Ku Dlaya Vukati—I Yini Leswi Bibele Yi Swi Vulaka Hakunene?

“LESWI Xikwembu xi swi hlanganiseke, swi nga tshuki swi hambanisiwa hi munhu.” (Matewu 19:6) Hakanyingi hi twa marito wolawo yo tiveka ya Yesu Kriste ma tshahiwa tanihi xitiviso xo hetelela enkhubyeni wa vukati.

Hi marito wolawo, hambi swi ri tano, xana Yesu a a vula leswaku vukati hinkwabyo a byi ta va bya nkarhi hinkwawo ni leswaku a ku ta pfumaleka ku dlaya vukati? Loko ku tekiwa marito tanihi leswi ma nga xiswona, leswi a swi ta vonaka swi ri tano. Hambi swi ri tano, i yini lexi endleke leswaku Yesu a vula mhaka yo tano xana? Xana a a humesa nchumu wun’wana lowuntshwa?

‘Eku Sunguleni A Swi Nga Ri Tano’

Mhaka ya Yesu leyi tshahiweke laha henhla a yi ri xiphemu xa nhlamulo ya yena eka xivutiso xa Vafarisi: “Xana munhu wa pfumeleriwa ku tshika nsati wa yena hi mhaka yin’wana ni yin’wana ke?” (Matewu 19:3-6) Va nga enerisekangi hi nhlamulo leyi, Vafarisi va yile emahlweni va n’wi vutisa va ku: “Hikwalaho ka yini Muxe a lerisile vanhu leswaku wansati a nyikiwa papila leri n’wi ntshunxaka, kutani a tshikiwa ke?” Kutani ke, Yesu a ku: “Muxe ú mi pfumelerile ku tshika vasati va n’wina hikwalaho ka ku nonon’hwa ka timbilu ta n’wina; kambe eku sunguleni a swi nga ri tano.” A tlhela a engetela: “Un’wana ni un’wana la tshikaka nsati wa yena, loko ku nga ri hi mhaka ya vunghwavava, kutani a teka un’wana, wa oswa.”—Matewu 19:7-9.

Hi fanele ku xiya leswaku mhaka ya Yesu, “kambe eku sunguleni a swi nga ri tano,” a swi endliwe hikwalaho ka ku dlaya vukati leswi a swi fambisana ni ku “nyikiwa papila leri n’wi ntshunxaka.” Hi marito man’wana, loko Xikwembu xi sungule vukati byo sungula exikarhi ka Adamu na Evha, a xi va nyikanga ‘xivangelo xin’wana ni xin’wana’ xo dlaya vukati bya vona. Tanihi mpatswa lowu hetisekeke, a va ri na xivangelo xin’wana ni xin’wana xa ku endla leswaku vukati bya vona byi va lebyi humelelaka. A byi ta va lebyi humelelaka loko a va ye emahlweni va hanya hi ku landza nawu wa Xikwembu ni nkongomiso.

Loko munhu a wele eka xidyoho ni ku pfumala ku hetiseka, swi ve tano na hi lunghiselelo ra vukati. (Varhoma 5:12) Ku sukela loko vanhu va nga ha hetisekangi, vuxaka bya vanhu byi tsemiwile ni ku onhiwa hi vutianakanyi, makolo ni ku titsakisa. Sweswo a ku ri leswi Yesu a swi vuleke tanihi ku “nonon’hwa ka timbilu,” leswi ha swona Nawu wa Muxe wu pfumeleleke ku dlaya vukati. Hambi swi ri tano, Yesu u tsundzuxile Vafarisi a ku: “Kambe eku sunguleni a swi nga ri tano.” Kambe, ehansi ka swiyimo swa ku pfumala ku hetiseka, vatekani va fanele ku endla matshalatshala lama lavekaka ku lunghisa ku nonon’hwa kwihi na kwihi ni swiphiqo ku ri na ku swi tirhisa tanihi swivangelo kumbe swikhomela-ndhawu swo dlaya vukati bya vona. Hambi swi ri tano, Yesu u kombe leswaku ku na xivangelo xin’we ntsena, ku nga, vunghwavava. Ku ka vukati byi nga hlayisekanga swi nga va swivangelo swo dlaya vukati.

Swa tsakisa ku vona hi laha tinhlamuselo to hambana-hambana ta xiga lexi nge “loko ku nga ri hi mhaka ya vunghwavava” xi tirhisiweke ha kona ku tiyisa malangutelo man’wana hi ku dlaya vukati. Vafambisi va Khatoliki va susa xiga lexi hi leswi timhaka leti fanaka na yona eka Marka na Luka ti nga riki na xona. Hambi swi ri tano, Cyclopedia ya McClintock na Strong ya hlamusela: “Ku pfumelelana loku nga erivaleni ka timhaka leti ku fanele ku kumiwa eka nawu wa leswaku ku hambana loku nga eka tsalwa leri nga ni vuxokoxoko byo talanyana ku fanele ku hlamusela lero koma, loko leswi swi nga endliwa handle ko sindzisa. Kutani ke, leswi ku dlaya vukati hi xivangelo xolexo xin’we a swi amukeriwa hi hinkwavo, Marka na Luka va fanele va teke mhaka leyi hi ku olova handle ko yi vula.”

Van’wana va vula leswaku leswi Yesu a tirhiseke rito “vunghwavava” (Xigriki, por·neiʹa) hayi “vuoswi” (Xigriki, moi·kheiʹa), u fanela a vule xiendlo xin’wana lexi nga fanelangiki emahlweni ka vukati lexi a xi ta endla leswaku vukati byi hela ni ku va bya hava. Leswi i ku tsongahata nhlamuselo ya rito leri handle ka xilaveko. Vafambisi vo hambana-hambana va twisisa leswaku por·neiʹa ri vula “ku pfumala ku tenga, vumbhisa, vuoswi, vunghwavava,” ni leswaku eka Matewu 19:9 “ri yimela, kumbe ri katsa, vuoswi.” Van’wana va vula leswaku Yesu u tshaha vunghwavava ntsena tanihi xikombiso xin’we exikarhi ka swivangelo swo tala swo dlaya vukati. Kahle-kahle, leswi i ku sindzisa leswi tsalwa ri nga swi vuliki.

Hikwalaho ka leswi nga laha henhla, swi le rivaleni leswaku Bibele a yi vuli swona leswaku vukati hinkwabyo byi ta va kona hi laha ku nga heriki ni leswaku a ku nga ta va ni ku dlaya vukati loku pfumeleriwaka hikwalaho ka xivangelo xihi na xihi. Hi tlhelo rin’wana, Bibele yi nyikela xivangelo xin’we ntsena lexi amukelekaka xo dlaya vukati, ku nga, ‘xivangelo xa vunghwavava.’

“Ku Tekana A Ku Ve Loku Xiximiwaka”

Hi ku pfumelela xivangelo xo dlaya vukati, xana Bibele ya swi khutaza ke? Xana mpfumelelo lowu wu tsongahata vukati kumbe ku byi tekela ku xiximeka ka byona? Kumbe hikwalaho ka ku pfumelela xivangelo xin’we ntsena xo dlaya vukati, xana Bibele yi veka ndzhwalo lowu nga twisisekiki eka lava tekaka?

Hi laha ku hambaneke, Bibele yi vulavula hi vukati tanihi nchumu lowu nga ekusuhi ni xin’wana xa swiboho swa xinghana lexinene lexi vanhu vambirhi va nga xi tsakelaka. “Wanuna o ta siya tata wa kwe ni mana wa kwe, o ta namarela e nsati wa yena, v̌a ta endla nyama yi ri yiṅwe,” ku vula mhaka ya Genesa hi vukati byo sungula. (Genesa 2:24) Naswona vatekani va fanele ku hlayisa xinghana lexi xa “nyama yi ri yiṅwe” tanihi nchumu wa nkoka. “Ku tekana a ku ve loku xiximiwaka hi vanhu hinkwavo, vukati byi nga onhiwi hi ku kanganyisana,” ku laya Bibele.—Vaheveru 13:4.

Hakanyingi ku vuriwe leswaku, hi mukhuva wo karhi, xisekelo xa vukati lebyi tekaka nkarhi wo leha ni lebyi tsakeke a hi rirhandzu ra matlangwana kambe i ku pfumala vutianakanyi. Sweswo hi leswi Bibele yi swi kombaka. Yi ri: “Vavanuna na vona va fanele ku rhandza vasati va vona, hi laha va rhandzaka miri wa vona ha kona. Loyi a rhandzaka nsati wa yena, wa tirhandza, hikuva a ku si va na munhu ni siku ni rin’we loyi a tshamaka a venga nyama ya yena, kambe wa yi fihluta, wa yi kufumeta, tani hi leswi Kriste na yena a endlelaka Kereke. . . . Na yena wansati a a ve ni xichavo eka nuna wa yena.” (Vaefesa 5:28-33) Naswona hi ndlela leyi tiyeke, Bibele ya laya: “Nuna a a nyike nsati leswi swi nga fanelo ya yena, swi va tano na yena nsati eka nuna wa yena. Nsati a nga na matimba ehenhla ka miri wa yena, kambe matimba ma na nuna. Swi tano na yena nuna, a nga na matimba ehenhla ka miri wa yena, matimba ma ni nsati. Mi nga tshuki mi alelana.”—1 Vakorinto 7:3-5.

Loko vanghana havambirhi va swi rhandza ku pfumelelana ni ndzayo yo tano ya vutlhari, swi nga ka swi nga koteki leswaku vukati bya vona byi onhaka ku fikelela eka yinhla ya leswaku un’wana wa vona a hundzukela eka timhaka ta vugangu, xisweswo, kahle-kahle, a dlaya vuxaka bya ku va “nyama yi ri yiṅwe.” Hambi loko un’wana wa vatekani a nga yi amukeli milawu yo tano ya Bibele, munghana loyi a pfumelaka a nga va ni ntshembo leswaku ndlela ya Xikwembu hi yona ntsena leyinene, ni leswaku swirhalanganya swo tala swa vukati xisweswo swi nga tlhantlhiwa ni ku papalatiwa.

Ematshan’wini yo pfumelela ku dlaya vukati tanihi xiendlo xo herisa vukati lebyi nga hava ntsako, manuku, Bibele yi khutaza Vakriste leswaku va tirha hi matimba ku hlayisa vukati bya vona swin’we ni ku endla leswaku byi va lebyi tsakeke. “Ṭakela nsati wa v̌untŝha bya wena,” ku vula xivuriso xa Bibele. “Riranḍu ra yena a ri tate mbilu ya wena hi masiku.”—Swivuriso 5:18, 19.

Xana Ku Dlaya Vukati I Nhlamulo?

Ku vuriwa yini hi loko munghana wa munhu wa vukati a va la nga tshembekiki xana? Ku tiyiseka hi leswi, ku pfumala ku hlayiseka ka vukati swi tswala maxangu lamakulu. Munghana la oswaka u tise ku vaviseka lokukulu ni ku xaniseka eka loyi a nga riki na nandzu, loyi a nga na mfanelo ya Matsalwa yo tshika munghana loyi a nga ni nandzu ni ku tlhela a teka. Xana ku fanele ku va ni ku dlaya vukati? Ku nga va yona ntsena ndlela yo herisa mhaka xana?

Hi fanele ku tsundzuka leswaku hambi leswi Yehova Xikwembu a nyikeleke xivangelo xo lulama xo dlaya vukati, Bibele yi tlhela yi vulavula hi yena yi ku: ‘U vengile ku dlaya vukati.’ (Malakia 2:16) Ku ri na ku tsutsumela ku heta mhaka hi ku vula leswaku ku dlaya vukati hi wona murhi ntsena munhu a nga ha languta ku koteka ka ku kombisa musa ni ndzivalelo. Hikokwalaho ka yini?

Ku dlaya vukati ku nga ka ku nga susi ku vaviseka ni mbitsi, kambe musa ni ndzivalelo swi nga swi kota, ngopfu-ngopfu loko loyi a hoxeke hakunene a tisola eka xiendlo lexo biha. Rirhandzu leri kombisiweke eka xiyimo lexo tano xo nonon’hwa entiyisweni ri nga tiyisa vukati. Ku languta mhaka hi ndlela yo tano swi ta pfuna munghana loyi a nga riki na nandzu ku vona ndlela leyi nga vaka yo antswa ku yi teka, hi ku tsundzuka marito ya Yesu: “Ku katekile lava nga ni tintswalo, hikuva va ta kombiwa tintswalo.”—Matewu 5:7; ringanisa Hosea 3:1-5.

Nakambe leswi faneleke ku pimiwa exikalwini i swirhalanganya leswi nga vaka kona mayelana ni vana eka ndyangu wa mutswari un’we. Xivundza xa munhu loyi a tshikiweke, na xona, xi fanele ku anakanyiwa. Eka wansati, swirhalanganya swi kurisiwa hi mhaka ya leswaku eka swiphemu swo tala swa misava namuntlha, vavasati va ha ri ehansi hi tlhelo ra ikhonomi. Endzhaku ka ku va wansati la hlayisaka muti hi malembe yo hlaya, swa tika leswaku mutswari loyi a nga yexe a vuyela entirhweni a tlhela a ringana ni van’wana.

Vavasati van’wana va na miehleketo ya leswaku loko va ha tekiwile, va fanele ku tilunghisela loko vukati byo tshika byi file. Va nga ha nghenela swikolo leswi hlawulekeke kumbe va hlayisa mintirho-vutomi ya vona leswaku va kota ku hlayisa ntshunxeko wa vona hi tlhelo ra swa timali. Leswaku swa fanela leswaku munhu a landzelela ndlela yo tano kumbe e-e i kungu ra munhu hi xiyexe. Hambi swi ri tano, ematshan’wini yo heta nkarhi ni matimba u lunghisela leswi nga tshukaka swi endlekile, xana a swi nga ta va vuhlayisi bya vutlhari ku tirhisa nkarhi ni matimba ku vumba vukati lebyi tsakeke ni lebyi tiyiselaka? Ku tirha hi matimba eku kuriseni ka mihandzu ya moya wa Xikwembu ni ku hlayisa malangutelo lamanene ya moya, wansati wa Mukriste u ta tsakela rirhandzu ni ku bumabumela ka nuna wa yena. U ta tlhela a va ni ntshembo eka xitshembiso xa Xikwembu xa leswaku xi khathalela swilaveko swa lava rhangaka hi ku tilavela Mfumo.—Matewu 6:33; Swivuriso 31:28-30; Vagalatiya 5:22, 23.

Murhi Lowu Heleleke

Ntsendze loko hi hanya eka mafambiselo lama yo pfumala ku hetiseka ya swilo, hi nga langutela leswaku ku va ni swirhalanganya swa vukati. Hambi swi ri tano, hi ku landzela ndzayo ya vutlhari ya Bibele, swona swi nga hungutiwa kumbe swi tameriwa hi ndlela leyi humelelaka. Nakambe, vavanuna ni vavasati lava swi rhandzaka ku hanya hi mimpimanyeto ya Yehova evukatini ni le swivandleni swin’wana swa vutomi va katekisiwa hi langutelo ro nghena emafambiselweni lamantshwa laha ku “lulama ku tshameke kona.”—2 Petro 3:13.

Eka mafambiselo walawo, vanhu va ta ntshunxeka eka mimpfilumpfilu ni mimbuyelo hinkwayo leyi khomisaka gome ya xidyoho ni ku pfumala ku hetiseka. Ntsendze loko lunghiselelo ra vukati ra ha ri kona laha emisaveni, ‘leswi a swi ri xiswona eku sunguleni’ swi ta va tano. Hakunene, leswi Xikwembu xi swi hlanganiseke, swi nga tshuki swi hambanisiwa hi munhu.

[Xifaniso lexi nga eka tluka 5]

Xana Yesu u vule yini hi ta ku dlaya vukati?

[Xifaniso lexi nga eka tluka 7]

Eka misava leyintshwa, a ku nga vi na swiphiqo swa vukati leswi yisaka eku dlayiweni ka vukati