Hi Muxaka Lowu Nga Ni Ripfumelo

Ku Twarisa Mfumo eAltiplano Le Peru

EXIKARHI ka le vuxeni ni vupela-dyambu bya Tintshava ta Andes—laha Bolivia na Peru ti hlanganaka kona—hilaha Altiplano yi nga nemba kona. Vito ra yona ri vula “ndhawu ya le henhla” kumbe “rivala-ntshava.” Yi talele ngopfu eBolivia.

Altiplano yi aname hi 100 wa tikhilomitara naswona yi lehe ku ringana 1 000 wa tikhilomitara naswona xiringaniso xa vuandlalo bya yona xi kwalomu ka 3 7000 wa timitara ehenhla ka vuandlalo bya lwandle. Loko u famba hi xihaha-mpfhuka ku suka entsindza wa doroba ra le ribuweni ra Peru, ku nga Lima, u hundza gamboko leyi funengeteke El Misti, vholkheno leyi fikaka emapapeni hi timitara ta 5 822 ku ya ehenhla. Swintshabyana leswi funengetiweke hi gamboko leswi vitaniwaka Nevado Ampato na Nevado Coropuna swi lehe ku tlula 6 000 wa timitara. Hi nkarhinyana u vona rivala-ntshava lerikulu—ku nga Altiplano ya le dzongeni wa Peru.

Ntsindza wa Peruvian Altiplano i Puno, lowu nga en’walungu-vupela-dyambu emakumu ka Tiva ra Titicaca, tiva lerikulu swinene emisaveni. Leswi xifundzha lexi xi tlakuke hi tikhilomitara tinharhu, swi teka nkarhi leswaku vaendzi va tolovelana ni moya wa kwalaho wo hisa. Ekusuhi ni Tiva ra Titicaca ku tshama Maindiya ya Vaquechua ni Vaaymara. U ta va vona va tirha eka chacras kumbe emapurasini ya vona lamatsongo va ambale swiambalo swa vona swa mivala yo tshwuka, rihlaza kumbe tinguvu ta wasi. Hambileswi Xipaniya ku nga ririmi leri tirhisiwaka ngopfu ePeru, Xiquechua ni Xiaymara na swona swa vulavuriwa eAltiplano.

Ku Sungula Ntirho Wo Chumayela

Vanhu vo tala lava titsongahataka naswona va tirhaka hi matimba, lava va vulavulaka Xiquechua ni Xiaymara va ha ku kuma vutivi lebyi kongomeke bya ntiyiso wa Bibele. Leswi swi vangeriwe hi mikateko leyi fuweke ya Yehovha eka matshalatshala ya ku hiseka ka vahuweleri va Mfumo va nkarhi hinkwawo lava nga maphayona yo hlawuleka.

Hi xikombiso, maphayona yo hlawuleka ku nga José na Silvia a a va averiwe edorobeni ra Putina kwalomu ka 50 wa tikhilomitara ku suka eTiveni ra Titicaca. Ku nga si hela tin’hweti timbirhi Silvia a a fambisa tidyondzo ta le kaya ta Bibele ta 16 kasi José a a fambisa 14 wa tona. Etin’hwetini ta tsevu ntsena nhlayo ya vahuweleri va vandlha yi andzile yi suka eka 23 yi ya eka 41. Hi nkarhi wolowo nhlayo ya lava a va va kona eminhlanganweni yi tlakuke yi suka eka 48 yi ya eka nhlohlorhi ya 132.

José u ri: “Loko hi sungula minhlangano ya vandlha eswimitanini leswi nga swoxe hi swi kume swi antswa leswaku hi sungula hi Nhlangano wa le Rivaleni ni Dyondzo ya Buku ya Vandlha. Leswi swi endla leswaku lava va ha ku tsakelaka swi va olovela ku sungula ku ta eminhlanganweni.”

Vamakwerhu va xisati vambirhi—loyi un’wana i phayona—va ve vo sungula ku yisa mahungu lamanene eka ndhawu leyi nga yoxe ya Muñani kwalomu ka 20 wa tikhilomitara ku suka ePutina. Va fike va sungula dyondzo ya Bibele ni wanuna la nga bofu, loyi vito ra yena ku nga Lucio.a U rhambe makwavo Miguel, la nga murhumiwa wa Khatoliki tlhelo ndhuna ya ndhawu ya le kusuhi na vona. Loko munghana wa Miguel a n’wi vutisile leswaku hikwalaho ka yini a fambela eMuñani vhiki ni vhiki, u vule leswaku u yela ku ya dyondza hi Yehovha ni hi Rito ra yena. Kutani ku tlakuke xivutiso xa leswaku: “Hikwalaho ka yini hi nga dyondzi Bibele kwala?” Leswi vanhu va le ximutanini xa ka va Miguel a va kombisa ku tsakela, hi ku hatlisa Timbhoni ti lunghiselele ku khomela minhlangano kwalaho.

Miguel u sungule ku vulavula ni van’wana hi leswi a a swi dyondza. Kambe ku vuriwa yini hi xikhundla xa yena tanihi murhumiwa wa Khatoliki tlhelo xandla xa ndhuna-nkulu? Enhlanganweni lowu a wu ri eholweni ya tiko, u tivise ku tshika ka yena ku va murhumiwa wa Khatoliki. Xana a ku ta langiwa munhu un’wana? Un’wana entshungwini u te: “Xana hi n’wi lavela yini murhumiwa un’wana kasi hi dyondza ntiyiso?” Ina, a va vulavula hi swilo leswi Timbhoni ta Yehovha ti va dyondziseke swona. Un’wana u te: “A hi pfumelelani naswona leswaku ku tshika wena ntsena. Hikwalaho ka yini hi nga tshiki hinkwerhu?” Kutani hinkwavo lava a va ri kona xikan’we-kan’we va yima hi rito rin’we va ku: “Hinkwerhu ha tshika!”

Endzhakunyana ka sweswo, ku vulavuriwe hi swifaniso swa hava ni swihambano enhlanganweni lowu a wu ri eholweni ya tiko. Wanuna un’wana u kombele leswaku hinkwavo lava nga kona va hlaya Deteronoma 7:25 leyi nge: “Swifaniso leswi vatliweke swa swikwembu swa wona u fanele u swi hisa hi ndzilo. U nga tshuki u navela silivhere ni nsuku lowu nga ehenhla ka swona, kumbe kunene u titekela swona, leswaku swi nga ku yengi; hikuva i nchumu lowu nyenyetsaka eka Yehovha Xikwembu xa wena.”

Kutani wanuna loyi u kombele leswaku lava va seketelaka leswaku swifaniso hinkwaswo swi hisiwa va tlakusa mavoko. Mavoko hinkwawo ma tlakuke hi ku hatlisa. (Mintirho 19:19, 20) Sweswi mindyangu ya 23 eka ya 25 eximutanini lexi, yi dyondza Rito ra Xikwembu. Vanhu vambirhi i vahuweleri lava nga khuvuriwangiki naswona mimpatswa ya ntlhanu yi kunguhata ku tsarisa vukati bya yona ximfumo leswaku yi va ni xiyimo lexinene emahlweni ka Yehovha.—Tito 3:1; Vaheveru 13:4.

Ku Dyondzisa Hi Tikhasete

Tanihi leswi vanhu lava kotaka ku hlaya va nga riki vangani eAltiplano, tivhidiyo ni tikhasete ta Watch Tower ta tindzimi ta kwalaho i mpfuno lowukulu—ni le ku fambiseni ka tidyondzo ta Bibele. Phayona ro hlawuleka leri vitaniwaka Dora, hi ku pfuniwa hi tikhasete ri fambisa tidyondzo hi broxara leyi nge I Yini Leswi Xikwembu Xi Swi Languteleke Eka Hina? U tlanga ndzimana yin’we kutani a vutisa xichudeni xa Bibele swivutiso hi rungula leri va ha ku ri twaka.

Xitichi xa kwalaho xa xiya-ni-moya nkarhi na nkarhi xi haxa swiyenge swa broxara leyi nge Leswi Xi Swi Languteleke hi Xiquechua. Va endla leswi fanaka ni hi magazini wa Xalamuka! hi Xipaniya. Hikwalaho vanhu vo tala va lemuka rungula ra Mfumo naswona va lava ku dyondza leswi engetelekeke loko Timbhoni ta Yehovha ti va endzela emakaya ya vona.

Altiplano yi le kule swinene ni tindhawu tin’wana ta misava kambe ku nga ri ematihlweni ya Xikwembu. Hikwalaho ka rirhandzu ra Yehovha ro rhandza vanhu, vanhu vo tala lava tshamaka le henhla eAndean Altiplano va va xiphemu xa ntshungu lowu dzunisaka yindlu ya yena leyikulu ya vugandzeri bya ntiyiso.—Hagayi 2:7.

[Nhlamuselo ya le hansi]