Vanhu Hinkwavo Va Ta Ntshunxeka

“Ndzi anakanya leswaku ku xaniseka ka nguva ya sweswi a hi nchumu loko ku ringanisiwa ni ku vangama loku hi nga ta hlavuteriwa kona. Hikuva ku langutela hi mahlongati ka ntumbuluko ku rindzele ku hlavuteriwa ka vana va Xikwembu. Hikuva ntumbuluko wu vekiwe ehansi ka vuhava, ku nga ri hi ku rhandza ka wona, kambe hikwalaho ka loyi a wu vekeke, exisekelweni xa ntshembo, leswaku ntumbuluko hi woxe na wona wu ta ntshunxiwa evuhlongeni bya ku onhaka kutani wu va ni ntshunxeko lowu vangamaka wa vana va Xikwembu. Hikuva ha swi tiva leswaku ntumbuluko hinkwawo wu hambeta wu konya swin’we ni ku vaviseka swin’we ku ta fika sweswi.”—VARHOMA 8:18-22.

EKA xiphemu lexi xa papila leri muapostola Pawulo a ri tsaleleke Vakreste va le Rhoma, u nyika nkomiso lowunene wa leswaku ha yini vutomi byi nga ntshunxekanga hi ku helela ni leswaku ha yini hakanyingi byi vonaka byi nga pfuni nchumu naswona byi vavisa. U tlhela a hlamusela leswaku hi nga wu kuma njhani ntshunxeko wa xiviri.

“Ku Xaniseka Ka Nguva Ya Sweswi”

Pawulo a nga ku languteli ehansi “ku xaniseka ka nguva ya sweswi” loko a vula leswaku “a hi nchumu loko ku ringanisiwa ni ku vangama loku hi nga ta hlavuteriwa kona.” Hi nkarhi wa Pawulo ni le ndzhaku ka wona, Vakreste va xanisiwe ngopfu hi mfumo wa tihanyi wa Varhoma, lowu a wu nga khathali nikatsongo hi timfanelo ta vanhu. Xikan’we-kan’we loko Varhoma va anakanya leswaku Vakreste i valala va Mfumo, a va va tshikilela hi ndlela ya tihanyi. N’wamatimu J. M. Roberts u ri: “Entiyisweni Vakreste vo tala entsindza [wa Rhoma] va lovisiwile hi ndlela ya tihanyi erivaleni ra mintlango kumbe va hisiwa va ri karhi va hanya.” (Shorter History of the World) Malunghana ni vanhu lava a va xanisiwa hi Nero, xiviko xin’wana xi ri: “Van’wana a va dlayiwa hi ku hayekiwa exihambanweni, van’wana a va ambexiwa madzovo ya swiharhi kutani va hlotiwa hi timbyana, van’wana a va totiwa ntita kutani va lumekiwa leswaku va va timboni nivusiku.”—New Testament History, hi F. F. Bruce.

Hakunene Vakreste volavo vo sungula a va swi tsakela ku ntshunxeka eka ntshikilelo wolowo, kambe a va nga tiyimiselanga ku wu kuma hi ku honisa tidyondzo ta Yesu Kreste. Hi xikombiso, va tshame va ri lava nga ri seketeriki tlhelo ni rin’we enyimpini leyi a yi ri exikarhi ka valawuri va Varhoma ni valweri va ntshunxeko va Vayuda lava vitaniwaka Vayuda lava Sihalalaka. (Yohane 17:16; 18:36) Eka Vayuda lava Sihalalaka, “ku vulavula hi ku rindza nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu a swi nga ri swona leswi a va swi lava ku lulamisa nkitsinkitsi wa nkarhi wolowo.” Va vule leswaku leswi a va swi lava a ku ri “ku lwa ni nala wa vona,” ku nga Rhoma. (New Testament History) Vakreste vo sungula a va ri ni vonelo leri hambaneke. Eka vona “ku rindza nkarhi lowu faneleke wa Xikwembu” a ku ri wona nchumu lowu lavekaka. A va khorwisekile leswaku a ku na nchumu lowu nga ta herisa “ku xaniseka ka nguva ya sweswi” kutani wu tisa ntshunxeko wa xiviri, lowu nga ta tshama hilaha ku nga heriki, handle ka leswaku Xikwembu xi nghenelela. (Mikiya 7:7; Habakuku 2:3) Loko hi nga si vona leswaku sweswo swi ta endlekisa ku yini, a hi rhangeni hi ku kambisisa leswaku ha yini “ntumbuluko wu vekiwe ehansi ka vuhava.”

“Wu Vekiwe eHansi Ka Vuhava”

Benjamin Wilson u vula leswaku, laha rito “ntumbuluko” eka The Emphatic Diaglott, a ri vuli “ntumbuluko wa swiharhi kumbe wa swilo leswi nga hanyiki,” hilaha van’wana va vulaka hakona, kambe wu vula “vanhu hinkwavo.” (Ringanisa Vakolosa 1:23.) Ri kombetela eka ndyangu hinkwawo wa vanhu—hina hinkwerhu lava navelaka ku ntshunxeka. Hi “vekiwe ehansi ka vuhava” hikwalaho ka leswi vatswari va hina vo sungula va swi endleke. A ku nga ri “hi ku rhandza ka [hina]” kumbe hikwalaho ka leswi munhu ha un’we a hlawuleke ku endla tano. Hi tswariwe na swona. Hi ku ya hi vonelo ra Matsalwa, Rousseau u hoxisile hi ku vula leswaku “munhu u velekiwe a ntshunxekile.” Un’wana ni un’wana wa hina u velekiwe evuhlongeni bya xidyoho ni ku nga hetiseki, hi marito man’wana, u velekiwe a ri hlonga ra mafambiselo lama teleke ku karhateka ni vuhava.—Varhoma 3:23.

Hikwalaho ka yini swi ve tano? Hikwalaho ka leswi vatswari va hina vo sungula, Adamu na Evha va laveke ku ‘fana ni Xikwembu,’ va laveke ku tihlawulela hi ku ntshunxeka, va tiendlela swiboho eka leswinene ni swo biha. (Genesa 3:5) Va honise nchumu wun’wana wa nkoka mayelana ni ntshunxeko. I Muvumbi ntsena la nga ntshunxekaka hilaha ku heleleke. I Hosi ya Vuako Hinkwabyo. (Esaya 33:22; Nhlavutelo 4:11) Ntshunxeko wa vanhu wu fanele wu va ni swipimelo. Hi yona mhaka leyi mudyondzisiwa Yakobo a khutazeke Vakreste va siku rakwe leswaku va kongomisiwa hi “nawu lowu hetisekeke lowu fambisanaka ni ntshunxeko.”—Yakobo 1:25.

A swi fanerile leswaku Yehovha a hlongola Adamu na Evha endyangwini wakwe wa misava hinkwayo, kutani hikwalaho ka sweswo, va file. (Genesa 3:19) Kambe ku vuriwa yini hi vana va vona? Hambileswi sweswi a va ta hundzisela ku nga hetiseki, xidyoho ni rifu ntsena, hi tintswalo Yehovha u va pfumelerile leswaku va va ni vana. Xisweswo “rifu ri tlulele vanhu hinkwavo.” (Varhoma 5:12) Hi mongo wolowo, Xikwembu xi ‘veke ntumbuluko ehansi ka vuhava.’

“Ku Hlavuteriwa Ka Vana Va Xikwembu”

Yehovha u veke ntumbuluko ehansi ka vuhava “exisekelweni xa ntshembo” wa leswaku siku rin’wana ntshunxeko wu ta vuyiseriwa endyangwini wa vanhu hi mintirho ya “vana va Xikwembu.” Xana i vamani “vana [lava] va Xikwembu?” I vadyondzisiwa va Yesu Kreste, lava ku fana ni “ntumbuluko [wa vanhu]” hinkwawo, va velekiweke va ri mahlonga ya xidyoho ni ku nga hetiseki. Hi ntumbuluko, a va na lunghelo ra ku va ni ndhawu endyangwini wa Xikwembu lowu baseke ni lowu hetisekeke wa misava hinkwayo. Kambe Yehovha u va endlela nchumu wun’wana lowu hlamarisaka. Hi ku tirhisa gandzelo ra nkutsulo ra Yesu Kreste, U va ntshunxa evuhlongeni bya ku velekeriwa exidyohweni kutani a va vula lava “lulameke,” kumbe lava baseke hi tlhelo ra moya. (1 Vakorinto 6:11) Hikwalaho wa va amukela tanihi “vana va Xikwembu,” a va tlherisela endyangwini wakwe wa misava hinkwayo.—Varhoma 8:14-17.

Tanihi vana lava amukeriweke hi Yehovha, va ta va ni lunghelo leri vangamaka. Va ta va “vaprista eka Xikwembu xa hina, va ta va tihosi emisaveni” swin’we na Yesu Kreste va ri swirho swa Mfumo wa Xikwembu wa le tilweni, kumbe hulumendhe. (Nhlavutelo 5:9, 10; 14:1-4) Leyi i hulumendhe leyi simekiweke yi tiya eka misinya ya milawu ya ntshunxeko ni vululami—hayi eka ntshikilelo ni tihanyi. (Esaya 9:6, 7; 61:1-4) Muapostola Pawulo u vula leswaku vana lava va Xikwembu i vatirhi-kulobye na Yesu, “mbewu ya Abrahama” leyi tshembisiweke ku sukela khale. (Vagalatiya 3:16, 26, 29) Hikwalaho ka sweswo, va ni xiphemu lexikulu eku hetisiseni ka xitshembiso lexi Xikwembu xi xi tshembiseke munghana wa xona Abrahama. Xiphemu xa xitshembiso xexo hi leswaku hi mbewu ya Abrahama (kumbe n’wana wakwe) “matiko hikwawo ya misav̌a ma ta tinkhensa.”—Genesa 22:18.

Hi yihi mikateko leyi va yi tiselaka vanhu? Vana va Xikwembu va hoxa xandla eku ntshunxeni ka ndyangu hinkwawo wa vanhu eka vuyelo byo biha bya xidyoho xa Adamu, kutani va tlherisela vanhu eku hetisekeni. Vanhu lava humaka “eka matiko hinkwawo ni tinyimba hinkwato ni vanhu hinkwavo,” va nga tikatekisa hi ku va ni ripfumelo egandzelweni ra nkutsulo ra Yesu Kreste ni hi ku tiveka ehansi ka Mfumo wakwe lowunene. (Nhlavutelo 7:9, 14-17; 21:1-4; 22:1, 2; Matewu 20:28; Yohane 3:16) Hi ndlela yoleyo, “ntumbuluko hinkwawo” wu ta tlhela wu kuma “ntshunxeko lowu vangamaka wa vana va Xikwembu.” Lowu a wu nge vi ntshunxeko wa tipolitiki lowu hikiweke naswona wu ri wa nkarhinyana, ematshan’weni ya sweswo, wu ta vula ku ntshunxeka eka swilo hinkwaswo leswi vangeke ku vaviseka ni nhlomulo endyangwini wa vanhu ku sukela loko Adamu na Evha va ale vuhosi bya Xikwembu. A swi hlamarisi leswi muapostola Pawulo a vulaka leswaku “ku xaniseka ka nguva ya sweswi a hi nchumu” loko ku ringanisiwa ni ntirho lowu dzunekaka lowu vanhu lava vo tshembeka va nga ta wu endla!

Xana “ku hlavuteriwa ka vana va Xikwembu” ku sungula rini? Ku nga ri khale, loko Yehovha a swi veka erivaleni eka vanhu hinkwavo leswaku i vamani vana lava va Xikwembu. Leswi swi ta endleka loko “vana” lava va pfuxeriwa exivandleni xa moya, va hlanganyela na Yesu Kreste eku suseni ka vubihi ni ku tshikileriwa emisaveni leyi, enyimpini ya Xikwembu ya Armagedoni. (Daniyele 2:44; 7:13, 14, 27; Nhlavutelo 2:26, 27; 16:16; 17:14; 19:11-21) Hi ni vumbhoni lebyi nga erivaleni bya leswaku hi hanya “emasikwini yo hetelela,” laha ku lehisa mbilu ka Xikwembu hikwalaho ka ku xandzuka ni vubihi lebyi vangiweke hi kona ku nga ta hela.—2 Timotiya 3:1-5; Matewu 24:3-31.

Ina, i ntiyiso, hilaha muapostola Pawulo a vulaka hakona leswaku “ntumbuluko hinkwawo wu hambeta wu konya swin’we ni ku vaviseka swin’we ku ta fika sweswi”—kambe a swi nge he teki nkarhi wo leha. Vanhu va timiliyoni lava hanyaka sweswi va ta vona “ku vuyeteriwa ka swilo hinkwaswo leswi Xikwembu xi vulavuleke ha swona hi nomu wa vaprofeta va xona vo kwetsima va nkarhi wa khale,” ku katsa ni ku vuyeteriwa ka ku rhula, ntshunxeko ni vululami endyangwini hinkwawo wa vanhu.—Mintirho 3:21.

Ntshunxeko Wa Xiviri Eku Heteleleni

Xana u fanele ku endla yini leswaku u tsakela “ntshunxeko lowu vangamaka wa vana va Xikwembu”? Yesu Kreste u te: “Loko mi tshama eritweni ra mina, hakunene mi vadyondzisiwa va mina, naswona mi ta tiva ntiyiso, kutani ntiyiso wu ta mi ntshunxa.” (Yohane 8:31, 32) Xexo i xilotlelo xa ku kuma ntshunxeko—ku dyondza kutani u yingisa swileriso ni tidyondzo ta Kreste. Leswi swi hi nyika ntshunxeko wo karhi hambi ku ri sweswi. Ku nga ri khale, swi ta hi tisela ntshunxeko lowu heleleke ehansi ka mfumo wa Kreste Yesu. Ndlela ya vutlhari i ku lava ku tiva ‘rito’ ra Yesu hi ku dyondza Bibele. (Yohane 17:3) Ku fana ni Vakreste vo sungula, hlanganyela hi ku hiseka ni vandlha ra vadyondzisiwa va ntiyiso va Kreste. Hi ku endla tano, u ta vuyeriwa hi mintiyiso leyi ntshunxaka leyi Yehovha a endlaka leswaku yi kumeka hi nhlengeletano yakwe namuntlha.—Vaheveru 10:24, 25.

Loko wa ha rindzele “ku hlavuteriwa ka vana va Xikwembu,” u nga ha hlakulela ntshembo lowu muapostola Pawulo a a ri na wona eka nkhathalelo ni nseketelo wa Kreste, hambiloko ku xaniseka ni vuhomboloki swi vonaka onge a swi tiyiseleleki. Endzhaku ka ku hlamusela ku hlavuteriwa ka vana va Xikwembu, Pawulo u vutisile a ku: “I mani loyi a nga ta hi hambanisa ni rirhandzu ra Kreste? Xana ku ta va nhlomulo kumbe maxangu kumbe nxaniso kumbe ndlala kumbe vusweti kumbe khombo kumbe banga?” (Varhoma 8:35) Ina, loko hi tirhisa marito ya Rousseau, Vakreste va le nkarhini wa Pawulo a va ha ri “evuhlongeni” bya matimba lama tshikilelaka ya muxaka wo karhi. A va “dlayiwa siku hinkwaro,” ku fana ni “tinyimpfu ta ku dlayiwa.” (Varhoma 8:36) Xana va swi pfumelerile swilo sweswo leswaku swi va hlula?

Pawulo u ri: “Ku hambana ni sweswo, eka swilo leswi hinkwaswo, hi hlula hi ku helela hikwalaho ka loyi a hi rhandzeke.” (Varhoma 8:37) Xana Vakreste vo sungula va hlurile ku nga khathariseki hinkwaswo leswi a va fanele va swi tiyiselela? Va swi endlise ku yini? U hlamula a ku: “Ndza kholwa leswaku rifu ni vutomi ni tintsumi ni tihulumendhe ni swilo leswi nga laha sweswi ni swilo leswi taka ni vaungameri ni vutlakuki ni vuenti ni xivumbiwa xihi ni xihi xin’wana a swi nge swi koti ku hi hambanisa ni rirhandzu ra Xikwembu leri nga eka Kreste Yesu Hosi ya hina.” (Varhoma 8:38, 39) Na wena u nga ‘wu hlula’ “nhlomulo kumbe maxangu kumbe nxaniso” wun’wana ni wun’wana lowu u nga langutanaka na wona sweswi. Rirhandzu ra Xikwembu ra hi tiyisekisa leswaku ku nga ri khale—sweswinyana—hi ta “ntshunxiwa evuhlongeni [hinkwabyo] . . . kutani [hi] va ni ntshunxeko lowu vangamaka wa vana va Xikwembu.”

[Swifaniso leswi nga eka tluka 6]

“Ntumbuluko hinkwawo wu hambeta wu konya swin’we ni ku vaviseka swin’we ku ta fika sweswi”

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

‘Ntumbuluko wu ta ntshunxiwa evuhlongeni hinkwabyo kutani wu va ni ntshunxeko lowu vangamaka wa vana va Xikwembu’