Vantshwa—Letelani Matimba Ya N’wina Ya Ku Twisisa!
“Swakudya leswi tiyeke i swa vanhu lava wupfeke, lava va letelaka matimba ya vona ya ku twisisa hi ku ma tirhisa leswaku va hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.”—VAHEVERU 5:14.
1, 2. (a) Xiyimo xa hina namuntlha xi fana njhani ni xa Vakreste va khale va le Efesa? (b) I vuswikoti byihi lebyi nga ku sirhelelaka leswaku u nga weli ekhombyeni, naswona u nga byi hlakulela njhani?
“TSHAMANI mi ri karhi mi languta leswaku ndlela leyi mi fambaka ha yona a yi fani ni ya lava nga tlharihangiki kambe yi fana ni ya vanhu vo tlhariha, mi tixavela nkarhi lowunene, hikuva masiku ma hombolokile.” (Vaefesa 5:15, 16) Ku sukela loko muapostola Pawulo a tsale marito wolawo emalembeni ya magidi mambirhi lama hundzeke, ‘vanhu vo homboloka ni vaxisi va ye emahlweni va nyanya evubihini bya vona.’ Hi hanya “[eminkarhini] ya mangava leyi swi nonon’hwaka ku langutana na yona,” kumbe, hilaha vuhundzuluxeri byin’wana byi swi vekaka hakona, hi hanya eminkarhini leyi “teleke makhombo.”—2 Timotiya 3:1-5, 13, Phillips.
2 Hambiswiritano, u nga swi papalata ku vavisiwa hi makhombo lama nga ha vaka ma ku tumbelerile etindleleni ta wena, hi ku va ni “vutlharhi, . . . vutivi ni vuswikoti byo ehleketa.” (Swivuriso 1:4, NW) Swivuriso 2:10-12 yi ri: “Loko v̌utlhari byi ta nghena e mbilwini ya wena, ku tiv̌a ku ta ṭakisa moya wa wena; ku anakanya ku ta ku langutela, ku twisisa ku ta ku hlayisa, e ku ku nṭhunša e ndleleni le’yo biha, ni ku ku hambuša e ka la’v̌a v̌ulav̌ulaka ŝo homboloka.” Kambe, xana u nga byi hlakulela njhani vuswikoti byo tano? Vaheveru 5:14 yi ri: “Swakudya leswi tiyeke i swa vanhu lava wupfeke, lava va letelaka matimba ya vona ya ku twisisa hi ku ma tirhisa leswaku va hambanisa leswi lulameke ni leswi hoxeke.” Ku fana ni le ka ntirho wihi ni wihi wa vutshila, ku kota ku tirhisa matimba ya ku twisisa swi lava vuleteri. Rito ra Xigriki leri Pawulo a ri tirhiseke hi ku kongoma ri vula ‘ku leteriwa ku fana ni mutlangi.’ Xana u nga byi sungurisa ku yini vuleteri byo tano?
Ku Letela Matimba Ya Wena Ya Ku Twisisa
3. U nga ma tirhisa njhani matimba ya wena ya ku twisisa loko u fanele u endla xiboho?
3 Xiya leswaku matimba ya wena ya ku twisisa—vuswikoti bya wena byo twisisa leswinene ni leswo biha—ma leteriwa ‘hi ku tirhisiwa.’ Loko u fanele u endla xiboho hi ku mbambela, hi ku endla leswi mbilu ya wena yi ku byelaka swona, kumbe hi ku endla leswi vo tala va swi endlaka, hakanyingi u ta va u nga endlanga xiboho xa vutlhari. Leswaku u endla swiboho swa vutlhari, u fanele u tirhisa matimba ya wena ya ku twisisa. Njhani? Xo sungula, hi ku kambisisa xiyimo hi vukheta u tiva timhaka hinkwato ha xona. Loko swi fanerile vutisa swivutiso. Kumisisa swin’wana leswi u nga swi endlaka. Swivuriso 13:16 yi ri: “Mušiyašiyi o endla hikwaŝo hi ku tiv̌a.” Endzhaku ka sweswo, ringeta ku kumisisa leswaku i milawu yihi ya Bibele kumbe misinya ya milawu leyi khumbaka mhaka ya kona. (Swivuriso 3:5) Kunene, leswaku u endla leswi u fanele u yi tiva Bibele. Hi yona mhaka leyi Pawulo a hi khutazaka ku dya “swakudya leswi tiyeke”—ku dyondza “ku anama ni ku leha ni ku tlakuka ni ku enta” ka ntiyiso.—Vaefesa 3:18.
4. Ha yini swi ri swa nkoka ku tiva misinya ya milawu ya Xikwembu?
4 Ku endla tano i swa nkoka, tanihi leswi hi nga hetisekangiki, ni leswi hi voyameleke eku dyoheni. (Genesa 8:21; Varhoma 5:12) Yeremiya 17:9 yi ri: “Mbilu yi ni mano e ku tlula hikwaŝo, yi borile ngopfu.” Loko hi nga kongomisiwi hi misinya ya milawu ya Xikwembu, hi nga tikanganyisa hi anakanya leswaku nchumu lowo biha i wunene—hikwalaho ka leswi nyama ya hina yi wu navelaka. (Ringanisa Esaya 5:20.) Mupisalema u tsarile a ku: “E džaha ri ta tengisa ku yini ku famba ka yena šana? Hi loko a ku šašameta ni rito ra wena. Nḍi kuma ku twisisa e ku leteleni ka wena, hi leŝo-ke nḍi v̌engile tindlela hikwato ta mav̌unwa.”—Pisalema 119:9, 104.
5. (a) Ha yini vantshwa van’wana va landzela tindlela leti hoxeke? (b) Muntshwa un’wana u wu endle njhani ntiyiso wu va wa yena?
5 Ha yini vantshwa van’wana lava kuleleke emindyangwini ya Vukreste va landzele tindlela leti hoxeke? Xana swi nga va swi endliwe hi ku va va nga kalanga va “tiyiseka hi ku rhandza ka Xikwembu loku nga kunene ni loku amukelekaka ni loku hetisekeke”? (Varhoma 12:2) Van’wana va nga ya eminhlanganweni ni vatswari va vona, va kota ni ku phofula tidyondzo to karhi ta xisekelo ta Bibele. Kambe loko va komberiwa ku seketela vupfumeri bya vona hi vumbhoni byo karhi kumbe ku hlamusela timhaka tin’wana leti enteke eRitweni ra Xikwembu, swi khomisa gome ku kuma leswaku va va va ri ni vutivi lebyi nga nyawuriki. Vantshwa vo tano va nga kanganyisiwa hi ku olova. (Vaefesa 4:14) Loko leswi swi ri tano ha wena, ha yini u nga tikarhateli ku lulamisa xiyimo? Makwerhu un’wana wa xisati la ha riki muntshwa u ri: “Ndzi endle ndzavisiso. Ndzi tivutisile ndzi ku, ‘Ndzi swi tivisa ku yini leswaku lebyi i vukhongeri bya ntiyiso? Ndzi swi tivisa ku yini leswaku ku ni Xikwembu lexi vuriwaka Yehovha?’”a Ku kambisisa Matsalwa hi vukheta swi n’wi tiyisekisile leswaku swilo leswi a swi dyondzeke eka vatswari vakwe a swi ri tano hakunene!—Ringanisa Mintirho 17:11.
6. U nga “tiyiseka [njhani] hi leswi amukelekaka eHosini,” ku nga Yehovha?
6 Loko u tiva misinya ya milawu ya Yehovha, a swi nge ku tikeli ku “tiyiseka hi leswi amukelekaka eHosini.” (Vaefesa 5:10) Kambe, ku vuriwa yini hi loko u nga tiyiseki hi ndlela ya vutlhari leyi u faneleke u yi teka exiyin’weni xo karhi? Khongela Yehovha leswaku a ku kongomisa. (Pisalema 119:144) Ringeta ku vulavula ni vatswari va wena kumbe Mukreste la vupfeke. (Swivuriso 15:22; 27:17) Nakambe u nga kuma vukongomisi lebyi pfunaka hi ku lavisisa mhaka ya kona eBibeleni ni le minkandziyisweni ya Watch Tower. (Swivuriso 2:3-5) Loko u ma tirhisa swinene matimba ya wena ya ku twisisa, ma ta ya ma antswa swinene.
Ku Kombisa Mfanelo Ya Ku Twisisa Hi Vuhungasi
7, 8. (a) U nga ma tirhisa njhani matimba ya wena ya ku twisisa malunghana ni ku kumisisa loko u fanele u ya exinkhubyanini kumbe e-e? (b) Bibele yi ri yini hi vuhungasi?
7 Sweswi a hi kambisiseni ndlela leyi u nga ma tirhisaka ha yona matimba ya wena ya ku twisisa eka swiyimo swo karhi. Hi xikombiso, a hi nge u rhambiwe exinkhubyanini. U nga ha va u kume xirhambo lexi gandlisiweke xo ya exinkhubyanini xexo, lexi u faneleke u xi hundzisela eka van’wana. Xi ku byela leswaku exinkhubyanini xa kona ku ta va ni vantshwa vo tala lava nga Timbhoni. Kambe ku ta laveka mali leyi nga ta hakelela swilo leswi tirhisiweke. Xana u ta ya ke?
8 Tirhisa matimba ya wena ya ku twisisa. Xo sungula, kumisisa timhaka ta kona. Xana ku ta va ni vanhu vangani eka xinkhubyana lexi? Ku ta va ku ri na vamani? Xi ta sungula rini? Xi ta hela rini? Ku ta endliwa yini? Xi ta kongomisiwa njhani? Endzhaku ka sweswo, endla ndzavisiso, u pfula ehansi ka nhloko-mhaka leyi nge “Social Gatherings [Swinkhubyana],” ni leyi nge “Entertainment [Vuhungasi]” eka Watch Tower Publications Index.b Xana u ta kuma yini eka ndzavisiso wa wena? Xin’wana lexi u nga ta xi kuma hi leswaku Yehovha a nga swi soli ku hlangana mi tiphina. Kahle-kahle Eklesiasta 8:15 yi vula leswaku “a ku na le’ši sasekeke ka munhu e hansi ka dyambu, loko ku nga ri ku dya, ni ku nwa, ni ku tiṭakela,” loko hi hala tlhelo a ri karhi a tirha hi matimba. Phela, Yesu Kreste u yile eswakudyeni swo hlawuleka ni le nkhubyeni wa vukati. (Luka 5:27-29; Yohane 2:1-10) Swinkhubyana swi nga vuyerisa loko swi endliwa hi mfanelo.
9, 10. (a) I makhombo wahi lama nga vangiwaka hi swinkhubyana swin’wana? (b) Hi swihi swivutiso leswi u nga tivutisaka swona u nga si endla xiboho xa loko u fanele u ya exinkhubyanini kumbe e-e?
9 Hambiswiritano, swinkhubyana leswi nga hleriwangiki kahle swi nga va ni khombo. Eka 1 Vakorinto 10:8, hi hlaya hi ndlela leyi ku tolovelana ni vanhu vo biha ku vangeke vumbhisa ha yona, kutani ku dlayiwa “makumembirhi-nharhu wa magidi ya [Vaisrayele lava nga tshembekangiki] hi siku rin’we.” Xitsundzuxo xin’wana xa nkoka xi kumeka eka Varhoma 13:13: “A hi fambeni hi ku tenga tanihi loko ku ri nhlikanhi, hi nga yi eminkhubyeni ya huwa, ni ku tinyiketela eku dakweni, rimbewu leri nga riki enawini ni ku tikhoma ko biha, swin’we ni madzolonga ni mavondzo.” (Ringanisa 1 Petro 4:3.) Kunene, a ku na nhlayo leyi vekiweke ya vanhu lava nga vaka kona exinkhubyanini. Kambe ku kumeke leswaku loko ku va ni vanhu vo tala exinkhubyanini, swi nonon’hwa swinene ku xi lawula. Swinkhubyana leswi lawulekaka, leswi nga riki na vanhu vo tala, a swi tali ku va “swinkhubyana swa hasahasa.”—Vagalatiya 5:21, Byington.
10 Handle ko kanakana, u ta tivutisa swivutiso swin’wana endzhaku ka ndzavisiso wa wena, swo tanihi leswi nge: Xana exinkhubyanini xa kona ku ta va ku ri ni Vakreste lava kuleke, lava vupfeke? Kahle-kahle xi hleriwe hi mani? Xana xikongomelo xa xinkhubyana lexi i ku kondletela vuxaka lebyinene kumbe i ku fumisa munhu? Xana a ku pfumeleriwi mani na mani leswaku a va kona? Loko xinkhubyana xa kona xi ta endliwa hi mahelo-vhiki, xana xi ta hela hi nkarhi lowu faneleke, leswaku lava nga ta va kona va kota ku hlanganyela evutirhelini bya Vukreste hi siku leri landzelaka? Loko ku ta va ni vuyimbeleri ku tlhela ku ciniwa, xana swi ta fambisana ni mimpimanyeto ya Vukreste? (2 Vakorinto 6:3) Swi nga ha ku tikela ku vutisa swivutiso swo tano. Kambe Swivuriso 22:3 yi ri: “Munhu wa v̌utlhari o v̌ona khombo, kutani a tumbela, kambe v̌ariv̌ali v̌a ya mahlweni v̌a biwa.” Ina, u nga papalata swiyimo leswi nga ni khombo hi ku tirhisa matimba ya wena ya ku twisisa.
Ku Kunguhata Dyondzo Ya Wena Hi Vuxiyaxiya
11. Vantshwa va nga ma tirhisa njhani matimba ya vona ya ku twisisa loko va kunguhatela vumundzuku bya vona?
11 Bibele yi vula leswaku ku kunguhatela vumundzuku i vutlhari. (Swivuriso 21:5) Xana wena ni vatswari va wena mi burile hi vumundzuku bya wena? Kumbexana u anakanya ku nghenela vutirheli bya nkarhi hinkwawo bya vuphayona. Kunene, ku tihlawulela ku endla ntirho-vutomi wo tano swi tisa ku eneriseka lokukulu. Loko u hlakulela mikhuva leyinene ya ku dyondza naswona u antswisa vuswikoti bya wena evutirhelini, u ta va u tilunghiselela ntirho-vutomi lowu, lowu tsakisaka swinene. Xana u tivutisile leswaku u ta tiwundla njhani loko u ri evutirhelini lebyi? Loko u tihlawulela ku va ni ndyangu enkarhini lowu taka, xana u ta swi kota ku tamela vutihlamuleri byo tano lebyi engetelekeke? Ku endla swiboho leswi faneleke, swa xiviri mayelana ni swilo swo tano swi lava ku tirhisa matimba ya ku twisisa.
12. (a) Mindyangu yin’wana yi endle yini leswaku yi hlangavetana ni xiyimo lexi cincaka xa ikhonomi? (b) Xana ku kuma dyondzo leyi engetelekeke swi lwisana ni pakani ya ntirho wa vuphayona? Hlamusela.
12 Etindhawini tin’wana, swa ha koteka ku dyondzela vutshila kumbe ntirho wo karhi. Ku ni vantshwa lava dyondzaka ku fambisa bindzu ra le kaya kumbe ku dyondzisiwa hi vanghana lava kuleke lava nga ni mabindzu. Van’wana va ya exikolweni va ya dyondzela tidyondzo leti va nga ta tihanyisa ha tona endzhaku. Laha sweswo swi nga kotekiki, endzhaku ko anakanyisisa kahle, vatswari va nga lunghiselela leswaku vana va vona va kuma dyondzo leyi engetelekeke loko va hete xikolo xa le henhla. Ku kunguhata hi ndlela leyi leswaku u kota ku tiyimela loko u kurile, ngopfu-ngopfu leswaku u hlanganyela nkarhi wo leha entirhweni wa vuphayona a swi lwisani ni ku rhangisa Mfumo wa Xikwembu. (Matewu 6:33) Naswona dyondzo leyi engetelekeke a yi endli leswaku munhu a nga swi koti ku phayona. Hi xikombiso, muntshwa un’wana loyi a nga Mbhoni a a tiyimisele ku phayona nkarhi wo leha. Loko a hete xikolo xa le henhla, vatswari va yena—lava a va ri maphayona ya nkarhi hinkwawo—va hlele leswaku a kuma dyondzo leyi engetelekeke. U swi kotile ku phayona a ha ri exikolweni, naswona sweswi u tiva ntirho lowu a kotaka ku tihanyisa ha wona loko a ya emahlweni a phayona.
13. Xana mindyangu yi fanele yi anakanyisisa njhani hi leswi dyondzo leyi engetelekeke yi katsaka swona?
13 Emhakeni ya dyondzo leyi engetelekeke, ndyangu wun’wana ni wun’wana wu ni mfanelo ni vutihlamuleri byo tiendlela xiboho. Loko dyondzo yo tano yi hlawuriwe hi vukheta, yi nga vuyerisa. Kambe yi nga va ntlhamu. Loko u anakanya ku kuma dyondzo yo tano, xana xikongomelo xa wena hi xihi? Xana i ku tilunghiselela ku tiyimela hi ndlela leyinene loko u kurile? Kumbe, xana u “tilav̌ela ŝilo le’ŝikulu-ke”? (Yeremiya 45:5; 2 Vatesalonika 3:10; 1 Timotiya 5:8; 6:9) Ku vuriwa yini hi ku ya kuma dyondzo leyi engetelekeke ekule ni le kaya, laha kumbexana u nga ta tshama ehositele ya xikolo? Xana sweswo swi nga va swinene hi ku ya hi xitsundzuxo xa Pawulo xa leswaku “vunakulobye byo biha byi onha mikhuva leyi pfunaka”? (1 Vakorinto 15:33; 2 Timotiya 2:22) Nakambe tsundzuka leswaku “nkarhi lowu seleke wu komile.” (1 Vakorinto 7:29) Xana u ta heta nkarhi wo tanihi kwihi u ri karhi u kuma dyondzo yo tano? Xana u ta heta malembe yo tala ya vuntshwa bya wena wa ha ri exikolweni? Loko swi ri tano, u ta xi tirhisa njhani xikhutazo xa Bibele xa ku “anakanya Muv̌umbi wa wena hi masiku ya v̌untŝha bya wena”? (Eklesiasta 12:1) Ku tlula kwalaho, xana tidyondzo leti u ti hlawulaka ti ta ku pfumelela ku endla swilo swa nkoka eka Vakreste, swo tanihi ku ya eminhlanganweni, ku hlanganyela entirhweni wa nsimu ni ku va ni dyondzo ya munhu hi xiyexe? (Matewu 24:14; Vaheveru 10:24, 25) Loko matimba ya wena ya ku twisisa ma tirha kahle, u nge honisi tipakani ta swilo swa moya loko wena ni vatswari va wena mi kunguhatela vumundzuku bya wena.
Ku Rhandzana Hi Ndlela Leyi Xiximekaka
14. (a) Hi yihi misinya ya milawu leyi faneleke yi kongomisa varhandzani loko va kombisana rirhandzu? (b) Varhandzani van’wana va endle vuphukuphuku hi ndlela yihi emhakeni leyi?
14 Mhaka yin’wana leyi lavaka leswaku u kombisa matimba ya ku twisisa eka yona hi loko u rhandzana ni un’wana. I swa ntumbuluko ku lava ku kombisa rirhandzu eka munhu loyi u khathalaka ha yena. Swi le rivaleni leswaku mpatswa lowu tikhomeke kahle lowu ku vulavuriwaka ha wona eka Risimu ra Tinsimu a wu kombisana rirhandzu hi tindlela to karhi loko wu nga si tekana. (Risimu ra Tinsimu 1:2; 2:6; 8:5) Hi ku fanana, namuntlha varhandzani van’wana va nga vona onge ku khomana hi mavoko, ku ntswontswana ni ku angarhana a swi hoxanga, ngopfu-ngopfu loko va ri kusuhi ni ku tekana. Kambe tsundzuka: “L’a ṭhembaka mbilu ya yena i šihunguki.” (Swivuriso 28:26) Khombo ra kona, varhandzani vo tala va endle vuphukuphuku va tipeta eswiyin’weni leswi ringaka. Va kombisane rirhandzu hi ndlela leyi hundzeletiweke ngopfu kutani va tsandzeka ku tikhoma; va endle swilo leswi nga basangiki, kutani va hetelela va va ni vuxaka bya rimbewu.
15, 16. I vuxiyaxiya byihi lebyi varhandzani va nga vaka na byona leswaku va tiyiseka leswaku ku rhandzana ka vona ku ta tshama ku ri loku xiximekaka?
15 Loko mi rhandzana, mi ta va mi endla kahle loko mi papalata ku va swenu laha ku nga fanelangiki. Kutani swi nga va swinene leswaku mi va swin’we ni van’wana kumbe mi va laha mi voniwaka hi vanhu. Varhandzani van’wana va hlela leswaku va va ni loyi a va vekaka tihlo. Nakambe, xiya marito ya Hosiya 4:11 lama nge: “Vinyo, ni byalwa ŝi herisa meehleketo.” Byalwa byi nga phimphela miehleketo ya varhandzani, byi va vangela ku tikhoma hi ndlela leyi endzhaku va nga ta tisola.
16 Swivuriso 13:10 yi ri: “Ku tikukumuša [ku] humesa ku hambana; kambe v̌utlhari byi le ka la’v̌a pfumelaka ku ṭunḍušiwa.” Ina, ‘tsundzuxanani,’ mi vulavula hi ndlela leyi mi nga ta tikhoma ha yona. Tivekeleni swipimelo eka tindlela leti mi nga ta kombisana rirhandzu ha tona, un’wana a xixima mintlhaveko ni ripfalo ra loyi un’wana. (1 Vakorinto 13:5; 1 Vatesalonika 4:3-7; 1 Petro 3:16) Ku vulavula hi mhaka leyi, leyi lavaka vuxiyaxiya swi nga nonon’hwa eku sunguleni, kambe swi nga endla leswaku ku nga vi na swiphiqo leswikulu endzhaku.
Ku Dyondzisiwa ‘Ku Sukela eVuntshweni’
17. Davhida u endle Yehovha ‘ntshembo wa yena ku sukela evuntshweni’ hi ndlela yihi, naswona leswi swi ni dyondzo yihi eka vantshwa namuntlha?
17 Ku papalata mintlhamu ya Sathana swi ta lava leswaku mi tshama mi hitekile—minkarhi yin’wana swi ta lava xivindzi lexikulu. Phela minkarhi yin’wana mi nga tikuma mi nga vengiwi hi tintangha ta n’wina ntsena, kambe ni hi misava hinkwayo. Mupisalema Davhida u khongerile a ku: “U nṭhembo [wa] mina, wena Hosi Yehova! Nḍi ku ṭhembile nḍa ha ri v̌untŝheni bya mina. Oho Šikwembu! u nḍi dyonḍisile ku sungula v̌untŝheni bya mina, kutani ku fika ŝeŝi, nḍi ṭhama nḍi v̌ula ŝihlamariso ŝa wena.” (Pisalema 71:5, 17)c Davhida u tiveriwa xivindzi lexi a a ri na xona. Kambe xana u xi hlakulele rini? Loko a ha ri muntshwa! Ni loko a nga si lwa nyimpi leyi dumeke na Goliyadi, Davhida a a kombise xivindzi lexikulu eku sirheleleni ka mintlhambi ya tata wakwe—a dlaya nghala ni bere. (1 Samuwele 17:34-37) Hambiswiritano, Davhida u dzunise Yehovha hi ku helela hikwalaho ka xivindzi lexi a xi kombiseke, a n’wi vula ‘ntshembo wa mina ku sukela evuntshweni.’ Ku va Davhida a kote ku titshega hi Yehovha swi endle leswaku a hlangavetana ni ndzingo wihi ni wihi lowu a langutaneke na wona. Na wena u ta kuma leswaku loko u titshega hi Yehovha, u ta ku nyika xivindzi ni matimba yo ‘hlula misava.’—1 Yohane 5:4.
18. I xikhutazo xihi lexi nyikiwaka vantshwa lava chavaka Xikwembu namuntlha?
18 Vantshwa va magidi vo fana na n’wina va kombise xivindzi, kutani sweswi i vahuweleri lava khuvuriweke va mahungu lamanene. Hi nkhensa Xikwembu hikwalaho ka ripfumelo ni xivindzi lexi mi nga na xona, n’wina vantshwa! Tshamani mi tiyimisele ku balekela swilo swa misava leswi onhaka. (2 Petro 1:4) Hambetani mi tirhisa matimba ya n’wina ya ku twisisa lama leteriweke hi Bibele. Loko mi endla tano, mi ta pona ku weriwa hi maxangu ya namuntlha, naswona mi ta va ni xitiyisekiso xa ku pona enkarhini lowu taka. Kunene, hilaha xihloko xa hina xo hetelela xi nga ta kombisa hakona, mi ta endla leswaku vutomi bya n’wina byi va lebyi humelelaka.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Vona xihloko lexi nge “Vantshwa Va Vutisa . . . Ndzi Nga Wu Endla Njhani Ntiyiso Leswaku Wu Va Wa Mina?” enkandziyisweni wa Xalamuka! wa November 8, 1998.
b Xihloko lexi nge “Ku Tihungasa—Tsakela Mimpfuno Ya Kona, Papalata Mintlhamu Ya Kona,” lexi nga enkandziyisweni wa Xihondzo xo Rindza wa August 15, 1992, xi ni rungula ro tala leri vulavulaka hi mhaka leyi.
c Swi tikomba onge Pisalema 71 yi yisa rungula ra Pisalema 70 emahlweni, leyi xingheniso xa yona xi kombisaka leswaku i pisalema ya Davhida.
Swivutiso Swa Mpfuxeto
◻ Muntshwa u ma letela njhani matimba yakwe ya ku twisisa?
◻ Muntshwa a nga ma tirhisa njhani matimba yakwe ya ku twisisa mayelana ni ku va kona eminhlanganweni ya Vukreste?
◻ I yini leswi u nga swi xiyisisaka loko u kunguhata dyondzo ya wena?
◻ Varhandzani va nga wu papalata njhani ntlhamu wa ku tikhoma hi ndlela yo biha hi tlhelo ra rimbewu?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Ku dyondza ku endla ndzavisiso swi ta ku pfuna ku letela matimba ya wena ya ku twisisa
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
Swinkhubyana leswi nga ni vanhu vatsongo swa olova ku swi lawula, naswona a swi tali ku va ni hasahasa
[Xifaniso lexi nga eka tluka 16]
Vatswari va fanele va pfuna vana va vona ku kunguhata dyondzo ya vona
[Xifaniso lexi nga eka tluka 17]
Ku va varhandzani va va swin’we ni van’wana swa va sirhelela