Xixima “Leswi Xikwembu Xi Swi Paneke Swin’we”

1, 2. Vaheveru 13:4 yi fanele yi hi susumetela ku endla yini?

XANA wa n’wi xixima Yehovha? Swi le rivaleni leswaku wa n’wi xixima! Swa fanela leswaku u n’wi xixima naswona u tshembisa leswaku na yena u ta ku xixima. (1 Sam. 2:30; Swiv. 3:9; Nhlav. 4:11) Nakambe u lava leswaku u xixima valawuri va tihulumendhe. (Rhom. 12:10; 13:7) Kambe ku ni nchumu lowu u faneleke u wu xixima swinene, ku nga vukati bya wena.

² Muapostola Pawulo u tsale a ku: “Vukati a byi xiximeke exikarhi ka hinkwavo, ni sangu ra vukati ri nga vi ni xilo lexi nyamisaka.” (Hev. 13:4) Pawulo a nga vulanga mhaka leyi ntsena leswaku a hetisa nawu. Ematshan’weni ya sweswo, a a khutaza Vakreste leswaku va xixima vukati bya vona, va byi teka byi ri bya risima. Xana u byi teka byi ri bya risima vukati, ngopfungopfu vukati bya wena loko ku ri hileswaku se u nghenele vukati?

3. Hi yihi ndzayo ya nkoka leyi Yesu a yi nyikeleke hi vukati? (Vona xifaniso lexi nga eku sunguleni ka xihloko.)

³ Loko ku ri hileswaku wa byi xixima vukati, u endla kahle. Yesu na yena a a byi xixima. Loko Vafarisi va n’wi vutisa hi ku dlaya vukati, u va byele leswi Xikwembu xi swi vuleke hi vukati byo sungula, u te: “Hikwalaho wanuna u ta siya tata wakwe ni mana wakwe, naswona lavambirhi va ta va nyama yin’we.” Yesu u tlhele a ku: “Leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we, ku nga tshuki ku va ni munhu la swi hambanisaka.”—Hlaya Marka 10:2-12; Gen. 2:24.

4. Hi wihi nawu lowu Yehovha a wu vekeke eka vukati?

⁴ Xisweswo Yesu u pfumerile leswaku Xikwembu hi xona musunguri wa vukati naswona u kandziyise leswaku a byi fanele byi tshama hi masiku. Xikwembu a xi va byelanga Adamu na Evha leswaku va nga dlaya vukati bya vona. Nawu lowu vekiweke eka vukati bya le Edeni a ku ri leswaku munhu u fanele a tekana ni munhu un’we, vanhu volavo “vambirhi” a va fanele va hanya swin’we hilaha ku nga heriki.

LESWI ENDLEKE LUNGHISELELO RA VUKATI RI CINCA SWA XINKARHANA

5. Xana rifu ri tisa ku cinca kwihi eka lunghiselelo ra vukati?

⁵ Hambiswiritano, xidyoho xa Adamu xi endle leswaku ku va ni ku cinca kun’wana evukatini. Nchumu wolowo lowu tiseke ku cinca a ku ri rifu. Hi xiya sweswo eka leswi muapostola Pawulo a swi tsaleke loko a hlamusela leswaku Vakreste a va nga ha ri ehansi ka Nawu wa Muxe. U vule leswaku rifu ri herisa vukati naswona loyi a saleke a nga ha tlhela a nghenela vukati.—Rhom. 7:1-3.

6. Xana Nawu wa Muxe wu kombisa leswaku Xikwembu xi byi languta njhani vukati?

⁶ Nawu wa Xikwembu lowu xi wu nyikeke tiko ra Israyele wu hi nyika vuxokoxoko byin’wana hi vukati. A wu pfumelela wanuna ku teka vasati vo tala, ku nga xiendlo lexi a xi tolovelekile emahlweni ko va Xikwembu xi nyika Vaisrayele Nawu. Hambiswiritano, a ku ri ni milawu leyi a yi sirhelela vavasati lava nga eka vukati byo tano leswaku va nga xanisiwi. Hi xikombiso, loko wanuna wa Muisrayele a teke hlonga ri va nsati wakwe ivi hi ku famba ka nkarhi a teka nsati un’wana wa vumbirhi, a a nga fanelanga a hunguta swakudya, swiambalo ni mfanelo ya vukati leswi a a swi nyika nsati wakwe wo sungula. Xikwembu a xi lava leswaku wanuna a ya emahlweni a sirhelela ni ku khathalela nsati wakwe wo sungula. (Eks. 21:9, 10) Hambileswi hi nga ha riki ehansi ka Nawu wolowo, kambe wu hi pfuna ku vona ndlela leyi Yehovha a titwaka ha yona hi vukati. Xana sweswo a swi ku pfuni leswaku u xixima vukati?

7, 8. (a) Hi ku ya hi Deteronoma 24:1, Nawu a wu pfumelela munhu ku dlaya vukati loko swi te yini? (b) Hi rihi langutelo ra Yehovha hi ku dlaya vukati?

⁷ Xana nawu a wu swi pfumelela ku dlaya vukati? Xikwembu a xi nga wu cincanga nawu lowu a xi wu vekile hi vukati kambe hi swivangelo swo karhi a xi swi pfumelela ku dlaya vukati. (Hlaya Deteronoma 24:1.) Wanuna wa Muisrayele a pfumeleriwa ku tshika nsati wakwe ntsena loko “a [kuma] nchumu wo karhi lowu nga tengangiki eka yena.” Nawu a wu hlamuselanga leswaku a ku ri yini ‘nchumu lowu nga tengangiki.’ Ku fanele ku ri nchumu lowu khomisaka tingana swinene kumbe xidyoho lexikulu. (Det. 23:14) Lexi twisaka ku vava hileswaku enkarhini wa Yesu Vayuda vo tala a va dlaya vukati “hi xivangelo xihi na xihi.” (Mat. 19:3) Entiyisweni a hi swi lavi ku tekelela mikhuva ya vona.

⁸ Muprofeta Malakiya u boxe langutelo ra Xikwembu hi ku dlaya vukati. Hi nkarhi wolowo a swi tolovelekile leswaku wanuna a tshika ‘nsati loyi a n’wi tekeke loko a ha ri muntshwa,’ kumbexana leswaku a ta teka nsati un’wana wa muhedeni loyi a ha riki muntshwa. Loko Malakiya a hlamusela langutelo ra Xikwembu hi vukati u tsale leswi: “Xi venge ku dlaya vukati.” (Mal. 2:14-16) Sweswo a swi fambisana ni leswi Rito ra Xikwembu ri swi vuleke hi vukati byo sungula: “Wanuna . . . u fanele ku namarhela nsati wakwe, kutani va fanele va va nyama yin’we.” (Gen. 2:24) Yesu u seketele langutelo ra Tata wakwe hi vukati loko a ku: “Leswi Xikwembu xi swi paneke swin’we, ku nga tshuki ku va ni munhu la swi hambanisaka.”—Mat. 19:6.

XIVANGELO XIN’WE NTSENA XO DLAYA VUKATI

9. Xana hi fanele hi ma twisisa njhani marito ya Yesu lama nga eka Marka 10:11, 12?

⁹ Van’wana va nga ha tivutisa leswi, ‘Xana xi kona xivangelo xo va Mukreste a dlaya vukati kutani a tlhela a nghenela vukati byin’wana?’ Yesu u vule leswi hi ku dlaya vukati: “Mani na mani la tshikaka nsati wakwe a teka un’wana u endla vuoswi eka nsati wakwe, naswona loko wansati a tshike nuna wakwe, a tekana ni un’wana, wansati loyi u endla vuoswi.” (Mar. 10:11, 12; Luka 16:18) Swi le rivaleni leswaku Yesu a a xixima vukati naswona a lava leswaku ni van’wana va endla tano. Wanuna loyi hi vukanganyisi a tshikaka nsati wakwe loyi a tshembekeke (kumbe wansati loyi a tshikaka nuna wakwe loyi a tshembekeke) kutani a tekana ni un’wana u endla vuoswi. Vukati lebyi dlayiwaka hi ndlela leyi byi va byi nga helanga eka Xikwembu. Eka xona, lavambirhi va ha ri “nyama yin’we.” Ku engetela kwalaho, Yesu u vule leswaku wanuna loyi a tshikaka nsati wakwe loyi a nga riki na nandzu u n’wi veka endzingweni wo endla vuoswi. Njhani? Enkarhini wa khale, wansati loyi a tshikiweke a a titwa a boheka ku tlhela a tekiwa leswaku a ta kota ku hlayisiwa. Hi ndlela yoleyo, loko a nghenela vukati byin’wana a a endla vuoswi.

10. Hi xihi xivangelo lexi nga endlaka leswaku Mukreste a dlaya vukati kutani a va la ntshunxekeke ku tlhela a nghenela vukati byin’wana?

¹⁰ Yesu u vule xivangelo lexi nga endlaka leswaku munhu a dlaya vukati, u te: “Ndza mi byela leswaku mani na mani la tshikaka nsati wakwe, a teka un’wana, ku nga ri hi xivangelo xa vumbhisa [leswi hi Xigriki ku nga por·neiʹa], u endla vuoswi.” (Mat. 19:9) U tlhele a vula mhaka leyi fanaka eDyondzweni ya le Ntshaveni. (Mat. 5:31, 32) Eka swiendlakalo sweswo haswimbirhi, Yesu u vulavule hi “vumbhisa.” Xiga lexi xi vula xidyoho lexi fambisanaka ni timhaka ta masangu: leswi swi katsa vuoswi, vunghwavava, ku va vanhu lava nga tekanangiki va endla timhaka ta masangu, ku va vanhu va rimbewu leri fanaka va endla timhaka ta masangu ni ku endla timhaka ta masangu ni swifuwo. Hi xikombiso, loko wanuna loyi a nga ni nsati a endla vumbhisa, nsati wakwe a nga ha endla xiboho xo n’wi tshika kumbe ku ya emahlweni a tshama na yena. Loko a n’wi tshika, sweswo swi herisa vukati bya vona eka Xikwembu.

11. I yini lexi nga endlaka leswaku Mukreste a endla xiboho xo ka a nga dlayi vukati hambiloko Matsalwa ma n’wi pfumelela ku endla tano?

¹¹ I swa nkoka ku xiya leswaku Yesu a nga vulanga leswaku munhu u fanele a dlaya vukati loko munghana wakwe wa vukati a endle vumbhisa (por·neiʹa). Hi xikombiso, wansati a nga ha hlawula ku ya emahlweni a tshama ni nuna wakwe loyi a endleke vumbhisa. A nga ha va a n’wi rhandza, a tiyimisele ku n’wi rivalela ni ku khomisana na yena leswaku va antswisa vukati bya vona. I ntiyiso leswaku loko o dlaya vukati kambe a nga tlheli a tekiwa, u ta langutana ni swiphiqo. Xilaveko xakwe xa timhaka ta masangu a xi nge enerisiwi naswona a nga ha pfumala mali yo tihanyisa. A nga ha khomiwa hi xivundza. Loko ku ri ni vana, ku dlaya vukati swi nga ha endla leswaku swi n’wi tikela ku pfuna vana vakwe va kula va ri vagandzeri va Yehovha. (1 Kor. 7:14) Swi le rivaleni leswaku munghana wa vukati loyi a nga riki na nandzu loyi a dlayeke vukati a nga ha langutana ni swiphiqo leswikulu.

12, 13. (a) Ku endleke yini evukatini bya Hosiya? (b) Hikwalaho ka yini Hosiya a tlhele a teka Gomere a va nsati wakwe, naswona i yini leswi vatekani namuntlha va nga swi dyondzaka emhakeni yoleyo?

¹² Hi nga dyondza swo karhi eka muprofeta Hosiya. Xikwembu xi byele Hosiya leswaku a teka nsati wakwe (Gomere), loyi a ta va “nsati wa vumbhisa ni [ku va ni] vana va vumbhisa.” Gomere “[u tikile] a [velekela Hosiya] n’wana wa jaha.” (Hos. 1:2, 3) Hi ku famba ka nkarhi, u ve ni n’wana wa nhwanyana ni wa jaha, lava havumbirhi ka vona swi nga ha endlekaka leswaku va ve kona hikwalaho ka leswi mana wa vona a endleke vumbhisa. Hambileswi Gomere a a tshamela ku endla vumbhisa, Hosiya a nga n’wi tshikanga. Eku heteleleni, Gomere u fambe a siya Hosiya a ya va hlonga. Nilokoswiritano, Hosiya u n’wi xavile a vuya na yena ekaya. (Hos. 3:1, 2) Yehovha u tirhise Hosiya ku hi kombisa ndlela leyi A a tshamela ku rivalela tiko ra Israyele leri a ri endla vuoswi hi ndlela yo fanekisela. Hi nga dyondza yini eka leswi?

¹³ Loko nuna kumbe nsati wa Mukreste a endle vumbhisa, Mukreste loyi a nga riki na nandzu u ta boheka ku endla xiboho. Yesu u vule leswaku nuna kumbe nsati loyi a nga riki na nandzu u na xona xivangelo xo dlaya vukati a tlhela nghenela byin’wana. Hi hala tlhelo, loyi a nga riki na nandzu a nga ha hlawula ku rivalela munghana wakwe wa vukati. Sweswo swi ta va swi nga hoxanga nikatsongo. Hosiya u tlhele a teka Gomere a va nsati wakwe. Loko Gomere a tlhelele eka Hosiya, Gomere a a nga ha fanelanga a endla timhaka ta masangu ni wanuna un’wana. Hosiya a ‘nga vanga ni vuxaka bya rimbewu’ na Gomere ku ringana nkarhi wo karhi. (Hos. 3:3) Hi ku famba ka nkarhi, Hosiya u fanele a tlhele a endla timhaka ta masangu na yena, leswi kombisaka ku tiyimisela ka Xikwembu ku tlhela xi amukela vanhu va xona kutani xi ya emahlweni xi tirhisana na vona. (Hos. 1:11; 3:3-5) Xana leswi swi byi khumba njhani vukati namuntlha? Loko munghana wa vukati loyi a nga riki na nandzu a endla xiboho xo ka a nga byi dlayi vukati, a tlhela a endla timhaka ta masangu ni munghana wakwe wa vukati u va a kombisa leswaku u n’wi rivalerile. (1 Kor. 7:3, 5) Hikwalaho a nga ha ri na xona xivangelo xo dlaya vukati. Endzhaku ka sweswo tanihi nuna ni nsati, va fanele va tikarhatela ku kombisa langutelo ra Xikwembu hi vukati.

XIXIMA VUKATI HAMBILOKO BYI NGA FAMBI KAHLE

14. Hi ku ya hi 1 Vakorinto 7:10, 11, i yini leswi nga ha endlekaka evukatini?

¹⁴ Vakreste hinkwavo va fanele va tikarhatela ku xixima vukati, hilaha Yesu na Yehovha va endlaka hakona. Hambiswiritano, van’wana va nga ha tsandzeka ku endla tano, tanihi leswi hi nga hetisekangiki. (Rhom. 7:18-23) Hikwalaho a swi fanelanga swi hi tsema nhlana ku tiva leswaku Vakreste van’wana va le nkarhini wa muapostola Pawulo a swi nga va fambeli kahle evukatini. Pawulo u tsale leswaku “wansati a nga hambani ni nuna wa yena,” kambe van’wana va swi endlile sweswo.​—Hlaya 1 Vakorinto 7:10, 11.

15, 16. (a) Loko vukati byi nga fambi kahle, u fanele u endla yini naswona hikwalaho ka yini? (b) Xana leswi swi tirha njhani loko munghana wa vukati a nga ri Mbhoni?

¹⁵ Pawulo a nga vulanga leswaku i yini lexi endleke leswaku van’wana va hambana. Hi xikombiso, xiphiqo a ku nga ri swona leswaku wanuna u endle vumbhisa, leswi a swi ta nyika nsati xivangelo xo dlaya vukati kutani a tlhela a nghenela byin’wana. Pawulo u vule leswaku wansati loyi a hambanaka ni nuna wakwe u fanele a “[tshama] a nga tekiwi kumbe a tlhela a vuyelelana ni nuna wa yena.” Kutani havambirhi va ha ri nuna ni nsati eka Xikwembu. Pawulo u vule leswaku ku nga khathariseki swiphiqo leswi vatekani va nga na swona, kambe loko swi nga katsi vumbhisa, va fanele va rivalelana. Havambirhi va nga ha kombela vakulu va vandlha va va pfuna hi ku tirhisa Bibele. Vakulu va ta va nyika ndzayo ya Matsalwa naswona a va nge yimi na munhu.

¹⁶ A swi kanakanisi leswaku ku ta va ni swiphiqo swo tala loko munghana loyi un’wana wa vukati a nga ri Mbhoni. Loko ku ri ni swiphiqo, xana ku hambana i ndlela yo tlhantlha swiphiqo. Hilaha swi boxiweke hakona, Matsalwa ma vula leswaku vumbhisa i xivangelo xin’we xo dlaya vukati, kambe a ma boxanga swivangelo swo va vatekani va hambana. Pawulo u tsale a ku: “Wansati loyi a nga ni nuna loyi a nga pfumelangiki, kambe nuna loyi a tiyimisele ku tshama na yena, a nga n’wi tshiki nuna wa yena.” (1 Kor. 7:12, 13) Sweswo swi tirha ni le nkarhini wa hina.

17, 18. Hikwalaho ka yini Vakreste van’wana va ye emahlweni va tshama evukatini bya vona hambiloko swi tika?

¹⁷ I ntiyiso leswaku ku ve ni swiyimo leswi eka swona “nuna loyi a nga pfumelangiki” a tikombeke a nga ‘tiyimiselanga ku tshama na nsati wa yena.’ A nga ha xanisa nsati ku fikela loko nsati loyi a vona leswaku vutomi byakwe byi le khombyeni. A nga ha ala ku wundla ndyangu wakwe kumbe a wu sivela ku gandzela Yehovha. Eka swiyimo swo tano, Vakreste van’wana va endle xiboho xa leswaku ku nga khathariseki leswi vanuna va vona va swi vulaka va tikombise va nga ‘tiyimiselanga ku tshama na vona’ naswona va vone swi fanerile leswaku va hambana. Kambe Vakreste van’wana hambiloko va langutane ni swiphiqo leswi fanaka, va hlawule ku tiyisela ni ku ringeta ku lulamisa timhaka. Hikwalaho ka yini?

¹⁸ Loko nuna ni nsati va hambanile, va ha tekiwa va ri lava tekaneke. Loko va nga tshami ndhawu yin’we, un’wana ni un’wana wa vona u ta langutana ni swiphiqo, hilaha swi boxiweke hakona eku sunguleni. Muapostola Pawulo u nyikele xivangelo xin’wana xo va vatekani va nga hambani. U tsale a ku: “Wanuna loyi a nga pfumelangiki u kwetsimisiwa hikwalaho ka nsati wa yena, naswona wansati loyi a nga pfumelangiki u kwetsimisiwa hikwalaho ka makwerhu; loko swi nga ri tano, vana va n’wina kunene a va ta va lava nga basangiki, kambe sweswi va kwetsima.” (1 Kor. 7:14) Vakreste vo tala va ya emahlweni va tshama ni vanghana va vona va vukati hambiloko swi tika. Va nga nyikela vumbhoni bya leswaku sweswo swi ve ni vuyelo lebyinene loko munghana wa vukati a va mugandzeri wa ntiyiso.​—Hlaya 1 Vakorinto 7:16; 1 Pet. 3:1, 2.

19. Hikwalaho ka yini ku ri ni vatekani vo tala lava vukati bya vona byi fambaka kahle evandlheni ra Vukreste?

¹⁹ Yesu u hlamusele xivangelo xo dlaya vukati ivi muapostola Pawulo a vula ndzayo leyi huhuteriweke hi ku hambana evukatini. Hinkwavo a va lava leswaku malandza ya Xikwembu ma xixima vukati. Namuntlha, emisaveni hinkwayo mavandlha ya Vukreste ma tele hi vanhu lava nga ni vukati lebyi fambaka kahle. U nga ha va u tiva vatekani vo tala lava tsakeke evandlheni ra ka n’wina. Emavandlheni ku ni vamakwerhu va xinuna vo tshembeka lava rhandzaka vasati va vona ni vavasati lava rhandzaka vanuna va vona, lava kombisaka leswaku swa koteka ku xixima vukati. Ha tsaka leswi vamakwerhu va timiliyoni va tiyisekisaka ntiyiso wa marito ya Xikwembu lama nge: “Hikwalaho ka sweswo wanuna u ta siya tata wakwe ni mana wakwe kutani a namarhela nsati wakwe, naswona lavambirhi va ta va nyama yin’we.”—Efe. 5:31, 33.