Langutelo Ra Xikwembu Hi Ku Basa eMahanyelweni
“Mina Yehovha, ndzi Xikwembu xa wena, Loyi a ku dyondziselaka ku ku pfuna, Loyi a ku fambisaka endleleni leyi u faneleke u famba hi yona.”—ESAYA 48:17.
1, 2. (a) Xana hi ntolovelo vanhu va ku languta njhani ku tenga hi tlhelo ra rimbewu? (b) I langutelo rihi malunghana ni ku tenga hi tlhelo ra rimbewu leri Vakreste va nga na rona?
NAMUNTLHA, etindhawini to tala emisaveni, ku tikhoma lokunene ku tekiwa ku ri mhaka ya munhu hi xiyexe. Vanhu va languta vuxaka bya rimbewu tanihi ndlela ya ntumbuluko yo kombisa rirhandzu leyi faneleke yi tirhisiwa hi ndlela yin’wana ni yin’wana leyi va lavaka ha yona, a va byi teki byi ri lebyi faneleke byi endliwa evukatini ntsena. Va tibyela leswaku loko ku nga vaviseki munhu, a ku na nchumu lowu hoxeke hi ku tiendlela swiboho swa ndlela leyi u lavaka ku hanya ha yona. Hi ku ya hi langutelo ra vona, vanhu a va fanelanga va soriwa etimhakeni ta mahanyelo, ngopfu-ngopfu loko swi ta emhakeni ya rimbewu.
2 Lava va tivaka Yehovha va ni langutelo leri hambaneke ni rero. Va landzela minkongomiso ya Matsalwa hi ntsako hikuva va rhandza Yehovha naswona va lava ku n’wi tsakisa. Va swi xiya leswaku Yehovha wa va rhandza naswona u va nyika nkongomiso leswaku ku pfuneka vona, nkongomiso lowu nga ta va pfuna hakunene naswona wu va endla va tsaka. (Esaya 48:17) Tanihi leswi Xikwembu xi nga Xihlovo xa vutomi, swa twala leswaku va fanele va lava nkongomiso eka xona loko swi ta eka ndlela leyi va faneleke va tirhisa mimiri ya vona ha yona, ngopfu-ngopfu emhakeni leyi yi fambisanaka ngopfu ni ku tisa vutomi.
Nyiko Leyi Humaka Eka Muvumbi La Nga Ni Rirhandzu
3. Xana Vujagana byi va dyondzise yini vanhu vo tala malunghana ni vuxaka bya rimbewu, naswona sweswo swi hambana njhani ni leswi Bibele yi swi dyondzisaka?
3 Ku hambana ni misava ya namuntlha, van’wana eVujaganini va dyondzise leswaku vuxaka bya rimbewu bya nyumisa, i xidyoho, ni leswaku “xidyoho xo sungula” lexi endliweke entangeni wa Edeni a ku ri ku yengiwa ka Adamu hi Evha hi vuxaka bya rimbewu. Langutelo ro tano ri hambana ni leswi Matsalwa lama huhuteriweke ma swi vulaka. Bibele yi vulavula hi mpatswa wo sungula wa vanhu tanihi “wanuna ni nsati wakwe.” (Genesa 2:25) Xikwembu xi va byele leswaku va va ni vana, xi ku: “Tswalanani mi andza, mi tata misava.” (Genesa 1:28) A swi nga ta twala loko Xikwembu a xi lerise Adamu na Evha leswaku va va ni vana ivi xi va xupula hikwalaho ka ku hetisisa swileriso swoleswo.—Pisalema 19:8.
4. Ha yini Xikwembu xi nyike vanhu ku navela ka rimbewu?
4 Eka xileriso lexi nyikiweke vatswari va hina vo sungula, lexi nga tlhela xi phindhiwa eka Nowa ni vana va yena, hi vona xikongomelo-nkulu xa vuxaka bya rimbewu: hi leswaku ku tswariwa vana. (Genesa 9:1) Kambe, Rito ra Xikwembu ri kombisa leswaku malandza ya xona lama ngheneleke vukati a ma bohekanga leswaku ma va ni vuxaka bya rimbewu ntsena leswaku ma ta tswala vana. Hilaha ku faneleke, vuxaka byolebyo byi nga ha enerisa swilaveko swa mintlhaveko ni swa miri byi tlhela byi va xihlovo xa ntsako eka mpatswa lowu tekaneke. I ndlela ya vona yo kombisana rirhandzu leri enteke.—Genesa 26:8, 9; Swivuriso 5:18, 19; 1 Vakorinto 7:3-5.
Swipimelo Swa Xikwembu
5. I swipimelo swihi leswi Xikwembu xi swi vekeke eka vuxaka bya rimbewu?
5 Hambileswi vuxaka bya rimbewu ku nga nyiko leyi humaka eka Xikwembu, a byi fanelanga byi endliwa handle ka swipimelo. Nsinya lowu wa nawu wu tirha ni le ka lunghiselelo ra vukati. (Vaefesa 5:28-30; 1 Petro 3:1, 7) Vuxaka bya rimbewu byi yirisiwile ehandle ka vukati. Bibele yi yi vula hi ku kongoma mhaka leyi. Eka Nawu lowu Xikwembu xi wu nyikeke tiko ra Israyele, a ku vuriwe leswi: “U nga tshuki u endla vuoswi.” (Eksoda 20:14) Endzhakunyana, Yesu u katse “vumbhisa” ni “vuoswi” eka “ku anakanya ko biha” loku humaka embilwini naswona ku thyakisaka munhu. (Marka 7:21, 22) Muapostola Pawulo u huhuteriwe ku tsundzuxa Vakreste va le Korinto a ku: “Balekelani vumbhisa.” (1 Vakorinto 6:18) Naswona eka papila ra yena leri yaka eka Vaheveru, Pawulo u tsarile: “Vukati a byi xiximeke exikarhi ka hinkwavo, ni sangu ra vukati ri nga vi ni xilo lexi nyamisaka, hikuva Xikwembu xi ta avanyisa timbhisa ni vaoswi.”—Vaheveru 13:4.
6. Hi ku ya hi Bibele, xana rito “vumbhisa” ri katsa na yini?
6 Xana rito “vumbhisa” ri vula yini? Ri huma eka rito ra Xigriki por·neiʹa, leri minkarhi yin’wana ri tirhisiwaka ku vula vuxaka bya rimbewu exikarhi ka vanhu lava nga tekanangiki. (1 Vakorinto 6:9) Ematsalweni man’wana, ku fana ni le ka Matewu 5:32 ni le ka Matewu 19:9, rito leri ri vula swilo swo tala naswona ri nga ha vula vuoswi, vuxaka bya rimbewu exikarhi ka maxaka ya le kusuhi ni vuxaka bya rimbewu ni xiharhi. Vuxaka byin’wana bya rimbewu exikarhi ka vanhu lava nga tekanangiki byo tanihi rimbewu ra nomu ni ra le mahosi, ni ku khoma-khoma swirho swa mbeleko swa munhu un’wana, byi nga ha vuriwa por·neiʹa. Swiendlo swoleswo hinkwaswo a swi amukeleki—ku nga ha va hi ku swi endla hi ku kongoma kumbe ku endla mafenya ha swona—eRitweni ra Xikwembu.—Levhitika 20:10, 13, 15, 16; Varhoma 1:24, 26, 27, 32.a
Ku Vuyeriwa Eka Milawu Ya Mahanyelo Leyi Vekiweke Hi Xikwembu
7. Xana hi vuyeriwa njhani hi ku tihlayisa hi tengile emahanyelweni?
7 Ku yingisa nkongomiso wa Yehovha malunghana ni ku tikhoma hi tlhelo ra rimbewu swi nga va ntlhontlho eka vanhu lava nga hetisekangiki. Mutivi wa filosofi wa Muyuda la dumeke wa lembe-xidzana ra vu-12, ku nga Maimonides u tsarile: “Ku hava nchumu lowu swi tikaka ku wu hlayisa eka Torah [Nawu wa Muxe] ku fana ni ku yirisiwa ka vuxaka bya rimbewu exikarhi ka maxaka ni vuxaka bya rimbewu lebyi nga riki enawini.” Kambe, loko hi yingisa nkongomiso wa Xikwembu, ha vuyeriwa swinene. (Esaya 48:18) Hi xikombiso, ku yingisa emhakeni leyi swa hi sirhelela eka mavabyi lama tluletiwaka hi vuxaka bya rimbewu, lawa man’wana ya wona ma nga tshungulekiki naswona ma dlayaka.b Ha sirheleriwa eka ku va ni tinyimba hi nga tekiwanga. Ku tirhisa vutlhari bya Xikwembu swi tlhela swi hoxa xandla eka ku va ni ripfalo leri tengeke. Loko hi landzela minkongomiso yoleyo swi endla leswaku hi tixixima ni ku xiximiwa hi vanhu van’wana, ku katsa ni maxaka ya hina, vanghana va hina va vukati, vana va hina ni vamakwerhu lava nga Vakreste. Swi tlhela swi endla leswaku hi va ni langutelo leri tengeke ni lerinene malunghana ni rimbewu, leswi nga ta hi endla hi tsaka evukatini. Wansati un’wana la nga Mukreste u tsarile: “Ntiyiso wa Rito ra Xikwembu i nsirhelelo lowunene ngopfu. Ndzi rindzele leswaku ndzi tekiwa, naswona loko se ndzi tekiwile ndzi ta n’wi byela hi ku tinyungubyisa wanuna la nga Mukreste loyi ndzi tekanaka na yena leswaku ndzi tihlayise ndzi tengile.”
8. Mahanyelo ya hina lama tengeke ma nga ha kondletela vugandzeri lebyi tengeke hi tindlela tihi?
8 Hi ku tshama hi tengile emahanyelweni, hi nga ha herisa langutelo leri hoxeke mayelana ni vugandzeri bya ntiyiso ivi hi kokela vanhu eka Xikwembu lexi hi xi gandzelaka. Muapostola Petro u tsarile: “Hlayisani ku tikhoma ka n’wina ku ri kunene exikarhi ka matiko, leswaku, eka leswi va mi lumbetaka ha swona onge hi loko mi ri vaendli va leswo biha, va dzunisa Xikwembu hi siku ra ku kambela ka xona hikwalaho ka mintirho leyinene ya n’wina leyi va nga timbhoni leti yi voneke hi mahlo.” (1 Petro 2:12) Hambiloko lava va nga tirheliki Yehovha va tsandzeka ku xiya kumbe ku tsakela mahanyelo ya hina lama tengeke, hi nga tiyiseka leswaku Tata wa hina wa le tilweni wa ma vona, wa ma tsakela naswona wa tsaka hi matshalatshala ya hina yo landzela nkongomiso wa yena.—Swivuriso 27:11; Vaheveru 4:13.
9. Ha yini hi fanele hi tshemba nkongomiso wa Xikwembu, hambiloko hi nga swi twisisi hi ku helela swivangelo swa xona? Kombisa.
9 Ku va ni ripfumelo eka Xikwembu swi katsa ku tshemba leswaku xa swi tiva leswi nga hi vuyerisaka, hambiloko hi nga swi twisisi ngopfu swivangelo swa ku va xi hi kongomisa hi ndlela leyi xi endlaka ha yona. Xiya xikombiso xa Nawu wa Muxe. Eka xileriso xin’wana xa ku dzima mixaxa ya nyimpi a ku laveka leswaku thyaka ri seleteriwa ehandle ka nxaxa. (Deteronoma 23:13, 14) Kumbexana Vaisrayele a va tivutisa hi ta xivangelo xa nkongomiso wolowo; van’wana swi nga ha endleka va vone nkongomiso wo tano wu nga laveki. Hambiswiritano, ku sukela hi nkarhi wolowo sayense ya mirhi yi xiye leswaku nawu lowu wu pfunile ku hlayisa swihlovo swa mati leswaku swi nga thyakisiwi, naswona wu sirhelele vanhu eka mavabyi yo tala lawa a ma rhwariwa hi switsotswana. Hilaha ku fanaka, ku ni swivangelo swa moya, swa ntshamisano, swa mintlhaveko ni swa ntivo-miehleketo leswi endleke Xikwembu xi pfumelela vuxaka bya rimbewu eka vanhu lava tekaneke ntsena. Sweswi a hi kambisiseni swikombiso swi nga ri swingani swa le Bibeleni swa vanhu lava tshameke va basile emahanyelweni.
Yosefa—U Katekisiwile Hi Ku Tikhoma Ka Yena Lokunene
10. I mani la ringeteke ku kanganyisa Yosefa, naswona u hlamurise ku yini?
10 Swi nga ha endleka u tolovelane ni xikombiso xa le Bibeleni xa Yosefa, n’wana Yakobe. Loko a ri ni malembe ya 17, u tikume a ri hlonga ra Potifaro, murhangeri wa varindzi va Faro wa le Egipta. Yehovha u katekise Yosefa, naswona hi ku famba ka nkarhi u hlawuriwe leswaku a langutela yindlu hinkwayo ya Potifaro. Loko se a ri ni malembe ya va-20, Yosefa a va “ni xivumbeko xo saseka naswona a languteka a sasekile.” U koke nyingiso wa nsati wa Potifaro, loyi a ringeteke ku n’wi kanganyisa. Yosefa u xi hlamusele kahle xiyimo xa yena, a vula leswaku loko a pfumela ku kanganyisiwa u ta va a nga xengi n’wini wakwe ntsena kambe u ta va a “dyohela [ni] Xikwembu.” Ha yini Yosefa a anakanye hi ndlela yoleyo?—Genesa 39:1-9.
11, 12. Hambileswi a ku nga ri na nawu wa Xikwembu lowu tsariweke lowu sivelaka vumbhisa ni vuoswi, ha yini Yosefa a anakanye hilaha a anakanyeke hakona?
11 Entiyisweni, xiboho xa Yosefa a xi nga titsheganga hi ku chava ku kumiwa hi vanhu. Ndyangu wa ka va Yosefa a wu tshama ekule swinene, naswona tata wa yena a a anakanya leswaku u file. Loko Yosefa a a endle vuxaka bya rimbewu, ndyangu wa ka vona a wu nga ta swi tiva. Xidyoho xolexo kumbexana a xi ta fihleriwa na Potifaro ni malandza ya yena ya xinuna, tanihi leswi a ku va ni minkarhi leyi a va nga vi kona endlwini. (Genesa 39:11) Kambe, Yosefa a a swi tiva leswaku ku tikhoma ko tano a ku nga ta fihleriwa Xikwembu.
12 Yosefa u fanele a anakanye hi leswi a a swi tiva ha Yehovha. A swi kanakanisi leswaku a a swi tiva leswi Yehovha a swi vuleke entangeni wa Edeni: “Hikokwalaho wanuna u ta siya tata wakwe ni mana wakwe naswona u fanele ku namarhela nsati wakwe, kutani va fanele va va nyama yin’we.” (Genesa 2:24) Ku tlula kwalaho, kumbexana Yosefa a a swi tiva leswi Yehovha a swi byeleke hosi ya Mufilista leyi a yi lava ku kanganyisa Sara, kokwana-xinguwe wa Yosefa. Yehovha u byele hosi yoleyo a ku: “U fana ni loko u file hikwalaho ka nsati loyi u n’wi tekeke, hikuva u ni n’wini loyi a nga nsati eka yena. . . . A ndzi ku sivela leswaku u nga ndzi dyoheli. Hi yona mhaka leyi ndzi nga ku pfumelelangiki leswaku u n’wi khumba.” (Genesa 20:3, 6) Hambileswi Yehovha a a nga si tsala nawu, kambe ndlela leyi a titwaka ha yona hi vukati a yi ri erivaleni. Mahanyelo lamanene ya Yosefa, swin’we ni ku navela ka yena ku tsakisa Yehovha, swi n’wi endle a papalata ku tikhoma loko biha.
13. I yini lexi nga ha vaka xi endle leswaku Yosefa a tsandzeka ku papalata nsati wa Potifaro?
13 Hambiswiritano, nsati wa Potifaro a a phikelela, “siku ni siku” a n’wi kombela ku etlela na yena. Ha yini Yosefa a nga n’wi papalatanga kunene? Phela, tanihi leswi a a ri hlonga, a ku ri ni mintirho leyi a a fanele a yi endla naswona a a nga ta xi hundzula xiyimo xa yena. Vumbhoni bya vuyimburi byi kombisa leswaku ndlela leyi tiyindlu ta le Egipta a ti akiwe ha yona a swi boha leswaku u hundza hi le makamereni lamakulu ya yindlu loko u ya laha ku vekiwaka kona swilo. Hikwalaho, swi nga ha endleka leswaku a swi nga koteki leswaku Yosefa a papalata nsati wa Potifaro.—Genesa 39:10.
14. (a) Ku humelele yini hi Yosefa endzhaku ka loko a balekele nsati wa Potifaro? (b) Xana Yehovha u n’wi katekise njhani Yosefa hikwalaho ka ku tshembeka ka yena?
14 Ri kale ri fika siku leri a vo va voxe endlwini. Nsati wa Potifaro u khome Yosefa ivi a huwelela a ku: “Etlela na mina!” Hiloko a baleka. Hi ku twa ku vava hikwalaho ka ku ala ka yena, nsati loyi u n’wi hehle hi leswaku a a lava ku n’wi pfinya. Vuyelo byi ve byihi? Xana Yehovha u n’wi hakele hi nkarhi wolowo hikwalaho ka vutshembeki bya yena? E-e. Yosefa u yisiwe ekhotsweni ivi a bohiwa hi tinsimbi. (Genesa 39:12-20; Pisalema 105:18) Yehovha u byi vonile vuhomboloki byolebyo ivi eku heteleleni a tlakusa Yosefa a n’wi humesa ekhotsweni leswaku a ya endlwini ya vuhosi. U ve wa vumbirhi eka lava nga ni vulawuri aEgipta naswona u katekisiwe hi nsati ni vana. (Genesa 41:14, 15, 39-45, 50-52) Ku tlula kwalaho, mhaka ya ku tshembeka ka Yosefa yi tsariwe emalembeni ya 3 500 lama hundzeke leswaku yi ta kambisisiwa hi malandza ya Xikwembu ku sukela hi nkarhi wolowo. Mawaku mikateko leyi hlamarisaka loko u namarhela milawu leyinene ya Xikwembu! Hilaha ku fanaka, na hina namuntlha a hi minkarhi hinkwayo hi nga ta vuyeriwa hi nkarhi wolowo hikwalaho ka ku tikhoma ka hina hi ndlela leyinene, kambe hi nga tiyiseka leswaku Yehovha wa swi vona naswona u ta hi katekisa hi nkarhi lowu faneleke.—2 Tikronika 16:9.
‘Ntwanano Wa Yobo Ni Mahlo Ya Yena’
15. Xana ‘ntwanano wa Yobo ni mahlo’ ya yena a wu ri wihi?
15 Muhlayisi un’wana wa vutshembeki a ku ri Yobo. Loko a ha langutane ni miringo leyi a yi vangeriweke hi Diyavulosi, Yobo u kambisise vutomi bya yena ivi a tivula loyi a tiyimiseleke ku xanisiwa swinene loko a tlule nsinya wa nawu wa Yehovha malunghana ni vuxaka bya rimbewu. Yobo u te: “Ndzi endle ntwanano ni mahlo ya mina. Xana ndzi nga n’wi langutisisa ku yini nhwana?” (Yobo 31:1) Hi marito lawa, Yobo a a vula leswaku eka ku tiyimisela ka yena ku hlayisa vutshembeki eka Xikwembu, a a tiyimisele ku papalata hambi ku ri ku languta wansati hi ku n’wi navela. Ina, a a va vona vavasati siku ni siku naswona a a ta va pfuna loko va lava ku pfuniwa. Kambe a nga si tshama a navela ku va ni vuxaka bya rimbewu na vona. Loko miringo ya yena yi nga si sungula, a a ri wanuna la fuweke swinene, “lonkulu ngopfu eka vanhu hinkwavo va le Vuxeni.” (Yobo 1:3) Hambiswiritano, a nga tirhisanga matimba ya rifuwo leswaku a koka vavasati vo tala. Entiyisweni, a nga kalanga a ehleketa hi ku oswa ni vavasati lavatsongo.
16. (a) Ha yini Yobo a ri xikombiso lexinene eka Vakreste lava ngheneleke vukati? (b) Xana mahanyelo ya vanhu va le nkarhini wa Malakiya a ma hambane hi ndlela yihi ni ya Yobo, naswona ku vuriwa yini hi mahanyelo ya vanhu namuntlha?
16 Hikwalaho, loko swi n’wi fambela kahle ni loko a koka exilogweni, Yobo u tshembekile hi tlhelo ra mahanyelo. Yehovha u swi xiyile leswi ivi a n’wi katekisa hilaha ku fuweke. (Yobo 1:10; 42:12) Mawaku xikombiso lexinene lexi Yobo a nga xona eka Vakreste lava ngheneleke vukati, vavanuna ni vavasati! A swi hlamarisi leswi Yehovha a a n’wi rhandza swinene! Ku hambana ni sweswo, mahanyelo ya vo tala namuntlha ma fana swinene ni ya vanhu va le nkarhini wa Malakiya. Muprofeta yoloye a a yi sola swinene ndlela leyi vavanuna vo tala a va siya vasati va vona ha yona, hakanyingi va ya tekana ni vavasati lava va ha riki vatsongo. Altari ya Yehovha a yi funengetiwe hi mihloti ya vavasati lava tshikiweke, naswona Xikwembu xi va vone nandzu lava va “xengeke” vasati va vona.—Malakiya 2:13-16.
Wansati Lontshwa La Tengeke
17. Xana Muxulami a a fana ni “ntanga lowu biyeriweke” hi ndlela yihi?
17 Muhlayisi wa vutshembeki wa vunharhu a ku ri wanhwana wa Muxulami. Leswi a ha ri ntsongo naswona a ri phyembye, u rhandziwe hi jaha ra murisi ni hi hosi leyi fuweke ya le Israyele, Solomoni. Eka mhaka leyi hinkwayo yo saseka leyi hlamuseriwaka eka Risimu ra Solomoni, Muxulami u tshame a tengile, xisweswo a xiximiwa hi vanhu va laha a a tshama kona. Hambileswi nhwanyana loyi a aleke Solomoni, yena u huhuteriwe ku tsala mhaka ya yena. Murisi loyi a a n’wi rhandza na yena u xixime ku tikhoma ka yena loku tengeke. Nkarhi wun’wana u n’wi phate hi leswaku Muxulami a a fana ni “ntanga lowu biyeriweke.” (Risimu Ra Solomoni 4:12) Le Israyele wa khale, mintanga yo saseka a yi va ni mixaka ya matsavu lama nandzihaka, swiluva leswi nun’hwelaka kahle ni mirhi leyikulu. Mintanga yo tano hi ntolovelo a yi va ni rihlampfu kumbe khumbi naswona a ku ngheniwa ntsena hi nyangwa lowu a wu lotleriwa. (Esaya 5:5) Eka murisi, ku tenga ka Muxulami ni ku rhandzeka ka yena a ku fana ni ntanga wolowo lowu xongeke hi ndlela leyi nga tolovelekangiki. A a tengile hilaha ku heleleke. Rirhandzu ra yena a ri ta kombisiwa ntsena eka loyi a a ta va nuna wa yena.
18. Xana mhaka ya Yosefa, ya Yobo ni ya Muxulami ti hi tsundzuxa yini?
18 Malunghana ni ku tshembeka emahanyelweni, Muxulami u vekele vavasati lava nga Vakreste xikombiso lexinene ngopfu namuntlha. Yehovha u vone a tlhela a tlangela vunene bya nhwanyana wa Muxulami ivi a n’wi katekisa hilaha a katekiseke Yosefa na Yobo hakona. Swiendlo swa vona swa vutshembeki swi tsariwe eRitweni ra Xikwembu leswaku swi hi kongomisa. Hambileswi matshalatshala ya hina ya ku hlayisa vutshembeki ma nga tsariwangiki eBibeleni, Yehovha u ni “buku ya xitsundzuxo” ya lava va lavaka ku endla ku rhandza ka yena. Hi nga rivali leswaku Yehovha u ‘rhiye ndleve’ naswona wa tsaka loko hi ku tshembeka hi lwela ku tshama hi basile emahanyelweni.—Malakiya 3:16.
19. (a) Xana hi fanele hi ku languta njhani ku tenga emahanyelweni? (b) Xana ku ta buriwa hi yini exihlokweni lexi landzelaka?
19 Hambiloko lava va nga riki na ripfumelo vo hi hlekula, ha tsaka hikuva hi yingisa Muvumbi wa hina la nga ni rirhandzu. Hi ni mahanyelo lamanene ngopfu, mahanyelo ya vukwembu. I nchumu lowu hi faneleke hi tibuma hi wona, nchumu lowu hi faneleke hi wu tlangela. Hi ku tshama hi tengile emahanyelweni, hi nga tsakela nkateko wa Xikwembu naswona hi nga tshama hi ri ni ntshembo lowu vangamaka wa mikateko leyi nga heriki ya nkarhi lowu taka. Kambe, hi tindlela ta xiviri, xana hi nga endla yini leswaku hi tshama hi basile emahanyelweni? Xihloko lexi landzelaka xi ta bula hi xivutiso lexi xa nkoka.
[Tinhlamuselo ta le hansi]
a Vona Xihondzo xo Rindza (xa Xinghezi), xa March 15, 1983, matluka 29-31.
b Lexi vavisaka, ku ni swiyimo swin’wana laha Mukreste la tikhomeke kahle a kumaka vuvabyi lebyi tluletiwaka hi rimbewu eka munghana wakwe wa vukati loyi a nga riki mupfumeri loyi a nga landzeriki nkongomiso wa Xikwembu.
Xana U Nga Hlamusela?
• Xana Bibele yi dyondzisa yini malunghana ni vuxaka bya rimbewu?
• Xana rito “vumbhisa” ri katsa na yini eBibeleni?
• Hi vuyeriwa hi ndlela yihi hi ku tshama hi tengile emahanyelweni?
• Ha yini Yosefa, Yobo ni nhwanyana wa Muxulami va ri swikombiso leswinene eka Vakreste namuntlha?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 9]
Yosefa u balekele ku tikhoma loko biha
[Xifaniso lexi nga eka tluka 10]
Nhwanyana wa Muxulami a a fana ni “ntanga lowu biyeriweke”
[Xifaniso lexi nga eka tluka 11]
Yobo a a endle ‘ntwanano ni mahlo ya yena’