Bibele—Yi Tlangeriwile Yi Tlhela Yi Yirisiwa
Desiderius Erasmus, xidyondzi xa Mudachi xa lembe-xidzana ra vu-16 u tsarile a ku: “Ndzi nga rhandza leswaku tibuku to kwetsima ti hundzuluxeriwa hi tindzimi hinkwato.”
ERASMUS a a navela leswaku vanhu hinkwavo va kota ku hlaya ni ku twisisa Matsalwa. Hambiswiritano, vakaneti va Bibele va lwisane ni mavonelo wolawo hi tihanyi. Entiyisweni, hi nkarhi wolowo Yuropa a yi ri ndhawu leyi nga ni khombo swinene hambi ku ri eka mani na mani la nga ni ku navela kutsongo ko lava ku tiva Bibele. Epalamendhe ya le Nghilandhi a ku humesiwe nawu lowu leriseke leswaku “un’wana ni un’wana la hlayaka Matsalwa hi Xinghezi u fanele hi ku lahlekeriwa hi ndhawu, nhundzu ni vutomi . . . naswona loko a hambeta a tinonon’hwisa kumbe a tlhela a ma hlaya endzhaku ka ku rivaleriwa, a a fanele a rhanga hi ku hayekiwa hi leswi a xengeke hosi kutani a hisiwa hi leswi a khomeleleke eka dyondzo leyi lwisanaka ni Xikwembu.”
Etiko-nkulu ra Yuropa Vakonanisi va Khatoliki a va lavana hi tihanyi ni mimpambukwa ya “mavunwa,” yo tanihi Mawaldo ya le Furwa kutani va wu xanisela mukhuva wa wona wa ku chumayela “hi tievhangeli ni mapapila ni matsalwa man’wana yo kwetsima, . . . tanihi leswi ku chumayela ni ku hlaya matsalwa yo kwetsima hi munhu la nga riki mufundhisi a swi yirisiwile hi ku helela.” Vavanuna ni vavasati vo tala va xanisiwile hi tihanyi ni ku dlayiwa hikwalaho ko rhandza ka vona Bibele. Va tiveke ekhombyeni lerikulu hi ku vula Xikhongelo xa Hosi kumbe Swileriso swa Khume ni ku swi dyondzisa vana va vona ntsena.
Ku tinyiketela ka muxaka wolowo eka Rito ra Xikwembu ku ye emahlweni ku dzikile etimbilwini ta valuveri lava tluteke va ya eN’walungwini wa Amerika leswaku va yi endla koloni. Buku leyi nge A History of Private Life—Passions of the Renaissance yi ri, khale ka Amerika, “ku hlaya ni vukhongeri a swi hlanganisiwa swinene ni ndhavuko lowu sekeriweke eBibeleni hi ku helela.” Entiyisweni dyondzo leyi vuriweke eBoston hi 1767 yi khutazile: “Hisekela ku hlaya tsalwa ro kwetsima. Mixo wun’wana ni wun’wana ni madyambu man’wana ni man’wana u fanele u hlaya ndzima yin’we eBibeleni ya wena.”
Hi ku ya hi Ntlawa wa Valavisisi wa Barna eVentura, le California, Maamerika yo tlula tiphesente ta 90 ma ni Tibibele tinharhu hi xiringaniso. Kambe, nkambisiso wa sweswinyana wu kombisa leswaku hambiloko Bibele ya ha tekiwa yi kwetsima endhawini yoleyo, “ku tinyika nkarhi wa ku yi hlaya, ku yi dyondza ni ku tirhisa leswi u swi dyondzeke . . . i nchumu wa nkarhi lowu hundzeke.” Vo tala vutivi bya vona malunghana na yona a byi nyawuli. Mutsari un’wana wa phepha-hungu u te: “A va ha talanga vanhu lava anakanyaka leswaku [Bibele] yi nga va ya ha ri ni rungula leri pfunaka eka swiphiqo swa sweswinyana ni leswi hi karhataka.”
Ndzhendzeleko Wa Mavonelo Ya Vanhu
Mavonelo lama tolovelekeke i ya leswaku hi nga kota ku lulamisa swiphiqo evuton’wini ntsena hi ku va ni vutlhari ni hi ku tirhisana ni vanhu van’wana. Bibele yi tekiwa tanihi yin’wana ya tibuku to tala leti nga ni mavonelo ya vukhongeri ni mintokoto ya vanhu, hayi tanihi buku ya timhaka ta nkoka ni ta ntiyiso.
Kutani vanhu va langutana njhani ni swiphiqo leswi rharhanganeke swinene ni timhaka leti karhataka ta vutomi? Va le munyameni hi tlhelo ra moya, a va na swileriso ni nkongomiso lowu tiyeke wa mahanyelo ni vukhongeri. Va fana ni mabyatso lama nga riki na xihundzulo, “lava yisiwaka hala ni hala hi tidyondzo ta vanhu, . . . hi mano ni vukanganyisi bya vanhu.”—Vaefesa 4:14, The Twentieth Century New Testament.
Kutani hi fanele hi vutisa, Xana Bibele ko va buku yo karhi ya vukhongeri? Kumbe hakunene i Rito ra Xikwembu, leri tameleke rungula leri tirhaka ni ra nkoka? (2 Timotiya 3:16, 17) Xana hi fanele hi yi kambisisa Bibele? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamula swivutiso leswi.
[Xifaniso lexi nga eka tluka 3]
Desiderius Erasmus
[Xihlovo Xa Kona]
From the book Deutsche Kulturgeschichte
[Xifaniso lexi nga eka tluka 4]
Mawaldo ma xanisiwile hikwalaho ko chumayela hi Matsalwa
[Xihlovo Xa Kona]
Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam