Mhaka Ya Vutomi

Mubyarhi Wa Ku Vonakala Ematikweni Yo Tala

MHAKA YA GEORGE YOUNG HI KU VULA KA RUTH YOUNG NICHOLSON

“Kutani, ha yini mi nga swi vuli etikerekeni ta hina? . . . Xana hi fanele hi va vanhu va muxaka muni loko swilo leswi ndzi swi tsaleke leswaku i ntiyiso hi nga swi vuli? Hi nga tshiki vanhu va ri emunyameni, kambe a hi twariseni ntiyiso hayi hi ndlela yo tumbeta swin’wana.”

MARITO lawa a ma tsariwe epapileni ra Tatana leri nga ni matluka ya 33 a kombela leswaku vito ra yena ri suriwa ebukwini ya le kerekeni. A ku ri hi lembe ra 1913. Ku sukela hi nkarhi wolowo ku ya emahlweni, u sungule ku gingiriteka, leswi endleke leswaku a va mubyarhi wa ku vonakala ematikweni yo tala. (Vafilipiya 2:15) Ku sukela loko ndza ha ri xinhwanyetana, ndzi hlengelete timhaka leti vulavulaka hi mintokoto ya Tatana leti ndzi ti kumeke eka maxaka ni le ka timhaka leti vulavulaka hi matimu, naswona vanghana va ndzi pfunile ku hlanganisa timhaka ta vutomi bya yena. Vutomi bya Tatana byi ndzi tsundzuxa lebyiya bya muapostola Pawulo hi tindlela to tala. Ku fana ni “muapostola eka matiko,” minkarhi hinkwayo Tatana a a lunghekele ku yisa rungula ra Yehovha eka vanhu va le tikweni rin’wana ni rin’wana ni va xihlala xin’wana ni xin’wana. (Varhoma 11:13; Pisalema 107:1-3) Mi nge ndzi mi chumbutela hi ta tatana, George Young.

Malembe Yo Sungula

Tatana a a ri jaha ro hetelela ra John na Margaret Young, lava a va ri Mapresbeteriya ya le Scotland. U velekiwe hi September 8, 1886, endzhakunyana ka loko ndyangu wa ka vona wu rhurhile aEdinburgh, le Scotland, wu ya eBritish Columbia evupela-dyambu bya Canada. Vabuti wa yena vanharhu—Alexander, John na Malcolm—va velekeriwe le Scotland malembe yo hlayanyana endzhakunyana. Marion, makwavo wa xisati wa majaha lawa, loyi hikwalaho ko n’wi rhandza a va n’wi thye Nellie, a a ri ntsongo eka Tatana hi malembe mambirhi.

Vana lava va tiphinile hi ku kulela epurasini le Saanich, leyi nga riki ekule na Victoria, le British Columbia. Hi nkarhi lowu fanaka, a va ri karhi va dyondza ku byarha vutihlamuleri. Hikwalaho loko vatswari va vona va vuya hi le Victoria, mintirho ya le handle a yi va yi herile naswona yindlu a yi tshama yi basile.

Hi ku famba ka nkarhi, Tatana ni vamakwavo va sungule ku tsakela ku tirha emugodini ni ku xavisa timhandzi. Vamakwavo va ka Young va ve ni ndhuma leyinene ya ku va vakamberi va timhandzi (vavanuna lava kambelaka tiko ku vona loko ri ri ni timhandzi) swin’we ni vaxavi ni vaxavisi va timhandzi. Tatana hi yena a a tirhana ni timali ta kona.

Eku heteleleni, mboyamelo wa Tatana wo rhandza swilo swa moya wu n’wi endle a endla xiboho xa ku va mufundhisi wa Presbeteriya. Hambiswiritano, hi nkarhi wolowo tidyondzo ta le ka phepha-hungu ta Charles Taze Russell, muungameri wo sungula wa Zion’s Watch Tower Tract Society, ti khumbe vutomi bya yena swinene. Leswi Tatana a swi dyondzeke swi n’wi susumetele ku tsala ni ku rhumela papila leri boxiweke eku sunguleni ro tshika ku va xirho xa kereke.

Hi ku titsongahata ni hi ndlela leyi twalaka, Tatana u tirhise tindzimana ta Bibele leswaku a kaneta tidyondzo ta kereke ta leswaku moya-xiviri wa munhu a wu fi ni leswaku Xikwembu xi ta xanisa mimoya-xiviri ya vanhu endzilweni wa tihele hilaha ku nga heriki. U tlhele a paluxa ni dyondzo ya Vunharhu-un’we, a kombisa leswaku a yi nga ri na masungulo ya Vukreste na leswaku Matsalwa a ma yi seketeli nikatsongo. Ku sukela hi nkarhi wolowo ku ya emahlweni u hlanganyele evutirhelini bya Vukreste a tekelela Yesu Kreste, a tirhisa vuswikoti bya yena ni matimba ya yena hinkwawo hi ku titsongahata leswaku a dzunisa Yehovha.

Hi 1917, hi nkongomiso wa Sosayiti ya Watch Tower, Tatana u sungule ku va muphiligrimi, hilaha vayimeri lava famba-fambaka va Timbhoni ta Yehovha a va vitaniwa hakona hi nkarhi wolowo. U nyikele tinkulumo a tlhela a kombisa nongonoko wa swifaniso leswi tshukatshukaka ni nkombiso wa tislaydi lowu tiviwaka tanihi “Photo-Drama of Creation,” emadorobeni ni le swidorobanini swa le Canada. Tiyindlu ta mintlango a ti tshama ti lo mphaa, loko Tatana a endzile. Xiyimiso xa ku endza ka yena tanihi muphiligrimi a xi humelela eka Xihondzo xo Rindza ku fikela hi 1921.

Phepha-hungu ra le Winnipeg ri vike leswaku Muvuri wa Evhangeli wa ka Young u vulavule ni vanhu va 2 500 ni leswaku vo tala a va swi kotanga ku nghena hikuva a ku pfumala ni vuphelo bya marha eholweni. Le Ottawa, u vulavule hi nhloko-mhaka leyi nge, “Ku Ya eTiheleni U Tlhela U Vuya.” Kwalaho mukhalabye un’wana u te: “Loko George Young a hetile u vitane vafundhisi vo hlayanyana leswaku va ta epulatifomo va ta bula hi mhaka leyi na yena, kambe a ku tanga ni un’we. Hi nkarhi wolowo ndzi swi tivile leswaku se ndzi kume ntiyiso.”

Tatana u ringete hilaha a nga kotaka hakona leswaku a endla mintirho yo tala ya swilo swa moya eka maendzo ya yena ya vuphiligrimi. Endzhaku ka kwalaho, u tsutsumele exitimeleni a hundzela endhawini leyi landzelaka leyi nga exiyimisweni xa yena. Loko a famba hi movha, a a tolovele ku hubuta a ya exiavelweni xa yena lexi landzelaka a nga si fihlula. Hambileswi Tatana a a hiseka, a a dume ni hi ku va wanuna la anakanyelaka naswona a a tiviwa hikwalaho ka mintirho ni ku hanana ka yena ka Vukreste.

Eka mintsombano yo tala yo sungula leyi a yeke eka yona, lowu wu nga rivalekiki hi lowu wu khomeriweke le Edmonton, eAlberta, hi 1918. Ndyangu wa ka vona hinkwawo a wu tile wu ta vona Nellie loko a khuvuriwa. Naswona majaha lawa a ma vonana ro hetelela. Endzhaku ka malembe mambirhi, Malcolm u dlaye hi vuvabyi bya nyumoniya. Malcolm a a ri ni ntshembo wo ya etilweni, ku fana ni vamakwavo vanharhu swin’we ni tata wa yena, naswona va tshembeke eka Xikwembu kukondza va fa.—Vafilipiya 3:14.

A Ya eMasin’wini Man’wana

Loko Tatana a hete ku chumayela eCanada hi September 1921, Joseph F. Rutherford, loyi a a ri muungameri wa Sosayiti ya Watch Tower hi nkarhi wolowo u n’wi lerise ku ya eswihlaleni swa Kharibiya. Kun’wana ni kun’wana laha Tatana a a kombisa “Photo-Drama of Creation,” vanhu a va yi tsakela. Loko a ri eTrinidad, u tsarile: “A ku pfumala ni vuphelo bya marha, naswona vanhu vo tala va tlherisiwile. Hi vusiku lebyi tlhandlamaka vanhu a va tlimbanile emuakweni lowu nakambe.”

Kutani, hi 1923, Tatana u averiwe ku ya eBrazil. Kwalaho u fike a vulavula ni vanhu vo tala swinene, minkarhi yin’wana a tirhisa vatoloki lava hirhiweke. Xihondzo xo Rindza xa December 15, 1923, xi te: “Ku sukela hi June 1 ku ya eka September 30 Makwerhu Young u khome minhlangano ya le rivaleni ya 21, laha a ku ri ni vanhu va 3 600; a khoma minhlangano ya mintlawa ya 48, laha a ku ri ni vanhu va 1 100; a tlhela a fambisa tibuku ta mahala ta Xiputukezi ta 5 000.” Vo tala va tsakile loko Tatana a nyikela nkulumo leyi nge “Timiliyoni Leti Hanyaka Sweswi A Ti Nge Fi.”

Loko ku nyiketeriwa miako leyintshwa eBrazil hi March 8, 1997, broxara yo nyiketela yi te: “1923: George Young a fika eBrazil. A hlela hofisi ya rhavi enkaveni wa Rio de Janeiro.” Hambileswi tibuku ta Bibele a ti ri kona hi Xipaniya, a ku laveka leswaku ti kumeka ni hi Xiputukezi, ku nga ririmi leri vulavuriwaka ngopfu eBrazil. Xisweswo, Xihondzo xo Rindza xi sungule ku kandziyisiwa hi Xiputukezi ku sukela eka nkandziyiso wa October 1, 1923.

Tatana u hlangane ni vanhu vo tala lava nga rivalekiki eBrazil. Un’wana wa vona a ku ri wanuna wa Muputukezi la nga ni timali ta yena, loyi vito ra yena a ku ri Jacintho Pimentel Cabral, loyi a nyikeleke hi kaya ra yena leswaku ku fambisiwa minhlangano eka rona. Jacintho u hatle a amukela ntiyiso wa Bibele ivi endzhakunyana a ya tirha erhavini. Un’wana wa vona a ku ri Manuel da Silva Jordão, jaha ra Muputukezi leri a ri tirha entangeni. U twe nkulumo ya le rivaleni leyi a yi nyikeriwa hi Tatana ivi yi n’wi susumetela ku tlhelela ePortugal leswaku a ya va mukhalipotiya, hilaha vatirheli va nkarhi hinkwawo va Timbhoni ta Yehovha a va vitaniwa hakona hi nkarhi wolowo.

Tatana u fambe ngopfu hi xitimela eBrazil hinkwaro, naswona u swi kotile ku kuma vanhu lava tsakelaka. Eka rin’wana ra maendzo ya yena, u hlangane na Bony na Catarina Green, kutani u tshame na vona kwalomu ka mavhiki mambirhi, a va hlamusela Matsalwa. Swirho swa ndyangu wa vona swa kwalomu ka nkombo swi kombise ku tinyiketela ka swona eka Yehovha hi ku khuvuriwa hi nkarhi wolowo.

Un’wana loyi a hlanganeke na yena a ku ri Sarah Bellona Ferguson hi 1923. Yena swin’we ni buti wa yena Erasmus Fulton Smith ni ndyangu hinkwawo, va suke eUnited States va rhurhela eBrazil hi 1867 loko a ha ri xinhwanyetana. Ku sukela hi 1899 a a hamba a kuma magazini wa Xihondzo xo Rindza hi poso. A ku ri khale Sarah, vana va yena va mune ni un’wana loyi Tatana a a n’wi vitana Hahani Sallie va rindzele leswaku Tatana a ta va khuvula. Sweswo swi endleke hi March 11, 1924.

Ku nga si hundza nkarhi wo leha, Tatana a a chumayela ematikweni man’wana ya le Amerika Dzonga. Hi November 8, 1924, u tsale papila a ri ePeru a ku: “Ndza ha ku heta ku fambisa swiphephana swa 17 000 le Lima ni le Callao.” Loko a suka kwalaho u ye eBolivia leswaku a ya fambisa swiphephana kona. U tsale leswi landzelaka malunghana ni riendzo rero: “Tata wa hina wa ma katekisa matshalatshala ya hina. Muindiya un’wana u ndzi pfunile. Kaya ra yena ri laha mati ya Amazon ma sukelaka kona. U famba ni swiphephana 1 000 ni tibuku tin’wana.”

Hikwalaho ka matshalatshala ya Tatana, timbewu ta ntiyiso wa Bibele ti byariwile ematikweni yo tala ya le Xikarhi ni le Dzongeni wa Amerika. Xihondzo xo Rindza xa December 1, 1924, xi te: “George Young se u ni nkarhi lowu tlulaka malembe mambirhi a ri eAmerika Dzonga. . . . A ku ri lunghelo eka makwerhu loyi la rhandzekaka ku yisa rungula ra ntiyiso le Punta Arenas, eMihochweni ya Magellan.” Tatana u tlhele a rhangela entirhweni wo chumayela ematikweni yo tanihi Costa Rica, Panama na Venezuela. U hambete a chumayela hambileswi a a khomiwe hi dari naswona a nga ri na rihanyo lerinene.

A Hundzela eYuropa

Hi March 1925, Tatana u fambe hi xikepe a ya eYuropa, laha a a ri ni ntshembo wa leswaku u ta fambisa 300 000 wa swiphephana leswi vulavulaka hi Bibele eSpaniya ni le Portugal ni ku tlhela a hlela leswaku Makwerhu Rutherford a ta nyikela tinkulumo ta le rivaleni. Hambiswiritano, loko Tatana se a fikile eSpaniya, u kanakanile ku vitana Makwerhu Rutherford leswaku a ta nyikela nkulumo yoleyo hikwalaho ka rivengo ra vukhongeri leri a ri ri kona kwalaho.

Loko Makwerhu Rutherford a hlamula u tsale leswi landzelaka a tshaha Esaya 51:16: “Ndzi veke marito ya mina enon’wini wa wena, naswona ndzi ku funengete hi ndzhuti wa voko ra mina, leswaku ndzi simeka matilo, ni ku veka masungulo ya misava, ivi ndzi byela Siyoni ndzi ku, Mi vanhu va mina.” (King James Version) Hikwalaho ka marito wolawo, Tatana u gimete hi ku: “Hakunene i ku rhandza ka Hosi leswaku ndzi ya emahlweni ndzi chumayela ivi leswin’wana ndzi swi siyela yona.”

Hi May 10, 1925, Makwerhu Rutherford u nyikele nkulumo ya yena a ri ni mutoloki le Ndlwini ya Mintlango ya le Novedades eBarcelona. A ku ri ni vanhu vo tlula 2 000, ku katsa ni mutirhela-mfumo ni murindzi wo hlawuleka exitejini. Ku landzeriwe endlelo leri fanaka ni le Madrid, laha a ku ri ni vanhu va 1 200. Ku tsakela loku veke kona hikwalaho ka tinkulumo leti ku endle leswaku ku akiwa hofisi ya rhavi le Spaniya leri hi ku ya hi Buku Ya Lembe Ya Timbhoni Ta Yehovha Ya 1978 (ya Xinghezi) yi vuleke leswaku yi akiwe “ehansi ka nkongomiso wa George Young.”

Hi May 13, 1925, Makwerhu Rutherford u nyikele nkulumo eLisbon, le Portugal. Maendzo ya yena ma humelerile swinene, ku nga khathariseki matshalatshala ya vafundhisi yo kavanyeta nhlangano hi ku huwelela ni ku tshovelela switulu. Endzhaku ka tinkulumo ta Makwerhu Rutherford eSpaniya ni le Portugal, Tatana u hambete a komba vanhu “Photo-Drama,” naswona u tlhele a hlela leswaku tibuku ta Bibele ti kandziyisiwa ni ku hangalasiwa etindhawini toleto. Hi 1927 u tivise leswaku mahungu lamanene “ma twarisiwile emadorobeni ni le swidorobanini hinkwaswo swa le Spaniya.”

A Chumayela eSoviet Union

Xiavelo xa Tatana xa vurhumiwa lexi landzelaka a ku ri xa le Soviet Union, laha a fikeke hi August 28, 1928. Xiphemu xa papila leri a ri tsaleke hi October 10, 1928, a xi ku:

“Ku sukela loko ndzi fike laha Rhaxiya, kunene ndzi nga khongela ndzi ku, ‘A ku te ku fuma ka wena’ hi mbilu ya mina hinkwayo. Ndza karhi ndza ri dyondza ririmi, hambileswi swi tekaka nkarhi. Mutoloki wa mina i munhu lonene, i Muyuda, kambe u pfumela eka Kreste naswona u rhandza Bibele. Ndzi ve ni mintokoto leyi tsakisaka kambe a ndzi tivi leswaku ndzi ta pfumeleriwa ku tshama nkarhi wo tanihi kwihi. Vhiki leri nga hundza ndzi byeriwe leswaku ndzi fanele ndzi famba ri nga si pela kambe mhaka ya kona yi lunghisiwile kutani ndzi ta tshama nkarhinyana.”

Ku hlanganiwe ni Swichudeni swa Bibele swin’wana le Kharkov, leri sweswi ri nga doroba-nkulu le Ukraine, naswona malwandla lawa swichudeni leswi swi kombisaneke wona ma swi vangele mihloti ya ntsako. Vusiku byin’wana ni byin’wana a ku khomiwa ntsombano lowutsongo kukondza ku ya va exikarhi ka vusiku. Loko Tatana endzhakunyana a tsala papila malunghana ni ku hlangana loku ni vamakwerhu, u te: “Vamakwerhu lava terisaka vusiwana, tibuku ta vona ti nga ri tingani ti tekiwile naswona valawuri a va va khomi kahle, kambe va tsakile.”

Vutirheli bya Tatana le Soviet Union ku vulavuriwe swinene ha byona eka broxara yo hlawuleka leyi nyikiweke lava veke kona loko ku nyiketeriwa miako leyintshwa ya rhavi le St. Petersburg, eRhaxiya, hi June 21, 1997. Broxara leyi yi vula leswaku Tatana u rhumeriwe eMoscow, naswona yi vika leswaku u kume mpfumelelo wo “kandziyisa tikopi ta 15 000 ta xibukwana lexi nge Freedom for the Peoples ni lexi nge Where Are the Dead? leswaku a ta xi fambisa eRhaxiya.”

Loko Tatana a vuya hi le Rhaxiya, u averiwe ku endla ntirho wa vuphiligrimi le United States. Le Dakota Dzonga u endzele Nellena na Verda Pool, lava nga vamakwavo va xisati lava emalembeni lama landzeleke va veke varhumiwa le Peru. Va ku tlangele swinene ku tirha ka Tatana a nga karhali ivi va ku: “Vamakwerhu emasikwini wolawo ya khale a va ri ni moya wa vuphayona swinene loko va ya etindhawini tin’wana va nga ri na swilo swo tala swa misava leyi kambe va ri ni mbilu leyi teleke ku rhandza Yehovha. Sweswo hi swona swi va susumeteleke ku endla leswi va swi endleke.”

Vukati Ni Pfhumba Ra Vumbirhi

Emalembeni wolawo hinkwawo Tatana a a tsalelana mapapila na Clara Hubbert wa le Xihlaleni xa Manitoulin, le Ontario. Havumbirhi bya vona a va ri kona entsombanweni wa le Columbus, Ohio, hi July 26, 1931, loko Swichudeni swa Bibele swi amukela vito leri nge Timbhoni ta Yehovha. (Esaya 43:10-12) Endzhaku ka vhiki va tekanile. Ku nga ri khale, Tatana u tlhele a famba, eka pfhumba ra yena ra vumbirhi ra vurhumiwa a ya eswihlaleni swa Kharibiya. Kwalaho, u fike a pfuneta ku hlela minhlangano ni ku letela van’wana evutirhelini bya yindlu ni yindlu.

Manana u kume swifaniso, tiposkarata ni mapapila lama humaka le Suriname, eSt. Kitts, ni le tindhawini tin’wana to tala. Emapapileni lawa a a vulavula hi nhluvuko wa ntirho wo chumayela naswona minkarhi yin’wana a a vulavula ni hi timhaka ta nkoka malunghana ni swinyenyana, swiharhi ni swimilana etikweni ro karhi leri a a ri eka rona. Hi June 1932, Tatana u hete xiavelo xa yena eKharibiya, ivi a famba hi xikepe lexi a a hakela mali yitsongo tanihi ntolovelo, a tlhelela eCanada. Endzhaku ka sweswo, yena na Manana va hlanganyele entirhweni wo chumayela wa nkarhi hinkwawo, va heta vuxika bya 1932 na 1933 va ri le Ottawa va ri ni ntlawa lowukulu wa vatirheli van’wana va nkarhi hinkwawo.

Nkatsakanyo Wa Vutomi Bya Ndyangu

Hi 1934 ku velekiwe buti wa mina, David. Loko a ha ri n’wana, a a rhandza ku yima ehenhla ka bokisi ro veka xihuku xa Manana ivi a titoloveta ku nyikela “tinkulumo” ta yena. U hisekele ku tirhela Yehovha vutomi bya yena hinkwabyo, ku fana na tata wa yena. A va famba va ri vanharhu hi movha, lowu a wu ri ni fambiselo ra mpfumawulo, loko va ri karhi va endzela mavandlha va suka eribuweni ra le vuxeni ra le Canada va ya eribuweni ra le vupela-dyambu. Ndzi velekiwe hi 1938 loko Tatana a ha tirhela eBritish Columbia. David wa ha tsundzuka loko Tatana a ndzi veka emubedweni ivi Tatana, Manana na David va nkhinsama va wu rhendzerile loko Tatana a ri karhi a khongela xikhongelo xo nkhensa leswi ndzi velekiweke.

Hi vuxika bya 1939, a hi tshama eVancouver loko Tatana a ri karhi a endzela mavandlha ya kwalaho. Eka man’wana ya mapapila yo tala lawa hi ma hlengeleteke loko nkarhi wu ri karhi wu famba a ku ri ni leri Tatana a ri tsale hi January 14, 1939, leri a ri tsaleke loko a ri eVernon, le British Columbia. Tatana a a ri tsalele Clara, David, na Ruth, a ku: “Ko va ku mi ntswontswa kutsongo ni ku mi angarha.” Eka rona un’wana ni un’wana wa hina a a tsaleriwe rungula ra yena. U vulavule hi ntshovelo lowu nga wukulu kambe vatirhi va nga nyawuli.—Matewu 9:37, 38.

Endzhaku ka vhiki a vuyile hi le Vancouver exiavelweni xa yena, Tatana u wile loko hi ri enhlanganweni. Nkambisiso lowu endliweke endzhaku ka kwalaho wu paluxe leswaku a a ri ni tshumba ra khensa ebyongweni. Hi May 1, 1939, u hete pfhumba ra yena ra laha misaveni. A ndzi ri ni tin’hweti ta kaye hi vukhale, naswona David a a ri na kwalomu ka malembe ya ntlhanu. Mana wa hina la rhandzekaka, loyi na yena a a ri ni ntshembo wa le tilweni, u tshembekile eka Xikwembu kukondza a fa hi June 19, 1963.

Ndlela leyi Tatana a a titwa ha yona hi lunghelo ra yena ro yisa mahungu lamanene ematikweni yo tala swi katsakanyiwe hi ndlela leyinene eka rin’wana ra mapapila ya yena leri a a ri tsalele Manana. Xiphemu xa rona a xi ku: “Yehovha hi tintswalo u ndzi pfumelele ku ya ematikweni lawa tanihi ku vonakala leswaku ndzi ya twarisa rungula ra Mfumo. Vito ra yena leri kwetsimaka ri dzunisiwa. Eku tsaneni ni le xiyin’weni xa ku nga faneleki, ku dzuneka ka yena ka vangama.”

Sweswi vana, vatukulu ni vatukulu-xinguwe va George na Clara Young na vona va tirhela Yehovha, Xikwembu xa hina lexi nga ni rirhandzu. Ndzi byeriwe leswaku Tatana a a rhandza ku tshaha Vaheveru 6:10, leyi nge: “Xikwembu a xi pfumali ku lulama lerova xi nga rivala ntirho wa n’wina ni rirhandzu leri mi ri kombiseke hikwalaho ka vito ra xona.” Na hina a hi yi rivalanga mintirho ya Tatana.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]

Exineneni, Tatana a ri ni vabuti wa yena vanharhu

[Swifaniso leswi nga eka tluka 25]

Tatana (la yimeke) a ri ni Makwerhu Woodworth, Makwerhu Rutherford na Makwerhu Macmillan

Ehansi: Tatana (le ku heteleleni eximatsini) va ri ntlawa va ri ni Makwerhu Russell

[Swifaniso leswi nga eka tluka 26]

Tatana na Manana

Ehansi: Hi siku ra vona ra mucato

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Ndzi ri na David na Manana endzhaku ka malembe Tatana a lovile