Loko Ku Ri Ni Moya Wa Ku Hanana

LOKO a wu fanele u nyika hosi nyiko, xana a wu ta yi nyika yini? Ku vuriwa yini loko wo kuma leswaku i mufumi la fuweke swinene ni la tlhariheke swinene emisaveni? Xana a wu ta yi tiva nyiko leyi a yi ta n’wi tsakisa? Malembe ya kwalomu ka magidi manharhu lama hundzeke, hosi ya xisati ya le Xeba a yi fanele yi anakanyisisa hi swivutiso leswi loko yi ri karhi yi tilunghiselela ku endzela mufumi wo tano—Hosi Solomoni wa le Israyele.

Bibele yi hi byela leswaku nyiko ya yena a yi katsa titalenta ta 120 ta nsuku “ni mafurha ya balsama yo tala ngopfu ni maribye ya risima.” Hi nxavo wa namuntlha, nsuku wolowo ntsena a wu ri wa nxavo wa kwalomu ka R242 000 000. Mafurha ya balsama, mafurha yo nun’hwela lama tshungulaka, a ma ri ni ntikelo wo ringana ni wa nsuku. Hambileswi Bibele yi nga vuliki leswaku hosi leyi ya xisati yi nyike Solomoni mafurha yo tanihi kwihi, yi hi byela leswaku nyiko ya yena a yi nga ringanisiwi na nchumu.—1 Tihosi 10:10, NW.

Swi le rivaleni leswaku hosi ya xisati ya le Xeba a yi ri wansati la fumeke ni la hananaka. Ku tlula kwalaho, a ku ri xandla famba xandla vuya. Bibele yi ri: “Hosi Salomon a nyika hosi ya wansati ya Šeba hikwaŝo leŝi yi ŝi nav̌eleke, ni hikwaŝo leŝi yi ŝi kombeleke, e handle ka leŝi a yi nyikeke maṭhaṅweni ya leŝi yi ŝi tiseleke hosi.” (2 Tikronika 9:12, xiitaliki i xerhu.) I ntiyiso, swi nga ha endleka a ku ri ntolovelo wa vanhu va le vuhosini ku nyikana tinyiko; kambe Bibele hi ku kongoma yi vulavula hi ‘ku hanana’ ka Solomoni. (1 Tihosi 10:13) Solomoni u tsarile a ku: “L’a hananaka o ta nona, l’a tšheletaka o ta tšheletiwa na yena.”—Swivuriso 11:25.

Ina, hosi ya xisati ya le Xeba yi tirhise nkarhi wo tala ni ku endla matshalatshala lamakulu leswaku yi endzela Solomoni. Handle ko kanakana, Xeba a yi ri laha namuntlha ku vuriwaka Riphabliki ra Yemen; kutani hosi ya xisati ni vaheleketi va yona lava a va khandziye tikamela va fambe ku tlula 1 600 wa tikhilomitara va ya eYerusalema. Hilaha Yesu a vuleke hakona, “yi te yi huma emakun’wini ya misava.” Ha yini hosi ya xisati ya le Xeba yi endle matshalatshala lawa lamakulu? Ngopfu-ngopfu a yi tele ku ta “twa vutlhari bya Solomoni.”—Luka 11:31.

Tihosi to Sungula 10:1, 2, NW, yi vula leswaku hosi ya xisati ya le Xeba “yi tile yi ringa [Solomoni] hi swivutiso leswi rharhanganeke. . . . [Yi] sungule ku n’wi byela hinkwaswo leswi a swi ri embilwini ya yona.” Xana Solomoni u angule njhani? “Solomoni na yena a yi byela timhaka ta yona hinkwato. A ku vanga ni mhaka leyi a yi tumberile eka hosi leyi a nga yi byelangiki yona.”—1 Tihosi 10:3, NW.

Hi ku hlamarisiwa hi leswi yi swi tweke ni ku swi vona, hosi leyi ya xisati hi ku titsongahata yi hlamurile yi ku: “Ku katekile malanḍa ya wena la’ma yimaka hi masiku e mahlweni ka wena, la’ma yingisaka v̌utlhari bya wena!” (1 Tihosi 10:4-8) A yi vulanga leswaku malandza ya Solomoni ma tsaka hikwalaho ka leswi a ma ri ni rifuwo ro tala—hambileswi a ri va talerile. Ku ri na sweswo, malandza ya Solomoni a ma katekile hikuva nkarhi hinkwawo a ma yingisa vutlhari lebyi Solomoni a nyikiweke byona hi Xikwembu. Mawaku xikombiso lexinene lexi hosi ya xisati ya le Xeba yi nga xona namuntlha eka vanhu va Yehovha, lava tiphinaka hi vutlhari bya Muvumbi hi yexe ni bya N’wana wa yena, Yesu Kreste!

Nakambe lexi xiyekaka a ku ri marito lama landzelaka lama vuriweke hi hosi ya xisati eka Solomoni: “A ku nkhensiwe Yehova, Šikwembu ša wena.” (1 Tihosi 10:9) Handle ko kanakana, yi vone leswaku vutlhari ni ku humelela ka Solomoni a swi huma eka Yehovha. Leswi swi twanana ni leswi Yehovha a swi tshembiseke Israyele eku sunguleni. ‘Ku hlayisa milawu ya mina,’ ku vula yena, “byi ta v̌a v̌utlhari bya ṅwina, ni ku twisisa ka ṅwina, e mahlweni ka matiko lawa ma nga ta yingisa milawu leyi hikwayo, kutani ma ta ku: E tiko le’rikulu leri, hi rona ntsena le’ri nga ni v̌utlhari ni ku twisisa!”—Deteronoma 4:5-7.

Ku Ta Eka Munyiki Wa Vutlhari

Eminkarhini ya manguva lawa, vanhu va timiliyoni na vona va kokeriwe enhlengeletanweni ya Yehovha hikuva va swi xiyile leswaku “Israyele wa Xikwembu” i ‘vanhu vo tlhariha ni lava va twisisaka’ ku nga ri hi ntumbuluko, kambe hikwalaho ka leswi milawu ni misinya ya milawu ya Xikwembu leyi hetisekeke swi va kongomisaka. (Vagalatiya 6:16) Tinhlayo ta vanhu lava khuvuriwaka ti kombisa leswaku emalembeni ya sweswinyana madzana ya magidi ya vadyondzisiwa lavantshwa, entiyisweni lembe na lembe va vule leswi eka Israyele wa moya: “Hi ta ya na ṅwina, hikuv̌a hi twile leŝaku Yehova o na ṅwina.” (Zakariya 8:23) Wa nga vona ndlela leyi vanhu lava lavantshwa va hlamalaka ha yona loko va vona nkhuvo wa swakudya swa moya lowu Yehovha a wu lunghiseke emahlweni ka malandza ya yena! A va si tshama va vona swakudya leswi fanaka na swona eka vukhongeri lebyi a va ri eka byona.—Esaya 25:6.

Ku Nyika Munyiki Lonkulu

Leswi va kumeke swakudya swo tarisa xileswi, vanhu lava tlangelaka hi ntolovelo va tivutisa leswaku vona va nga yi nyika yini Hosi ni Munyiki lonkulu, Yehovha Xikwembu. Bibele yi paluxa leswaku nyiko leyikulu leyi hi nga yi nyikaka Yehovha i “xitlhavelo xa ku vonga.” (Vaheveru 13:15) Ha yini? Hikuva xitlhavelo lexi xi fambisana hi ku kongoma ni ku ponisa vutomi, ku nga nchumu lowu Yehovha a karhatekaka ha wona ngopfu enkarhini lowu wa makumu. (Ezekiyele 18:23) Ku engetela kwalaho, ku nyikela hi matimba ni nkarhi wa hina leswaku hi pfuna lava vabyaka, lava karhatekaka ni van’wana i xitlhavelo lexi amukelekaka.—1 Vatesalonika 5:14; Vaheveru 13:16; Yakobo 1:27.

Minyikelo ya timali yi hetisisa xiphemu lexikulu. Yi endla leswaku swi koteka ku humesa Tibibele, tibuku leti sekeriweke eBibeleni ni ku kuma tindhawu leti Vakreste va nga hlanganaka eka tona. (Vaheveru 10:24, 25) Minyikelo yi tlhela yi endla leswaku ku va ni timali to phalala vanhu lava hlaseriweke hi tinyimpi ni makhombo ya ntumbuluko.

Leswaku ri hi kongomisa emhakeni yo nyika, Rito ra Xikwembu ri hi vekela misinya ya milawu leyinene. Hi xikombiso, ri dyondzisa leswaku Vakreste va fanele va nyika, ku nga ri hi mpimo lowu vekiweke, kambe hi leswi va kotaka ku nyikela hi swona, va swi endla hi ku swi rhandza, hi mbilu leyi tsakeke. (2 Vakorinto 9:7) Van’wana va nga nyikela hi swo tala; kasi van’wana, ku fana ni noni leyi a yi pfumala ya le nkarhini wa Yesu, va nga kota ku nyikela hi switsongo ntsena. (Luka 21:2-4) Xana a swi hlamarisi leswi Yehovha—N’wini wa vuako hinkwabyo—a tekaka nyiko yin’wana ni yin’wana leyi nyikeriwaka hi nsusumeto lowunene ni xitlhavelo lexi endliwaka hi vito ra yena swi ri swa nkoka?—Vaheveru 6:10.

Leswaku vanhu va Yehovha va kota ku nyika va tsakile, va tivisiwa hi swilaveko swo hambana-hambana ni hi tindlela leti humelelaka to langutana ni swilaveko sweswo. Hi hala tlhelo, moya lowo kwetsima wa Yehovha wu susumetela timbilu leti swi rhandzaka, leswaku ti angula kahle. Le Israyele wa khale ku landzeriwe endlelo leri loko ku akiwa tabernakela ni le ndzhakunyana loko ku akiwa tempele. (Eksoda 25:2; 35:5, 21, 29; 36:5-7; 39:32; 1 Tikronika 29:1-19) Eka lembe-xidzana ro sungula C.E., endlelo rolero ri pfune Vakreste leswaku va va ni swilo leswi a va swi pfumala leswaku va yisa mahungu lamanene ya Mfumo eka matiko, ni ku pfuna vamakwerhu eIsrayele hi nkarhi wa ndlala.—1 Vakorinto 16:2-4; 2 Vakorinto 8:4, 15; Vakolosa 1:23.

Hilaha ku fanaka ni namuntlha Yehovha u katekise vanhu va yena, naswona u ta hambeta a va katekisa, hi ku va nyika leswi va swi pfumalaka leswaku va hetisa tsima lerikulu swinene ra ku chumayela ni ra ku dyondzisa.—Matewu 24:14; 28:19, 20.

Xana I Yini Leswi Lavekaka Sweswi?

Emalembeni ya sweswinyana Timbhoni ta Yehovha ti tsarisiwile ematikweni yo tala laha ntirho wa tona a wu siveriwile enkarhini lowu hundzeke. Hikwalaho, yo tala ya matiko lawa ya ve ni vahuweleri vo tala swinene. Hilaha ku twisisekaka, ku laveka swinene Tibibele ni tibuku leti sekeriweke eBibeleni.

Ni Tiholo ta Mfumo ta laveka. Sweswi ku laveka Tiholo ta Mfumo ta kwalomu ka 9 000 emisaveni hinkwayo. Loko a ko akiwa Holo ya Mfumo yin’we hi siku, a ku ta laveka malembe yo tlula 24 leswaku ku hlangavetaniwa ni swilaveko leswi nga kona! Hi nkarhi lowu fanaka, siku na siku ku simekiwa mavandlha lamantshwa ya kwalomu ka nkombo, yo tala ya wona etindhawini leti timali ti nga riki kona kahle. Hi hala tlhelo, to tala ta tindhawu leti a ti lavi miako yo durha. Etindhawini tin’wana, Holo ya Mfumo leyi hetisisaka xilaveko ni leyi nyikelaka vumbhoni lebyinene evanhwini yi nga hetiwa hi mali leyitsongo leyi nga vaka R36 000.

Eka lembe-xidzana ro sungula, Vakreste vo karhi a va yime kahle hi tlhelo ra timali ku tlula van’wana, kutani muapostola Pawulo u tsarile a ku: “Hi ku ringanisela, leswi mi seleke na swona sweswi swi pfala ku kayivela ka vona, leswaku leswi va seleke na swona swi pfala ku kayivela ka n’wina, ku va ni ku ringana-ringana.” (2 Vakorinto 8:14) Namuntlha, “ku ringanisela” loku fanaka ku endla leswaku ku va ni timali leti lavekaka leswaku ku kumeka Tibibele, tibuku ta Bibele, Tiholo ta Mfumo, mphalalo wa makhombo ni swilo swin’wana etindhawini to tala ta misava. Mawaku nkateko lowu ku nyika koloko ku nga wona—eka munyiki ni le ka loyi a amukelaka!—Mintirho 20:35.

Hilaha swi kombisiweke hakona hi mapapila lama amukeriwaka hi Sosayiti lama humaka eka vanhu lava nga ni timbilu leti hananaka, vahlayi vo tala va magazini lowu va navela ku pfuna, kambe a va tiyiseki hi tindlela to hambana-hambana leti minyikelo yi nga endliwaka ha tona. A swi kanakanisi leswaku bokisi leri nga laha ri ta va pfuna ku hlamula swivutiso swa vona.

Hi nkarhi wa ku fuma ka Solomoni loku dzunekaka, “tihosi hikwato ta misav̌a” leti tweke ha yena ti n’wi endzerile. Kambe, Bibele yi boxa mufumi un’we ntsena—hosi ya xisati ya le Xeba. (2 Tikronika 9:23) Wa nga vona ku tikarhata ka yona konghasi! Kambe yi vuyeriwe swinene—lerova emakumu ka riendzo ra yona, yi sale “yi nga ha ri na marito.”—2 Tikronika 9:4, Today’s English Version.

Enkarhini lowu taka, Yehovha, Hosi ni Munyiki lonkulu, u ta va endlela swo tala lava titsonaka swo karhi hikwalaho ka Yena, swo tlula leswi endliweke hi Solomoni. Hikwalaho ka swona, va ta sala va “nga ri na marito,” hikuva Yehovha a nge va ponisi eka siku ra yena leri chavisaka ra ku avanyisa ntsena, kambe endzhaku ka sweswo u ta ‘pfula voko ra yena a enerisa ku navela ka xilo xin’wana ni xin’wana lexi hanyaka.’—Pisalema 145:16.

[Swifaniso leswi nga eka tluka 23]

Mintirho ya Timbhoni ta Yehovha yi seketeriwa hi minyikelo ya ku tirhandzela