Yingisa Leswi Moya Wu Swi Vulaka
“Tindleve ta n’wina ti ta twa rito endzhaku ka n’wina ri ku: ‘Ndlela hi leyi. Fambani hi yona,’ loko mo tshuka mi ya exineneni kumbe mi tshuka mi ya eximatsini.”—ESAYA 30:21.
1, 2. Xana Yehovha u vulavule hi ndlela yihi ni vanhu ematin’wini hinkwawo?
XIHLALA xa Puerto Rico i ntsindza wa xiamukela-mahungu xa xiya-ni-moya lexi khomaka swinene emisaveni hinkwayo. Se ku hundze makume ya malembe vativi va sayense va ri karhi va navela ku kuma marungula lama humaka eka swivumbiwa leswi nga tshamiki kona laha misaveni, hi ku tirhisa xitirho lexi lexikulu. Kambe a va ma kumanga marungula yo tano. Kambe, lexi hlamarisaka hi leswaku ku ni marungula lama twisisekaka, lama nga humiki kona laha misaveni, lawa un’wana ni un’wana wa hina a nga ma kumaka nkarhi wihi na wihi—handle ko tirhisa xitirho lexi lexi rharhanganeke. Marungula lawa ma huma eka Xihlovo lexi tlakukeke swinene ku tlula swivumbiwa swihi na swihi leswi ku anakanyiwaka leswaku a swi tshami kona laha misaveni. Xana i mani Xihlovo xa mbulavurisano wolowo, naswona i vamani lava kumaka marungula wolawo? Xana marungula ya kona ma ri yini?
2 Rungula ra Bibele ri ni timhaka to tala leti vulavulaka hi vanhu lava tweke rungula leri humaka eka Xikwembu. Minkarhi yin’wana marungula lawa a ma tisiwa hi swivumbiwa swa moya leswi nga varhumiwa va Xikwembu. (Genesa 22:11, 15; Zakariya 4:4, 5; Luka 1:26-28) Ku ni minkarhi yinharhu leyi eka yona rito ra Yehovha hi yexe ri twiweke. (Matewu 3:17; 17:5; Yohane 12:28, 29) Xikwembu xi tlhele xi vulavula hi ku tirhisa vaprofeta lava nga vanhu, lava vo tala va vona va tsaleke leswi xi va huhuteleke leswaku va swi vula. Namuntlha hi ni Bibele, leyi endzeni ka yona ku tsariweke mimbulavurisano leyi yo tala, swin’we ni tidyondzo ta Yesu ni ta vadyondzisiwa va yena. (Vaheveru 1:1, 2) Ina, Yehovha a a hundzisela rungula ra yena eka swivumbiwa swa yena leswi nga vanhu va nyama.
3. Xikongomelo xa marungula ya Xikwembu i yini, naswona ku languteriwe yini eka hina?
3 Marungula lawa hinkwawo lama huhuteriweke, lama humaka eka Xikwembu, a hi swingani ma swi boxaka malunghana ni vuako lebyi bya hina. Ma vulavula ngopfu hi timhaka ta nkoka swinene, leti nga hi vuyerisaka eka vutomi bya sweswi ni bya nkarhi lowu taka. (Pisalema 19:7-11; 1 Timotiya 4:8) Yehovha u tirhisa wona marungula lawa leswaku a hi byela ku rhandza ka yena a tlhela a hi kongomisa. I ndlela yin’wana ya ku hetiseka ka marito ya muprofeta Esaya lama nge: “Tindleve ta n’wina ti ta twa rito endzhaku ka n’wina ri ku: ‘Ndlela hi leyi. Fambani hi yona,’ loko mo tshuka mi ya exineneni kumbe mi tshuka mi ya eximatsini.” (Esaya 30:21) Yehovha a nga hi sindzisi leswaku hi yingisa “rito” ra yena. Swi le ka hina leswaku hi landzela nkongomiso wa Xikwembu ni ku famba endleleni ya xona. Hikwalaho ka xivangelo xolexo Matsalwa ma hi tsundzuxa ku yingisa marungula lama humaka eka Yehovha. Ebukwini ya Nhlavutelo, xikhutazo xo ‘yingisa leswi moya wu swi vulaka’ xi humelela minkarhi ya nkombo.—Nhlavutelo 2:7, 11, 17, 29; 3:6, 13, 22.
4. Xana swa twala ku langutela leswaku Xikwembu xi vulavula na hina hi ku kongoma xi ri etilweni esikwini ra hina?
4 Namuntlha, Yehovha a nga vulavuli na hina hi ku kongoma a ri etilweni. Hambi ku ri eminkarhini ya ku tsariwa ka Bibele, ku vulavurisana loku loku nga tolovelekangiki a ku nga endleki nkarhi wun’wana ni wun’wana, minkarhi yin’wana a ku endleka endzhaku ka malembe-xidzana. Ematin’wini hinkwawo, hakanyingi Yehovha u vulavule ni vanhu va yena hi tindlela tin’wana hayi hi ku kongoma. Swi tano ni le nkarhini wa hina. A hi kambisiseni tindlela tinharhu leti Yehovha a vulavulaka na hina ha tona namuntlha.
‘Matsalwa Hinkwawo Ma Huhuteriwile’
5. Hi xihi xitirho-nkulu lexi Yehovha a xi tirhisaka leswaku a vulavurisana na hina namuntlha, naswona hi nga vuyeriwa hi ndlela yihi eka xona?
5 Xitirho-nkulu xa ku vulavurisana exikarhi ka Xikwembu ni vanhu i Bibele. Yi huhuteriwe hi Xikwembu, naswona xin’wana ni xin’wana lexi vuriwaka hi yona xi nga hi vuyerisa. (2 Timotiya 3:16) Bibele yi na swikombiso swo tala swa vanhu va xiviri lava tirhiseke ku tihlawulela ka vona, leswaku va yingisa rito ra Yehovha kumbe va nga ri yingisi. Swikombiso swoleswo swi hi tsundzuxa lexi endlaka leswaku swi va swa nkoka ku yingisa leswi moya wa Xikwembu wu swi vulaka. (1 Vakorinto 10:11) Nakambe Bibele yi ni vutlhari lebyi tirhaka, yi hi nyika ndzayo eminkarhini leyi hi faneleke hi endla swiboho evuton’wini. Onge hi loko Xikwembu xi ri endzhaku ka hina, xi vula marito lawa etindleveni ta hina: “Ndlela hi leyi. Fambani hi yona.”
6. Ha yini Bibele yi ti tlula kule tibuku letin’wana hinkwato?
6 Leswaku hi ta twa leswi moya wu swi vulaka hi ku tirhisa Bibele, hi fanele hi yi hlaya nkarhi na nkarhi. Bibele a yo va yin’wana ya tibuku to tala leti nga tsariwa hi vurhon’wana, leti dumeke, leti nga kona namuntlha. Bibele yi huhuteriwe hi moya naswona yi ni mianakanyo ya Xikwembu. Vaheveru 4:12 yi ri: “Rito ra Xikwembu ra hanya naswona ri ni matimba, ri kariha ku tlula banga rihi ni rihi leri tsemaka hi matlhelo mambirhi, ri tlhava hambi ku ri ku ya fika emaaveni ya moya-xiviri ni moya, ni ya mahlangano swin’we ni mongo wa wona, naswona ra swi kota ku twisisa miehleketo ni makungu ya mbilu.” Loko hi ri karhi hi hlaya Bibele, rungula ra yona ri tlhava mianakanyo ya hina leyi enteke ni minsusumeto ya hina ku fana ni banga, ri paluxa mpimo lowu vutomi bya hina byi pfumelelanaka ni ku rhandza ka Xikwembu ha wona.
7. Ha yini ku hlaya Bibele swi ri swa nkoka, naswona hi khutaziwa ku yi hlaya kangani?
7 “Miehleketo ni makungu ya mbilu” swi nga cinca loko nkarhi wu ri karhi wu famba ni loko hi ri karhi hi khumbiwa hi leswi endlekaka evuton’wini bya hina—leswi tsakisaka ni leswi nonon’hwaka. Loko hi nga ri dyondzi Rito ra Xikwembu nkarhi na nkarhi, mianakanyo, malangutelo ni mintlhaveko ya hina a swi nge he pfumelelani ni misinya ya milawu ya Xikwembu. Hikwalaho, Bibele ya hi tsundzuxa: “Tshamani mi ri karhi mi tikambela ku vona loko mi ri eripfumelweni, tshamani mi tikombisa leswi n’wina mi nga swona.” (2 Vakorinto 13:5) Loko hi ta hambeta hi twa leswi moya wu swi vulaka, hi fanele hi yingisa ndzayo yo hlaya Rito ra Xikwembu siku ni siku.—Pisalema 1:2.
8. I marito wahi ya muapostola Pawulo lama hi pfunaka ku tikambisisa malunghana ni ku hlaya Bibele?
8 Xitsundzuxo xa nkoka eka lava hlayaka Bibele hi lexi nge: Tinyike nkarhi wa ku tswonga leswi u swi hlayaka! Loko hi endla matshalatshala yo pfumelelana ni ndzayo ya leswaku hi hlaya Bibele siku ni siku, a hi nge tsutsumeli ku hlaya tindzima to tala kambe hi nga swi twisisi leswi hi swi hlayaka. Hambileswi ku hlaya Bibele nkarhi na nkarhi swi nga swa nkoka, xikongomelo xa hina a xi fanelanga xi va xa ku fambisana ni xiyimiso ntsena; hi fanele hi va ni ku navela ka xiviri ko dyondza hi Yehovha ni swikongomelo swa yena. Emhakeni leyi, hi nga ma tirhisa kahle marito lawa ya muapostola Pawulo leswaku hi tikambisisa. Loko a tsalela Vakreste-kulobye, u te: “Ndzi nkhinsama eka Tatana, leswaku a mi pfumelela . . . leswaku hi ripfumelo ra n’wina Kreste a tshama etimbilwini ta n’wina hi rirhandzu; ku endlela leswaku mi dzima timitsu ni ku simekiwa emasungulweni, leswaku hi rixaladza mi swi kota ku twisisa hi mianakanyo swin’we ni vakwetsimi hinkwavo leswi nga ku anama ni ku leha ni ku tlakuka ni ku enta, ni ku tiva rirhandzu ra Kreste leri tlulaka vutivi, leswaku mi tala hi ku tala hinkwako loku Xikwembu xi ku nyikaka.”—Vaefesa 3:14, 16-19.
9. Xana hi nga hlakulela ni ku kurisa ku navela ka hina ko dyondzisiwa hi Yehovha hi ndlela yihi?
9 Ina, van’wana va hina hi ntumbuluko a va swi rhandzi ku hlaya, kasi van’wana va swi rhandza ngopfu. Hambiswiritano, ku nga khathariseki xiyimo xa hina, hi nga ku hlakulela, hi tlhela hi kurisa ku navela ka hina ku dyondzisiwa hi Yehovha. Muapostola Petro u hlamusele leswaku hi fanele hi va ni torha ra ku tiva Bibele, naswona u swi xiyile leswaku ku navela ko tano ku nga ha lava ku hlakuleriwa. U tsarile: “Kukota tincece leta ha ku velekiwaka, hlakulelani ku navela ntswamba wa rito lowu nga pfanganyisiwangiki na nchumu, leswaku ha wona mi kula mi ta ponisiwa.” (1 Petro 2:2) Leswaku hi ‘hlakulela ku navela’ dyondzo ya Bibele, hi fanele hi tiyimisela. Tanihi leswi hi nga sungulaka ku rhandza swakudya leswi hi nga swi tolovelangiki endzhaku ko swi ringeta minkarhi yo hlayanyana, na rona langutelo ra hina malunghana ni ku hlaya ni ku dyondza ri nga cinca ri va rinene loko hi tiyimisela ku hlaya nkarhi na nkarhi.
‘Swakudya Hi Nkarhi Lowu Faneleke’
10. I vamani lava vumbaka “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha,” naswona Yehovha u va tirhisa njhani namuntlha?
10 Ndlela yin’wana leyi Yehovha a yi tirhisaka leswaku a vulavula na hina namuntlha yi hlamuseriwe hi Yesu eka Matewu 24:45-47. Kwalaho u vulavule hi ntlawa wa Vakreste lava totiweke hi moya—“hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha” lava hlawuriweke leswaku va phamela ‘swakudya swa moya hi nkarhi lowu faneleke.’ Swirho leswi hinkwaswo swa ntlawa lowu i ‘swirho swa yindlu’ ya Yesu. Swona, swin’we ni “ntshungu lowukulu” wa “tinyimpfu tin’wana,” va kuma xikhutazo ni nkongomiso. (Nhlavutelo 7:9; Yohane 10:16) Swo tala swa swakudya leswi leswi fikaka hi nkarhi lowu faneleke, swi kumeka eka minkandziyiso yo tanihi Xihondzo xo Rindza, Xalamuka! ni tibuku tin’wana. Swakudya swa moya leswi engetelekeke swi nyikeriwa hi ku tirhisa tinkulumo ni minkombiso emintsombanweni, etinhlengeletanweni ni le minhlanganweni ya vandlha.
11. Xana hi swi kombisa njhani leswaku ha swi amukela leswi moya wu swi vulaka hi ku tirhisa “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha”?
11 Rungula leri nyikeriwaka hi “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha” ri endleriwe ku tiyisa ripfumelo ra hina ni ku letela matimba ya hina ya ku twisisa. (Vaheveru 5:14) Ndzayo ya kona yi nga ha nyikeriwa hi ndlela leyi akaka leswaku un’wana ni un’wana a kota ku yi tirhisa. Nkarhi na nkarhi, hi tlhela hi kuma ndzayo leyi vulavulaka hi timhaka to karhi ta ndlela leyi hi tikhomaka ha yona. Hi fanele hi va ni langutelo rihi loko hi swi yingisa hakunene leswi moya wu swi vulaka hi ku tirhisa ntlawa lowu wa hlonga? Muapostola Pawulo wa hlamula: “Yingisani lava rhangelaka exikarhi ka n’wina naswona mi titsongahata.” (Vaheveru 13:17) I ntiyiso leswaku vanhu hinkwavo lava katsekaka eka lunghiselelo leri i vanhu lava nga hetisekangiki. Hambiswiritano, Yehovha u tsakela ku tirhisa malandza ya yena lama nga vanhu, hambileswi ma nga hetisekangiki, leswaku ma hi kongomisa enkarhini lowu wa makumu.
Ku Kongomisiwa Hi Ripfalo Ra Hina
12, 13. (a) Hi xihi xihlovo xin’wana xa nkongomiso lexi Yehovha a hi nyikeke xona? (b) I nsusumeto wihi lowunene lowu ripfalo ri nga vaka na wona hambi ku ri eka vanhu lava nga riki na vutivi lebyi kongomeke hi Rito ra Xikwembu?
12 Yehovha u hi nyike xihlovo xin’wana xa nkongomiso—ku nga ripfalo ra hina. U vumbe vanhu va ri ni ripfalo ro tiva leswinene ni leswo biha. I xiphemu xa ndlela leyi hi vumbiweke ha yona. Eka papila ra yena leri yaka eka Varhoma, muapostola Pawulo u te: “Loko vanhu va matiko lava nga riki na nawu, va swi endla hi ntumbuluko swilo swa nawu, vanhu lava, hambileswi va nga riki na nawu, vona i nawu eka vona vini. Hi vona lava kombisaka leswaku mhaka ya nawu yi tsariwile etimbilwini ta vona, kasi na rona ripfalo ra vona i mbhoni ya vona, kutani miehleketo ya vona vini, ya va hehla kumbe hambi ku ri ku va yimelela.”—Varhoma 2:14, 15.
13 Vanhu vo tala lava nga tolovelanangiki na Yehovha, hi mpimo wo karhi va nga endla leswaku mianakanyo ni swiendlo swa vona swi pfumelelana ni misinya ya milawu ya Xikwembu ya leswinene ni leswo biha. Onge hiloko va twa rito leri hlevetelaka endzeni ka vona ri va kongomisa etlhelweni lerinene. Loko sweswo swi endleka eka lava nga ri tiviki hi ku kongoma Rito ra Xikwembu, eka Vakreste va ntiyiso rito rolero ra le ndzeni leri hlevetelaka ri fanele ri twala swinene! Hakunene, ripfalo ra Mukreste leri tengisiweke hi vutivi lebyi kongomeke bya Rito ra Xikwembu ni leri tirhaka hi ku pfumelelana ni moya lowo kwetsima wa Yehovha ri nga va kongomisa hi ndlela leyi tshembekaka.—Varhoma 9:1.
14. Xana ripfalo leri leteriweke hi Bibele ri nga hi pfuna njhani leswaku hi landzela nkongomiso wa moya wa Yehovha?
14 Ripfalo lerinene, leri leteriweke hi Bibele, ri nga hi tsundzuxa hi ta ndlela leyi moya wu lavaka leswaku hi famba hi yona. Ku nga ha va ni minkarhi leyi Matsalwa kumbe tibuku ta hina leti sekeriweke eBibeleni ti nga vulavuliki hi ku kongoma malunghana ni xiyimo xo karhi lexi hi nga ha tikumaka hi ri eka xona. Ni kwalaho, ripfalo ra hina ri nga hi tsundzuxa, ri hi lemukisa ndlela leyi nga hi nghenisaka ekhombyeni. Etimhakeni to tano, ku honisa leswi ripfalo ra hina ri swi vulaka swi nga ha vula ku honisa leswi moya wa Yehovha wu swi vulaka. Hi hala tlhelo, hi ku dyondza ku titshega hi ripfalo ra hina ra Vukreste leri leteriweke, hi nga endla minhlawulo leyinene hambiloko ku nga ri na nchumu lowu tsariweke lowu hi kongomisaka. Hambiswiritano, i swa nkoka ku tsundzuka leswaku loko ku nga ri na nsinya wa nawu wa Xikwembu, xinawana, kumbe nawu, swi ta va swi nga fanelanga ku vekela Vakreste-kulorhi milawu leyi lawuriwaka hi ripfalo ra hina eka leswi ngo va timhaka ta munhu hi xiyexe.—Varhoma 14:1-4; Vagalatiya 6:5.
15, 16. I yini lexi nga vangelaka leswaku ripfalo ra hina ri nga ha tirhi kahle, naswona sweswo hi nga swi sivela njhani?
15 Ripfalo leri tengeke, leri leteriweke hi Bibele i nyiko leyinene leyi humaka eka Xikwembu. (Yakobo 1:17) Kambe hi fanele hi sirhelela nyiko leyi eka minkucetelo leyi onhaka leswaku yi ta tirha kahle tanihi xitirho lexi hi sirhelelaka emahanyelweni. Mikhuva ni mindhavuko ya laha hi tshamaka kona, leyi lwisanaka ni mimpimanyeto ya Xikwembu, loko yi landzeleriwa, yi nga endla leswaku ripfalo ra hina ri nga ha tirhi kahle naswona ri tsandzeka ku hi kongomisa etlhelweni lerinene. Hi nga ha tsandzeka ku endla xiboho lexinene naswona hi nga ha tixisa hi ku tibyela leswaku xiendlo xo biha i xiendlo lexinene.—Ringanisa Yohane 16:2.
16 Loko hi hambeta hi honisa switsundzuxo swa ripfalo ra hina, ri ta ya ri tsana kutani hi tlanyala kumbe hi sihalala. Mupisalema u vulavule hi vanhu vo tano loko a te: “Mbilu ya vona yi tlanyarile ku fana ni mafurha.” (Pisalema 119:70) Van’wana lava honisaka ripfalo ra vona va lahlekeriwa hi vuswikoti byo anakanya hi ndlela leyi faneleke. A va ha kongomisiwi hi misinya ya milawu ya Xikwembu naswona a va swi koti ku endla swiboho leswi faneleke. Leswaku hi papalata xiyimo xo tano, hi fanele hi yingisisa leswi ripfalo ra hina ra Vukreste ri hi byelaka swona hambiloko timhaka ta kona ti vonaka ti ri titsongo.—Luka 16:10.
Va Tsaka Lava Yingisaka
17. Loko hi yingisa ‘rito leri nga endzhaku ka hina’ hi tlhela hi yingisa ripfalo ra hina leri leteriweke hi Bibele, xana hi ta katekisiwa hi ndlela yihi?
17 Loko hi ri karhi hi hlakulela ku yingisa ‘rito leri nga endzhaku ka hina’—loko ri ri karhi ri vuriwa hi ku tirhisa Matsalwa ni hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha—ni loko hi yingisa loko hi tsundzuxiwa hi ripfalo ra hina leri leteriweke hi Bibele, Yehovha u ta hi katekisa hi moya wa yena. Moya lowo kwetsima wona wu ta kurisa vuswikoti bya hina byo amukela ni ku twisisa leswi Yehovha a hi byelaka swona.
18, 19. Xana nkongomiso wa Yehovha wu nga hi vuyerisa njhani evutirhelini bya hina ni le ka vutomi bya hina?
18 Moya wa Yehovha wu ta tlhela wu hi tiyisa leswaku hi kota ku langutana ni swiyimo swo nonon’hwa hi vutlhari ni hi xivindzi. Ku fana ni vaapostola, moya wa Xikwembu wu nga endla leswaku matimba ya hina ya mianakanyo ma tshama ma xalamukile wu tlhela wu hi pfuna ku endla ni ku vulavula hi ku pfumelelana ni misinya ya milawu ya Bibele. (Matewu 10:18-20; Yohane 14:26; Mintirho 4:5-8, 13, 31; 15:28) Moya wa Yehovha swin’we ni matshalatshala ya hina swi ta endla leswaku hi humelela loko hi endla swiboho swa nkoka evuton’wini, swi hi nyika xivindzi xo landzela swiboho swoleswo. Hi xikombiso, u nga ha va u anakanya hi ku antswisa mahanyelo ya wena leswaku u va ni nkarhi lowu engetelekeke wa swilo swa moya. Kumbexana u nga ha va u langutane ni minhlawulo ya nkoka, leyi hundzulaka vutomi bya munhu, yo tanihi ku hlawula munghana wa vukati, ku anakanyisisa hi ntirho wo karhi, kumbe ku xava yindlu. Ematshan’weni yo pfumelela minsusumeto ya hina yi va yona leyi hi kongomisaka eku endleni ka swiboho swa hina, hi fanele hi yingisa leswi moya wa Xikwembu wu swi vulaka ivi hi endla hi ku pfumelelana ni nkongomiso wa wona.
19 Ha swi tlangela hakunene switsundzuxo leswinene ni ndzayo leyi hi yi kumaka eka Vakreste-kulorhi, ku katsa ni vakulu. Hambiswiritano, a hi fanelanga minkarhi hinkwayo hi rindzela leswaku van’wana va tshamela ku hi tsundzuxa. Loko hi yi tiva ndlela ya vutlhari leyi hi faneleke hi yi teka ni mindzulamiso leyi hi faneleke hi yi endla eka langutelo ra hina ni mahanyelo ya hina leswaku hi tsakisa Xikwembu, a hi swi endleni. Yesu u te: “Loko mi tiva swilo leswi, ma tsaka loko mi swi endla.”—Yohane 13:17.
20. I nkateko wihi lowu kumiwaka hi lava va yingisaka ‘rito leri nga endzhaku ka vona’?
20 Swi le rivaleni leswaku loko Vakreste va ta tiva ndlela yo tsakisa Xikwembu, a va boheki ku twa rito ra xiviri leri humaka etilweni, kumbe ku endzeriwa hi ntsumi. Va katekile hi ku va ni Rito ra Xikwembu leri tsariweke swin’we ni nkongomiso wa rirhandzu hi ku tirhisa ntlawa wa yena lowu totiweke lowu nga laha misaveni. Loko va ri yingisa hi vukheta ‘rito leri nga endzhaku ka vona’ ivi va landzela nkongomiso wa ripfalo ra vona leri leteriweke hi Bibele, va ta humelela eku endleni ka ku rhandza ka Xikwembu. Kutani va ta ku vona kahle ku hetiseka ka xitshembiso xa muapostola Yohane lexi nge: “Loyi a endlaka ku rhandza ka Xikwembu u tshama hi masiku.”—1 Yohane 2:17.
Mpfuxeto Wo Koma
• Ha yini Yehovha a vulavurisana ni swivumbiwa swa yena leswi nga vanhu va nyama?
• Hi nga vuyeriwa hi ndlela yihi eka nongonoko wa ku hlaya Bibele nkarhi na nkarhi?
• Xana hi fanele hi angula njhani eka nkongomiso lowu humaka eka ntlawa wa hlonga?
• Ha yini hi nga fanelanga hi honisa leswi ripfalo leri leteriweke hi Bibele ri swi vulaka?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 13]
A ku laveki switirho leswi rharhanganeke leswaku vanhu va amukela marungula lama humaka eka Xikwembu
[Xihlovo Xa Kona]
Courtesy Arecibo Observatory/David Parker/Science Photo Library
[Xifaniso lexi nga eka tluka 15]
Yehovha u vulavula na hina hi ku tirhisa Bibele ni “hlonga ro tshembeka ni ro tlhariha”