NHLOKOMHAKA YA XIFUNENGETO | HA YINI YESU A XANISEKE A TLHELA A FA?
Xana Swi Endlekile Hakunene?
Hi ximun’wana xa 33 C.E., Yesu wa Munazareta u dlayiwile. U hehliwe hi ku va mukanganyisi, a biwa hi ndlela ya tihanyi a tlhela a beleriwa emhandzini. U fe a ri karhi a twa ku vava swinene. Kambe Xikwembu xi n’wi pfuxile leswaku a tlhela a hanya naswona endzhaku ka masiku ya 40 u tlhandlukele etilweni.
Mhaka yoleyo leyi nga tolovelekangiki yi kumeka eka Tievhangeli ta mune ta Matsalwa ya Vukreste ya Xigriki, lawa hi ntolovelo ma vitaniwaka Testamente Leyintshwa. Xana swilo sweswo swi endlekile hakunene? Xexo i xivutiso lexi faneleke naswona i xa nkoka. Loko swi nga endlekanga, ripfumelo ra Vakreste a hi ra nkoka naswona ntshembo wo kuma vutomi lebyi nga heriki eParadeyisini ko va norho ntsena lowu nga taka wu nga hetiseki. (1 Vakorinto 15:14) Hi hala tlhelo, loko swiendlakalo sweswo swi humelerile, swi vula leswaku vanhu va ta va ni vumundzuku lebyi tsakisaka, lebyi na wena u nga ta va na byona. Xana marungula ya Tievhangeli teto i ya ntiyiso kumbe i ntsheketo?
LESWI MATIMU MA SWI VULAKA
Ku hambana ni mintsheketo, Tievhangeli ti paluxa vuxokoxoko lebyi heleleke naswona ta pakanisa. Hi xikombiso, ti ni mavito yo tala ya tindhawu ta xiviri, leti to tala ta tona ti nga endzeriwaka ninamuntlha. Ti hi hlamusela hi vanhu va xiviri naswona rungula ra tona ri seketeriwe hi van’wamatimu vo tala.—Luka 3:1, 2, 23.
Vatsari va le minkarhini ya Yesu ku katsa ni va le malembeni ya va-100 na vona va vulavule hi Yesu.a Ndlela leyi a dlayiweke ha yona hilaha swi hlamuseriweke ha kona eka Tievhangeli, yi fana ni ndlela leyi Varhoma a va endla hakona eka lava a va gweveriwe rifu. Ku engetela kwalaho, swiendlakalo leswi humeleleke swi hlamuseriwe hi ku kongoma ni hi ku tshembeka, hambi ku ri swihoxo swa vadyondzisiwa van’wana va Yesu swi paluxiwile. (Matewu 26:56; Luka 22:24-26; Yohane 18:10, 11) Swilo leswi hinkwaswo swi kombisa kahle leswaku vatsari va Tievhangeli a va tshembeka naswona a va pakanisa eka hinkwaswo leswi va swi tsaleke hi Yesu.
KU VURIWA YINI HI KU PFUXIWA KA YESU?
Hambileswi vanhu vo tala va pfumelaka leswaku Yesu u hanyile a tlhela a fa, van’wana va nga ha kanakana ku pfuxiwa kakwe. Hambi ku ri vaapostola vakwe, eku sunguleni a va nga xi tshembi xiviko xa leswaku Yesu u pfuxiwile. (Luka 24:11) Hambiswiritano, loko vona ni vadyondzisiwa lavan’wana va vone Yesu loyi a pfuxiweke hi nkarhi wun’wana, a va nga ha kanakani. Entiyisweni, eka xiendlakalo xin’wana u voniwe hi vanhu vo tlula 500.—1 Vakorinto 15:6.
Vadyondzisiwa va tivise vanhu hi ta ku pfuxiwa ka Yesu hi xivindzi hambi ku ri eka vanhu lava n’wi dlayeke, hambileswi sweswo a swi ta endla leswaku va va ekhombyeni ro khotsiwa ni ku dlayiwa. (Mintirho 4:1-3, 10, 19, 20; 5:27-32) Xana vadyondzisiwa volavo vo tala a va ta va va kombise xivindzi xo tano loko a va nga tiyiseki leswaku Yesu a a pfuxiwile hakunene? Entiyisweni, leswi hakunene Yesu a pfuxiweke eku feni hi swona swi endleke leswaku Vukreste byi khumba vanhu vo tala enkarhini lowu hundzeke ninamuntlha.
Tievhangeli leti vulavulaka hi ku dlayiwa ni ku pfuxiwa ka Yesu ti tamele timhaka leti tshembekaka ta tirhekhodo ta matimu. Loko u ti hlaya hi vukheta ti ta ku khorwisa leswaku sweswo swi endlekile hakunene. Ku khorwiseka ka wena ku nga tlhela ku tiyisiwa loko u swi twisisa leswaku ha yini sweswo swi endlekile. Xihloko lexi landzelaka xi ta hlamusela leswaku ha yini.
a Tacitus, loyi a velekiweke emalembeni ya va 55 C.E., u tsale leswaku “Kreste, loyi vito ra [Vakreste] ri humaka eka yena, u dlayiwile hi nkarhi wa ku fuma ka Tiberiyo hi yin’wana ya tindhunankulu ta hina, ku nga Pontiyo Pilato.” Nakambe lava vulavuleke hi Yesu a ku ri Suetonius ni n’wamatimu wa Muyuda Josephus (lava va hanyeke eminkarhini ya Yesu) swin’we na Pliny Lontsongo, ndhunankulu ya Bitiniya (loyi a hanyeke eku sunguleni ka malembe ya va-100).