Yehovha U Vula “Ka Ha Ri Eku Sunguleni Leswi Nga Ta Humelela eMakumu”
“Loyi a vulaka ka ha ri eku sunguleni leswi nga ta humelela emakumu, ku sukela khale swinene a vula leswi nga si tshamaka swi endliwa.”—ESAYA 46:10.
1, 2. I yini lexi hlamarisaka malunghana ni leswi endlekeke hi nkarhi wa ku hluriwa ka Babilona, naswona mhaka leyi yi kombisa yini malunghana na Yehovha?
LOKO ku lo cowee, nivusiku, masocha ya valala ma nyandlamele kunene ma longoloka ni Nambu wa Yufrata ma kongoma muti lowukulu wa Babilona. Loko ma ri kusuhi ni nyangwa ya muti, ma vone nchumu lowu a ma nga wu langutelanga. Timbanti letikulu ta swikhweketo swimbirhi ta le rirhangwini ra Babilona a ti lo gaa! Masocha ma hume enambyeni; hiloko ma ku ponomonoo, emutini. Swi nga si ya kwihi, muti wolowo wu wile. Korexe, loyi a a rhangele masocha wolawo u sungula ku fuma tiko leri hluriweke ivi endzhaku a humesa xileriso xa ku ntshunxa mahlonga ya le Israyele. Mahlonga ya magidi ma tlhelele eka rikwavo ma ya pfuxeta vugandzeri bya Yehovha eYerusalema.—2 Tikronika 36:22, 23; Ezra 1:1-4.
2 Swiendlakalo sweswo leswi humeleleke hi 539-537 B.C.E. sweswi swi tiyisekisiwa kahle hi van’wamatimu. Lexi hlamarisaka hileswaku swilo leswi swi tiveke ka ha sale malembe ya kwalomu ka 200 leswaku swi endleka. Yehovha u huhutele muprofeta wakwe Esaya leswaku a hlamusela hi ta ku wa ka Babilona ka ha sale malembe yo tala swonghasi. (Esaya 44:24–45:7) Xikwembu xi paluxe ndlela leyi muti wa Babilona a wu ta hluriwa ha yona xi tlhela xi boxa vito ra murhangeri loyi a a ta wu hlula.a Loko a vulavula ni Vaisrayele lava hi nkarhi wolowo a va ri timbhoni ta yena, Yehovha u te: “Tsundzukani swilo swo sungula swa nkarhi wa khale swinene, leswaku hi mina Loyi a nga ni Vukwembu kutani a ku na Xikwembu xin’wana, kumbe la fanaka na mina; Loyi a vulaka ka ha ri eku sunguleni leswi nga ta humelela emakumu, ku sukela khale swinene a vula leswi nga si tshamaka swi endliwa.” (Esaya 46:9, 10a) Hakunene Yehovha i Xikwembu lexi tivaka swilo swi nga si endleka.
3. I tinhlamulo ta swivutiso swihi leti hi nga ta ti kambisisa?
3 Xana Xikwembu xi swi tiva ku fikela kwihi swilo swa nkarhi lowu taka? Xana Yehovha u swi tiva ka ha ri emahlweni leswi un’wana ni un’wana wa hina a nga ta swi endla? Kahle-kahle, xana vumundzuku bya hina ana se byi kunguhatiwile? Hi ta kambisisa ndlela leyi ha yona Bibele yi hlamulaka swivutiso leswi ni swin’wana swo yelana na swona eka xihloko lexi ni le ka lexi landzelaka.
Yehovha I Xikwembu Xa Vuprofeta
4. Xana vuprofeta lebyi tsariweke eBibeleni byi huma eka Mani?
4 Hi ku tiva leswi nga ta humelela enkarhini lowu taka, Yehovha u huhutele malandza yakwe ya le nkarhini wa ku tsariwa ka Bibele leswaku ma tsala vuprofeta byo tala, lebyi hi pfunaka ku tiva ka ha ri emahlweni leswi Yehovha a tiyimiseleke ku swi endla. Yehovha u te: “Swilo swo sungula—hi leswi swi fikile, kambe ndzi twarisa swilo leswintshwa. Swi nga si humelela, ndzi mi twisa swona.” (Esaya 42:9) Rero i lunghelo ra nkoka leri vanhu va Xikwembu va nga na rona!
5. I vutihlamuleri byihi lebyi munhu a vaka na byona loko a tiva leswi Yehovha a nga ta swi endla?
5 Muprofeta Amosi wa hi tiyisekisa a ku: “Yehovha, Hosi leyi Lawulaka a nge endli nchumu a nga si hlavutela mhaka ya yena leyi nga xihundla eka malandza ya yena ku nga vaprofeta.” Ku tiva mhaka leyi ka ha ri emahlweni swi tise vutihlamuleri byo karhi. Lemuka xifaniso lexi twisisekaka lexi Amosi a xi tirhisaka loko a ku: “Ku ni nghala leyi yi vombeke! I mani loyi a nga ta ka a nga chavi?” Tanihi leswi ku vomba ka nghala ku endlaka leswaku munhu kumbe xiharhi lexi nga kusuhi xi teka goza ra xihatla, kutani vaprofeta vo tanihi Amosi va hatlise va twarisa swilemukiso swa Yehovha. “Yehovha, Hosi leyi Lawulaka u vurile! I mani loyi a nga ta ka a nga profeti?”—Amosi 3:7, 8.
“Rito” Ra Yehovha Ra “Humelela Hakunene”
6. “Xikongomelo” xa Yehovha xi hetiseke njhani malunghana ni ku wa ka Babilona?
6 Hi ku tirhisa muprofeta wakwe Esaya, Yehovha u te: “Xikongomelo xa mina xi ta tiya, naswona hinkwaswo leswi ndzi swi tsakelaka ndzi ta swi endla.” (Esaya 46:10b) “Xikongomelo” xa Xikwembu, ku nga ku endla ku rhandza ka xona malunghana na Babilona, a xi hlanganisa ku vitaniwa ka Korexe a huma ePeresiya a ya hlula Babilona. Yehovha u twarise xikongomelo xexo ka ha ri emahlweni swinene. Hilaha ana se swi hlamuseriweke hakona, xikongomelo xexo xi hetiseke hi lembe ra 539 B.C.E.
7. Hi nga tiyiseka njhani leswaku “rito” ra Yehovha ra hetiseka minkarhi hinkwayo?
7 Kwalomu ka malembe ya 400 emahlweni ka ku hluriwa ka Babilona hi Korexe, Hosi Yehoxafati wa le Yuda u jamelane ni mavuthu lama hlanganeke ya Vaamoni ni Vamowabu. U khongele hi ku tiyiseka a ku: “Oho Yehovha Xikwembu xa vatatana, xana a wu Xikwembu ematilweni, xana a wu lawuli mimfumo hinkwayo ya matiko, xana evokweni ra wena a ku na matimba ni ntamu, ku nga ri na un’we la nga vaka ni xivindzi xo lwa na wena?” (2 Tikronika 20:6) Esaya u kombise ku tiyiseka loku fanaka loko a ku: “Yehovha wa mavuthu u endle xiboho, i mani la nga xi hahlulaka? Naswona voko ra yena ri tshambulutekile, i mani la nga ri tlherisaka?” (Esaya 14:27) Endzhaku, loko a hlakarherile eka vuvabyi byakwe bya ku hlangana nhloko, Hosi Nebukadnetsara wa le Babilona u vule hi ku titsongahata a ku: “A nga kona loyi a nga sivaka voko [ra Xikwembu] kumbe loyi a nga vulaka eka [xona] a ku, ‘Xana a wu endla yini?’” (Daniyele 4:35) Ina, Yehovha u tiyisekise vanhu va yena a ku: “Rito ra mina . . . a ri nge tlheleli eka mina ri nga ri na vuyelo, kambe kunene ri ta endla leswi ndzi swi tsakelaka, naswona ri ta humelela hakunene eka leswi ndzi ri rhumeleke swona.” (Esaya 55:11) Hi nga tiyiseka hi ku helela leswaku “rito” ra Yehovha ra hetiseka minkarhi hinkwayo. Xikongomelo xa Xikwembu xi ta humelela hakunene.
“Xikongomelo Lexi Nga Riki Na Makumu” Xa Xikwembu
8. Xana i yini “xikongomelo lexi nga riki na makumu” xa Xikwembu?
8 Eka papila ra yena leri yaka eka Vakreste va le Efesa, muapostola Pawulo u vule leswaku Xikwembu xi ni “xikongomelo lexi nga riki na makumu.” (Vaefesa 3:11) Leswi a swi vuli ku endla makungu yo karhi, onge hi loko Xikwembu xi boheke ku tshama ehansi xi kunguhata ndlela leyi xi nga ta endla swilo ha yona. Kambe swi kombisa ku tiyimisela ka Yehovha ku hetisisa xikongomelo xa yena xo sungula hi vanhu ni hi misava. (Genesa 1:28) Leswaku hi kota ku twisisa leswaku xikongomelo xa yena xa hetiseka hakunene, a hi languteni vuprofeta byo sungula lebyi tsariweke eBibeleni.
9. Xana Genesa 3:15 yi fambisana njhani ni xikongomelo xa Xikwembu?
9 Xitshembiso lexi nga eka Genesa 3:15 xi kombisa leswaku hi ku hatlisa endzhaku ka ku dyoha ka Adamu na Evha, Yehovha u lave leswaku wansati wa yena wo fanekisela a humesa mbewu kumbe n’wana. Nakambe Yehovha u byi vone ka ha ri emahlweni vuyelo bya vulala exikarhi ka wansati na Sathana ni le xikarhi ka mbewu ya wansati ni mbewu ya Sathana. Hambileswi Yehovha a a ta pfumelela Mbewu ya wansati wa Xikwembu leswaku yi lumiwa xirhendze, loko nkarhi wa Xikwembu wu fika, Mbewu ya wansati a yi ta pfotlosa nhloko ya nyoka, kumbe Sathana Diyavulosi. Hi nkarhi lowu fanaka, xikongomelo xa Yehovha xi hetiseke hi ku tirhisiwa ka rixaka leri a ri hlawuleke leri Yesu a a ta huma eka rona tanihi Mesiya la tshembisiweke.—Luka 3:15, 23-38; Vagalatiya 4:4.
Swiboho Leswi Yehovha A Swi Endlaka Ka Ha Ri eMahlweni
10. Xana Yehovha u swi tive ka ha ri emahlweni leswaku Adamu na Evha a va ta dyoha? Hlamusela.
10 Loko a vulavula hi vutihlamuleri lebyi Yesu a veke na byona eka xikongomelo xa Xikwembu, muapostola Petro u tsale a ku: “[Yesu] u tiviwe ka ha ri khale misava yi nga si sunguriwa, kambe u humelerile eku heleni ka minkarhi hikwalaho ka n’wina.” (1 Petro 1:20) Xana Yehovha u swi tive ku sukela eku sunguleni leswaku Adamu na Evha a va ta dyoha, ivi ku laveka xitlhavelo xa gandzelo ra Yesu Kreste? A swi tano. Rito leri nge “sunguriwa” ri huma eka rito ra Xigriki leri hi ku kongoma ri vulaka “ku tswala mbewu.” Xana u kona munhu loyi a tshameke a “tswala mbewu” kumbe a kuma n’wana, Adamu na Evha va nga si dyoha? A nga kona. Adamu na Evha va kume vana endzhaku ka ku dyoha ka vona. (Genesa 4:1) Kutani Yehovha u endle xiboho xa ku ta ka “mbewu” endzhaku ka ku xandzuka ka Adamu na Evha, kambe emahlweni ka ku va va kuma vana. Ku fa ni ku pfuka ka Yesu, ku tise lunghiselelo ra rirhandzu ra nkutsulo, leri nga ta herisa xidyoho lexi vanhu va tswariweke na xona ri tlhela ri endla leswaku matshalatshala hinkwawo ya Sathana ma hundzuka ya hava.—Matewu 20:28; Vaheveru 2:14; 1 Yohane 3:8.
11. Hi wihi nchumu lowu Yehovha a wu endleke leswaku a hetisisa xikongomelo xa yena?
11 Xikwembu xi endle nchumu wun’wana lowu a wu ta hetisisa xikongomelo xa xona. Leswi swi kombisiwa hi leswi Pawulo a swi tsaleleke Vaefesa, leswaku Xikwembu xi ta “hlengeleta swilo hinkwaswo nakambe eka Kreste, swilo swa le tilweni ni swilo swa le misaveni.” Kutani, malunghana ni “swilo swa le tilweni,” ku nga lava nga hlawuriwa ku va vadyandzhaka swin’we na Kreste, Pawulo u hlamusele a ku: “Hi [vekiwe] hi ku ya hi xikongomelo xa loyi a endlaka swilo hinkwaswo hi ku landza ndlela leyi ku rhandza ka yena ku kongomisaka ha yona.” (Vaefesa 1:10, 11) Ina, Yehovha u hlele ka ha ri emahlweni leswaku nhlayo yo karhi ya vanhu a yi ta endla xiphemu xa vumbirhi xa mbewu ya wansati wa Xikwembu kutani va hlanganyela na Kreste eku endleni ka leswaku vanhu va kuma mikateko leyi tisiweke hi nkutsulo. (Varhoma 8:28-30) Muapostola Petro u va vule “tiko ro kwetsima.” (1 Petro 2:9) Muapostola Yohane u ve ni lunghelo ro hlawuleka ro tivisiwa exivonweni leswaku nhlayo ya vadyandzhaka swin’we na Kreste a yi ta va 144 000. (Nhlavutelo 7:4-8; 14:1, 3) Va seketela Kreste Hosi entirhweni wo “dzunisa ku vangama ka [Xikwembu].”—Vaefesa 1:12-14.
12. Hi swi tiva njhani leswaku vumundzuku bya munhu ha un’we eka lava 144 000 a byi tiviwi ka ha ri emahlweni?
12 Ku boxiwa ka nhlayo leyi ya 144 000 ka ha ri emahlweni a swi vuli leswaku ku ni vanhu lava sindzisiweke ku tirhela Xikwembu hi ku tshembeka. Phela, ndzayo leyi nga eMatsalweni ya Vukreste ya Xigriki ngopfu-ngopfu a yi tsaleriwe ku kongomisa vatotiwa ni ku va tiyisa leswaku va tshama va tshembekile ni ku endla leswaku va tama va fanelekela xirhambo xa vona xa ku ya hanya etilweni. (Vafilipiya 2:12; 2 Vatesalonika 1:5, 11; 2 Petro 1:10, 11) Yehovha u swi tiva ka ha ri emahlweni leswaku lava 144 000 va ta swi fanelekela ku hetisisa xikongomelo xakwe. Vumundzuku bya lava rhambiweke byi titshege hi ndlela leyi va hlawulaka ku hanya vutomi bya vona ha yona, ku nga xiboho lexi un’wana ni un’wana wa vona a faneleke a tiendlela xona.—Matewu 24:13.
Leswi Yehovha A Swi Tivaka Ka Ha Ri eMahlweni
13, 14. Ndlela leyi Yehovha a byi tirhisaka ha yona vuswikoti byakwe byo tiva swilo ka ha ri emahlweni yi fambisana na yini, naswona ha yini?
13 Tanihi leswi Yehovha a nga Xikwembu xa vuprofeta ni xa swikongomelo, xana u byi tirhisa njhani vuswikoti byakwe bya ku tiva swilo ka ha ri emahlweni? Xo sungula, ha tiyisekisiwa leswaku tindlela hinkwato ta Xikwembu i ta ntiyiso, ti lulamile naswona i ta rirhandzu. Loko a tsalela Vakreste va Vaheveru va lembe-xidzana ro sungula C.E., muapostola Pawulo u tiyisekise leswaku xihlambanyo xa Xikwembu ni xitshembiso xa xona i “swilo swimbirhi leswi nga hundzukiki leswi ha swona swi nga kotekiki leswaku Xikwembu xi hemba.” (Vaheveru 6:17, 18) Epapileni rakwe leri a ri tsaleleke mudyondzisiwa Tito, Pawulo u tlhele a kandziyisa mhaka leyi loko a tsala leswaku Xikwembu ‘a xi hembi.’—Tito 1:2.
14 Ku tlula kwalaho, hambileswi Yehovha a nga ni matimba lama nga hikiwangiki, a nga ma tirhisi hi ndlela yo biha. Muxe u hlamusele Yehovha tanihi “Xikwembu xa vutshembeki, lexi nga riki na vuhomboloki; xi ni vululami naswona xi hava xisandzu.” (Deteronoma 32:4) Hinkwaswo leswi Yehovha a swi endlaka swi pfumelelana ni vumunhu byakwe lebyinene. Swiendlo swa yena swi kombisa leswaku u ti tirhisa kahle timfanelo ta yena letikulu, ku nga rirhandzu, vutlhari, vululami ni matimba.
15, 16. Hi swihi swilo leswi Yehovha a swi vekeke emahlweni ka Adamu entangeni wa Edeni leswaku a hlawula eka swona?
15 Xiya ndlela leyi leswi hinkwaswo swi fambisanaka ha yona ni leswi endlekeke entangeni wa Edeni. Tanihi Tatana loyi a nga ni rirhandzu, Yehovha a a lunghiselele swilo hinkwaswo leswi vanhu va swi lavaka. U nyike Adamu vuswikoti byo ehleketa, ku anakanya hi mhaka ni ku endla swiboho. Ku hambana ni swiharhi leswi hi ntolovelo swi kongomisiwaka hi ntumbuluko, Adamu a a ri ni vuswikoti byo hlawula swin’wana eka swin’wana. Hikwalaho loko Xikwembu xi langute ehansi xi ri exiluvelweni xa xona xa le tilweni, xi vone “hinkwaswo leswi xi swi endleke, kutani waswivo, a swi ri swinene ngopfu.”—Genesa 1:26-31; 2 Petro 2:12.
16 Loko Yehovha a lerisa Adamu leswaku a nga dyi mihandzu ya “murhi wa ku tiva leswinene ni leswo biha,” U n’wi nyike switsundzuxo leswi eneleke leswaku a kota ku tiendlela swiboho. U pfumelele Adamu ku dya mihandzu ya “murhi wun’wana ni wun’wana wa ntanga” handle ka wun’we ntsena, a tlhela a n’wi lemukisa leswaku loko o dya mihandzu ya murhi lowu yirisiweke ku ta va ni vuyelo byo biha swinene. (Genesa 2:16, 17) U hlamusele Adamu vuyelo hinkwabyo bya swiendlo swa yena. Xana Adamu a a ta endla yini?
17. Ha yini hi nga vulaka leswaku Yehovha wa hlawula leswi a lavaka ku swi tiva ka ha ri emahlweni?
17 Swi le rivaleni leswaku Yehovha a nga lavanga ku swi tiva ka ha ri emahlweni leswaku Adamu na Evha a va ta endla yini, hambileswi A nga ni vuswikoti byo tiva nchumu wun’wana ni wun’wana wu nga si endleka. Hikwalaho, mhaka-nkulu a hi vuswikoti bya Yehovha bya ku vona swilo swa nkarhi lowu taka, kambe i ku hlawula ka yena ku endla tano. Nakambe, ha swi vona leswaku Yehovha, Xikwembu xa rirhandzu, a a nga ta hlela nxandzuko wolowo hi vomu, a ri karhi a swi tiva leswaku ku ta va ni vuyelo byo biha swonghasi. (Matewu 7:11; 1 Yohane 4:8) Xisweswo, Yehovha wa hlawula leswaku hi swihi leswi a lavaka ku swi tiva ka ha ri emahlweni.
18. Ha yini xiboho xa Yehovha xa ku hlawula leswi a lavaka ku swi tiva ka ha ri emahlweni xi nga kombisi leswaku ku na leswi swi n’wi tsandzaka ku swi tiva?
18 Xana ku va Yehovha a hlawula swilo leswi a lavaka ku swi tiva ka ha ri emahlweni swi vula leswaku ku ni leswi swi n’wi tsandzaka ku swi vona ka ha ri emahlweni? Doo! Muxe u vule leswaku Yehovha i “Ribye,” ivi a ya emahlweni a ku: “Ntirho wakwe wu hetisekile.” A hi yena a vangeke vuyelo bya xidyoho xa vanhu. Vuyelo byo biha lebyi namuntlha hi byi tshovelaka hinkwerhu byi vangiwe hi xiendlo xo biha xa ku nga yingisi. Muapostola Pawulo u swi hlamusele kahle leswaku “xidyoho xi [nghene] emisaveni hi munhu un’we, ni rifu hikwalaho ka xidyoho, xisweswo rifu ri tlulele vanhu hinkwavo hikuva hinkwavo va dyohile.”—Deteronoma 32:4, 5; Varhoma 5:12; Yeremiya 10:23.
19. Hi swihi swivutiso leswi nga ta hlamuriwa eka xihloko lexi landzelaka?
19 Hi ku ya hi leswi swi hlamuseriweke eka xihloko lexi, ha swi vona leswaku Yehovha a nga hombolokanga. (Pisalema 33:5) Ku ri na sweswo, vuswikoti bya Yehovha, timfanelo takwe letinene kun’we ni milawu ya yena swi fambisana ni xikongomelo xakwe. (Varhoma 8:28) Tanihi Xikwembu xa vuprofeta, Yehovha u swi vula “eku sunguleni leswi nga ta humelela emakumu, ku sukela khale swinene a vula leswi nga si tshamaka swi endliwa.” (Esaya 46:9, 10) Nakambe hi swi vonile leswaku u hlawula leswi a lavaka ku swi tiva ka ha ri emahlweni. Kutani ke, xana leswi swi hi khumba njhani? Hi nga tiyiseka njhani leswaku swiboho swa hina swi fambisana ni xikongomelo xa Xikwembu xa rirhandzu? Naswona ku endla tano swi ta hi tisela mikateko yihi? Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamula swivutiso leswi.
[Nhlamuselo ya le hansi]
a Vona tluka 28 eka broxara leyi nge Buku Ya Vanhu Hinkwavo, leyi kandziyisiwaka hi Timbhoni ta Yehovha.
U Nga Hlamusela Xana?
• Hi swihi swikombiso swa khale leswi tiyisekisaka leswaku “rito” ra Xikwembu ra “humelela hakunene” minkarhi hinkwayo?
• Hi swihi swiboho leswi Yehovha a swi endleke ka ha ri emahlweni malunghana ni “xikongomelo [xa yena] lexi nga riki na makumu”?
• Yehovha u byi tirhisa njhani vuswikoti byakwe bya ku tiva swilo ka ha ri emahlweni?
[Xifaniso lexi nga eka tluka 22]
Yehoxafati a a tshemba Yehovha
[Xifaniso lexi nga eka tluka 23]
Xikwembu xi profete hi ta rifu ni ta ku pfuka ka Yesu
[Xifaniso lexi nga eka tluka 24]
Xana i Yehovha loyi a hleleke leswi Adamu na Evha va swi endleke?