Vanhu Hinkwavo Va Lava Ntshunxeko

“Munhu u velekiwe a ntshunxekile kambe u le vuhlongeni hi matlhelo hinkwawo.”

ku tsale Jean-Jacques Rousseau, mutivi wa filosofi wa le Furwa hi 1762. Ku velekiwa u ntshunxekile. Yoleyo i mianakanyo yo hlamarisa swonghasi! Kambe hilaha Rousseau a swi voneke hakona, vanhu va timiliyoni ematin’wini a va si tshama va wu kuma ntshunxeko. Ematshan’weni ya sweswo, va hete vutomi bya vona va ri “evuhlongeni,” va pfaleriwile eka mafambiselo lama va kanganyiseke leswaku va nga wu kumi ntsako wa hilaha ku nga heriki ni ku eneriseka evuton’wini.

VANHU va timiliyoni namuntlha va ha kuma leswaku ‘munhu u fuma un’wana ku n’wi endla swo biha.’ (Eklesiasta 8:9) Loko va ri karhi va lava matimba, vavanuna ni vavasati lava nga ni makwanga va hambeta va kombisa ku nga khathali nikatsongo hi ku onha ntshunxeko wa vanhu van’wana. Xiviko xin’wana xi ri: “Ntlawa wa swigevenga leswi dlayaka wu dlaye vanhu va 21.” Xin’wana xi vulavula hi “ku dlayetela,” laha mavuthu ya vusirheleri ma ‘dlayaka vavasati, vana ni vadyuhari, lava nga lwiki, lava pfumalaka ni nchumu wo tisirhelela ha wona, ma tsema mikolo, ma balesela vabohiwa va ndhawu yoleyo etinhlokweni, kutani ma va ni moya wa tihanyi wa ku onhetela swimitana ni ku hoxa swibuluki kun’wana ni kun’wana hi ndlela yo pfumala dzano.’

A swi hlamarisi leswi vanhu va swi navelaka ngopfu naswona va ku lwela hakunene ku ntshunxeka eku tshikileriweni! Kambe, ntiyiso lowu khomisaka gome hi leswaku, hakanyingi ku lwela ntshunxeko wa munhu un’wana swi vula ku onha timfanelo ni ntshunxeko wa un’wanyana. Hakanyingi vavanuna, vavasati ni vana lava nga riki na nandzu va dlayiwa swi nga fanelanga eka swiyimo sweswo, rifu ra vona ri “amukeriwa” hi ku vula leswaku xiendlo xexo xi fanerile naswona xi lulamile. Hi xikombiso, n’wexemu le Ireland, bomo leyi vekiweke emovheni hi “valweri va ntshunxeko” exidorobanini xa Omagh, yi dlaye vanhu va 29 lava nga riki na nandzu, lava a va tiyimele ekusuhi ni kwalaho kutani yi vavisa van’wana va madzana.

Va Ha Ri “eVuhlongeni”

Loko nyimpi yi herile, xana va vuyeriwa hi yini? Loko “valweri va ntshunxeko” va hlula etinyimpini, ku nga ha va ni ntshunxeko wo karhi. Kambe, xana hakunene va ntshunxekile? Xana a hi ntiyiso leswaku hambi ku ri ematikweni lawa ku vuriwaka leswaku ma ntshunxekile, vanhu va kona va ha ri “evuhlongeni” bya swilo leswi nga ni tihanyi swo kota vusweti, ku nga hetiseki, mavabyi ni rifu? Xana munhu a nga vurisa ku yini leswaku u ntshunxekile hakunene kasi swilo swo tano swa ha n’wi endle hlonga?

Muxe, mutsari wa khale wa Bibele u byi hlamusele kahle vutomi hilaha byi veke hakona eka vanhu vo tala ematin’wini, naswona bya ha ri tano ni namuntlha. U vule leswaku hi nga hanya malembe ya 70 kumbe ya 80, “kambe eka wona ku tshama ku ri ni ku karhateka ni swilo swo biha.” (Pisalema 90:10, NW) Xana swilo leswi swi ta fika laha swi cincaka? Xana swi ta fika laha swi kotekaka leswaku hinkwerhu hi hanya vutomi lebyi enerisaka hilaha ku heleleke, byi nga ri na maxangu ni ku chava loku vanhu vo tala swinene namuntlha va nga na kona?

Bibele yi ri swi ta koteka! Yi vulavula hi “ntshunxeko lowu vangamaka wa vana va Xikwembu.” (Varhoma 8:21) A hi wu xiyisise hi vukheta ntshunxeko wolowo, lowu muapostola Pawulo a vulavuleke ha wona eka lembe-xidzana ro sungula, eka papila leri a ri tsaleleke Vakreste va le Rhoma. Eka papila rero Pawulo u yi hlamusela kahle ndlela leyi munhu un’wana ni un’wana a nga wu kumaka ha yona “ntshunxeko lowu vangamaka” wa hilaha ku nga heriki.

[Laha Xifaniso Xi Humaka Kona eka tluka 3]

From the book Beacon Lights of History, Vol. XIII