Mhaka Ya Vutomi

Ndzi Hanye Vutomi Lebyi Enerisaka Hambiloko Ndzi Langutane Ni Swiyimo Swo Tika

HI KU VULA KA AUDREY HYDE

Loko ndzi languta emalembeni ya 63 lawa ndzi ma heteke ndzi ri eka ntirho wa nkarhi hinkwawo—laha 59 ya wona ndzi ma heteke ndzi ri eyindlu-nkulu ya misava hinkwayo ya Timbhoni ta Yehovha—ndzi nga vula leswaku vutomi bya mina a byi ri lebyi enerisaka. Entiyisweni, ku vona nuna wa mina wo sungula a hohlokeriwa hi vutomi hikwalaho ka vuvabyi bya khensa ivi nuna wa mina wa vumbirhi a hlaseriwa hi vuvabyi byo dyuhata miri ni mianakanyo lebyi vuriwaka Alzheimer a swi tika ngopfu. Kambe mi nge ndzi mi hlamusela ndlela leyi ndzi swi koteke ha yona ku tshama ndzi tsakile ku nga khathariseki maxangu lawa.

NDZI kulele epurasini ra le kusuhi ni xidorobana xa Haxtun lexi nga etimbaleni ta n’walungu-vuxa bya Colorado, ekusuhi ni ndzilakana wa Nebraska. A ndzi ri n’wana wa vuntlhanu eka vana va tsevu va Orille na Nina va ka Mock. Russell, Wayne, Clara na Ardis va tswariwe exikarhi ka 1913 na 1920, naswona mina ndzi velekiwe elembeni leri landzeleke. Curtis u velekiwe hi 1925.

Hi 1913, Manana u ve Xichudeni xa Bibele, hilaha Timbhoni ta Yehovha a ti vitaniwa hakona. Hi ku famba ka nkarhi, ndyangu wa ka hina hinkwawo na wona wu ve Swichudeni swa Bibele.

Vutomi Lebyi Enerisaka ePurasini

Tatana a a ri wanuna wa migingiriko. Miako hinkwayo ya purasi a yi ri ni timboni ta gezi, naswona enkarhini wolowo sweswo a swi nga fikeleriwi hi mani na mani. A hi tlhela hi tiphina hi swilo leswi a swi kumeka epurasini—mandza ya tihuku ta ka hina, ni masi, rivomba, ni botere leswi a swi huma etihon’wini ta ka hina. A hi rima hi tihanci hi tlhela hi byala ti-strawberry na mazambhana, koroni ni swifaki.

Tatana a a lava leswaku vana va yena hinkwavo va dyondza ku tirha. Ntirho wa le masin’wini va ndzi dyondzise wona ndzi nga si nghena ni xikolo. Ndzi tsundzuka ximumu xin’wana loko dyambu ri ri karhi ri vavula, kambe mina ndzi ri eku hlakuleni ka xiphemu lexikulu xa ntanga. Ndzi tivutisile ndzi ku, ‘Xana ndzi ta kala ndzi heta?’ Nyuku a wu ri karhi wu xiririka emirini wa mina ni tinyoxi ti ri karhi ti ndzi lumetela. Nkarhi wun’wana, a ndzi titshandza vusiwana tanihi leswi vana van’wana a va nga tirhi ku tika ku fana na mina. Hakunene, loko ndzi languta endzhaku evutsongwanini bya mina, ndza tlangela leswi hi dyondzisiweke ku tirha.

Un’wana ni un’wana wa hina a a ri ni xiavelo. Ardis a a ndzi tlula hi ku senga tihomu, kutani ntirho wa mina a ku ri ku basisa laha tihanci ti tshamaka kona ndzi humesa vulongo. Kambe, a hi tlhela hi va ni nkarhi lowunene ni ku tihungasa hi mintlango. Mina na Ardis a hi tlanga ntlangu wa softball ni xipano xa muganga wa ka hina. Mina a ndzi tlanga endzhaku, kasi Ardis a a tlanga emahlweni.

Xibakabaka xa nivusiku a xi lo paa xi tlhela xi xonga. Tinyeleti ta magidi-gidi a ti ndzi tsundzuxa Muvumbi wa hina, Yehovha Xikwembu. Hambiloko ndza ha ri n’wana, a ndzi ehleketa hi tsalwa ra Pisalema 147:4 loko ri ku: “[Yehovha] u hlaya tinyeleti leswaku i tingani; hinkwato ka tona u ti vitana hi mavito ya tona.” Minkarhi yo tala hi masiku yo fana ni lawa, mbyana ya hina, Judge a yi khegela endzhumbyini wa mina leswaku ndzi nga dlayiwi hi xivundza. Minkarhi yo tala a ndzi tshama erikupakupeni hi nkarhi wa ndzhenga kutani ndzi hlalela rihlaza ra nhova ni koroni leyi loko yi hunga hi moya a yi languteka ku fana ni silivhere leyi vangamisaka hi dyambu.

Xikombiso Lexinene Xa Manana

Manana a a ri wansati wo tinyiketela. Nkarhi hinkwawo Tatana a a ri nhloko ya ndyangu naswona Manana u hi dyondzise ku n’wi xixima. Hi lembe ra 1939 na yena u ve Mbhoni ya Yehovha. A hi swi tiva leswaku Tatana wa hi rhandza hambiloko a hi tirhisa hi matimba ematshan’weni yo hi khoma bya mandza. Hi vuxika a a tala ku hi nyika xileyi lexi kokiwaka hi tihanci leswaku hi tihungasa. A hi ku tsakela swinene ku vangama ka gamboko!

Hambiswiritano, Manana hi yena a hi dyondziseke ku rhandza Xikwembu ni ku xixima Bibele. Hi dyondze leswaku vito ra Xikwembu i Yehovha ni leswaku hi yena Xihlovo xa vutomi. (Pisalema 36:9; 83:18) Hi tlhele hi kuma leswaku nkongomiso wa yena a wu nga hi tekeli ntsako, kambe a wu hi vuyerisa. (Esaya 48:17) Manana u swi veke erivaleni leswaku hi ni ntirho wo hlawuleka lowu hi faneleke ku wu endla. Hi dyondze leswaku Yesu u byele valandzeri va yena a ku: “Mahungu lamanene lawa ya mfumo ma ta chumayeriwa emisaveni hinkwayo leyi akiweke leswaku byi va vumbhoni ematikweni hinkwawo; kutani hi kona makumu ma nga ta fika.”—Matewu 24:14.

Hi minkarhi yoleyo loko ndzi huma exikolweni kutani ndzi kuma Manana a nga ri kona ekaya, a ndzi famba ndzi ya n’wi hlota. Siku rin’wana loko ndza ha ri ni malembe ya kwalomu ka tsevu kumbe nkombo, ndzi n’wi kume a ri exitlatini. Hiloko mpfula yi sungula ku na hi matimba. A hi ri endhawini yo hlayisa byanyi leyi nga ehenhla ka xitlati kutani ndzi n’wi vutisa loko Xikwembu xa ha ta tisa Ndhambi yin’wana. U ndzi tiyisekisile leswaku Xikwembu a xi nge pfuki xi tise ndzoviso nakambe emisaveni hi ku tirhisa ndhambi. Ndzi tlhela ndzi tsundzuka minkarhi yo tala ya swidzedze loko hi tsutsuma hi lavana ni vutumbelo.

Manana u sungule ku chumayela ndzi nga si velekiwa. A ku hlanganiwa ekaya naswona hinkwavo a va ri ni ntshembo wa ku hanya na Kreste ematilweni. Hambileswi Manana a a tikeriwa hi ku chumayela hi yindlu na yindlu kambe u pfuniwe hi ku rhandza ka yena Xikwembu. U fe a tshembekile a ri ni malembe ya 84 hi November 24, 1969. Ndzi hlevetele endleveni yakwe ndzi ku, “Manana, u ta ya etilweni naswona u ta va u ri ni vanhu lava u va tivaka.” A ndzi tsakile swinene tanihi leswi a ndzi ri kona hi siku leri a feke ha rona leswaku ndzi n’wi byela leswaku ndza tiyiseka hi ntshembo wolowo! Hi rito ro olova u ndzi byerile a ku, “Wa ndzi rhandza swinene.”

Hi Sungule Ku Chumayela

Hi lembe ra 1939, Russell u ve phayona, hilaha Timbhoni ta Yehovha leti chumayelaka evhangeli nkarhi hinkwawo ti vitaniwaka hakona. Loko a nga si komberiwa ku tirha eyindlu-nkulu ya Timbhoni ta Yehovha (leyi vitaniwaka Bethele), eBrooklyn le New York, u phayone eOklahoma ni le Nebraska ku fikela hi 1944. Ndzi sungule ku phayona hi September 20, 1941, kutani ndzi tirha etindhawini to hambana-hambana ta le Colorado, Kansas, na Nebraska. Minkarhi yoleyo, leyi a ndzi phayona ha yona, a yi ri yinene ngopfu, ku nga ri hi leswi ndzi kotaka ku pfuna van’wana ku dyondza hi Yehovha kambe ni hi leswi ndzi dyondzeke ku n’wi tshemba.

Loko Russell a sungula ku phayona, Wayne, a a ri ekholichi eribuweni ra le vuxeni endzhaku ko tirha ntirho wo tihanyisa ku ringana nkarhinyana. Endzhakunyana, u rhamberiwe ku ya tirha eBethele. U rhange hi ku tirha switsongo le Kingdom Farm, ekusuhi na Ithaca, eNew York. Kwalaho, a ku byariwe swakudya swa ndyangu lowutsongo wa Kingdom Farm ni swa lava tirhaka eBethele ya le Brooklyn lava nhlayo ya vona a yi ri 200. Wayne u tirhise ntokoto ni vutshila byakwe entirhweni wa Yehovha ku fikela loko a fa hi 1988.

Sesi wa mina Ardis u tekane na James Kern naswona va kume vana va ntlhanu. U love hi 1997. Clara, ku nga sesi wa mina un’wana, u tshame a tshembekile eka Yehovha ku ta fikela namuntlha naswona ndza ha n’wi endzela ekaya ra yena le Colorado hi minkarhi yo wisa. Curtis, la nga rikotse ra ka hina, u ye eBethele ya le Brooklyn exikarhi ka va-1940. Hi yena loyi a a tleketla tinhundzu hi lori, le Kingdom Farm. A nga kalanga a teka nsati naswona u fe hi 1971.

Ku Navela Ka Mina Ku Ya Tirha eBethele

Vabuti wa mina se a a va ri eBethele kutani na mina a ndzi navela ku ya tirha kona. Ndza tshemba leswaku xikombiso xa vona lexinene hi xona xi endleke leswaku va ndzi vitana. Ku yingisa Manana loko a vulavula hi matimu ya nhlengeletano ya Xikwembu swin’we ni ku vona ku hetiseka ka vuprofeta bya Bibele bya minkarhi ya makumu, swi ndzi susumetele ku tirha eBethele. Ndzi tibohe eka Yehovha hi xikhongelo ndzi vula leswaku a ndzi nge pfuki ndzi tshike ku tirha eBethele handle ka loko ndzo boheka ku hetisisa swiboho swin’wana swa Vukreste.

Ndzi fike eBethele hi June 20, 1945, naswona ndzi averiwe ku basisa makamara. A ndzi fanele ku basisa makamara ya 13 ni ku andlalela mibedo ya 26, phacisi leyi nga ni switepisi swin’we ni mafasitere. Ntirho lowu a wu nga ri matlangwana. Masiku hinkwawo loko ndzi ri entirhweni, a ndzi tibyela ndzi ku, ‘U tiyisile u karhele, kambe u le Bethele, yindlu ya Xikwembu!’

Loko ndza ha ku fika eBethele, ndzi humeleriwe hi nchumu wun’wana lowu khomisaka tingana entirhweni. Tanihi leswi ndzi kuleleke emakaya, a ndzi nga swi tivi leswaku dumbwaiter i khexe leyitsongo leyi fambaka eka swithezi swa yindlu leswaku yi rhwala nhundzu. Kutani siku rin’wana entirhweni ndzi kume riqingho laha munhu wa kona a a ku, “Ndzi kombela u yisa dumbwaiter eka xithezi xa le hansi.” Loyi a ndzi vulavula na yena u hatle a veka riqingho ehansi, kutani a ndzi nga xi tivi lexi ndzi faneleke ku xi endla. Kutani hiloko ndzi tsundzuka leswaku un’wana wa vamakwerhu lava a ndzi va basisela makamara a a ri weta. Kutani ndzi gongondze enyangweni ya yena ivi ndzi ku, “Va ku vitana ekhixini.”

Ndzi Tekana Na Nathan Knorr

Ku sukela hi va-1920, vatirhi va le Bethele lava va lavaka ku nghenela vukati a va komberiwa ku siya Bethele kutani va ya yisa timhaka ta Mfumo emahlweni va ri kun’wana. Kambe eku sunguleni ka va-1950, lava a va ri ni malembe va ri eBethele se a va pfumeleriwa ku tshama endzhaku ko nghenela vukati. Kutani loko Nathan H. Knorr, loyi hi nkarhi wolowo a ku ri yena a rhangelaka entirhweni wa Mfumo wa misava hinkwayo, a kombise leswaku wa ndzi rhandza, ndzi te, ‘Loyi u ta amukeriwa hambi ko ba lexi dumaka!’

Nathan a a ri ni vutihlamuleri byo tala eku khathaleleni ka ntirho wa misava hinkwayo wa Timbhoni ta Yehovha. Kutani a nga ndzi fihlelanga nchumu, u swi veke erivaleni leswaku ndzi ehleketisisa ku sungula hi ku tekana na yena. Hi minkarhi yoleyo, a a ri ni maendzo yo tala yo ya emarhavini ya Timbhoni ta Yehovha emisaveni hinkwayo naswona hakanyingi a a famba mavhiki yo tala. Kutani, u ndzi hlamusele leswaku minkarhi yo tala a hi nga ta va swin’we.

Loko ndza ha ri ntsongo, a ndzi navela ku tekiwa hi ximun’wana kutani ndzi tlangela masiku ya mina yo sungula ya vukati eswihlaleni swa Pacific eHawaii. Kutani hi tekane hi vuxika hi January 31, 1953, ivi hi tlangela masiku yo sungula ya vukati hi Mugqivela wolowo nindzhenga ku ya fika hi Sonto eNew Jersey. Hi tlhelele entirhweni hi Musumbhunuku. Hambiswiritano, endzhaku ka vhiki, hi tlhele hi famba ku ringana vhiki hi ya tlangela masiku ya hina yo sungula ya vukati.

Munghana La Tirhaka Hi Matimba

Nathan a a ri ni malembe ya 18 loko a ya eBethele hi 1923. U kume ndzetelo wa risima eka Joseph F. Rutherford, loyi a a ri ni ntokoto a tlhela a rhangela entirhweni wa Timbhoni, ni le ka Robert J. Martin, loyi a a ri mukongomisi wa vugandliselo. Loko Makwerhu Martin a lova hi September 1932, Nathan, u ve mukongomisi wa vugandliselo. Hi lembe leri tlhandlameke, Makwerhu Rutherford u fambe swin’we na Nathan loko a endzela marhavi ya Timbhoni ta Yehovha eYuropa. Hi January 1942 loko Makwerhu Rutherford a lova, Nathan u nyikiwe vutihlamuleri byo va mulanguteri wa ntirho wa misava hinkwayo wa Timbhoni ta Yehovha.

Nathan a a tiyimiserile swinene, minkarhi hinkwayo a a hlela swilo ka ha ri emahlweni. Van’wana a va vona onge leswi a swi fanelanga, tanihi leswi makumu ya mafambiselo lawa ma vonakaka ma ri ekusuhi. Kahle-kahle, un’wana loyi a voneke Nathan a hlela ntirho wo kandziyisa tibuku u n’wi vutisile a ku: “Makwerhu Knorr, xana ndlela leyi u nga hlela swilo ha yona yi vula yini? Xana u pfumala ripfumelo?” U hlamule a ku: “Doo, ndzi na rona, kambe loko makumu ma nga fiki hi ku hatlisa hilaha hi ehleketaka hakona, hi ta va hi lunghekile.”

Kungu rin’wana leri Nathan a a ri na rona a ku ri ku endla leswaku ku va ni xikolo xa varhumiwa. Kutani, hi February 1, 1943, ku pfuriwe xikolo xa varhumiwa le Kingdom Farm laha Wayne, buti wa mina a a tirha kona. Hambileswi xikolo lexi a xi dyondzisa dyondzo yo enta ya Bibele, ku nga khoso ya tin’hweti ta ntlhanu, Nathan u tiyisekise leswaku swichudeni swi kuma vuhungasi. Eku sunguleni ka lembe a a tlanga ntlangu wa bolo ni swichudeni kambe hi ku famba ka nkarhi u tshikile hikwalaho ko chava leswaku loko o vaviseka a nga tsandzeka ku ya emintsombanweni ya ximumu. Ematshan’weni ya sweswo, u hlawule ku va mukongomisi wa ntlangu. Swichudeni a swi tsakisiwa hi ku n’wi vona a tshova milawu ya ntlangu hikwalaho ka ntwela-vusiwana lowu a a ri na wona eka swichudeni swa le matikweni mambe leswi a swi tlanga.

Ku Famba Maendzo Na Nathan

Eku heteleleni, ndzi sungule ku famba na Nathan loko a endzela matiko man’wana. A ndzi tsakela mintokoto leyi a hi avelana yona ni vatirhi va le rhavini swin’we ni varhumiwa. Ndzi swi kotile ku vona rirhandzu ni ku tinyiketela ka vona, ndzi dyondze vutomi bya vona bya siku na siku ni swiyimo leswi va hanyaka ha swona ematikweni lawa va averiweke eka wona. Hi malembe yo tala, ndzi kume mapapila lama nkhensaka maendzo wolawo.

Eka maendzo ya hina, ndzi tokote swilo swo tala leswi ndza ha swi tsundzukaka. Hi xikombiso, loko hi endzele ePoland, vamakwerhu va xisati vambirhi a va hlevetela loko ndzi ri na vona. Ndzi va vutise ndzi ku: “Hikwalaho ka yini mi hlevetela?” Va kombele ku rivaleriwa, va vula leswaku a va tolovele ku hlevetela loko ntirho wa Timbhoni ta Yehovha wa ha yirisiwile ePoland naswona makaya ya vona a ma nghenisiwe swilo leswi endlaka leswaku loko va vulavula va twiwa.

Makwerhu wa xisati Adach, a a ri un’wana wa lava a va hambeta va chumayela ePoland hambiloko va yirisiwile. A a ri ni misisi ya minsohensohe. Siku rin’wana u phendle misisi yakwe a ndzi komba baku ra xivati xa mbanga leyi muxanisi wakwe a n’wi siyeke na yona. Ndzi tsemeke nhlana loko ndzi tivonela hi ya mina tihanyi leti vamakwerhu va bohekeke ku langutana na tona.

Ndhawu leyi ndzi yi rhandzaka swinene i Hawaii, kambe yi kuma xiyimo xa vumbirhi loko ndzi yi pimanisa ni muti wa Bethele. Ndzi tsundzuka ntsombano lowu hi tshameke hi va na wona kwalaho hi 1957 edorobeni ra Hilo. A ku ri siku leri nga rivalekiki naswona nhlayo ya vanhu lava a va tile a yi hundza ya Timbhoni ta ndhawu yoleyo. Meyara u kombise leswaku u amukela Nathan hi mandla-mambirhi hi ku n’wi nyika xilotlelo xo fanekisela xa doroba. Vanhu vo tala va tile va ta hi pfuxela, va tlhela va hi nyika ritlama ra swiluva.

Ntsombano wun’wana lowu a wu tsakisa a wu ri eNuremberg, le Jarimani, hi 1955, endhawini leyi masocha ya Hitler a ma machela kona. Swa tiveka leswaku Hitler u hlambanye leswaku u lava ku herisa vanhu va Yehovha le Jarimani kambe sweswi xitediyamu a xi tele hi Timbhoni ta Yehovha! Sweswo swi endle leswaku mihloti ya mina yi xiririka. Xiteji xa kona a xi ri lexikulu xi tlhela xi va ni lwangu ro saseka leri sirhelelaka dyambu ni tiphuphu ta 144. A ndzi ri exitejini naswona a ndzi swi kota ku vona vanhu vo tala lava a va tlula 107 000. Hambileswi, vanhu lava nga elayinini ya le ndzhaku a va ri ekule kambe a ndzi swi kota ku va vona.

A hi kota ku vona vutshembeki bya vamakwerhu va le Jarimani ni nchavelelo lowu va wu kumeke eka Yehovha ehansi ka nxaniso wa mfumo wa Manazi. Swi tiyise xiboho xa hina xo tshama hi tshembekile eka Yehovha. Nathan, u nyikele nkulumo yo hetelela leyi emakumu ka yona a nga lela vayingiseri hi ku va yimisela xandla. Handle ko hlwela, vayingiseri va endle leswi fanaka hi ku yimisela swidukwana swa vona ehenhla. A va fana ni nsimu leyi nga ni swiluva swo saseka.

Xin’wana lexi nga rivalekiki, i riendzo ra hina ra le Portugal hi December 1974. A hi ri enhlanganweni wo sungula wa Timbhoni le Lisbon endzhaku ka loko ntirho wa hina wo chumayela wu ri enawini. A wu yirisiwile ku ringana malembe ya 50! Hambileswi, hi nkarhi wolowo a ku ri ni vahuweleri va Mfumo vo ringana 14-000 etikweni, vanhu lava hundzaka 46 000 a va ri kona eka minhlangano mimbirhi leyi khomiweke kwalaho. Ndzi xiririke mihloti loko ndzi twa vamakwerhu va ku: “A ha ha boheki ku tifihla. Se hi ntshunxiwile.”

Ku sukela loko ndzi famba maendzo na Nathan ku ta fikela namuntlha, lexi ndzi xi tsakelaka swinene i ku chumayela hi xitshuketa—endzeni ka xihaha-mpfhuka, etikhefini—ni ku nyikela vumbhoni exitarateni. Ndzi tshama ndzi tamele minkandziyiso leswaku ndzi ta kota ku nyikela vumbhoni. Siku rin’wana loko hi yimele ku ya khandziya xihaha-mpfhuka lexi a xi hlwerile, wansati un’wana u ndzi vutise leswaku ndzi tirha kwihi. Sweswo swi endle leswaku ndzi hetelela ndzi vulavula na yena swin’we ni van’wana lava a hi ri na vona. Ntirho wa Bethele ni ku chumayela swi endle leswaku ndzi tshama ndzi hiseka ni ku tlhela ndzi ri la tsakeke swinene.

Vuvabyi Ni Xikhutazo Xo Ndzi Lela

Hi 1976, Nathan u hlaseriwe hi vuvabyi bya khensa, kutani mina swin’we ni ndyangu wa Bethele hi n’wi pfune ku langutana na byona. Ku nga khathariseki rihanyo ra yena leri hohlokaka, a a hi rhamba swirho swo hambana-hambana swa marhavi emisaveni hinkwayo leswi hi nkarhi wa kona a swi leteriwa eBrooklyn leswaku swi hi endzela. Ndzi tsundzuka ku endzeriwa hi Don na Earlene Steele, Lloyd na Melba Barry, Douglas na Mary Guest, Martin na Gertrud Poetzinger, Pryce Hughes ni van’wana vo tala. Minkarhi yo tala, a va hi byela mintokoto ya le matikweni ya ka vona. Ndzi khumbiwe ngopfu hi mintokoto leyi kombisaka ku tserhama ka vamakwerhu hi nkarhi lowu a va yirisiwile ha wona.

Loko Nathan, a vona leswaku rifu ra yena ri le kusuhi, u ndzi nyike switsundzuxo swa kahle leswaku a ndzi pfuna ku langutana ni ku va noni. U te: “Hi ve ni vukati byo tsakisa. Leswi hi swi tokoteke swa kala swinene.” Xin’wana lexi endleke leswaku vukati bya hina byi tsakisa a ku ri ku anakanyela ka Nathan. Hi xikombiso, lomu hi hlanganaka kona ni vanhu vo hambana-hambana, a a ndzi byela a ku: “Audrey, loko ndzi nga ku tivisi eka vanhu lava ndzi hlanganaka na vona, xivangelo xa kona hi leswaku ndzi rivele mavito ya vona.” A ndzi twa ndzi tsaka hi leswi a ndzi byeleke ka ha ri emahlweni.

Nathan u ndzi tsundzuxile a ku: “Ha tiyiseka leswaku loko hi fa, a hi nge he pfuki hi xanisekile.” Kutani, a ndzi khongotela a ku: “Languta emahlweni hikuva hi laha hakelo ya wena yi nga kona. Rivala hi swilo swa nkarhi lowu hundzeke—hambileswi u nga ta tshama u swi tsundzuka. U ta hlakarhela hi ku famba ka nkarhi. U nga karihi kumbe ku titshandza vusiwana. Tsaka hi mikateko ni ntsako leswi u veke na swona. Endzhaku ka nkarhi, loko u tsundzuka vutomi bya wena bya khale, u ta kuma ntsako. Ku tsundzuka i nyiko leyi humaka eka Xikwembu.” U ye emahlweni a ku: “Tshama u khomekile—ringeta ku endlela van’wana swo karhi evuton’wini bya wena. Leswi, swi ta ku nyika ntsako evuton’wini bya wena.” Eku heteleleni, hi June 8, 1977, Nathan u hete pfhumba ra yena ra laha misaveni.

Ndzi Tekana Na Glenn Hyde

Nathan u ndzi byele leswaku ndzi nga hanyela vutomi bya mina bya khale kumbe ndzi tisungulela vutomi lebyintshwa. Kutani hi 1978, loko ndzi rhurhele eWatchtower Farms le Wallkill, New York, ndzi tekane na Glenn Hyde, wanuna wo saseka, wo miyela ni ku tlhela a olova. Loko a nga si va Mbhoni, a a tirha ni Mavuthu ya le Matini loko United States yi lwa na Japani.

Glenn, a a ri eka xikepe xa PT (patrol torpedo) naswona a a averiwe ku tirha laha ku nga na njhini. Hikwalaho ka huwa ya njhini, tindleve ta yena a ti nga ha twi kahle. Endzhaku ka nyimpi, u ve mutshiveri wa ndzilo. Ku ringana malembe yo tala a a tshama a ri karhi a hahama hikwalaho ka leswi a a swi tokota enyimpini. U dyondze ntiyiso wa Bibele eka matsalana, loyi a n’wi chumayeleke hi xitshuketa.

Endzhakunyana, hi 1968, Glenn u rhambiwile leswaku a ta tirha eBethele ya le Brooklyn tanihi mutshiveri wa ndzilo. Kutani loko Watchtower Farms yi va ni njhini leyi tirhaka hi ndzilo, u rhurhele kona hi 1975. Hi ku famba ka nkarhi, u khomiwe hi vuvabyi bya Alzheimer. Glenn, u lovile endzhaku ka loko hi tekanile ku ringana malembe ya khume.

Xana a ndzi ta tiyisela njhani? Vutlhari lebyi Nathan a ndzi nyikeke byona loko a tiva leswaku u ta fa, byi tlhele byi ndzi khutaza. A ndzi tshamela ku hlaya leswi a ndzi tsaleleke swona malunghana ni ku va noni. Hambi sweswi, ndza ha khutaza lava lahlekeriweke hi munghana wa vukati hi marito lawa Nathan a ndzi byeleke wona. Ina, swa vuyerisa ku ya emahlweni ni vutomi hilaha a ndzi khutazeke hakona.

Vamakwerhu Va Risima

Lexi xi ndzi tsakiseke ni ku enerisa vutomi bya mina, i vanghana lava rhandzekaka va le ndyangwini wa Bethele. Un’wana wa vona i Esther Lopez, loyi a thwaseke eka ntlawa wa vunharhu wa Xikolo xa Bibele xa Giliyadi xa Watchtower hi 1944. U tlhelele eBrooklyn hi February 1950 leswaku a ta hundzuluxela minkandziyiso leyi sekeriweke eBibeleni hi Xipaniya. Minkarhi yo tala loko Nathan a teka riendzo, Esther a a va munghana wa mina lonkulu. Na yena u tirha eWatchtower Farms. Sweswi, u ni malembe ya kwalomu ka va-90, rihanyo ra yena a ra ha ri rinene naswona u khathaleriwa exibedlhele xa hina.

Eka ndyangu wa ka hina, lava va ha hanyaka i Russell na Clara. Russell, u ni malembe yo tlula 90 naswona wa ha tirha a tshembekile eBethele ya le Brooklyn. A a ri un’wana wa lavo sungula ku pfumeleriwa ku tshama eBethele endzhaku ko nghenela vukati. Hi lembe ra 1952, u teke Jean Larson, loyi na yena a a ri eBethele. Buti wa Jean, ku nga Max u te eBethele hi 1939 naswona hi yena a tlhandlameke Nathan hi 1942 hi ku va mulanguteri wa vugandliselo. Max u hambete a byarha vutihlamuleri bya ntirho wa Bethele, ku katsa ni ku khathalela Helen, nsati wa yena la rhandzekaka, loyi a khomiweke hi vuvabyi lebyi lamataka miri bya multiple sclerosis.

Loko ndzi languta malembe ya 63 lama hundzeke ndzi ri entirhweni wa Yehovha wa nkarhi hinkwawo, ndzi nga vula leswaku vutomi bya mina byi ve lebyi enerisaka. Bethele yi ve kaya ra mina, naswona ndzi hambeta ndzi tirha ndzi tsakile. Ku dzuneka ku ya eka vatswari va mina, hi ku va va hi dyondzise ku tirha swin’we ni ku navela ku tirhela Yehovha. Kambe leswi swi endlaka vutomi byi enerisa i vumakwerhu lebyinene ni ntshembo wo hanya ni vamakwerhu va xinuna ni va xisati emisaveni leyi nga paradeyisi, hi tirhela Yehovha, Muvumbi wa hina Lonkulu, ku nga Xikwembu xi ri xin’we xa ntiyiso xa hilaha ku nga heriki.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Vatswari va mina hi siku ra vona ra mucato hi June 1912

[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]

Ku suka eximatsini ku ya exineneni: Russell, Wayne, Clara, Ardis, mina na Curtis hi 1927

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ndzi yime exikarhi ka Frances na Barbara McNaught, loko ndza ha phayona hi 1944

[Xifaniso lexi nga eka tluka 25]

Ndzi ri eBethele hi 1951. Ku suka eximatsini ku ya exineneni: Mina, Esther Lopez na muhariva wa mina, Jean

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ndzi ri na Nathan ni vatswari va yena

[Xifaniso lexi nga eka tluka 26]

Ndzi ri na Nathan hi 1955

[Xifaniso lexi nga eka tluka 27]

Ndzi ri na Nathan eHawaii

[Xifaniso lexi nga eka tluka 29]

Ndzi ri na Glenn, nuna wa mina wa vumbirhi