ni xivangelo xin’wana lexikulu xo tshemba leswaku swi nga koteka ku hanya hi masiku.
Ku Navela Ku Hanya Hi Masiku
8, 9. I ku navela kwihi ka ntumbuluko loku vanhu va veke na kona ku sukela khale?
8 Xana u tshama u swi xiya leswaku ku hanya hi masiku i nchumu lowu vanhu va wu navelaka hi ntumbuluko? Eka magazini wa le Jarimani, dokodela un’wana u tsarile a ku: “Ku navela ku hanya hi masiku ku vonaka onge munhu u tumbuluke na kona.” Loko yi hlamusela ntshembo wa vaaki van’wana va khale va le Yuropa, The New Encyclopædia Britannica yi ri: “Vanhu lava fanelekaka va ta hanya hi masiku eholweni leyi vangamaka leyi fuleriweke hi nsuku.” Ina, i makulu matshalatshala lawa vanhu va ma endleke leswaku va enerisa ku navela loku ka xisekelo ka ku hanya hi masiku!
9 The Encyclopedia Americana yi vula leswaku le China, emalembeni yo tlula 2 000 lama hundzeke, “vafumi ni vanhu [ntsena], ehansi ka vurhangeri bya vaprista lava nga Matao, va tshike ku tirha leswaku va ta lava ndzhombho wa vutomi”—lowu vuriwaka xihlovo xa vuntshwa. Ina, ku sukela khale, vanhu a va tshemba leswaku loko vo dya mpfangano wa swakudya swo karhi, kumbe hambi ku ri ku nwa mati yo karhi, va nga swi kota ku tshama va ri vantshwa.
10. I matshalatshala wahi lama endliweke manguva lawa leswaku swi koteka ku hanya nkarhi wo leha?
10 Tindlela ta manguva lawa to ringeta ku enerisa ku navela loku munhu a tswariweke na kona ka ku hanya hi masiku ta hlamarisa. Xikombiso lexi xiyekaka i xa ku gwitsirisa munhu loyi a dlayiweke hi vuvabyi. Leswi swi endleriwe leswaku loko ku tshuka ku kumeka murhi wo tshungula enkarhini lowu taka, munhu loyi a tlhela a pfuxiwa. Museketeri wa mukhuva lowu, lowu vuriwaka cryonics, u tsarile a ku: “Loko ntshembo wa hina wo humelela kutani hi swi kota ku hanyisa ni ku herisa swiphiqo hinkwaswo swa rihanyo—ku katsa ni ku tsana loku vangiwaka hi ku dyuhala—kutani lava va ‘faka’ sweswi va ta lehiseriwa vutomi hilaha ku nga heriki enkarhini lowu taka.”
11. Ha yini vanhu va navela ku hanya hi masiku?
11 Kumbexana wa tivutisa leswaku ha yini ku navela ku hanya hi masiku ku dzike swonghasi emianakanyweni ya hina? Xana hileswi “[Xikwembu] xi ngheniseke nkarhi lowu nga heriki emianakanyweni ya munhu”? (Eklesiasta 3:11, Revised Standard Version) Leyi i mhaka leyi lavaka ku anakanyisisiwa hi vukheta! Anakanya: Hikwalaho ka yini hi tswariwe hi ri ni ku navela ka ntumbuluko ko hanya hi masiku—hilaha ku nga heriki—loko a ku nga ri xona xikongomelo xa Muvumbi wa hina leswaku ku navela loku ku hetisisiwa? Naswona, xana a swi ta kombisa leswaku xi na rirhandzu loko xi hi vumbe hi ri lava navelaka ku hanya hi masiku kambe xi hi dyisa mbitsi hi ku ka xi nga hi pfumeleli leswaku hi enerisa ku navela koloko?—Pisalema 145:16.
Xana Hi Fanele Hi Tshemba Mani?
12. I ntshembo wihi lowu van’wana va nga na wona, kambe xana wena wa pfumela leswaku i ntshembo lowu tiyeke?
12 Hi fanele hi wu veka kwihi kumbe eka yini, ntshembo wa hina wo kuma vutomi lebyi nga heriki? Xana hi nga wu veka eka thekinoloji ya vanhu ya lembe-xidzana ra vu-20 kumbe ra vu-21? Xihloko xa The New York Times Magazine lexi nge “Va Navela Ku Hanya” xi vulavule hi “xikwembu: thekinoloji” ni hi “ku hisekela matimba ya thekinoloji.” Ku vuriwa leswaku mulavisisi un’wana a a “tiyiseka ku tlula mpimo . . . leswaku tindlela to lawula switekela ti ta kumeka ku nga ri khale leswaku ti [hi] pfuna hi ku herisa ku dyuhala, kumbexana ni ku endla vadyuhari va va vantshwa.” Kambe, entiyisweni matshalatshala ya vanhu ma vonaka ma tsandzekile hi ku helela ku herisa ku dyuhala kumbe ku herisa rifu.
13. Xivumbeko xa byongo bya hina xi swi kombisa njhani leswaku a hi endleriwe ku hanya hi masiku?
13 Xana leswi swi vula leswaku a yi kona ndlela yo kuma vutomi lebyi nga heriki? Doo! Ndlela yi kona! Xivumbeko xa byongo bya hina lebyi hlamarisaka, lebyi vuswikoti bya byona bya ku dyondza byi nga hikiwangiki, xi fanele xi hi khorwisa emhakeni leyi. Mutivi wa timolekhuli, James Watson u vule leswaku byongo bya hina “i nchumu lowu rharhanganeke ku tlula swilo hinkwaswo leswi hi swi tshubuleke evuakweni bya hina.” Naswona mutivi wa misiha, Richard Restak u te: “A wu kona nchumu ni wun’we evuakweni lowu lavaka ku fana ni byongo.” Hikwalaho ka yini hi ri ni byongo lebyi nga ni vuswikoti byo hlayisa ni ku tswonga rungula ro tala swinene, ni miri lowu endleriweke ku tirha hi masiku loko ku ri leswaku a hi nga vumberiwanga ku hanya hi masiku?
14. (a) Vatsari va Bibele va fikelela makumu wahi malunghana ni vutomi bya vanhu? (b) Ha yini hi fanele hi tshemba Xikwembu hayi munhu?
14 Kutani ke, hi wahi makumu lama twalaka, lama tiyeke lawa hi faneleke hi ma fikelela? Xana a hi swona leswaku hi vumbiwe hi Muendli wa matimba lamakulu, la tlhariheke swinene, leswaku hi ta hanya hilaha ku nga heriki? (Yobo 10:8; Pisalema 36:9; 100:3; Malakiya 2:10; Mintirho 17:24, 25) Hikokwalaho, xana a hi fanelanga hi va ni vutlhari hi yingisa xileriso lexi huhuteriweke xa mupisalema wa le Bibeleni lexi nge: “Mi nga tiṭhembeleni tihosi, hambi v̌a ri v̌ana v̌a v̌anhu la’v̌a hlulekaka ku ponisa”? Ha yini hi nga fanelanga hi tshemba vanhu? Hikuva, hilaha mupisalema a tsaleke hakona: “ku hefemula ka v̌ona loko ku hela, v̌a tlhelela e nṭhurini; kutani hi siku rolero makungu ya v̌ona ma ta hela.” Ina, hambileswi swi nga kotekaka leswaku vanhu va hanya hi masiku, a va swi koti ku hlula rifu. Mupisalema u gimeta hi ku: “Ku katekile loyi . . . ku ṭhemba ka yena ku nga ka Yehova, Šikwembu ša yena.”—Pisalema 146:3-5.
Xana I Xikongomelo Xa Xikwembu Hakunene?
15. I yini lexi kombaka leswaku i xikongomelo xa Xikwembu leswaku hi hanya hi masiku?
15 Kambe u nga ha vutisa, xana i xikongomelo xa Yehovha hakunene leswaku hi kuma vutomi lebyi nga heriki? Ina, i xikongomelo xakwe! Rito ra yena ri nyikela xitshembiso xexo hi ku phindha-phindha. Bibele ya hi tiyisekisa yi ku: “Nyiko leyi nyikiwaka hi Xikwembu i vutomi lebyi nga heriki.” Yohane nandza wa Xikwembu, u tsarile a ku: “Lowu i nchumu wa xitshembiso lexi [Xikwembu xi] hi tshembiseke xona, ku nga vutomi lebyi nga heriki.” A swi hlamarisi leswi jaha rin’wana ri vutiseke Yesu ri ku: “Mudyondzisi, xana ndzi fanele ndzi endla yini leswinene leswaku ndzi ta kuma vutomi lebyi nga heriki?” (Varhoma 6:23; 1 Yohane 2:25; Matewu 19:16) Kahle-kahle, muapostola Pawulo u tsale hi ta “ntshembo wa vutomi lebyi nga heriki lebyi Xikwembu, lexi xi nga hembiki, xi byi tshembiseke emahlweni ka minkarhi leyi nga heriki.”—Tito 1:2.
16. Xikwembu xi nga va xi tshembise vutomi lebyi nga heriki “emahlweni ka minkarhi leyi nga heriki” hi ndlela yihi?
16 Xana swi vula yini leswaku Xikwembu xi tshembise vutomi lebyi nga heriki “emahlweni ka minkarhi leyi nga heriki”? Van’wana va ehleketa leswaku muapostola Pawulo a a vula leswaku Xikwembu xi ve ni xikongomelo xa leswaku vanhu va hanya hi masiku, mpatswa wo sungula, ku nga Adamu na Evha, wu nga si va kona. Hambiswiritano, loko ku ri leswaku Pawulo a a vulavula hi nkarhi wa le ndzhaku ka ku vumbiwa ka vanhu loko Yehovha a tivise xikongomelo xa yena, ni kwalaho swi le rivaleni leswaku ku rhandza ka Xikwembu ku katsa ku va vanhu va hanya hi masiku.
17. Ha yini Adamu na Evha va hlongoriwile entangeni wa Edeni, naswona ha yini ku vekiwe makerubu enyangweni wa kona?
17 Bibele yi vula leswaku entangeni wa Edeni, “Yehova Šikwembu [u mirise] misav̌eni e . . . muri wa v̌utomi.” Xivangelo lexi nyikiweke xa ku hlongola Adamu entangeni a ku ri leswaku “a nga fanekeli ku ṭhambuluta v̌oko a teka na wona muri wa v̌utomi, a dya, a hanya”—ina, hilaha ku nga heriki! Loko Yehovha a hlongole Adamu na Evha entangeni wa Edeni, u veke “tikerubim le’ti tamelaka fumu le’ri v̌angamaka hi matlhelo hikwawo, a ta siv̌ela ndlela ya muri wa v̌utomi.”—Genesa 2:9; 3:22-24.
18. (a) Ingi ku endleke yini loko Adamu na Evha a va lo dya mihandzu ya murhi wa vutomi? (b) Xana ku dya mihandzu ya murhi wolowo a swi yimela yini?
18 Loko Adamu na Evha a va lo pfumeleriwa ku dya mihandzu ya murhi wolowo wa vutomi, xana a ku ta endleka yini ha vona? Ina, ingi va ve ni lunghelo ro hanya hilaha ku nga heriki eParadeyisini! Xidyondzi xin’wana xa Bibele xi phofule mianakanyo ya xona xi ku: “Swi tikomba onge murhi wa vutomi a wu ri ni matimba yo karhi lawa a ma pfuna miri wa munhu leswaku wu nga dyuhali kumbe ku hlakala, kutani eku heteleleni wu fa.” U tlhele a vula leswaku “eparadeyisini a ku ri ni mintsembyana leyi a yi kota ku lwisana ni swilo leswi vangiwaka” hi ku dyuhala. Hambiswiritano, Bibele a yi vuli leswaku murhi wa vutomi hi vuwona a wu ri ni timfanelo leti nyikaka vutomi. Ku ri na sweswo, murhi wolowo a wo yimela xitiyisekiso xa Xikwembu xa vutomi lebyi nga heriki eka loyi a a ta pfumeleriwa ku dya mihandzu ya wona.—Nhlavutelo 2:7.
Xikongomelo Xa Xikwembu A Xi Hundzukanga
19. Ha yini Adamu a file, naswona ha yini na hina vana vakwe hi fa?
19 Loko Adamu a dyohile, u lahlekeriwe hi lunghelo ro hanya hilaha ku nga heriki, a endla ni leswaku ri lahlekela ni vana vakwe hinkwavo lava a va nga si velekiwa. (Genesa 2:17) Loko a ve mudyohi hileswi a nga yingisangiki, u ve munhu la solekaka, la nga hetisekangiki. Ku sukela kwalaho, hi nga vula leswaku miri wa Adamu wu voyamele eku feni. Tanihi leswi Bibele yi nge, “Hakelo leyi tisiwaka hi xidyoho i rifu.” (Varhoma 6:23) Ku tlula kwalaho, vana va Adamu lava nga hetisekangiki na vona va voyamele eku feni, hayi evuton’wini lebyi nga heriki. Bibele yi ri: “Xidyoho xi [nghene] emisaveni hi munhu un’we [Adamu], ni rifu hikwalaho ka xidyoho, kutani xisweswo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo hikuva hinkwavo va dyohile.”—Varhoma 5:12.
20. I yini lexi kombaka leswaku vanhu a va vumberiwe ku hanya hi masiku emisaveni?
20 Kambe a ku ta endleka yini loko Adamu a a nga dyohanga? Xana a ku ta endleka yini loko a a yingise Xikwembu kutani a nyikiwa mpfumelelo wo dya mihandzu ya murhi wa vutomi? Xana nyiko ya Xikwembu ya vutomi lebyi nga heriki a a ta yi tsakela a ri kwihi? Etilweni ke? E-e! Xikwembu a xi vulanga nchumu malunghana ni ku yisiwa ka Adamu etilweni. A a averiwe ku tirha laha misaveni. Bibele yi hlamusela leswaku “Yehova Šikwembu [u mirise] misav̌eni e miri ya tinšaka hikwato le’yi nav̌etaka mahlo, ni le’yi nanḍihaka,” kutani yi ku: “Yehova Šikwembu a teka munhu, a ṅwi v̌eka e ntangeni wa Eden ku wu rima ni ku wu langutela.” (Genesa 2:9, 15) Loko Evha a vumbiwile leswaku a va munghana wa Adamu, lava vambirhi va averiwe mintirho yin’wana laha misaveni. Xikwembu xi te: “Tŝalanani, mi anḍa, mi tata misav̌a, mi yi fuma, mi fuma ni tinhlampfi ta lwandle, ni tinyanyana ta tilo, ni ŝiṅwana hikwaŝo le’ŝi hanyaka e misav̌eni.”—Genesa 1:28.
21. Hi wihi ntshembo wa risima lowu vanhu vo sungula a va ri na wona?
21 Anakanya hi ntshembo wa risima wa ku hanya laha misaveni lowu swileriso sweswo swa Xikwembu swi wu nyikeke Adamu na Evha! A va ta va ni vana va xinuna ni va xisati lava hanyeke kahle eParadeyisini ya laha misaveni. Loko vana va vona lava rhandzekaka va kurile, na vona a va ta tswala vana van’wana ni ku endla ntirho lowu tsakisaka entangeni leswaku va hlayisa Paradeyisi yoleyo. Tanihi leswi swiharhi hinkwaswo a swi ta va ehansi ka vona, vanhu a va ta eneriseka swinene. Anakanya hi ntsako wa ku ndlandlamuxa mindzilakano ya ntanga wa Edeni lerova eku heteleleni misava hinkwayo yi va paradeyisi! Xana a wu nga ta swi tsakela ku hanya ni vana va wena lava hetisekeke ekaya ro xonga swonghasi ra laha misaveni, u nga karhatiwi hi ku anakanya hi ku dyuhala ni ku fa? Minsusumeto ya mbilu ya wena a yi hlamule xivutiso xexo.
22. Ha yini hi nga tiyisekaka leswaku Xikwembu a xi xi cincanga xikongomelo xa xona malunghana ni misava?
22 Kutani ke, loko Adamu na Evha va tlule swileriso kutani va hlongoriwa entangeni wa Edeni, xana Xikwembu xi xi cincile xikongomelo xa xona xa leswaku vanhu va hanya hi masiku eParadeyisini emisaveni? Nikatsongo! Loko Xikwembu a xi lo endla tano a swi ta vula leswaku xi tsandzekile ku hetisisa xikongomelo xa xona xo sungula. Hi nga tiyiseka leswaku Xikwembu xa swi endla leswi xi swi tshembiseke, tanihi leswi xona hi xoxe xi nge: “Ŝi tano ni rito ra mina, le’ri humaka e noṅwini wa mina: Ri nga ka ri nga tlheleri ka mina ri nga si tira ntšhumu, ri nga si endla ku ranḍa ka mina, ri nga si hetisa makungu ya mina.”—Esaya 55:11.
23. (a) I yini lexi tiyisekisaka leswaku i xikongomelo xa Xikwembu leswaku vanhu lava tiyimiseleke ku endla leswi lulameke va hanya hi masiku emisaveni? (b) I yini lexi hi nga ta vulavula ha xona enkarhini lowu taka?
23 Leswaku xikongomelo xa Xikwembu malunghana ni misava a xi hundzukanga swi hlamuseriwe kahle eBibeleni, laha Xikwembu xi tshembisaka xi ku: “La’v̌o lulama v̌a ta fuma misav̌a, v̌a ta ṭhama ka yona hi masiku.” Hambi a ri Yesu Kreste u vurile eDyondzweni yakwe ya le Ntshaveni leswaku lava nga ni moya wo rhula va ta dya ndzhaka ya misava. (Pisalema 37:29; Matewu 5:5) Kambe, xana hi nga byi kuma njhani vutomi lebyi nga heriki, naswona hi fanele hi endla yini leswaku hi kuma vutomi byo tano? Sweswo swi ta hlamuseriwa eka xihloko lexi landzelaka.
A Wu Ta Hlamurisa Ku Yini?
◻ Ha yini vo tala va pfumela leswaku swi nga koteka ku hanya hi masiku?
◻ I yini lexi faneleke xi hi tiyisekisa leswaku a hi vumberiwe ku hanya hi masiku?
◻ A xi ri xihi xikongomelo xo sungula xa Xikwembu hi vanhu ni hi misava?
◻ Ha yini hi nga tiyisekaka leswaku Xikwembu xi ta xi hetisisa xikongomelo xa xona xo sungula?